Quaestio 1

ARTICVLVS I. An Deus singulas partes uniuersi potuerit facere meliores.

AD primum sic proceditur. 1. Dicit Dion. Optimi est producere optima: sed optimo. nihil potest esse melius: ergo ijs quae Deus optimus produxit, non potuerunt esse meliora: ergo nec fieri.

2. Plato in Timaeo. Porro quia optimus erat, ab optimo vero omnis inuidia relegata est, ideo vnicuique rei quod capere potuit dedit: ergo cum nulla creatura posset plus capere, nulla fieri melior potuit.

3. Augustinus contra Maximin. Si bona facere non posset, nulla esset potentia; si posset, sed nollet, magna esset inuidia: sed nulla est in Deo inuidia: ergo non potuit facere meliora

4. Effectus qui producitur a causa secundum totam potentiam, non potuit fieri melior: sed omnis effectus Diuinus producitut a Deo secundum tota suam potentiam, quia est simplex ergo non potest fieri melior.

5. Vnaquaeque res non deficit a bonitate alterius, nisi per hoc quod deficit a participatione Diuinae bonitatis: sed iste defectus non est a parte agentis, cum se habeat vniformiter ad omnia: ergo est a parte capacitatis rei: ergo plus de bonitate rei capere non potuit: ergo non potuit fieri melior.

Contra. 1. Augustinus de lib. arb. Potuit, Deus facere talem hominem, qui nec peccare vellet, nec posset; & si talem fecisset quis dubitat meliorem fuisse: ergo homo fieri potuit melior: ergo similiter res quaelibet.

2. Si non potuerunt creaturae fieri meliores, aut ergo quia plus dare Deus non potuit: aut quia plus creatura capere non potuit: si primo modo, contra, Dei potentia non est limitata ad aliquid quin semper plus possit: si secundo modo, contra, tanta est creaturae capacitas quatam dedit, ipse vero maiorem dare potuit: ergo creatura quaelibet tam a parte Dei, quam a parte sui melior fieri potuit,

3. Quicquid potest natura, potest Deus & amplius: sed natura suis operibus bonitatem addere potuit.

Respondeo. Vniuscuiusque rei absolute in se consideratae duplex est bonitas, sicut duplex esse, quia ens & bonum conuertuntur: est enim bonitas essentialis, & bonitas accidentalis, vt hominis bonitas essentialis est intellectus, bonitas accidentalis, scientia. Loquendo de bonitate accidentali, Deus vnamquamque rem eandem numero meliorem facere potuit: loquendo de bonitate essentiali, qualibet re creata Deus aliam meliorem facere potuit, sed non eandem: quia sicutvnitas addita vnitati speciem numeri mutat. sic gradus bonitatis essentialis additus mutat essentiam. Propter quod secundum Philosophum 7. Metaph. definitio rei numero comparatur, quia vnius differentiae additione mutatur. Sicut ergo Deus non potest facere vt ternarius manens siat quaternatius, ita nec quod eade res manens fiat essentialiter melior, quia ex vtroque contradictio seduitur.

Ad 1. Dionysij. Resp. Singula per se, vt ait Augustinus, sunt bona, sed simul omnia valde bona id est optima: vnde quaelibet res per se non est optima, sed in ordine huius vniuersi. Vel fit comparatio operum agentis increati ad opera aliorum agentium, non operum eiusdem ad inuicem.

Platonis. Resp. Plato intendit dicere Ad 2. quod in Deo non est inuidia, nec inuidiae signum.

Ad 3. Augustini. Resp. Augustinus accipit, Iy esset non secundum veritatem, sed secundum ignum seu apparentiam, id est, videri posset.

Vel melius dicendum, quod vterque (Plato, & Augustinus) loquitur supposito quod Deus operetur, & intendit probare quod oportet opera eius esse bona. Nec est simile de bono & meliori, quia esse bona naturale est operibus a bono procedentibus, sed non meliora

Ad 4. De tota potentia &c. Resp. Locum habet in potentia quae operatur per necessitatem naturae, non in ea quae per libertatem voluntatis.

Ad illud de rerum capacitate &c. Resp. Diuersitas capacitatum non tantum oritur ex diuersitate naturarum, imo primo & principaliter ex ordine Diuinae dispositionis, quae eodem modo se habens ad res ordinat vt ipsae diuersimode se habeant ad Deum. Nec hoc est inuida sed sapientia: non enim res natae sunt aequari Deo; sed ad eius imitatione differenter ab ipso de nihilo fieri.

Articvlvs II. An Deus totum uniuersum potuerit facere melius.

D secundum, ticulum sic proceditur. 1. Dicit Aug. intischiridio. Vidit super illud, Deus cuncta quae fecerat &c. Singula enim quaeque per se bona sunt, sed simul omnia valde bona, ad est optima: ergo vniuersum est optimum: sed optimo non potest esse melius: ergo non potuit fieri melius vniuersum.

2. Uniuersum includit omne bonum: sed nihil potest esse melius omni bono: ergo nihil potest esse melius vniuerso.

3. August. 2. de lib. arbitr. Quicquid vera rarione tibi melius occurrerit, scias fecisse Deum bonorum omnium conditorem: ergo non potest vera ratione aliquid melius cogitari vniuerso: ergo nihil melius fieri potuit,

4. Augustinus lib. Confess. duo fecisti tu Domine, vnum prope te, & aliud prope nihil, scilicet angelum & materiam primam: sed non est gradus bonitatis superior eo qui prope Deum est, nec inferior eo qui prope nihil: ergo nullus gradus bonitatis potest deesse vniuerso.

5. Bonum est diffusiuum sui: ergo summe bonum, summe diffusiuum: ergo cum tota difsusio summi boni sit invniuerso, ipsa est summa: ergo non potest esse maior diffusio.

Contra. 1. Albius est quod est nigro impermixtius: ergo & melius quod malo impermixtius: sed vniuersum potuit fieri non permixtum malo, sicut modo est: ergo potuit fieri melius, quam sit modo.

2. Omni finito potest esse additio a potentia infinita: sed bonum vniuersi finitum est, potentia Dei infinita: ergo vniuersum potuit fieri melius a Deo.

3. Secundum Augustinum, quod est maius in corporibus, est hoc melius in spiritibus: sed si parti maiori additur aequale, totum sit maius:¬ ergo si meliori additur aequale, totum sit melius, sed cuilibet creaturae potuit addi aequale: ergo totum potuit fieri melius.

4. Supremi gradus bonitatum vniuersi in infinitum distant a Deo: ergo inter eos & Deum possunt adhuc infiniti gradus alij esse: ergo totum vniuersum potest melius esse.

5. Forma nobilior & melior causat melius esse: sed sicut pars materiae recipit formam animae rationalis a Deo, ita tota potuit recipere: ergo totum potuit melius esse.

Respondeo. De vniuerso est loqui dupliciter aut in generali, sic extra vniuersum nullum bonum relinquitur secundum intellectum, imo ipsum bonum summum includitur, & tali vniuerso nullum potest esse melius: aut in particulari de hoc vniuerso creato. Huius autem vniuersi bonum consistit in duobus, scilicet in relatione partium ad inuicem, & earum in finem: sicut bonum exercitus consistit in ordine partium exercitus ad inuicem, & partium ad Ducem vt dicit Philosophus 12. Metaphys. Meliorari ergo vniuersum potest intelligi tribus modis, sicut & exercitum: vel melioratione partium ordinatarum: vel solius ordinis earum adinuicem & in finem: vel melioratione finis. Finis totius non potest meliorari, quia summum bonum est. Ordo carum partium manentium sine mutatione meliorari non potest, quia ab optimo artifice secundum propriam vniuscuiusque capacitatem optime ordinatae sunt. Partes ipsae ordinatae meliorari possunt intelligi tribus modis: aut per aliquarum partium ex ijs meliorationem: aut per omnium partium in melius transmutationem: aut per aliquam partium meliorum additionem. Primo modo vniuersum non siet melius, sed deterius: nam quamuis augeretur bonum partis, tamen minueretur bonum vniuersitatis, vt si Luna ita fieret clara sicut Sol: & est exemplum in cythara, cuius aliquibus chordis melioratis deterioratur sonus cytharae, cuius bonitas consistit non in singularum chordarum sonis sed in harmonia consonantiae vniuersalis. Vltimo modo vniuersum fieret melius, sed non maneret omnino idem, nec tamen omnino diuersum, quia se haberet hoc vniuersum ad illuo vt pars ad totum. Secundo modo partes omnes possunt intelligi meliorari dupliciter: aut per meliorationem essentialem, aut per meliorationem accidentalem: primo modo non potuit melius fieri hoc idem numero vniuersum; quia non esset iam idem, sed aliud, essentiali mutatione partium integralium: secundo modo potuit melius fieri hoc idem numero vniuersum.

Ad 1. August. Simul omnia &c Resp. August. loquitur de bonitate vniuersi secundum comparationem suarum partium adinuicem & in finem, sic enim vniuersum est optimum: non simpliciter.

Ad 2. Uniuersum includit omne bonum. Resp. Hoc intelligitur de vniuerso in generali, & sic non potest esse melius: non de vniuerse hoc in particulari, sic enim potuit esse melius quam nunc sit. Vel dicendum quod vniuersum includit omne bonum actuale quod est pars eius: sed non bonum possibile.

Ad 3. August. de lib. arbitr. Resp. Quamuis qui cquid melius occurrit rationi rectae fecerit Deus, tamen multa potest facere quae non occurrunt rationi, plus enim potest Deus facere quam nos intelligere,

Ad 4. De angelo & materia prima. Resp. prope Deum potest intelligi dupliciter: aut quoad immediatam ordinationem actualem: aut quoad summam assimilationem possibilem: primo modo intellectualis creatura est prope Deum. tota: secundo modo, non: vnde inter ipsam & Deum possunt esse gradus infiniti bonitatis. Similiter prope nihil potest esse dupliciter: aut ita quod sit in potentia ad vnum solum ens, aut ad infinita: primo modo nihil est prope nihil, quo non esset gradus inferior: secundo modo materia prima est prope nihil. Patet ergo quod & a superiori & ab inferiori possunt esse gradus innumerabiles alij.

Ad 5. Bonum est diffusiuum &c. Resp. Diffusio summi boni duplex est: vna intrinseca in productione personarum, haec est supra vniuersum de quo loquimur, tanquam vniuersi principium & finis ipsius: alia extrinseca in productione creaturarum, & haec duplex: vel in actu, vel in potentia: prima tota continetur in hoc vniuerso, sed non secunda: vnde patet quod potest fieri melius.

ARTIOVLVS III. An Deus creaturas excellentissimas universi potuerit facere meliores.

D tertium articulum proceditur sic. 1. Tanto vnumquodque melius est, quanto Deo propinquius: sed Christi hnmanitate nihil potest esse Deo propinquius, cum sit Deo vnita in persona: ergo nihil melius.

2. Ioan. 3. Non ad mensuram dat Deus spiritum: ergo spiritus Christo datus fuit immensus: ergo, cum immenso nihil maius esse possit, non potuit ei dari plus de spiritu: ergo nec fieri melior.

3. Dicit Anselm. lib. de conceptu virginali Decebat vt ea puritate niteret Virgo quam Deus Filio suo matrem eligebat, qua maior sub Deo nequit intelligi: ergo cum omnis factura sit sub factore, purior creaturabeata virgine fieri non potuit: ergo nec melior.

4. Beata Virgo exaltata est super choros angelorum: sed vltra hunc gradum nullus gradus altitudinis est: ergo nihil amplius exaltari potest: ergo nec melius fieri¬

5. Beatitudo creata est status omnium bonorum aggregatione perfectus, secundum Boetium: sed t ali bono nihil potest esse melius: ergo nec potest a Deo fieri aliquid melius ea.

6. Quanto aliquid Deo coniunctius, tanto melius: immediata coniunctione nulla potest esse maior: ergo nec melior.

Contra. 1. Omne bonum creatum est finitum: omni bono finito est possibilis additio: ergo nullum bonum creatum ita bonum est, quin possit, fieri melius eo.

2. Infinita non est pertransire: posse Dei infinitum est: ergo pertransiri non potest: ergo de nullo effectu suo potest vere dici, Deus potest hoc & non amplius,

3. Chrysost. Ideo Dene dicitur omnipotens quia posse eius non potest inuenire non posse: ergo numque potest tantum, quin possit amplius,

Respondeo. Est loqui de bono increato per se, & de bono creato per se, aut de vtroque simul: bonum increatum per se omnino infinium est, ideo nihil potest esse melius: bonum creatum per se finitum est, ideo potest fieri a. Deo aliquid melius: vtrumque simul sumptum ex ea parte qua creatum est, melius fieri potest; & ex ea parte qua increatum bonum continet, non potest. Humanitas ergo Christi conniuerari potest, vel secundum se vel secundum. quod vnita: primo modo aliquid melius fieri potest, secundo modo non.

Ad 1. Nihil potest esse Deo propinquius. Resp. Quamuis natura humana vnita sit Deo in persona, & secundum hoc non possit fieri me lior: tamen secundum naturam propriam considerata ad huc distat in infinitum, vnde potest fieri melior.

Ad 2. De spiritu immenso. Resp. Spiritus seu gratia Christi non dicitur immensa simpliciter. sed secundum quid; id est non in actu, sed in potentia ad effectus infinitos: vel potius non in se absolute, sed in comparatione ad alias crea turas: sicui linea in comparatione ad punctum est infinita.

Ad 3. De Beata Virgine. Resp. Dupliciter est eam considerare, vel secundum se, vel secundum conditionem qua dicitur mater Dei: primo modo simpliciter potest fieri melior: secundo modo dicendum, quod secundum hanc conditionem in specie melior esse non potest, quia non potest esse mater melionis. Ad illud de puritate. Resp. Non est simile, quia puritas intenditur per recessum a contrario quod non est infinitum vnde potest perueniri ad terminum. eius: sed bonitas per accessum ad bonum infinitum.

Ad 4. De exaltatione. Resp. Quamuis non sit gr adus purae creaturae actu superior, potest tamen esse, quia infiniti sunt gradus vsque ad Diuinam altitudinem possibiles propter infinitam. distantiam.

Ad 5. De beatitudine creata Resp. Beatitudo creata dupliciter potest intelligi recipere aug mentum bonitatis: aut ex parte boni participati, sic non potest esse melior: aut ex parte modi participandi, sic potest. Ad illud quod opponitur, Beatitudo est status &c. Resp. Hanc descriptionem dat Boetius de beatitudine increata cui conuenit simpliciter, beatitudo vero creata status est omnium bonorum aggregatione perfectus, non vniuersaliter, sed in genere, vnde potest esse aliquid melius.

Ad 6. Nulla est meior coniunctio quam immediata. Resp. Coniunctio dupliciter potest intelligi immediata: aut quod priuet medium interpositionis, aut medium distantiae: primo modo beatitudo est coniunctio immediata, non secundo: vnde potest adhuc esse propinquior & maior.

ARTICVLVS IV An Deus uniuersum potuerit fatere ante quam fecit.

AD quartum articulum sic proceditur. 1. Ante primam instans quo mundus factus est, nihil erat nisi aeternitas: sed non potuit fien in aeternitate: ergo non potuit fieri ante quam factus est.

2. Si potuit fieri ante per centum annos, eadem ratione ante alios centum annos & sic in infinitum: ergo potuit facere mundum ab aeterno: sed hoc falsum: ergo non potuit facere ante quam fecit.

3. Oportet stare in aliquo anteriori finito: ergo pari ratione potest stari in isto durationis termino, in quo mundus est factus. 4. Principio antiquitatis totius nihil potest esse antiquius: sed primum instans temporis est principium antiquitatis, quia totius prioritatis & posterioritatis successiuae: ergo eo nihil potest esse antiquiue.

Contra. 1. Tempus ipsum a Deo factum est, non necessitate sed voluntate: ergo potuit fieri aliud tempus: sed non cum isto tempore, quia superflueret: ergo aute tempus illud.

2. Mille anni ante Deum sicut vna dies. 2. Pet. 2. a sed nullus dubitat quin facere potuerit mundum ante per vnam diem: ergo aeque bene poterat ante per misse annos.

3. Diuina potentia non arctatur ad aliquem locum: ergo nec ad aliquod tempus.

4. Diuina operatio non dependet a tempore sed tempus ab ipsa: ergo non arctatur in alique tempore quin possit operari ita in altero.

5. Diuina essentia erat ante tempus, & Diuina potentia: aut ergo potens exire in actum creationis mundi, aut non: si non, ergo ex tempore accessit ei posse aliquod: si sic, ergo potuit facere mundum ante quam fecit.

Respondeo. Cum quaeritur vtrum Deus po¬ e tuerit mundum facere antequam fecenit, propositio duplex est: quia haec determinatio [ antequam spotest cadere sub possibilitate, & sic ampliatur ad supponendum pro duratione quae esse potuit: vel extra, & sic supponit pro duratione quae fuit: primo modo Deus potuit facere mundum antequam fecerit quia potuit facere tempus mille annorum prius ilto tempore quod fecit, & in principio illius temporis creare mundum: secundo modo non potuit, quia ante non fuit nisi aeternitas, & in aeternitate mundus crearit non potuit, non enim potuit habere principium pure voluntariae causalitatis quin haberet principium durationis.

Ad 1. Ante primum instans &c. Resp. Quauis nihil aliud fuerit, tamen aliquid esse potuit, quia Deus mille annos alios ante primum instans huius temporis facere potuit.

Ad 2. Si potuit ante per centum annos &c. Resp. Per centum potuit & per centum alios, & sic in infinitum in potentia, sed non in actu: est enim infinitum hoc additione, scilicet in accipiendo: non in infinitum in terminis, id est in accepto esse.

Ad 3. Oportet stare in aliquo finito. Resp. Verum est, sed non in hoc vel illo, quia infinita sunt talia finita in quorum quolibet potest esse status.

Ad 4. De principio antiquitatis. Resp. Primum instans huius temporis est principium totius antiquitatis quae est, non totius quae esse potuit: antiquitatis vero totius, quae est, principio aliquid potuit esse antiquius, quamuis non fuerit.

ARTICVLVS V An Deus aliud uniuersum facere possit.

AD quintum articulum proceditur sic. 1. Deus nihil potest supersluum: sed aliuo vniuersum fieri esset superfluum, cum istud sufficienter ostendat nobis suum principium, scilicet Deum: ergo non potuit Deus facere aliud vniuersum.

2. Si potuit, aut in eodem loco, aut in alio: si in eodem, contra, duo corpora impossibile est simul esse in eodem loco: si in altero, contra alter locus non erat.

3. Probat Damascenus, quod non potuerunt esse duo Dij, quia neuter esset perfectus, & neuter Deus: sed si duo fuerint vniuersa neutrum esset vniuersum: ergo Deus non potuit facere aliud vniuersum.

4. Plato in Timaeo. Vnum mundum recte dicimus, quoniam iuxta exemplum formatus est, id enim quod vniuersa continet intelligibilia. cum alio simul esse non poterat: ergo non potuit. facere aliud vniuersum.

5. Si fieret aliud, aut ex rebus eiusdem generis, aut non: si eiusdem, contra, ergo eiusdem naturae & eiusdem motus; ergo partes terra mundi alterius mouerentur ad centrum existens extra suam circunferentiam; ergo simul mouerentur a medio & ad medium, quia a centro & ad centrum, quod est impossibile: si ex rebus alterius generis, contra, ergo mundus iste deficit in aliquibus generibus rerum: sed hoc est falsum, quia, perfectus est: ergo non potuit aliud fieri vniuersum.

Contra 1. Infinita potentia non finitur ad aliquem effectum suum: ergo cum Dei potentia. sit infinita, non finitur ad hoc vniuersum, quid aliud possit facere

2. Eccles. 42. Omnia duplicia vnum contra vnum &c. ergo sicut in rebus particularibus, ita debet duplex fieri vniuersum.

3. Non est Deo difficilius facere totum vniuersum, quam facere hominem, vel angelum vnum: ergo sicut potest facere plures homines & plures angelos, ita multiplex vniuersum.

Respondeo. De vniuerso est loqui dupliciter aut secundum rationem nominis, id est inquantum, vniuersum: aut secundum id quod vniuersum. est: primo modo Deus non potuit coniunctim facere aliud vniuersum ita quod duo essent vniuersa, quia nentrum esset vniuersum; sed diuisim potuit, ita quod illud non esset, sed aliud vniuersum: secundo modo potuit Deus, & potest etiam cum isto aliud facere vniuersum, id est alium mundum, & infinitos mundos siue ex rebus eiusdem generis siue alterius.

Ad 1. Istud superfluum esset. Resp. Quamuis istud sit sufficiens vt nunc, tamen Deus posset aliud facere: quod si faceret esset vtile, non superfluum: quamuis enim creaturis huius vniuersi. non esset necessarium, esset tamen creaturis inclusis intra illud vniuersum.

Ad 2. Aut in eodem. Resp. Posse aliud vniuersum fieri in altero loco, dupliciter potest intelligi: aut ita quod hoc quod dico, in alio, amplietur ad supponendum pro alio loco possibili; aut ita quod cadat extra possibilitatem, & sup¬ ponat pro alio loco existenti. Primo potuit fieri aliud in alio loco ita quod fieret alius locus: secundo modo non potuit quia non erat alius, locus.

Ad 3. Neutrum esset vniuersum. Resp. Loquendo de vniuerso secundum rationem nominis, simul cum isto non potuit esse aliud vniuersum, quia contradictio implicatur: loquendo secundum id quod est, potest. Nec est simile de duobus Dijs, quia Deus ex natura sua comprehendit in se vniuersitatem bonorum, ita quod sibi non potest fieri additio, vel augmencum: non sic autem vniuersum: quamuis enim contineat aggregationem bonorum actu existentium, non tamen possibilium fore.

Ad 4. Platonis. Resp. Loquitur de vniuerso secundum rationem nominis, id est inquantum vniuersum: non secundum id quod est.

Ad 5. Aut ex rebus eiusdem generis. Resp. Vtroque modo fieri potuit. Si tamen fieret ex rebus eiusdem generis, non sequeretur quod mouerentur partes terrae alterius ad idem centrum numero, sed ad idem specie & natura: nunc vero omnes mouentur ad idem numero, quia non est nisi vnum. Et si fiereti aliud ex rebus alterius generis, non ideo istud imperfectum esset, perfectio enim vniuersi non est perfectio vniuersaliter, sed in genere suo, quando res habet quicquid debetur ei secundum genus suum.

Ad 1. In contrarium de potentia infinita. Resp. Deus potest facere aliud vniuersum quam hoc, sed non ita quod vtrumque habeant rationem vniuersi: hoc autem contingit non ex defectu potentiae Dei, sed possibilitatis, quia implicatur contradictio quae tollit rationem poss sibilitatis. Et est simile in Sole, Sol enim dicitur quasi solus: si ergo quaeras vtrum potuit facere alium solem.: Resp. Loquendo de Sole secundum rationem nominis, impossibile est simul cum isto: sed diuisim, possibile: loquendo vero de eo secundum id quod est, possibile est.

Ad 2. de Eccl. Resp. Non est simile de rebus singularibus, & de vniuerso: quia contrarietas singularium pertinet ad conieruationem vniuersi inquantum corruptio vnius est generatio alterius, sed contrarietas vniuersi, non, sed potius ad destructionem vniuersalem omnium entium.

Ad illud de duobus hominibus. Resp. Secundum id quod est, Deus potuit facere aliud vniuersum: non tamen ita quod vtrumque esset vniuersum secundum rationem nominis.

ARTICVLVS VI. An Deus adhuc easdem uniuersi partes facere possit.

AD sextum articulum sic proceditur. 1. Idem est Deo esse & posse: sed Deus est adhuo quicquid semel fuit: ergo adhuc potest quicquid semel potuit.

2. Infinitae potentiae, cum semper sit respectu infinitorum, nihil suorum possibilium accrescit vel decrescit: ergo semper potest quiequid semel potuit.

3. Omne quod in Deo fuit, seper est: ergo omnis poteria quae in ipso fuit aliquando, adhuc est in eo: ergo potest quicquid aliquando potuit.

4. Omnis potentia, quae non potest quicquid aliquando potuit minorata est: sed Dei potentia non potest minui: ergo adbuc potest quicquid aliquando potuit.

Contra. 1. Substantia vel esse eiusdem rei non potest bis fieri: ergo non potest adhuc facere quod femel fecit.

2. Antequam incarnaretur potuit non incarnari, modo non potest fore non incarnatus: ergo non potest quicquad aliqando potuit.

3. Si dicatur quod potest quicquid potuis quia potest fecisse quicquid fecit. Contra. Non dicitur caecus posse quicquid potuit, cum tamen possit vidisse: ergo a simili nec Deus potesc nac ratione quicquid potuit.

4. Deus antequam moreretur & resurgeret mori & resurgere potuit: sed modo non potest: eroo &c.

Respondeo. Aliquis negatur posse aliquid duplici ratione: aut defectu potentiae, vt caecus non potest videre lucem: aut ex defectu possibilis, vt videns non potest videre tenebras, vel sonum: primo modo ninil potest Deus dici non posse, cum eius potentia ad omnia sufficiens sit: secundo modo dicitur aliqua non posse, vt quod idem sit & non sit. Similiter quod aliquis non possit quicquid aliquando potuit, potest dici duplici ratione: aut quia non habet omnem potentiam quam aliquando habuit: aut quia factum est impossibile quod prius possibile fuit, vnde vsus potentiae non se extendit ad illud: sicut enim videre dicitur dupliciter, scilicet vel habere visum, vel vti visu; sic posse dupliciter dicitur, vel habere potentiam, vel vti potentia: primo modo dicit Magister quod Deus potest quicquid potuit: secundo modo non potest quicquid potuit, quia non est possibile quicquid possibile fuit, possibile enim est respectu futuri temporis, vnde quod actu praesens est aut praeteritum rationem possibilis perdit.

Ad 1. Deus est quicquid semel fuit. Resp. Fallacia accidentis est, quia quamuis esse & posse sint idem re, differunt tamen ratione, quia posse dicit respectum ad possibile.

Ad 2. De potentia infinita. Resp. Quamuis semper sit respectu infinitorum, tamen non oportet quod respectu eorumdem: nec per hoc numerus possibilium minuitur, sicut nec linea detractione puncti, quia quod detrahitur improportionale est ei quod remanet.

Ad 3. Omne quod in Deo est &c. Resp. Quamuis in Deo sit omnis potentia quae aliquando fuit; non tamen sequitur cum posse omne quod semel potuit: quia non posse aliquid quod potuit, potest contingere vel mutatione potentiae, vel mutatione objecti possibilis.

Ad 4. Omnis potentia quae non potest &c. Resp. Si hoc contuigit ex defectu potentiae, tunc potentia minoratur: sed quando est ex defectu possibilium, non oportet minorari potentiam. Vel dicendum, quod licet secundo modo non possit quicquid potuit, tamen non minus potest, nec pauciora, sed totidem, licet non eadem: quia semper potest infinita, subtractio. enim aliquorum possibilium, quamuis possit minuere potentiam finitan, non tamen infinitam, sicut nec subtractio puncti lineam. Propositio ergo tenet in potentia finita tantum.

Ad 1. In contrarium de substantia eiusdem rei, &c. Resp. Quamuis res non sit possibilis, tamen eadem est in Deo potentia quae fuit, vnde in hoc sensu potest dici adhuc posse quicquid potuit.

Ad 2. Modo non potost fore non incarnatus &c. Resp. Quamuis actus possibilis esse defierit, tamen potentia in Deo eadem mansit.

Ad 3. De caeco. Resp. Non est simile, quia in caeco non manet omnis potentia quae prius fuit: vnde neutro modo potest dici posse quicquid ante potuit.

Ad 4. Demori & resurgere. Resp. Licet actus possibilis esse desierit, tamen potentia in Deo mansit.

EXPOSITIO LITERAE Vis dubitat cum meliorem fore.] Contra. Augustinus. Melior est substantia quae peccare potest, quam quae non potest. Resp. Melior esset homini simpliciter non posse peccare, sed posse peccare melius est secundum quid, inquantum est occasio maioris gloriae.

Non potest incarnari.] Contra, lib. 4. dist. 9. Dicit quod potest Pater incarnari. Resp. Hic loquitur de eadem incarnatione numero ex parte assumentis & assumpti, ibi de alia.