Quaestio 1

ARTICVLVS I. An Spiritus sanctus prius procedat a Patro. quam a Filio.

AD primum proceditur sic. 1. Spiritus sanctus procedit a Patre: aut ergo iam nato Filio, & ita Filius prior est Spiritu sancto, aut non nato, & ita Spiritus sanctus prius procedit a Patre, quam a Filio.

2. Prius est commune, quam proprium: ergo quod inest alicui secundum commune, prius inest, quam quod inest secundum proprium: spirare Spiritum sanctum inest Patri secundum communem notionem cum Filio; generare Filiam secundam propriam: ergo prius inest ei actus spirandi quam generandi: ergo spiratio Spiritus a Patre prior est quam Filij generatio: ergo prius procedit a Patre, quam a Filio.

3. Causa prima seu principium primum est illud. in quo est prima influentia, & vltimus status, ad quod omnia reducuntur, quod agit non ab alio: sed solus Pater est huiusmodi: ergo ipse solus est prima causa vel principium: sed omne quod procedit a causa prima, & ab aliqua altera, prius procedit a prima: ergo Spiritus sanctus prius procedit a Patre quam a Filio.

4. Pater est principium non de principio: Fisius principium de principio: sed naturaliter prius agit & producit principium sine principioquam principium de principio: ergo quicquid a Patre & Filio producitur, producitur prius a Patre, quam a Filio.

5. Hylar. in iquadem notula, quae ab aliquibus solet hic poni, dicit quod Filius consequi¬ & tur Patrem, & Spiritus sanctus vtrumque: cum ergo omnis effectus prius prodedat a causa prio¬ ri quam a posteriori, Spiritus sanctus prius procedit a Patre, quam a Filio.

Contra. 1. Ansel. lib. de process. Spiritus sancti. In Deo nihil aut natura aut tempore prius vel posterius, aut maius aut minus.

2. In vno non est prius & posterius: Spiritus sanctus procedit a Patre & Filio, secundum quod sunt vnum: ergo non secundum prius & postenius.

3. Athanasius dicit, quod in Trinitate nihil prius aut posterius, nihil maius aut minus,

Respondeo. In Diuinis secundum Augustinum est solus ordo naturae, scilicet secundum priginem, quo vnus est ex alio: non ordo secundum prius & posterius, quo vnus sit prior altero: vnde Pater Filio, aut Spiritu sancto nullo modo prior est, nec e conuerso; nec Spiritus sanctus a Patre prius procedit, quam a Filio, nec e conuerso, quia secundum naturam idem sunt, secundum proprietates personales correlatiue se habent.

Ad 1. Aut iam nato. Resp. Non est sufficiens diuisio, quia quamuis natum & non natum opponantur contradictorie; non tamen procedere iam nato Filio, aut non nato: sicut quamuis homo& non homo opponantur contradictorie, non tamen esse album hominem, aut album non hominem: neutrum ergo dandum est. Et est simile si dicatur splendor procedit ab igne: aut ergo iam orto calore, aut nondum orto: vtrumque enim falsum est; sed simul dum oritur

Ad 2. Prius est commune &c. Resp. Habet verum, vbi commune includitur in ratione proprij, sicut essentiale sibi; non vbi non includitur: vnde prius est esse animal, quam hominem, non tamen esse album, quam esse hominem, quamuis esse album sit communius: spiratio vero non includitur in ratione generationis; vnde non oportet quod sit prior quamuis communior.

Ad 3. Solus Pater est causa prima. Resp. In causis agentibus per essentiam & virtutes diuersas, prioritas est & posterioritas: sed in causis agentibus per essentiam eandem& virtutem, non sic autem causant Pater & Filius & Spiritus sanctus, sic & spirant Pater & Filius, vnde non est ibi prioritas, quia non est ibi influentia prima & secunda, sed vna & eadem

Ad 4. Prius naturaliter agit principium sine principio &c. Resp. Vbi diuersa virtus est vtriusque principij, verum est hoc; non vbi vna & eadem.

Ad 5. De Hylar. Resp. Consequentiam vocat ordinem naturae inseparabilem, quo vnus ex altero, non quo vnus prior altero,

Articvlvs II. An magis vel plenius Spiritus sanctus procedat a Patre, quam a Filio.

AD sEcundum articulum proceditur sic. 1. Vi Ahabetur lib. de causis, omnis causa primaria plus est influens in suum causatum, quam causa secundaria: sed in productione Spiritus sancti, Pater est quasi causa primaria, quia est principium non de principio; Filius causa secundaria, quia principium de principio: vnde& Athanasius dicit quod Filius est secundus post Patre: ergo & plus influit ibi Pater, quam Filius: ergo magis & plenius procedit Spiritus sanctus a Pa¬ tre, quam a Filio.

2. Propter quod vnumquodque tale, ipsum magis tale, vt dicit Philosophus lib. Topie: si ergo propter Patrem spirat Filius, magis spirat Pater quam Filius: ergo &c.

3. Spiritus sanctus habet a Patre, quod procedat a Filio, & non e conuerso: ergo plus habet a Patre quam a Filio: ergo plus procedit ab ipso.

4. Filius habet a Patre, quod spiret Spiritum sanctum; Pater vero a nullo: ergo magis est auctor spirationis Spiritus sancti Pater quam Filius: ergo &c.

Contra. 1. Vbi est vnitas non est magis vel minus: Pater & Filius sunt vnum: ergo vnus non spirat magis alio.

2. Inter Patrem & Filium est summa aequalitas: ergo non est inter eos magis & minus.

3. Quamuis Filius habeat a Patre quod creatura procedat ab eo, non tamen procedit magis creatura a Patre quam a Filio: ergo a simili &c.

Respondeo. Quamuis virtutem spiratiuam Filius habeat a Patre, quia tamen illa vna & eadem est in Patre & Filio, ideo non magis procedit Spiritus a Patre quam a Filio, nec plenius,

Ad 1. De causa primaria. Resp. Nec Pater nec Filius proprie est causa Spiritus sancti, quia, causa est id, ad cuius esse sequitur aliud, vel diuersum in essentia. Cum etiam eadem sit virtus causalis in vtroque, non est vnus eorum causa primaria, alter secundaria Ad id quod opponitur de Athanasio. Resp. Intelligit quod est secundus ordine originis, non posterioritatis naturae, temporis, vel dignitatis

Ad 2. Propter quod vnum quodque tale & illud magis tale. Resp. Veritaem haa bett propositio vbi est ratio causalitatis, & causa vniuoca: tunc enim eadem specie & non numero qualitas est & in causa & causato, & perfectius in causa, sicut caliditas in igne & alijs calefactis ab igne. Hic vero nulla est causalitas, sed eadem numero spiratio in Patre & Filio:

Ad 3. Spiritus sanctus habet a Patre &c. Resp. Hos non facit, quod plus habeat a Patre quam a Filio, cum totum noc habeat ab vtroque; sed quod ipsa spiratio aliquo modo comparatur ad patrem, quo non ad Filium, quia in Filio est a Patre, non e conuerso.

Ad 4. Quod Filius habet a patre, quod spiret Spiritum sanctum &c. Resp. Non sequitur: ergo magis est auctor: sed, ergo aliquo alio modo auctor, quia immediate & mediante Filio, vt in sequenti articulo patebit.

Articvlvs III. An aeque immediateS piritus sanctus procadat a Patre& Filio.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Illud per quod aliquid agit est medium in actione: sed pater per Filium spirat, vnde Hyl. Spiritum, qui ex te per vnigenitum tuum est, promerear: ergo Filius est medium in spirando: ergo non ita immediate procedit a patre sicut a Filio

2. Spiritus sanctus est tertia in Trinitate persona: tertium vero non exit a primo nisi per medium secundum: ergo Spiritus non exit a Patre. nisi Filio mediante: ergo non aeque immediate ab vtroque.

3. In imagine Trinitatis amor non aeque immediate exit a mente, & a notitia, sed a mente mediante notitia: ergo in Trinitate Spiritus, cui appropriatur amor, exit a patre mediante Filio: cui appropriatur notitia.

4. Nullus effectus procedit a duabus causis eque immediatis eiusdem generis, granum enim exit a virtute solis mediante virtute seminis: ergo a simili Spiritus sanctus non procedit aeque immediate a duabus personis.

5. Duorum effectuum ab eadem causa aeque & immediate procedentium vnus non est causa alterius: si ergo Filius & Spiritus sanctus aeque immediate procederent, Filius non esset principium.

Contra. 1. AEque immediate procedit creaturas a tribus personis proptervnam virtutem creandi: ergo similiter Spiritus sanctus a duobus propter vnam virtutem spirandi.

2. Si non esset aeque immediata processio, non esset aequalis germanitas: ergo nec aequalis dilectio.

Respondeo. Respiciendo ad principium, quo spirant, aeque immediate procedit a patre, sicut a Filio: respiciendo ad ipsos spirantes similiter aeque immediate procedit a patre, sicut a Filio: sed nihilominus etiam mediate procedit a patre, quia non solum per se spirat, sed mediante Filio, vt ostendit Ric. de S. Victore lib. 5. de Trin. & ponit exemplum, quia Abel aeque immediate processit ab Adam & Eua: & nihilominus ab Adam processit mediante Eua.

Ad 1. Illud, per quod aliquid agit &c. Resp. Verum est vbi haec praepositio, per, notat habitudinem causalitatis vel instrumenti: sed hic notat solam habitudinem auctoritatis. Nihilominus tamen verum est, quod Filius est medium vno modo, inquantum a patre habet quod spiret: tame & immediate Spiritus procedit a patre.

Ad 2. De tertia persona. Resp. Verum est quando primum & secundum omnino sunt diuersa in nullo iuncta, & secundum prius & posterius or dinata: sed hic Pater & Filius sunt vnum in spirando.

Ad 3. De Imagine. Resp. Similitudo imaginis non est perfecta in omnibus, vnde non est simile quoad hoc, quia mens & notitia omnino sunt, diuersa: sed Pater & Filius sunt vnum in spirando.

Ad 4. De duabus causis immediatis &c. Resp. Pater & Filius non se habent in spirando Spiritum sanctum, vt duae causae, quia vnum sunt in spirando.

Ad 5. De duobus effectibus &c. Resp. Hoc verum est, quando procedunt ab eadem causa eodem modo, aliter non:nam & Eua & Abel processerunt immediate ab. Adam, & tamen Abel processit ex Eua. Vel soluendum est per interemptionem antecedentis, nam creaturae immediate procedunt a Deo, & tamen inter eas est ordo causalitatis.

ARTICVLVS IV. An virtus spiratiua, quae est in Patre & Filio, sit etiam in Spiritu sancto.

AD quartum proceditur sic. 1. Potentia generandi est in Patre & Filio, vt dictum est supra eadem dist. 7. ergo a simili, potentia spirandi, quae est in Patre & Filio, est etiam in Spiritu sancto.

2. Potentia est de essentialibus, sicut voluntas & scientia: ergo omnis potentia, quae est in patre & Filio, est in Spiritu sancto

3. Sicut pater diligit Filium, & e conuerso; ita Spiritus sanctus vtrumque: ergo sicut illi spirant amorem diligendo se: ita Spiritus sanctus.

Contra. 1. Prustra est potentia sine actu: sed actus spirandi non conuenit Spiritui sancto: ergo nec potentia.

2. Non potest inDiuinis esse nisi duplex productio, scilicet naturalis & voluntaria: ergo nec nisi duplex potentia producendi: sed neutra est in Spiritu sancto, quia nullus potest produci ab eo.

Respondeo, potentia spirandi tripliciter potest dici, secundum quod gerundiuum potest sumi a verbo actiuo, vel passiuo, vel ab impersonali: primo modo idem est quod potentia spiratiua, scilicet per quam quis spirat: secundo modo idem quod potentia qua quis spiratur: tertio modo idem est quod potentia qua sit spiratio. Primo modo est in Patre & Filio: secundo modo in Spiritu sancto: tertio modo in tribus communiter. Nec tamen tres spirant vel spirantur: sed duo spirant & vnus spiratur.

Ad 1. De potentia generandi. Resp. potentia generandi actiue non est in Filio sed passiue: similiter potentia spirandi passiue est in Spiritusancto.

Ad 2. De essentialibus. Resp. Quamuis potentia secundum se sit essentialis, coniuncta tamen actui notionali est notionalis, sicut Deus generans est essentiale nomen tractum ad personale.

Ad 3. De dilectione. Resp. Spiritus sanctus diligit patrem & Filium amore essentiali, & seipsoqui est amor, non amore alio spirato ab ipso: nam extrema coniunguntur ad inuicem per medium; sed medium vtrique extremo coniungitur seipso.

EXPOSITIO LITERAE. AVt notitiam Filio] Contra videtur esse Adiuisio per immediata, quia per affirmationem & negationem. Resp. Non se habent hae duae propositiones, vt affirmatio & negatio: vtraque enim est affirmatiua, sed vna est de praedicato negatiuo.

[Principaliter procedit] Contra ergo a Filio secundario.

Respondeo. Principaliter non dicit hic gradum virtutis, sed ordinem originis solum.