Quaestio 2

Articvlvs I. vtrum in Deo sit personarum pluralitas.

AD primum sic proceditur. 1. In ordine vniuersi reperitur in vna persona vna natura vt in Angelis. Item in multis personis multae essentiae, in eisdem. Ite in vna persona multae naturae vt in persona hominis: ergo ad complementum vniuersi debet esse quartum membrum, scilicet multae personae in vna natura: sed hoc non reperitur in creatura: ergo in Deo.

2. Vt dicit Ricard. lib. de Trinit. Est quoddam ens a semetipso, & ab aeterno; & est quoddam ens non a semetipso, sed nec ab aeterno: sed opposita extrema oportet coniungi per medium; medium vero non potest esse, nisi detur aliud quoddam ens a semetipso, sed non ab aeterno; aut quodda ens ab aeterno, sed non a semetipso: primum estimpossibile, quia quod ab aeterno no est, a semetipso esse non potest: ergo oportet aliquid esse non a semetipso, sed abaeterno: quod autem ab, aeterno est, non potest esse, nisi in vnitate essentiae; quod ab alio non potest esse, nisi in distinctione personae: ergo oportet ponere distinctionem personarum in vna essentia.

3. In creatura est natura particularis, & vniuersalis: natura particularis est indiuisibilis, & mcommunicabilis; natura vniuersalis diuisibilis; & communicabilis: diuisibilitas imperfectionis, communicabilitas; perfectionis est: cum ergo, quod perfectionis est in creaturis Deo tribuendum sit, & quod imperfectionis remouendum, attribui debet Deo communicabilitas sine diuisione naturae: hoc autem non contingit nisi sit personarum pluralitas in vnitate essentiae: ergo, &c. 4. Nullius rei sine socio iucunda est possessio: Ergo si esset in Deo vna sola persona, non esset in eo perfecta iucunditas.

5. Secundum Ricar. de Trinit. In quo est omnis boni plenitudo, non potest deesse summa dilectio: summa dilectio non potest esse ad seipsum, nec ad diuersum in essentia; nec ad vnum solum, cum maior sit charitas, qua quis vult habere condilectum, quam qua non vult: ergo in Deo pluralitatem aliquorum eiusdem essentiae esse oportet.

Contra 1. Videmus quod ad multiplicationem suppositorum, sequitur eiusdem essentiae multiplicatio: si ergo essentia diuina multiplicari non potest, nec eius supposita poterunt,

2. De nobilitate & simplicitate diuinae essentiae est, quod non recipiat multiplicationem: eadem vero, non maior, vel minor est nobilitas essentiae, & personae. Ergo &c.

3. Quae omnino sunt idem multiplicato vno multiplicatur alterum: si ergo vnum non potest multiplicari, nec alterum: sic autem se habent essentia & persona.

Respondeo. In diuinis ponenda est pluralitas, & distinctio personarum, & vnitas essentiae propter sumii boni secunditatem seudiffusionem, & propter eiusdem summam charitatem: Haec autem pluralitas non repugnat vnitati essentiae, quia non sumitur per esse absolutum, vt in creaturis, sed per ad aliud se habere: Nam secundum Boetium relatio multiplicat Trinitatem, essenia continet vnitatem: In homine enim personae distinguntur origine & qualitate; in Angelo sola qualitate: In Deo sola origine, secundum Ricard. de Trinit.

Ad 1. In contrarium de multiplicatione suppositorum. Resp. Verum est de multiplicatione absoluta qualis est in creaturis; sed non de relatiua quae est per ad aliud se habere, qualis est in Deo.

Ad 2. De nobilitate personae. Resp. Licet. eadem sit simplicitas in vno & altero, quia sunt, idem re: tamen aliquid potest repugnare simplicitati illi, & nobilitati illi in vno, quod non in altero; quia differunt ratione: essentia enim dicit ens absolutum, cuius multiplicatio non potest fieri, nisi per differentias absolutas, ita sequeretur essetialis diuisio: persona vero dicit ens distinctum per se, distinctio vero potest fieri & per differentias absolutas, & relatiuas. Ad relatiuas vero non sequitur essentialis diuisio: vnde non sequitur imperfectio vlla, sed iucunda fruitio.

Ad 3. Quae sunt omnino idem. Resp. Verum est de ijs quae sunt idem & secundum rationem, & secundum modum essendi, & secundum modum se habendi: sic vero non se habent essentia, & persona.

Articvlvs II. An pluralitas personarum diuinarum sit Trinitas tantum.

AD secundum sic proceditur 1. In diuinis non potest esse distinctio penes proprietatem absolutam; ergo penes relatiuam oportet quod sit: sed non penes accidentalem, scilicet, quae fundatur in accidente: ergo penes substantialem, id est, quae fundatur in substantia, non vt in subjecto, sed vt in causa: haec vero relatio non potest esse relatio identitatis, nec diuersitatis substantiae; ergo originis: penes originem vero non potest esse, nisi trina distinctio, scilicet, qua vnus a nullo, a quo alius; alter ab alio, a quo alius; alter ab alio, a quo nullus: modus autem vnius personae, cum sit eius proprietas, non potest alteri couenire: ergo non possunt plures personae, quam tres esse.

2. Vt dicit Ricard. de Trinit. Oportet, quod inter personas diuinas sit summe plena & ordinatissima concors differentia, & differens concordia: Ad eos vero oportet, quod sit ibi Trinitas sola ergo &c. Probatio mediae. Oportet quod sit vna sola persona quae non sit ab alio, a qua alia; alioquin vel in perpetuum remanet sola, vel inter ipsam & alias non esset vlla germanitas aut concordia. Item quod sit vna sola persona quae ab alio, a qua non sit alius; si enim ab alio: non esset, in perpetuum diuino confortio careret; si ab ipsa alius, in infinitum multiplicatio procederet: & si hoc alteri personae conueniret, inter eos summa germanitas non esset. Item oportet, quod sit vna sola media, quae ab alio, aqua alius; si enim plures essent mediae, aut vna ab altera non procederet; & sic non esset summa germanitas, aut si procederet, ergo aut per modum naturae, & sic essent duo filij, aut liberalitatis, & sic essent duo Spiritus Sancti.

3. Non possunt differre personae penes ide quod accipit vnus ab altero, scilicet naturam: ergo penes modos accipiendi: modi vero perfectae acceptionis, non sunt, nisi duo, scilicet naturae & voluntatis; ergo &c.

4. Vt probat Ricardus de sancto Victore, Ad perfectionem summae dilectionis requiritur & sufficit habere dilectum & condilectum, quod sufficienter potest esse in tribus, & non in paucioribus: in diuina aute perfectione nihil est diminutum, & nihil superfluum: ergo non est ibi nisi trinitas personarum.

Contra 1. Infinitae virtutis emanatio oportet, quod sit infinita omni modo si emanet secundum totalitatem suam: ergo, & intensiue & extensiue: sed virtus emanationis personarum vnius ab alia infinita est, & agit secundum totalitatem suam: ergo in infinitum extenditur.

2. Aequalis est trium personarum perfectio: tunc vero est vnumquodque perfectum, cum potest producere sibi simile: ergo Spiritus Sanctus potest alterum producere, & ille alterum, & sic in infinitum,

3. Qui dat vni totum, quod potest, alteri non habet quid det: Pater Filio dat totum, quod potest: ergo alteri personae nil dare poterit: ergo non possunt esse nisi duae personae.

Respondeo. In Deo fides ponit Trinitatem solam, non plures personas, aut pauciores: quod accipit ex diuinae iucunditatis, & perfectionis. & dilectionis perfectione, vt dictum est. Item ex modorum emanandi distinctione, vt dictum est. Item ex vestigij, quod in creaturis omnibus inuenitur, trinitate, secundum quod tangit Augustinus lib. 83. qq. Creaturae causam trina esse pportet, qua sit, qua haec sit, qua sibi amica sit: causam vero creaturae ponimus Deum: oportet ergo Deum Trinitatem esse.

Ad 1. In contrarium deinfinita emanatione. Resp. Infinitas extensiua imperfectionis est, cum recedat ab vnitate; intensiua vero non: prima ergo Deo non conuenit, sed secunda.

Ad 2. AEqualis est perfectio trium. Resp. Verum est; sed producere personam aliam, vel non roducere, in Deo, cum non sit quid, sed ad aliquid, non est ex ratione perfectionis: in creaturis vero esset, quia dicit aliquid, non tantum ad aliquid. Vel dicendum, quod perfectionis est in aliqua persona, in alia vero non, quia eius proprietas contradicit, vt in Spiritu sancto.

Ad 3. Qui dat quicquid potest &c. Resp. Veum est de eo qui ita dat, quod nihil retinet, sed Pater totum dat & totum retinet.

Articvlvs III. An Trinitas personarum sit rei vel rationis.

AD vltimum proceditur sic 1. Dicit Damascenus, quod oportet scire, quod in creaturis diuersa, re considerantur, conuenientia vero ratione, in diuinis vero e conuerso: ergo differunt solum ratione.

2. Boetius dicit quod relatio multiplicat Trinitatem: sed relatio non multiplicat secundum rem, imo secundum rationem solam, vt patet in puncto: ergo &c.

3. Proprietas non differt ab essentia, nisi ratione: si ergo proprietas distinguit, & essentia non, non est ibi distinctio, nisi sola ratione.

Contra 1. Dicit Augustinus. Quod Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus sunt res, quibus fruendum est: ergo differunt re.

2. Distinctio secundum rationem non distinguit sufficienter supposita: ibi vero est distinctio secundum supposita.

3. Si ratio distingueret personas, ergo cum attributa differant ratione, distinguerent personas, quod falsum est,

Respondeo. Ratio dupliciter accipitur, aut quae est ratio sola, scilicet a parte raciocinantis, sic personae non differunt ratione, aut ratio, quae est res; & talis est relatio, qua personae differunt: ipsa enim relatio comparata ad essentiam eius quod refert, sola ratio est, quia non inhaeret; comparata autem ad objectum, respectu cuius est, sic res quaedam est, id est modus se habendi, id est habens verissimam naturam & effectum relationis oppositae. Ipsa vero per comparationem ad essentiam idem est quod ipsa, re; sed differunt ratione, sicut attributa diuiua inter se: secundum vero quod ad aliud se habet, sic res est quaedam distinguens personas realiter, quia habet verissimam relationis naturam, scilicet originem: relationis vero oppositio requirit distinctionem

Ad 1. De Damasc. Resp. Ratio accipitur ibi non tantuma parte raciocinantis, sed rei: proprietas enim per comparationem ad essentiam ratio est, & per comparationem ad personam, quam distinguit: per comparationem vero ad ad a quo distinguit, res est: res enim cum sit de transcendentibus, commune est ad omne genus entis seu absolutum, seu relatiuum.

Ad 2. Relatio non multiplicat secundum rem. Resp. Non quaecumque relatio, sed oppositionis relatio secundum originem multiplicat supposita, quia non potest esse relatio eiusdem ad seipsum.

Ad 3. Non differt ab essentia, nisi ratione. Resp. verum est, sed tamen per comparationem ad objectum res quaedam est: Sic autem distinguitre, non primo modo: sicut enim in diuinis est sapientia, quaequidem non differt ab essentia, nisi secundum rationem; & tamen efficit realiter effectum sapientiae propter veritatem rationis sapientiae, quae manet cum vnitate essentiae: ita relatiua oppositio non differt ab essen tia, nisi secundum rationem; & tamenefficit verum effectum oppositionis relatiuae distinguendo: diuersitas vero rationis a parte attributorum non distinguit, quia non est ibi oppositio.

EXPOSITIO LITERAE [QVrgatissimis mentibus cernitur) Dubitatur. qualiter sit mens purgatissima? Resp. secundum Augustinum, li purgetur a peccati colluuie, a rerum temporalium vana delectatione, ab errorum obtenebratione, a rerum naturalium fallaci propositione, a rerum corruptibilium phantastica imaginatione.

[Nisi per iustitiam fidei.] Contra mens maliDoctoris Theologi sine iustitia in Deo figitur. Resp. Loquitur de fixione secundum cognitionem, non tantum speculatiuam sed practicam.

[Dicendum fuit vnum sunt. ] Quamuis enim verbum substantiuum significet essentiam, quae vna est; tamen significat eam, vt actum: actus vero numeratur in suppositis.

[Deus nomen est naturae] Contra secundum Damasc. imponitur ab operatione, quia Soc dicitur, scilicet vel ab aeidtip quod est ardere, vel a Saxoeras quod est videre, vel a Auim quod est fouere. Resp. Aliud est a quo imponiur nomen scilicet operatio: aliud cui imponitur, & huius dicitur esse nomen, scilicet naturae: primum enim est qualitas nominis, secundum quasi substantia.

[Dominus enim nomen potestatis.] Contra Est nomen relationis. Resp. Omnis relatio super aliquid absolutum fundatur, vt aequalitas supra quantitatem; similitudo super qualitatem, sic relatio dominij super potestatem coercendi subditos.

[Qui est.] Opponitur de hoc nomine, qui est, Damasc. enim dicit quod, Qui est, primum nomen Dei est. Dyonis. quod Bonum est primum nomen eius. Resp. [Qui est.] Est primum simpliciter, sed Bonum quoad nos.

[Faciamus ad Imaginem.] His verbis secundum Augustinum & Hyl. duo significantur, Trinitas & vnitas. Sed differunt. Secundum Augustinum, qui respicit significationem seu modum significandi, per [Faciamus.] Et [Nostram.] significatur personarum pluralitas: per imaginem & similitudinem, quae sunt singularis numeri, essentiae vnitas. Secundum Hylar, qui respicit rem significatam, per quodlibet horum significatur & Trinitas & Vnitas. Nam per faciamus significatur associatio plurium suppositorum in actu vno: similiter, pernostram, associatio pluriam in possessione vna: per pluralitate ergo suppositorum significatur personarum pluralitas, per associationem in vno, essentiae v nitas. Item imago & similitudo: significant conuenientiam plurium in vno, & sic per pluralitatem conuenientium notatur personarum pluralitas, per vnum, in quo conueniunt, essentiae vnitas. Notandum secundum Augustinum quod imago & similitudo importat respectum extrinsecum tantum exemplaris diuini ad exemplatum, secundum Hylarium vero & intrinsecum, scilicet personarum adinuicem, & extrinsecum ipsarum ad exemplaium. Vnde secundum August, sensus est, ad imaginem & similitudinem; id est, ad imitationem essentiae vnius in tribus personis, in qua nobis inuice assimilamur.

[Nunc vero. ] Notandum, quod pluribus modis infinuatur Trinitas in auctoritatibus hic positis: primo per significationem principalem, vt Magister vult in nomine Patris: secundo per consignificationem numeri vt Genesis. 1. Faciamus &c. tertio per suppositionem terminorum Prouerb. 8. Ego ex ore Altissimi &c. Quarto per connotationem, sicut imago secundum Hylar. connotat respectum personarum ad inuicem. Quinto per verborum ordinem. Psalm. Benedicat nos Deus &c. Quia per Deus noster, exprimitur Filius positus in medio. Sexto per trinam replicationem Isa. 6. Sanctus sanctus &c. septimo per operum apparitionem Cen. 1. In& principio creauit caelum &c. octauo per constructionis habitudinem differentem Rom. 11. ex ipso & per ipsum &c.