Quaestio 1

Articvlvs I. An voluntas sit in Deo, & quid sit.

AD primum sic proceditur. 1. Augustinus de lib. arbitrio, Voluntas est motus rationalis sensui praesidens & appetitui: sed in Deo non est motus, nec sensus, ergo nec appetitus, quia appetitus est rei non habitae: ergo nec voluntas.

2. August. lib. de duab. animabus, Voluntas est animimotus, cogente nullo, ad aliquid non admittendum vel adipiscendum: sed nullus talis motus est in Deo, quia nihil potest admittere, & nihil adipisci: ergo nec voluntas.

3. Actus voluntatis est tendere in finem: sed Deo, qui est vltimus finis, non conuenit tendere in finem: ergo nec voluntas.

4. Non est principium determinatum voluntas, sed principium vertibile: sed in Deo nihil est vertibile: ergo nec voluntas.

5. Secundum Philosophum 3. de anima, Voluntas est mouens motum, quia mouetur a volito: sed in Deo nihil est mouens motum: ergo nec voluntas.

Contra. 1. Ephes. 1. Qui omnia operatur secundum consilium voluntatissuae: ergo in Deo est voluntas.

2. Nobilius est agere per voluntatem quam per necessitatem: sed Deus est agens nobilissimum: ergo agit per voluntatem.

5. In eo quod in nobis est nobilissimum, matime assimilamur Deo: sed voluntas, cum fitlibera & respectu vltimi finis, & motor vniuersalis omnium quae sunt in nobis, nobilissimum est quod est in nobis: ergo &c.

4. Non potest esse iustitia nisi vbi est voluntas, quia iustitia est rectitudo voluntatis, secundum Ansel,: sed in Deo est iustitia: ergo voluntas.

5. Non potest esse beatitudo fine voluntate, quia beatus est qui habet quicquid vult, & ninil vult mali, vt dicit Augustinus: sed in Deo est beatitudo: ergo voluntas.

Iuxta hoc quaeritur quid sit. Videtur quod fit idem quod essentia Diuina.

1. Quia vt dicit Augustinus, non est aliud Deo velle quam esse: ergo nec voluntas est aliud quam essentia.

2. Potentia Dei non est aliud quam eius essentia, scientia Dei similiter non est aliud quam essentia, quia quicquid est in Deo Deus est: ergo nec voluntas est aliud quam essentia.

Contra. 1. Non omnis voluntas Dei Deus est, nam praeceptum Dei dicitur voluntas Dei, non tamen Deus: ergo voluntas Dei non est eius essentia.

2. Voluntas Dei dicitur relatiue ad volitum, essentia absolute: ergo non sunt idem.

3. Si voluntas Dei est idem quod essentia, & Deus vult omne bonum: ergo ipse est omne bonum: ergo bonum creatum: sed hoc falsum est: ergo non est idem.

Respondeo. In omni natura in qua inuenitur cognitio, inuenitur etiam aliqua voluntas & delectatio: quia omnis talis natura dijudicat conueniens & disconueniens; conueniens vero non habitum appetitum mouet ad consequendum, habitu generat delectationem in appetitu. Ideo secundum duplicem apprehensionem duplex est in nobis appetitus siue voluntas: nam apprehensionem sensibilem sequitur appetitus seu voluntas sensibilis: apprehensionem intellectuaem, appetitus intellectualis. Cum ergo in natura Diuina sit cognitto intellectualis, quia omnino immaterialis est, est etiam in eo voluntas intellectualis, sed modo nobiliori quam sit in nobis. In nobis enim voluntas potentia differt a substantia in qua est, & a sua regula, scilicet habitu quo rectificatur, & a suo actu, & a suo fine: sed voluntas Diuina propter omnimodam simplicitatem, idem est cum substantia in qua est, & cum rectitudine sua, & cum actu suo, & cum fine suo, quia ipsa est finis.

Ad 1. Augustini de lib. arb. Resp. Describit voluntatem actum non potentiam; & prout est in homine, non vniuersaliter.

Ad 2. Augustini de duabus animabus. Resp. Describit voluntatem quae differt a suo fine non quae idem est cum fine suo, scilicet humanam voluntatem de qua loquebatur, non Diuinam.

Ad 3. Actus voluntatis est tendere in finem &c. Resp. Hoc accidit voluntati distanti a fine vnde non conuenit voluntati quae iam coniuncta est suo fini, & multo minus voluntati qua est finis

Ad 4. Voluntas est principium vertibile. Resp. Vertibile esse non est essentiale voluntati inquantum est voluntas: sed accidit ei in quantum ex nihilo est: sed esse liberum essentiale est voluntati, & hoc conuenit voluntati diuinae quamuis inuertibili per naturam & voluntati Angelicae confirmatae per gratiam.

Ad 5. Voluntas est mouens motum &c. Resp. Hoc locum habet in voluntate ordinata ad ale terum finem, sed non in voluntate quae est sfinis suus.

Ad secundam quaest. Resp. Voluntas Dei accipitur dupliciter: proprie pro voluntate beneplaciti: & improprie pro voluntate signi. Primo modo idem est re quod essentia, sed differunt ratione intelligendi, quia dicit essentiam per modum potentiae, & cum respectu ad volitum: secundo modo differunt etiam re.

Ad 1. in contrarium. Non omnis voluntas &c. Resp. Si voluntas accipitur large pro voluntate beneplaciti & signi vt comprehendat propriam acceptionem & impropriam, verum est: sed secundum quod accipitur proprie, falsum: sic enim omnis voluntas Dei est Deus

Ad 2. Voluntas Dei dicitur relatiue Resp. Haec relatio non est secundumrem, sed secundum dici solum.

Ad 3. Deus vult omne bonum, ergo est omne bonum. Resp. Fallacia est accidentis, quamuis enim esse & velle idem sint re, tamen differunt modo significandi: quia velle significat vt actum in alterum, sed esse vt actum absolutum, & ideo quamuis velit aliud a se, non oportet ex hoc quod sit aliud a se.

Articvlvs II. Respectu cuius obiecti sit Dei voluntas.

AD secundum articulum proceditur sic. 1. Dicit Philosophus in Ethic. quod volun tas est finis, electio vero eorum quae sunt ad finem: cum ergo solus Deus sit finis ad quem omnia alia sunt, voluntas eius respectu sui solius est non aliorum.

. Velle aliquid extra se importat indigentiam: sed in Deo nulla est indigentia: ergo nec voluntas alicuius extra se.

3. Habito fine cessat voluntas eorum quae sunt, ad finem, nam in termino cessat voluntas ambulandi: sed Deus semper habet finem: ergo semper cessat in eo voluntas eorum quae sunt ad finem: ergo omnium rerum aliarum praeter ipsum.

4. Voluntas est appetitus alicuius boni: sed Deus nullum bonum appetit, nisi se ipsum: ergo non vult nisi seipsum.

5. Voluntas mouetur a volito: sed voluntas Dei non mouetur nisi a seipso: ergo non vult nisi seipsum.

Contra. 1. Sap. 11. Diligis omnia quae sunt, sed diligere est quoddam velle: ergo vult omnia quae sunt,

2. Sicut se habet scientia Dei ad verum, ita voluntas ad bonum: sed scit omne verum: ergo vult omne bonum.

3. Voluntas Dei est causa vniuersalis rerum. ergo omne creatum est ab ipso volitum

Respondeo. Sicut in Dei scientia d uplex est intellectum; scilicet primum quod est intellectum & ratio intelligendi caetera; & secundum quod est intellectum, sed non ratio intelligendi caetera; & primum est verum increatum, secundum quodlibet verum creatum, inquantum participat eius similitudinem: sic in voluntate Dei duplex est volitum; scilicet primum quod est ratio volendi caetera, & hoc est naturaliter volitum, vt bonum increatum; alterum quod est volitum tantum non ratio volendi, & hoc est liberaliter volitum, vt quodlibet bonum creatum inquantum participat similitudinem boni increati: sicut ergo Deus cognoscendo veritatem suam primo & principaliter, cognoscit omne verum consequenter: sic diligendo primo & & principaliter bonitatem suam, diligit omne bonum consequenter.

Ad 1. Voluntas est finis. Resp. Hoc verum est vt voliti primo & principaliter: est tamen etiam aliorum vt volitorum consequenter

Ad 2. Velle aliquid extra se &c. Resp. Velle aliquid extra se dupliciter est: vel voluntate concupiscentie vt insit: vel voluntate complacentiae seu beneuolentiae vt sit: primo modo importat indigentiam, nec est in Deo: secundo modo non, sed beneuolentiam, & est in Deo.

Ad 3. Habito fine cessat voluntas &c. Resp. Voluntas eorum quae sunt ad finem, dupliciter potest esse: vel ad acquirendum per ea bonitatem finis: vel ad influendum eis bonitatem finis: primo modo quae appetuntur propter finem, eo adepto non appetuntur, nisi inquantum forte per ea finis conferuatur: secundo modo sic. Primo modo nos volumus ea quae sunt ad finem, secundo modo Deus vult ea¬

Ad 4. Deus nullum bonum aliud a se appetit Resp. Appetere bonum dupliciter est, vel sibi vel alteri: primo modo Deus nullum bonum aliud a se appetit: sed secundo modo sici

Ad 5. Voluntas mouetur a volito. Resp. Volitum aliquid dupliciter est: vel vt ratio volendi, vel vt effectus voluntatis: primum mouet voluntatem in ijs in quibus differunt huiusmodi volitum & voluntas ipsa: sed secundum non mouet: finis enim seu ratio faciendi domum mouet artificis voluntatem, sed domus effecta non mouet: sic autem comparatur ad voluntatem Dei omne aliud volitum praeter ipsum.

Articvlvs III. An Deus possit dici omniuolens sicut omnipotens.

AD tertium articulum proceditur sic. 1. Deus dicitur omnipotens quia potest omne quod decet cum posse: ergo eadem ratione debet dici omniuolens quia vult omne quod decet cum velle.

2. Sicut se habet scientia ad verum, sic voluntas ad bonum: sed quia scit omne verum dicitur omnisciens: ergo quia vult omne bonum, depet dici omniuolens.

3. Dicitur omnipotens & omnisciens quia eius potentia & scientia est infinita: ergo similiter debet dici omniuolens, quia eius voluntas est infinita.

4. Deus vult omne bonum: sed non potest nisi bonum: ergo vult omne quod potest: ergo qua ratione dicitur omnipotens, debet dici omniuolens.

Contra. 1. Omnina quaecumque voluit Deus facere, fecit: sed multa potest facere quae non facit: ergo multa potest velle quae non vult.

2. Si Deus nesciret quicquid scit creatura, non posset dici omnisciens: ergo cum nolit quicquid vult creatura, quia non vult malum, non potest dici omniuolens.

3. Si potentia Dei & scientia non se extenderent ad infinita, non diceretur omnipotens, nec omnisciens: ergo cum voluntas Dei non se extendat ad infinita, non debet dici omniuolens.

Respondeo. Dei potentia ponit causalitatem possibilem, non actualem: scientia Dei de se nec possibilem, nec actualem: voluntas vero ponit causalitatem actualem in tempore illo in quo vult rem fieri, vel esse. Quia vero causalitas possibilis in Deo non est nisi bonorum, & tamen infinitorum: apprehensio, etiam fine causalitate possibili, non tantum bonorum sed etiam malorum, eorumque infinitorum: causalitas vero actualis bonorum, & finitorum tantum, quia non possunt esse actu infinita: ideo potentia Dei, est omnipotentia, & scientia Dei est omniscientia, sed voluntas Dei non est omniuoluntas: non enim vult omne volibile, siue sit volitum actu vt mala, siue habitu vt bona possibilia: quamuis sciat omne scibile & possit omne possibile.

Ad 1. Deus dicitur omnipotens. Resp. Non est simile, quia posse simpliciter, & posse quod decet conuertuntur: sed velle simpliciter, & velle quod decet, non; quia malum potest esse simpliciter volitum, sed non decens. Vei dicendum, quod non ideo dicitur Deus omnipotens quia potest omne quod decet actu, sed quia potest omne quod decere potest: sed Deus licet velit omne quod decet cum actu, non tamen vult omne quod decere cum potest.

Ad 2. Sicut se habet scientia ad verum &c. Resp. Quamuis ita se habeat scientia ad verum. sicut voluntas ad bonum: non tamen ita se habet scientia ad oppositum veri, quia illud non est scibile, sicut voluntas ad oppositum boni, quia illud potest esse volitum: & ideo qui scit omne verum est omnisciens, quia scit omne scibile, sed non qui vult oedne bonum omniuolens est, quia non vult omne volibile.

Ad 3. de infinitate. Resp. Non dicitur omnipotens quia eius potentia sit in se infinita solum, vel omnisciens quia scientia sit in se infinita; sed quia est de infinitis: sed voluntas Dei licet, sit infinita in se, non tamen quoad objecta

Ad 4. Deus vult omne bonum &c. Resp. Fallacia est figurae dictionis ab ampliata suppositione ad restrictam: quia hic terminus, bonum, cum verbo volendi quod non habet vim ampliandi, supponit pro bona actuali: sed cum verbo possendi, eo quod habet vim ampliandi, sup¬ ponit pro bono possibili. Praeterea quamuis vellet omne quod potest, non ideo posset dici omniuolens: quia objecta potentiae sunt sola possibilia, sed objecta voluntatis sunt etiam impossibilia, quia impossibilia velle possumus & etiam mala