Quaestio 1

Articvlvs I. An charitas sit quid creatum in anima.

AD primum sic proceditur. 1. Augustinus i5. De Trinit. eadem est charitas qua Deus nos diligit & nos ipsum, & nos inuicem: sed charitas qua Deus nos diligit est increata: ergo &c.

2. Idem Augustinus super Ioannem. Habere charitatem & nialus esse non potest quis; quid enim est Spiritus sanctus nisi charitas per Spiritum sanctum facta: ergo charitas, qua quis est bonus, Spiritus sanctus est,

3. Perfectius est agens sine medio quam per medium: Deus, agit in nobis actus meritorios: ergo cum sit agens perfectissimum, agit eos non per aliquod creatum medium.

4. Secundum Augustinum, sicut anima vita est corporis, ita vita est animae Deus: sed anima vita est corporis non per aliam formam mediam, ergo & Deus vita animae: cum ergo charitas sit vita animae secundum Hugonem de sancto Victore, ipsa est Deus, 5. Propinquiora sunt Deo & similiora opera gratiae quam opera naturae: operatus est sine medio opera naturae scilicet creando: ergo & opera gratiae, scilicet recreando,

6. Omne quod non est bonum per essentiam potest actu, vel intellectu carere bonitate: sed charitas non potest carere bonitate actu vel in tellectu: ergo est bona per essentiam: ergo est Deus

7. Quod in se est vanitas, non potest coniungere veritati: charitas coniungit veritati: ergo non est in se vanitas: ergo nec creatura.

8. Actus charitatis scilicet Deo coniungere, & de peccatore iustum facere, actus est infinitus quia facit; pertransire distantiam infinitam quae est peccatoris ad Deum: ergo virtus a qua egreditur est infinita: ergo increata.

9. Charitas aequiualet vitae aeternae: nullum vero bonum creatum potest aequiualere vitae aeternae, cum ipsa sit status omnium bonorum. congregatione perfectus: ergo charitas est bonum increatum.

10. Charitas diligit Deum quantum diligendus Deus est: ergo infinitum: actus vero infinitus egreditur a virtute infinita: ergo &c.

ti. Mente rationali secundum Augustinum solus Deus est maior. Sed charitas maior est quia facit eam magnam magnitudine virtutis ergo ipsa est Deus.

12. Si intellectui & manui pueri scribentis semper esset coniuncta ars & manus magistri su non indigeret aliquo habitu ad scribendum: sed potentiae cognoscitiuae & motiuae meritoria ope ra facientis semper coniuncta est ars & manus summi magistri: ergo &c.

13. Spiritus sanctus praesens in anima, aut per se sufficit ad eliciendos actus meritorios aut non: si non sufficit, ergo insufficiens est: si sufficit, ergo aliud additum superfluit. 14. Natura non potest eleuari per naturalia supra naturam: sed per charitate eleuatur supra naturam: ergo charitas non est natura: sed omnis creatura natura quaeda est: ergo non est creatura.

Contra. 1. Pudicitia nos pudicos facit, iustitia iustos, pietas pios, charitas charos; haec oninia a bono Deo creata sunt.

2. Per charitatem sit animae reformatio: sed reformatio non sit sine noua forma impresia: ergo charitas est forma impressa: sed forma increata non potest imprimi alicui materiae vel subjecto quia non potest componi: ergo non est forma increata.

3. Non sit assimilatio sine forma inherente aliqua: sed per charitatem sit nostri ad Deum assimilatio: ergo ipsa est forma inhaerens: non ergo increata.

4. Si charitas non est forma creata, ergo actus meritorij non egrediuntur nisi a forma naturali & forma increata, eigo cum neutra sit soimale principium merendi, non sunt meritorij.

5. Spiritus sancius est in habentibus charitatem alio modo quam prius: ergo habent aliquid quod non prius: aut ergo soiam charitatem increatam, aut creatam:? Si increatam: contra illa praesens est onini :nimae semper, & eodem modo se habet ad omnem aninmam. Si creatam, aut ergo solum actum, & ita in eis dormientibus non est sanetitas: aut habitum, & ita charitas est habitus creatus.

6. Ex adiunctione charitatis viuit anima: sed non viuit nisi ex eo quod iungitur ei vt forma: ergo est forma creata.

3. Elicit actus nieritorios, aut ergo mediante sola naturali potentia, sicut actus alio: naturales: aut non:si ne, ergo salus & meritum est per sola naturalia, sicut dixit Pelagius: si non, ergo requirituraliqua forma creata naturae addita.

Respondeo. Circa hanc quaestionem alia videtur fuisse opinio quorundam antiquorum vt Magistri & sequacium eius, alia modernorum. Hae opiniones in aliquo differebant, in aliquo conueniunt. In anima quidem est confiderare ipsam essentiam & potentias eius cognoscitiuas. & potentias eius motiuas, & super snas omnes vnam potentiam, qui est motor vniuersalis in anima, scilicet voiuntatem: quae cum habeat bonum simpliciter pro obiecto, & bonum simpliciter sit finis, idem habet pro obiecto & fine, & tanquam omnium suprema & fini immediatior est mouens onines.

Omnes ergo in hoc conueniunt quod Spiritus sanctus adueniens in animam perficit esientiam animae rationalis in esse spirituali per habitus gratiae: perficit eius potentias cognoscitiuas per habitus cognoscitiuos vt prudentiam fidem: perficit potentias motiuas quae mouent motae, vt irascibilem & concupiscibilem, per habitus aliquos motiuos vt est fortitudo, temperantia & huiusmodi: perficit etiam volunta. tem nobilissima perfectione scilicet charitate.

Sed in modo perficiendi differunt. Nam opi¬ nio Magistri est quod charitas est forma increata tantum, & perficit voluntatem seipsa immediate, tamen vt motor sicut Angelus mouet corpus assumptum, non vt forma inhaerens. Vnde dicunt quod sicut Spiritus sanctus secundum processionem aeternam est amor Filij in Patrem & e conuerso, non tamen vt forma vtrique inhaerens: sic secundum processionem temporalem est amor vtriusque ad creaturam rationalem, & e conuerso. Modus autem, quo mouet voluntatem sine vlla forma inhaerente ipsi voluntati, talis est: quia non tantum mouet per modum causae efficientis, sic enim mouet omnia: sed etiam causae exemplaris, quia amor est: & finalis, quia summum bonum, vnde mouet vt finis. Ipsa vero apprehensio summi boni in ratione boni, per fidem est ei proforma mouente, quae tamen non voluntatis sed rationis est: Sicut desideratum apprehensum. mouet desiderium mediante apprehensione ipsa, sicut posuerunt Philosophi quod intelligentia mouet caelum mediante caeli anima, quae apprehendens intelligentiam desiderat assimilari ei in actualitate essendi & regendi inferiora, & ideo continue mouet suum coelum.

Alij considerantes quod omne esse & agere est a fornia aliqua inhaerente agenti, quae est principium agendi formale, sicut caliditas igni, dicunt verius quod Spiritus sanctus perficit quidem voluntatem & mouet secundum processionem temporalem efficienter, exemplariter, & finaliter; tamen per charitatem formaliter, quae perficit voluntatem vt forma creata. Nec est simile de modo diligendi quo se diligunt Pater & Filius, nam ipsi spirant amorem hunc ex se: hoc autem non conuenit creaturae.

Ad 1. Eadem charitas qua Deus nos diligit Resp. Verum est, sed aliter: nam ipse ea nos diligit quasi formaliter: nos vero ipsum & nos diligimus ea efficienter & exemplariter, non formaliter

Ad 2. Quid est Spiritus sanctus nisi charitas &c. Resp. Praedicatio est non per essentiam, sed per causam, sicut dicitur dies est sol.

Ad 3. Perfectius est agens sine medio. Resp. Est medium in actione dupliciter vel ex parte agentis, vel ex parte suscipientis: sicut ad visum perficiendum medium ex parte coloris mouentis lux, ex parte oculi suscipientis dispositio cius: primo modo medium attestatur imperfectioni agentis, secundo modo non: talis vero est charitas,

Ad 4. De vita corporis & animae. Resp. Similitudo est in genere, sed non in specie: quia anima est vita corporis formaliter, & ideo non viuificat per formam aliam, sed Deus animae effectiue solum.

Ad 5. De operibus naturae. Resp. Non est. simile: quia illa siunt de nihilo, sed opera gratiae eliciuntur ex potentia creaturae. Vel dicendum, quod sicut opera naturae siunt mediante forma naturali a Deo impressa, sic opera gratiae.

Ad 6. Omne quod non est bonum per essentiam &c. Resp. Bonum aliquod per essentiam dicitur dupliciter, vel formaliter sic charitas est bona per essentia: vel effectiue, sic solus Deus

Ad 7. De vanitate. Resp. Charitas inquantum est de nihilo vanitas est, sed inquantum est ex¬ pressissima Dei similitudo veritas est.

Ad 8. De actu infinito. Resp. Actus ille infinitae virtutis est effectiue, scilicet diuinae tanquam primo & principaliter agentis, tamen mediante forma finita.

Ad 9. Charitas aequiualet &c. Resp. Non aequiualet per se cum sit pars eius, sed ex diuina liberalitate.

Ad 10. Charitas diligit Deum quantum diligendus est. Resp. Diligere Deum quantum diligendus est, dupliciter potest intelligi: vel uantum dignus est diligi ex parte ipsius diligibilis: aut quantum debitus diligi ex parte diligentis: primo modo ipse solus diligit se quanum diligendus est: secundo modo charitas ipsum diligit, sicut & bonus Filius diligit Patrem quantum debet diligere, non quantum dignus est diligi, quia non potest ei beneficiorum suorum vicem aequiualentem rependere.

Ad 11. Charitas maior est &c. Resp. Quamuis quoad hoc sit maior, non tamen simpliciter.

Ad 12. De puero &c. Resp. Quamuis ad perficiendam scripturam non indigeret, tamen ad perficiendam meritorie laudabiliter indigeret ex eo quod operando vt instrumentum solum nihil meriti vel laudis acquireret

Ad 13. Spiritus sanctus aut per se sufficit &c. Resp. In genere in quo causa est, per se sufficita sed non est causa formalis inhaerens, ideo alia requiritur, non ex insufficientia agentis quia. pse efficit solus formam illam, sed ex indigenia recipientis.

Ad 14. Omnis Creatura natura quaedam est, Resp. Natura accipitur multipliciter secundum Boentium: vno modo omne quod esse vel intelligi potest: alio modo id quod est principium motus & quietis per se: primo modo gratia est natura: secundo modo non, sed id solum quod causatur ex principijs naturalibus, & hoc modo intellexit Pelagius quod naturalia sufficerent ad salutem.

Articvlvs II. An Charitas sit substantia vel accidens.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Probat Augustinus lib. de Trinit. quod notitia & amor non sit accidens, quia nullum accidens extenditur vltra subjectum uum: sed notitia alios nouimus, & amore alios amamus: ergo eadem ratione charitas non est accidens.

2. Omne accidens causatur a subjecto suo secundum Philosophos, dicit enim Aristoteles 1. Phys. quod subjecta materia cum forma causa est omnium accidentium: charita: vero non causatur ab eo in quo est: ergo &c.

3. Nullum accidens est melius vel nobilius suo subjecto: charitas vero melior est autma, cum faciat eam bonam: ergo &c.

4. Melius est esse spirituale quam naturale: ergo melior est forma perficiens in esse spirituali quam in naturali: sed accidens non est melius, substantia: ergo cum illa sit substantia, multo fortius ista.

5. Charitas agit in animam purgando eam: agens vero honorabilius est patiente: ergo charitas est honorabilior quam anima: ergo non est accidens eius. Contra. 1. Charitas animae adest & abest prae3. ter animae corruptionem: ergo est accidens eius.

2. Augustinus. Charitas est animi nostrirectissima affectio: ergo accidens.

3. Charitas virtus est: virtus vero secundum Augustinum est bona qualitas mentis &c. 4. Forma perficiens intellectum, vt scientia, 8 est accidens: ergo similiter forma perficiens

effectum: haec autem est charitas: ergo &c.

Respondeo. Cum causa formalis proportione: tur suo effectui, quale est esse aliquod, talis est forma perficiens in esse illo: ergo cum esse rationalis creaturae primum & naturale sit substantiale, secundum vero & spirituale sit accidentale, ideo forma perficiens in esse primo est su stantia, sed perficiens in esse secundo est accidens Omne enim & solum illud quod aduenit alteri post esse completum, ita quod non recipitur in eius esse substantiali, & aduenit illi vt forma inhaerens, accidens est: propter primum forma substantialis non est accidens: propter secundum natura humana in Christo non est accidens: propter tertium vestis non est accidens, quamuis adueniat accidentaliter. Cum ergo charitas adueniat anime post esse eius naturale completum, & non recipiatur in esse personali eius, & adueniat ei vt forma inhaerens, dicendum quod ipsa est accidens

Ad 1. De extensione. Resp. Nullum accidens extenditur in aliud a subjecto suo tanquam in subjectum, sed tanquam in objectum, vel illud sibi assimilando sicut potentiae actiuae, vel illius similitudinem recipiendo sicut potentiae passiuae.

Ad 2. Omne accidens causatur a subjecto Resp. Verum est vt causa sine qua non, maxime quantum ad conferuationem, inquantum in illo sustentatur: non tamen vt a causa efficient. semper quantum ad originem, ita quod aprincipijs subjecti educatur. Quia accidens quoddam educitur a causa intrinseca, & hoc dupliciter vel a principijs speciei vtpropriae passiones consequentes speciem, vt visibilitas in homine, aut ex principijs indiuidui, vt simitas in naso: aut ex causa extrinseca; aut ergo contra naturam subjecti, non tamen materiae, vt calefactio viosenta in aqua, aut secundum naturam subjecti vt luminositas in aere perficiens ipsum.

Ad 3. Nullum accidens &c. Resp. Quamuis secundum quid charitas sit melior anima inquantum perficit eam, non tamen simpliciter

Ad 4. Melius est esse spirituale &c. Resp. Me lius est inquantum includit in se & praesupponit. essentiale; sed non per se, scilicet cum praecisione: quia secundum Dionys. 5. cap. de Diunom. esse nobilius est his quae consequuntur: & ideo non sequitur, quod formale principium huius sit melius formali illius: sicut melius est esse logicum quam esse hominem, nontamen melior est logica humanitate, esse enim logicum melius est non per se, scilicet cum praecisione, sed in quantum includit in se esse hominem.

Ad 5. Charitas agit in animam, &c. Resp. agit non effectiue sed formaliter, sicut albede facit scutum album non sicut pictor. Quod vero sic agit non est simpliciter honorabilius, sed secundum quid: vnde albedo non est simpliciter honorabilior scuto, sed inquatum scutum est album

ARTICVLVS III. An charitas detur secundum proportionem. naturalium.

AD tertium sic proceditur. 1. Matth. 24 Vnicuique se cundum propriam virtutem (Glos. Hieron. Non pro largitate vel parcitate dantis, alij plus, alij minus recipiunt; sed secundum virtutem recipientium: ergo gratuita dantur secundum proportionem naturalium.

2. Sicut se habet forma naturalis ad esse naturale, sic forma spiritualis ad esse spirituale: sed forma naturalis datur secundum proportionem & capacitatem materiae susceptibilis: ergo & forma spiritualis.

3. Sicut gloria praesupponit gratiam, ita gratia naturam: sed gloria datur secundum proportionem gratiae: ergo gratia; secundum proportionem naturae.

4. Angeli consecuti sunt meliora gratuita, secundum proportionem naturalium: ergo & homines similiter consequuntur.

Contra. 1. Homines assumuntur ad aequalitatem Angelorum per gratiam, habent enim inaequalem naturam: ergo gratia non datur secundum proportionem naturalium.

2. Meliora naturalia habent mali Philosophi, quam idiotae Christiani: sed hi habent meliora gratuita: ergo non dantur gratuita secundum proportionem naturalium.

3. Super illud Prouerb. 30. Stellio manibus nititur: dicit glos. quod gratia maior infunditur secundum quod ad habendam gratiam aliquis magis nititur: non ergo secundum proportionem naturae, sed praeparationis voluntariae.

Respondeo. Deus est agens secundum propositum tam in operibus naturae quam in operibus gratiae: diuersitas autem effectuum, in agete secundum propositum, dupliciter contingit: aut ex sola libera voluntate agentis, vt in eadem mareria: aut ex diuersa dispositione suscipientis, vt in diuersis. Secundum hoc diuersitas donorum Dei dupliciter potest contingere: aut ex libera voluntate agentis, vt in paruulis aequalia naturalia habentibus quorum vnum Deus elivit, alterum reprobat, vt patet in Iacob & Esau Rom. 9. aut ex diuersa dispositione suscipientis, vt in adultis in quibus exigitur praeparatio ad susceptionem gratiae, & consensus. In talibus ergo vel in toto vel in parte, saltem de congruo, oportet quod donorum diuersitas veniat ex parte suscipientium: diuersitas vero suscipientium attenditur secundum quod magis vel minus apti sunt seu dispositi ad recipiendum Sicut autem materia naturalis per accidentales quasdam praeparationes disponitur, ita materia voluntaria per suas operationes: sed differenter: nam respectu acquisitarum perfectionum vt scientiae & virtutum moralium, se habet in potentia non pure materiali sed etiam actiua: habet enim quasi semina scientiarum. scilicet prima principia; & quasi semina virtutum moralium, scilicet virtutes naturales, secundum Philosophum 7. Ethic. quae faciunt rationem rectam: ad perfectiones vero infusas se ha bet in potentia materiali non actiua (sicut materia respectu artificiati), eo quod eleuant ani¬ mam supra communem suam naturalem actionem. Vnale operationes animae respectu perfectionum acquisitarum se habent quodammodo vt causae agentes, sed respectu perfectionum infusarum vt dispositiones solum. Dicendum est ergo, quod proportio aut, mensura secun lum quam datur gratia vel charitas est propoetiu naturae dispositae per operationem suam & conatum, & secundum quod huiusmodi natura sic disposita est melior, datur maior gratia.

Ad 1. De Hieron. secundum virtutem recipientium Resp. Virtus recipientis non est, consideranda secundum naturam tantum, sed etiam secundum dispositionem conatus aduenientem naturae.

Ad 2. De forma naturali. Resp. Non est omnino simile: quia ante formam naturalem materia non habet esse actu, vnde nec agere, vndenon disponitur propria actione sed aliena ad susceptionem formae: anima vero disponitur per suum. t operationem ad esse gratis, quod est accidentale.

Ad 3. De gratia & gloria. Resp. Non est simile, quia ipsa gratia est immediata dispositio ad gloriam, vnde non requiritur alia dispositio: sed natura est gratiae subjectum, non eius dispositio, deo requiritur dispositio media scilicet conatus.

Ad 4. De Angelis. Resp. Illis data est gtaria secundum conatum naturae: sed naturae conatus in eis suit proportionatus ipsi naturae, cum non habuerint in se motum contrarium sensualitatis) impedientem, sicut est in nobis; & ideo proportio gratiae consecuta est proportionem naturalium.

ARTICVLVS IV An charitas sit diligenda ex charitate.

AD quartum sic proceditur. 1. Quatuor secundum August. sunt diligenda ex charitate, scilicet Deus, anima nostra, proximus & corpus: non ergo charitas,

2. Nulla forma, exceptis primis, denominatur a se, non enim dicitur albedo alba: sed dilectum denominatur a dilectione: ergo dilectio non potest esse dilecta.

3. Si dilectio diligitur, eadem ratione secunda dilectio & tertia, & sic in infinitum,

4. Fides non est de numero credendorum, nec spes de numero sperandorum: ergo nec charitas de numero diligendorum.

5. Sensus non reffectitur ad percipiendam perfectionem propriam: ergo nec affectus.

Contra. 1. Augustinus 8. de Trinit. Nemo dicat, non noui quid diligam, diligat fratrem, & diligat ipsam dilectionem.

2. Non est perfecta cognitio nisi homo coonoscat se cognoscere: ergo a simili non est perfecta dilectio, nisi diligat se diligere,

3. Propter quod vnumquodque tale & illud magis: si ergo proximus diligendus est propter charitatem, quia amicus Dei est vel esse potest, multe magis ipsa charitas est diligenda.

Respondeo. Charitas tripliciter accipitur: vel increata, id est Spiritus sanctus, & haec diligenda est ex charitate, tam amore amicitiae quam concupiscentiae: vel creata, habitus scilicet vel actus, & haec similiter diligenda est ex charitate. Diligi aute potest duobus modis: nam diligibile dicitur, vel vt ratio diligendi, vel vt objectum dilectionis; sicut visibile dupliciter, vel vt ratio videndi visibile, sicut lux vel vt obiectum, sicut color. Sicut aut ratio videndi, scilicet lux, potest videri dupliciter: vel vt ratio, & sic videtui vno actu cum visione coloris: vel vt obiectum, vt quando visus per se tendit in illam: ita charitas creata, siue habitus sine actus, potest diligi dupliciter: vel vt objectum dilectionis, in quantum communicat rationem boni, & sic diligitur per se amore condupiscentiae: vel vt ratio, inquantum dat alteri rationem bonitatis; & sic diligitur cum altero, eodem actu, amore amicitiae quae inanimatorum esse non potest secundum Philosophum 8. Ethic, & tanquam bonum amici ex consequenti.

Ad 1. De quatuer diligendis. Resp. Nomine Dei & proximi intelligitur ratio qua diliguntur. Vel loquitur de ijs quae diligenda sunt vt obiecta in quibus terminatur actus amoris, non vt rationes diligendi.

Ad 2. De denominatione. Resp. Denominatio proprie dicitur subjecti ab accidente: haec vero non est subjecti, sed objecti.

Ad 3. De eundo in infinitum. Resp. Dilectio potest diligi dupliciter vel vt ratio diligendi, & sic vno & eodem actu diligitur quo ipse in quem motus dilectionis fertui: vel vt objiectum, & sic actu altero, & ille actus si diligi debeat vt objectum, diligitur actu tertio, & sic in infinitum in potentia non in actu, vnde & Auicenna. concedit quod relationes quae consequuntur. ictus animae possunt multiplicari in infinitum.

Ad 4. De fide & spe. Resp. Non est simile: quia fides & spes non potest induere essentiam obiecti sui, quia fides & spes sunt rerum absentium: sed charitas induit rationem objecti sui, scilicet rationem bonis

Ad 5. De sensu. Resp. Non est simile de virtutibus materialibus quae affixae sunt organo materiali, & immaterialibus: illae enim non possunt, reffecti super proprium actum eo quod actus carum non habet rationem objecti sui: actus autem intellectus habet rationem veri, & actus dilectionis rationem boni, ideo reffectitur super actus proprios & aliarum virtutum: alioquin si non esset potentia in anima quae reffecteretur super actum proprium, vel esset abire in infinitum, vel anima non cognosceret actus suos.

ARTICVLVS V An charitas possit certitudinaliter cognosci ab naebente ipsam.

AD quintum sic proceditur. 1. Dicit his Augustinus, quod magis nouit quis dilectionem qua diligit, quam fratrem suum: ergo nouit eam certitudinaliter.

2. Philosophus. 2. Poster. Dicit quod inconueniens est habere nos nobilissimos habitus & nos lateant: ergo charitas non latet habentem,

3. Fides non latet credentem: ergo nec charitas amantem.

4. Vnctio docet de omnibus necessarijs: sed praesentia charitatis est necessaria.

5. Ad. cognoscendum sufficit praesentia rei in cognoscente, per essentiam, vel per speciem charitas vero in habente praesens est ei per essem tiam.

6. Charitas lux quaedam est, vnde 1. Ioan. 4. Qui diligit fratrem, in lumine manet: luxm vero seipsa videtur.

Contra. 1. Ecclesiastes 9. Nemo scit vtrum amore vel odio &c.

2. Primae ad Corinthios 4. Nihil mihi conscius sum &c. Si ergo non potest hoc sciri per tranquilitatem conscientiae, quae tamen est signum certissimum, multo minus per aliud signum.

3. Ioan. 15. Maiorem charitatem nemo habet, id est signum maioris charitatis: sed per hoc non potest quis scire se habere charitatem, cum haeretici subeant mortem propter Deum, & mali propter carnalem amicum: ergo multo minus per aliud quodcumque signum.

Iuxta hoc quaeritur. An possit cognosci charis tas a non habente ipsam.

Videtur quod non. 1. Quia tertium genus visionis, scilicet intellectualis, est de his rebus; quae non habent similitudinem aliam a se, secundum Augustinum: sed charitas pertinet ad illud tertium genus: ergo non habet similitudinem aliam a se: vbi ergo non est per essentiam non potest esse per similitudinem: ergo nec per cognitionem.

2. Non cognoscitur charitas a peccatore per speciem innatam, quia atina creatur vt tabula rasa: nec per infusam secundum se, quia non habet eam: nec per acquinitam, quia nec per speciem eius cum sit spiritualis res; nec in suo effectu cum prius oporteret scire quod esset effectus eius: ergo nullo modo.

Contra. 1. Peccator aliquando desiderat charitatem: ergo nouit eam.

2. Theologus malus nouit definitionem charitatis: ergo nouit eam.

3. Secundum Augustinum lib. de Trinit. Ad hoc quod existens in inemoria cognoscatur, pportet e specie quae est in memoria generari speciem aciem intellectus informantem: ergo multo magis, cum charitas sit forma affectus non intellectus, si cognoscitur oportet quod per speciem: sed speciem eius potest habere malus: ergo & eius cognitionem.

Respondeo. Ad primam. Aliquid dicitur cognoscibile dupliciter: vel vt in se, sic quae sunt praesentia in anima, maxime sunt cognoscibilia: vel quoad nos, sic illa quae magis appropinquant ad cognitionem sensibilem: quia intellectus, secundum statum viae, a cognitione sensibilium procedit in intelligibilia, a posterioribus in priora. Hinc est quod potentias & habitus animae, quamuis maxime praesentes cognoscimus per actus, & actus per objecta. Illos ergo habitus qui habent actus omnino distinctos & dissimiles ab alijs, vt fides & spes & huiusmodi, cognoscere possumus in propria ratione: illos vero qui habent similes actibus habituum aliorum vel innatorum vel acquisitorum, vt charitas, non possumus cognoscere perfecte in propria ratione, sed solum in vniuersali, vnde possumus scire nos habere dilectionem: sed non charitate: & hoc quadruplici ratione. Una est, quia charitas importat Dei acceptationem quae nos latet. Altera est, quia intellectus noster obumbratus carne, hebes est ad spiritualia. Tertia ratio est, quia actus charitatis est similis actui naturalis vel acquisitae dilectionis. Quarta ratio est, iudicium Dei, qui, vt humiliemur, ordinauit bona nostra in nobis fore occulta.

Ad 1. Magis dilectionem nouit quam fratrem. Resp. Quamuis magis nouerit dilectionem, scilicet in ratione vniuersali, non tamen charitatem m propria ratione. Vel dicendum, quod magis est cognoscibilis in se, sed non quoad nos: sicut sol maxime visibilis est in se, sed non nobis.

Ad 2. De habitu nobilissimo. Resp. Philosophus loquitur de habitibus scientiarum, non virtutum, quia actus earum expressius repraesentant & distinctius suos habitus: quam actus virtutum, propter similitudinem earum ad naturales affectiones vel acquisitas.

Ad 3. De fide. Resp. Non est simile, eo quod habet distinctum actum, & objectum proprium, vnde potest cognosci: non tamen potest sciriin illa sit fides formata.

Ad 4. De vnctione. Resp. Licet habere praesentiam charitatis sit necessarium ad salutem, non tamen scire se habere praesentiam: ergo in re neceilaria est, sed non in cognitione.

Ad 5. Ad cognoscendum sufficit quaecumque praesentia. Resp. Non sufficere, sed praesentia in ratione obiecti: sic autem charitas non est praesens animae, nisi forte quoad intellectum agentem.

Ad 6. Charitas lux est. Resp. Quamuis sit lux in se, non tamen illuminat sufficienter intellectum habentis Vel, lux dicitur ab inflammando affectum, non ab illuminando intellectum,

Ad secundam quaest. Resp. Cognitione experientiae non potest cognosci charitas nisi ab habente: sed cognitione speculatiua potest, non per essentiam eius seu per speciem quae sit idem quod ipsa, sic videtur solum ab habente: sed per peciem seu per similitudinem quae non est idem quod ipsa, & hoc dupliciter: vel per speciem acquisitam quae est similitudo eius, vel potius actus ipsius, relicta in inemoria ad eius praesentiam, & sic videtur abillo qui eam aliquando habuit, nisispeciem illam obliuio deleuerit; & sic in patria videbit sanctus se fidem & spem habuisse, scilicet, per quoddam vestigium fidei, vt dicit Augustinus lib. de Trinitate: vel per speciem innatam, & sic videri potest a quocumque, non quae sit pecies tantum, vt species lapidis in anima, quia talem speciem anima non habet cocreatam charitatis, sed per speciem innatam quae est res in se & tamen habet similitudinem cum charitate. Habet enim anima apud se virtutum omnium. quaedam semina, & per illa habet desiderium & cognitionem quandam vniuersalem virtutum, sicut per principia venit in cognitionem conclusionum.

Ad 1. Non habet similitudinem aliam a se Resp. Hoc intelligitur de similitudine quae est intentio tantum & non res: & de ipso habitu, non de actu ab illo procedente: seu de similitudine immediata, non de mediata.

Ad 2. Anima creatur vt tabula rasa. Resp. Hoc intelligitur quoad species quae sunt intensiones tantum, non res: huiusmodi vero habitus innati in se quidem sunt res, inquantum vero, per illos cognoscuntur alij vt in simili, sunt quasi species

ARTICVLVS VI. An per praesentiam chari tatis immediate. videatur Deus.

AD vltimum articulum proceditur sic. 1. Augustinus dicit. Iam potes Deum habere notiorem quem fratrem, scilicet per charitatem: ergo per charitatem praesentialiter cernitur in praesenti Deus sicut & proximus.

2. Damascenus lib. 1. Qui concupiscit semper Deum, hic videt eum: sed qui habet charitatem concupiscit semper Deum actu vel habitu: ergo videt cum.

3. Per lumen a sole influxum cernitur sol temporalis: ergo per lumen spirituale a sole aeterno influxum cernitur sol aeternus: sed charitas est huiusmodi lumen.

Contra. Deum videre vel cernere praesentialiter est beatitudinis conditio: sed beatitudo non est in praesenti: ergo non cernitur Deus praesentialiter in praesenti.

Iuxta hoc quaeritur, an magis cognoscatur in praesenti Deus quam proximus.

Videtur quod sic. 1. Praesentia apud intellectum est causa notitiae: sed praesentialior est apud intellectum Deus quam proximus.

2. Quod seipso cognoscitur, magis cognoscitur quam quod per aliud, vt lux quam color: sed Deus seipso illustrante cognoscitur, proximus vero per ipsum.

3. Proximus est totus extra intellectum, Deus totus intus: ergo minus potest latere intellectum quam proximus,

Contra 1. Magis sunt visibilia ab oculo corporali, illuminata a sole corporali, quam ipse sol propter claritatis eius excellentiam: ergo a simili magis sunt visibilia ab oculo spirituali, illuminata a sole spirituali, quam sol propter maiorem eius excellentiam.

2. Magis cognoscitur quod videtur aperte, quam quod per speculum & in aenigmate: ergo proximus magis quam Deus.

Respondeo. Ad primum quidam dicunt quod videtur Deus hic in essentia sua, sed modicum & raptim, & propter hoc dicitur non videri. Alij vero quod non videtur in essentia secundum se, sed in ratione qua est exemplar rerum. Alij dicunt melius, quod non videtur hic in essentia sed in similitudine non ab ipso abstracta, sed naturaliter ipsum repraesentante, sicut in effectu videtur causa, vt sol noster in luce aeri influxa, non in rota: & quia inter huiusmodi effectus Deo simillimus est charitas, propter hoc in illeo dicitur videri sicuti res dicitur videri in suo simili, vel in specie quae resultat in speculo.

Ad 1. Notiorem potes habere Deum. Resp. Intelligitur hoc de notione & certitudine ex parte cognoscibilis, non coonoscentis.

Ad 2. Hic videt Deum. Resp. Videre dicitur non in essentia, sed in effectu simillimo quasi exemplariter, sicut sol in luce videtur.

Ad 3. De sole. Resp. Non est simile, quia oculus spiritualis in praesenti non est dispositus ad videndum solem in se, sicut corporalis.

Ad incundam quaest. Resp. Ex parte obiecti cognoscibilis, cognoscibilior est Deus; ex parte cognoscentis, proximus. Vel, secundum viam cognitionis sensibilis, est cognoscibilior proximus: secundum viam cognitioms intellectualis, quae est per demonstrationem, cognoscibilior Deus, id est maiori certitudine non maiori comprehensione.

Ad 1. Praesentia apud intellectum est causa notitiae. Resp. Non quaecumque praesentia, sed in ratione objecti proportionati.

Ad 2. Deus seipso cognoscitur. Resp. Seipso cognoscitur effectiue, non formaliter in praesenti.

Ad 3. Deus est intra intellectum. Resp. Quamuis sit magis praesens intellectui secundum se, non tamen in ratione objecti proportionati.