Quaestio 2

Articvlvs I. An charitas augeatur.

AD primum sic proceditur. 1. Nihil augetur nisi quantum: nullum simplex est quam tum; charitas est simplex cum sit forma subjecti simplicis; ergo non est quanta: ergo non augetur.

2. Si augetur, aut ergo secundum quantitatem nolis, aut virtutis: non molis, quia non habet quantitatem dimensiuam; non virtutis, quia quantitas virtutis attenditur secundum objecta in quae potest virtus, in eadem vero omnia & totidem objecta in quae potest maxima charitas, potest minima: ergo nullo modo augetur.

3. Augmentum est species motus: solum corpus essentialiter mouetur, vt probat Philosophus lib. Phys. ergo solum corpus essentialiter augetur.

4. Cuius causa tota & immediata semper se habet vniformiter, ipsum nec augetur, nec minuitur, nec variatur: causa tota & immediata charitatis, scilicet Deus, semper se habet vniormiter: ergo nec augetur, nec minuitur, nec variatur.

5. Augmentum qualitatis non potest reduci proprie nisi ad motum alterationis, vt probat, Philosop. 7. Phys. alteratio vero non est per se nisi circa formas sensibiles: ergo non est circa charitatem: ergo ipsa non augetur

6. Quod augetur per essentiam, essentialiter mutatur: quod mutatur essentialiter, non manet idem, sed sit aliud: ergo si charitas essentialiter lugeatur, non manet eadem, sed sit alia charitas.

Contra. 1. August. Charitas meretur augeri, vt aucta mereatur & perfici.

2. Secundum essentiam charitatis mensuratur essentia meriti, & secundum essentiam meriti essentia praemij: cum ergo secundum diuersos gradus incipientium, proficientium, & perfecto. rum: augeatur essentialiter praemium ipsorum, ergo & meritum, e rgo & charitas.

3. Per actum deuenimus in cognitionem habitus: sed actus charitatis intenditur & augetur: ergo & habitus.

4. Maior effectus egreditur a maiori virtute: maior virtus a maiori essentia: si ergo contingit charitatis effectum augeri, contingit essentia.

5. Secundum Augustinum in rebus spiritualibus idem est maius quod melius: sed contingit charitatem meliorari, cum bonitas hominis ex charitate causetur: ergo contingit eam augeri.

Respondeo. Circa hoc multiplex opinio reperitur, nam Magister dixit charitatem augeri non in se sed in nobis, dum nos in illa proficimus sicut lux augetur in videntibus secundum quod eorum oculi clarificantur.

Contra hanc opinionem est. Quia non potest intelligi profectus noster in claritate illa, nisi aliquid maius quam prius habeamus.

Alij dixerunt quod charitas augetur, sed non eadem numero manens, sed maior minori succedit, sicut dies dicuntur augeri.

Contra hanc opinionem est, quod nulla forma destruitur nisi vel ex contrario agente, sicut albedo per nigredinem: vel per accidens ex corruptione subjecti, sicut ignis magnus destruit paruum quia consumit materiam eius.

Alij dixerunt quod augetur eadem numero. manens, sed secundum accidentalia non secundum essentiam: augeri enim dicitur vel secundum radicationem maiorem in subjecto, vel secundum maiorem: feruorem.

Contra hanc opinionem est, quia augmento accidentali non respondet essentiale augmentum. praemij: contingit autem ipsum praemium essentialiter augeri.

Alij dicunt communius & verius quod charitas augetur per essentiam, non in quantum essentiam, scilicet quoad esse, quia non magis est charitas quam prius: sed inquantum ipsa essentia virtus est, scilicet quoad posse, sicut quando homo augetur, non augetur eius essentia sed statura. Fit autem hoc augmentum eius secundum quantitatem virtutis non molis: quantitas autem virtutis non est quantitas in genere suo, sed qualitas; sed quantitatis rationem accipit ex comparatione ad aliquid extra diuisibile vel multiplicabile, scilicet ad numerum vel magnitudinem actuum & objectorum.

Ad 1. Nullum simplex est quantum. Resp. Hoc intelligitur de quantitate molis non virtutis. Charitas ergo quamuis non sit quanta quantitate molis, nec per se, quia forma simplex, nec per accidens quia in subjecto simplici scilicet anima, tamen habet quantitatem & diuisione virtutis

Ad 2. Resp. Quantitas virtutis dupliciter mensuratur: vel quoad numerum objectorum quasiextensiue, secundum similitudinem quantitatis) discretae: vel quoad intensionem actus super: dem objectum, quasi secundum similitudinem quantitatis continuae: & sic augetur charitas, non primo modo.

Ad 3. Augmentum est species motus. Resp. Cum dicitur, solum corpus essentialiter mouetur, intelligitur de motu naturali, & de eo quod mouetur tanquam subjectum motus: sed charitas cum augetur, non est motus augmentir natu¬ ralis: nec augetur vt subjectum huius mutationis, quia nullum accidens est subjectum mutationis: sed tanquam id circa quod attenditur auginentum, sicut quantitas dicitur augeri.

Ad 4. De causa immediata. Resp. Quamuis causa immediata efficiens non mutetur secundam se, tamen si causa materialis receptiua mutatur, tunc efficiens immutabilis manens mutabilia operatur secundum mutabilitatem recipientium, vt patet in sole illuminante acra: causa vero materialis recipiens mutatur nunc.

Ad 5. Alteratio non est nisi secundum sensibiles quantitates, vel formas. Resp. Sicut passio est ita alteratio duplex cum includat in se passionem: quia vel recipiendo solum, sic est etiam circa spirituales substantias & qualitates, & sic est circa charitatem: vel in abijciendo aliquid a substantia per actionem formae contrariae, sic est circa formas sensibiles & partis sensitiuae tantum per se, & per accidens circa partem intellectiuam & formas intelligibiles inquantum generantur aut conferuantur ex formis sensibilibus.

Ad 6. De mutatione essentiali. Resp. augeri vel inoueri per essentiam dicitur dupliciter: vel quia essentia per se est terminus motus: vel quia aliquid coniunctuessentiae est terminus motus, sicut dicitur quis mutando locum moueri essentialiter. Primo modo essentia rei mutatur & fit aliud: secundo modo non. Sic augetur essentia charitatis, non secundum quod essentia, quia ita vere erat charitas sicut post: sed inquantum virtus, scilicet per comparationem ad actum & objectum.

Articvlvs II. Quomodo charitas augeatur.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Philosophus lib. de generat. & corrup. Augmentum est praeexistenti magnitudini additamentum: si ergo charitas augetur, hoc est per additionem.

2. Charitas est in anima sicut lumen in acre, vnde Augustinus hic vocat eam lumen: sed lumen augetur per additionem alterius luminis: ergo & charitas additione alterius charitatis.

3. Deus augmentat charitatem: Deus autem non agit aliquid de nouo in anima nisi per nouum influxum: ergo de nouo influit, quo charitatem auget: sed simili sit augmentum: ergo de nouo influit charitatem aliquam.

4. Ex eisdem res generatur & nutritur & augmentatur: sed per influentiam charitas generatur: ergo & augetur.

5. Charitas non augetur per recessum a contrario solum, quia & in statu innocentiae augeri posset: ergo per accessum ad terminum: sed minor res ad maiorem quantitatem, nisi rarefiat. non accedit nisi per additionem: ergo charitas augetur per additionem.

Contra. 1. Secundum Philosophum, sic simplex simplici additur nihil maius efficitur vt punctus puncto: ergo cum charitas sit simplex, per additionem charitatis non augetur.

2. Quanto virtus simplicior. tanto virtuosior: quanto plus additur ei tanto magis recedit a simplicitate: ergo tanto magis recedit a virtuositate: ergo per additionem non sit augmentum. virtutis, sed dimimutio.

3. Quod additur priori charitati, aut est charitas aut non: si non, ergo non auget charitatem, quia simile simili augetur: si sic, aut ergo nititur priori, aut non: si non, ergo non auget eam: si sic ergo vna est in potentia respectu alterius, quia ex duobus quorum vtrumque est actu non sit vnum, nisi sit vnum materiale respectu alterius.

4. Charitas quae additur, aut semper est eadem illi cui additur, aut non: si sic, ergo idem additur sibi ipsi, quod falsum est: si non, ergo aliquod nunc est in quo duae charitates sunt in eo cuius charitas augetur.

5. Maior est vis ignis spiritualis quam corporalis: sed ignis corporalis sine additione auget scipsum: ergo multo magis ignis spiritualis.

Respondeo. Circa hoc duae sunt opiniones. Quidam enim dicunt fieri augmentum charitatis per charitatis prius infusae meliorationem in se, & depurationem, & perfectionem, id est per eductionem de potentia secundum quod magis colligitur virtus amoris a multis in vnum. Alij vero per additione nouae charitatis a Deo, quae praecedenti vnitur creando, & vniendo creatur. Primi accipiunt augmentum charitatis ad similitudinem augmenti qualitatum naturalium, scilicet per eiusdem intensionem: alij vero ad similitudinem augmenti quantitatis) id est per alterius charitatis additionem. Primi ponunt augmentum sine additione rei extrinsecae. Sit exeplum virtus quae poni potest in augi mento luminis: quod dupliciter contingit augeri, & depuratione aeris, & additione alterius uminis, & sic vtrumque augmentum est essen tiale, non extensiue sed intensiue. Secundum opinionem primam, respondendum est ad objecta sic.

Ad 1. De definitione. Resp. Philosophus definit augmentum in quantitate molis non virtutis.

Ad 2. Charitas est sicut lumen. Resp Lumen in aere bene augetur sine additione luminis noui per depurationem acris. Vel dicendum quod non est simile: quia lumen cum sit forma corporalis, quantitatem habet dimensiuam per accidens non per se vnde habet intendi per ndditionem quantitatis: charitas vero spiritualis est Ad 3. Deus augmentat charitatem. Resp. Deus augmentat charitatem, non de nouo aliquid influendo, sed ipsam perficiendo, scilicet de potentia ad actum reducendo, in quantum ipsa potentia animae plus perficitur habitu illo se ad actum & objectum & finem illius habitus plucolligendo & ab impedimentis elongando. Quod autem dicit quod Deus non agit aliquid nouum. in auima nisi per nouum influxum, falsum est, nam nouus aliquis effectus in anima potest prouenire ex noua dispositione recipientis, sicut noua illuminatio in aere per depurationem acris

Ad 4. Ex eisdem res generatur & augetur. Resp. Hoc intelligitur in augmento corporali.

Ad 5. minus ad maius no accedit nisi per additionem. Resp. In accessu minoris ad maius secundum quantitatem dimensiuam, verum est, non secundum virtualem. Dico autem charitatem augeri per accessum ad terminum virtutis perfectae. Quod autem qualitas aliqua au geatur per recessum a contrario, hoc accidit ex conditione subjecti contrarie sibi dispositi.

Secundum opinionem secundam quae videtur planior, respondendum est ad objecta sic.

Ad 1. De simplici. Resp. Charitas quamuis sit simplex, eo quod caret quantitate, molis, habett amen quantitatem virtutis, & secundum hoc augetur per additionem.

Ad 2. Additio recedit a simplicitate. Resp. Secus est in genere quantitatis molis, & virtutis. quia in mole minimum est simplicissimum, scilicet punctus: sed in virtute, virtusdiuina quae est maximum est simplicissimum, ideo ibi additio recedit a simplicitate, hic non

Ad 3. Aut est charitas. Resp. Quod additur charitas est, & charitas cui sit additio, cum sit imperfecta, se habet in ratione potentiae; & charitas quae additur se habet in ratione actus & complementi.

Ad 4. Aut semper est eadem. Resp. Non semper est eadem: nam ab instanti additionis eadem est: ante illud nec eadem nec diuersa cum non sit, idem enim & diuersum sunt differentiae entis. Nec sequitur, ergo in aliquod nunc sunt, duae charitates &c. impediente fallacia consequentis a duabus causis veritatis ad vnam: nam quod non sit semper eadem, potest contingere duabus de causis, aut quia non est, aut quia diuersa est.

Ad 5. De igne. Resp. Non est simile, quia forma ignis cum sit materialis educitur de potentia materiae per naturalem agentem habentem formam illam in actu scilicet in genere: charitas vero cum sit forma spiritualis producitur de nihilo sola virtute creantis.

Articvlvs III. An charitas augeatur quolibet motu.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Omnes actus charitatis eiusdem sunt specaei, quantum ad esse morale, sicut actus fortitudinis vel alterius virtutis: sed eiusdem esse idem est effectus: si ergo aliquis actus charitatis auget charitatem, quilibet actus charitatis auget eam.

2. Potentior & propinquior est dispositio quilibet actus charitatis ad charitatem, quam actus naturalis aliquis ad gratiam: sed aliquis actus est dispositio immediata ad gratiam: ergo multo. magis quilibet actus charitatis ad charitatem.

3. Qui potest quod maius est, potest & quod minus: quilibet actus charitatis potest mereri vitam aeternam: ergo multo magis augmentum charitatis,

Contra. 1. ex eisdem principijs generatur aliquid & augetur: sed ex vno actu non generatur charitas, quia nec etiam virtus moralis ad cuius generationem plus confert actus noster: ergo nec augetur.

2. Secundum augmentum charitatis augetur praemium substantiale: sed non quodlibet motu charitatis praemium substantiale augetur, quipluribus operibus charitatis meremur idem praemium: ergo nec charitas quolibet motu augetur.

Respondeo. Differunt causa naturalis & voluntaria: quia causa naturalis semper agit tota sua virtute, cum agat ex necessitate; sed causa voluntaria domina sui actus est, & non semper agit tota virtute. Hinc est quod ante infusionem gratiae, aliquando vnus actus est dispositio immediata ad gratiam, quando scilicet procedi ex toto conatu naturae: Aliquando non vnus sed plures secundum quod per plures paulatim disponitur, & tandem dispositio per vltimun completur, eo quod agit in virtute omnium praecedentium quia inuenit materiam per praecedentes actus dispositam: sicut contingit in multis guttis cauantibus lapidem, quarum praecedentes disponunt, sed per vltimam agentem virtute omnium praecedentium, quae disponunt materiam, completur effectus. Sic dico quod post infusionem gratiae, aliquando vnus actu est sufficiens vt charitas augeatur, quando scilicet ex tota virtute potentiae naturalis & habitus perficientis eam producitur; & tunc statim augmentum consequitur: aliquando non vnus sed plures, quando non ex toto conatu proce dunt; & tunc per plures actus dispositio acquiritur, quia quilibet est remota dispositio, sec per vltimum completur, nec tamen ex necessitate, quia in dispositionibus voluntatis, quantumcumque sit homo dispositus, potest tamen non operari secundum dispositionem illam.

Ad 1. Omnes sunt eiusdem speciei. Resp. Quamuis sint eiusdem speciei, non tamen omnes aeque intensi.

Ad 2. De actu naturali. Resp. Sicut actus naturalis, qui procedit ex tota virtute naturae est dispositio proxima ad gratia & charitatem: ita actus charitatis, qui procedit ex tota virtute charitatis, est dispositio proxima ad augmentum gratiae & charitatis: sed tamen actus prae cedens charitatem praeparat per modum dispositionis, non per modum fheriti: sequens vero vtroque modo: neuter vero per modum causae efficien is.

Ad 3. Qui potest quod maius est &c. Resp. Quodammodo maius est mereri augmentum. charitatis quam vitam aeternam: quia qui meretur augmentum charitatis, meretur de necessitate ipsam vitam aeternam & augmentum vitae aeternae: quia secundum proportionem quamuis non secundum aequiparantiam, vita aeterna respondet charitati.

Ad 1. In contrarium. Quia ex actu vno virtus moralis seu politica non acquiritur. Resp. Non est nmile quia habitus requirit firmitatem: ex vno vero actu voluntatis, cum ipsa principium sit valde mutabile, firmitas non habetur: & ideo habitus, cuius firmitas dependet ex opere nostro tanquam causa efficiente, per vnum actum non acquiritur: sed firmitas charitatis & eius productio ex Deo est, nec ex parte nostra requiritur nisi perfecta dispositio vel conatus, & ideo sufficit vnus actus qui ex tota virtute producitur, quia plus non potest natura

Ad 2. Non quolibet motu charitatis &c. Resp. Non quolibet motu charitatis per se inquantum est principium nierendi, sed quasi ex consequenti inquantum est pars praemis

ARTICVLVS IV. An sit aliquis terminus augmenti charitatis,

AD quartum articulum sic proceditur. 1 Perfectio non excedit capacitatem perfe ctibilis: sed capacitas animae humanae habet terminum & est finita: ergo & eius perfectio.

2. Nullus motus ordinatus & rectus est ad id quod consequi non potest quis: sed consequi infinitum quis non potest propter imnitam distantiam: ergo cum motus charitatis sit ordinatus, non potest esse ad augmentum infinitum.

3. Charitate & gratia Christi, quae tamer finita est, non potest maior esse vt habetur in; distinct. 13. sed si charitas posset crescere in infinitum, posset maior esse.

4. Sicut habet terminum quantitas molis in creatura, ita quantitas virtutis: sed moles non potest crescere in infinitum: ergo nec virtus.

5. Charitas potest perfici: perfecto vero non est possibilis additio: ergo potest venire ad statum in quo nil ei poterit addi

6. Charitas intendit coniungere fini aut ergo aliquando coniungit aut non: si non, ergo frustra est: si sic, ergo vltra proficere non potest

Contra. 1. Probat Philosophus. 2. de anima, quod augmentum animalis non est per virtutem ignis per se, nisi inquantum est instrumentum, animae, quia ignis semper potest in infinitum sed terminus augmenti animalis determinatus est: ergo cum multo potentior sit ignis spiritualis, potest augeri in infinitum.

2. Omne quod habet infinitam causam sui augmenti potest augeri in infinitum: sed charitas habet infinitam causam sui augmenti, scilicet Deum.

3. Objectum charitatis est diligibile in infinitum: ergo cum quantitas virtutis mensuretur penes obiectum, potest charitas crescere in infinitum

4. Charitas alsimilat nos Deo: sed nunquam tanta est assimilatio quin possit esse maior, quia distat infinita distantia: ergo semper potest crescere charitas in infinitum. 5. Quanto magis crescit charitas, tanto est virtuosior ad merendum: sed per meritum augetur: ergo quanto plus crescit, plus potest augeri: ergo in infinitum.

Respondeo. Circa hoc dicunt quidam quod charitas potest augeri in infinitum, sed nunquam augetur actu: sicut numerus potest augeri in infinitum, sed nunquam augetur. Nec hoc ponit po tentiam infinitam vnam in numero quia non est vna potentia, sed tot quot sunt species numerorum: nam semper in productione nouae. speciei, per actum illum vna potentia terminatur, & alia generatur ad actum sequentis speciei. Sic dicunt quod licet capacitas substantiae conporalis terminata sit in se, non tamen capacitas substantiae spiritualis, imo sempei ainpliatur secundum amplioiem perceptionem Diuinae bouitatis, & generatur noua capacitas. Contra hanc opinionem est: quia secundum hoc, Christonon est datum secundum plenitudinem suae capacitatis, cum totum quod datum est sit finitum.

Anj dicunt quod capacitas vniuscuiusque respectu charitatis efeterminata est, & in dispo¬ sitione diuina, & in natura: & quando peruenit ad terminum suae capacitatis, quod est in coniunctione seu adeptione finis, tunc non potest plus capere & tunc stat augmentum charitatis, non ante.

Secundum primam opinionem responderi potest sic ad objiecta.

Ad 1. De capacitate finita. Resp. Quamuis finita sit actu, tamen semper potest ampliari sicut potentia additionis numeri.

Ad 2. De motu ordinato. Resp. Quid ibi motus charitatis est ad id quod potest consequi: sed tamen cum quolibet consequente, quia non est purus actus, generatur potentia noua consequendi aliud, sicut in numero.

Ad 3. De charitate Christi. Resp. Charitas Christo data quodammodo infinita est, inquantum disponit ad actum infinitum vnionis, & vnitur charitati infinitae: & ideo non potest maior esse.

Ad 4. De quantitate molis. Resp. Non est. simile, quia potentia materialis limitatur secundum exigentiam materiae, sed potentia spiritualis nen, rmo ampliatur secundum exigentiam diuinae bonitatis perceptae.

Ad 5. Charitas potest perfici. Resp. Potest perfici in genere, sed non vniuersaliter: de eo autem quod est perfectum vniuersaliter, dicitur quod ei non potest fieri additio.

Ad 6. Coniungit fini. Resp. Quamuis coniungat fini, tamen illa coniunctio potest esse secundum infinitos gradus maior semper.

Secundum opinionem aliam, quae planior est & communior, respondendum est sic ad objecta

Ad 1. De augmento ignis. Resp. Augmentum illud extensiue sit, non intensiue: sic charitas penes obijecta posset augeri in infinitum, extensiue scilicet, si essent infiniti homines diligendi.

Ad 2. De causa infinita. Resp. Quamuis sit infinita in se, tamen finita est in effectu pro sua voluntate, & suscipientium capacitate

Ad 3. Obiectum charitatis est diligibile &c. Resp. Non solum mensuratur quantitas virtutis ex parte obiecti, sed ex parte substantiae in qua radicatur potius: sed ex parte obiecti cognoscitur.

Ad 4. Non est tanta assimilatio. Resp. Licet ex parte eius cui sit assimilatio, semper possit intelligi maior tamen ex parte eius qui assimilatur non potest esse maior, quia capacitas eius terminata est,

5. Quod opponitur de augmento meriti. Resp. Intelligitur in statu circa terminum, non autem in coniunctione cum suo termino.

ARTICVLVS V An charitas possit diminui.

AD quintum articulum oroceditur sic. 1 Cotraria nata sunt fieri circa idemtaugmentum & diminutio sunt contraria: ergo si charitas potest augeri, potest minui.

2. Secundum augmentum cupiditatis decrescit chari as & e conuerso cum sint contraria, vnde August. vbi magna est charitas, ibi parua cupiditas & e contrarioa sed contingit in habente charitatem, cupiditatem minui: ergo au¬ geri: ergo charitatem minui.

3. Veniale cum sit malum adimit aliquid de bono non tantum naturae sed gratiae, quia manente bono integro gratiae, quod naturam perficit, non potest minui bonum naturae: adimit ergo veniale bonum gratiae: sed non totum, sic enim esset mortale: ergo partem ergo minuit.

4. Sicut contingit fieri de imperfecto perfectum, ita e contrario: sed motuum contrariorum. sunt causae contrariae: ergo cum primum fiat per augmentum charitatis, secundum sit pe eius diminutionem.

5. Dispositio maior ad charitatem, est causa augmenti eius: ergo opposita dispositio erit causa oppositi.

Contra. 1. Secundum Philosophum, omne finitum per ablationem multiplicatam consumitur: cum igitur charitas sit finita, si per veniale minuitur (constat enim quod per mortale non minuitur, sed destruitur) ergo per venialia multiplicata destruitur: ergo per sola venialia quis damnatur.

2. Si sit diminutio charitatis per venialia, aut sit secundum eandem quantitatem semper, aut non, sed secundum eandem proportionem: si secundum eandem quantitatem, cum tota quantitas finita sit, ergo per venialia multiplicata destruitur tota: si secundum eandem proportione, vt si semper remoueatur vigesima pars eius quod remanet & sic in infinitum sicut continuum diuisibile est in infinitum, ergo cum semper illud quod post aufertur minus sit eo quod prius auferebatur, minus nocebit semper peccatum posterius quam prius, ergo minus erit malum.

3. Si veniale minuit charitatem: ergo minuit praemium essentiale: ergo punitur poena damniaeterni.

4. Charitas est forma simplex & vniformis: quod autem tale est, non potest minui quin toaliter destru atur.

Respondeo. Quauis charitas possit augeri secundum essentiam, non tamen minui potest secundum essentiam, sed secundum accidens solum. Secundum essentiam non potest minui, quia nec ex parte agentis, cum sit causa perficiendi non deficiendi: nec ex parte suscipientis, quia nec per cessationem actus, quia non generatur ex actibus humanis, sicut virtutes morales: nec per inordinationem actus, quia illa inordinatio aut tollit finem, & ita destruit charitatem, aut est in ijs quae sunt ad finem, & tunc non attingit charitatem quae est in coniunctione finis. Secundum accidens vero potest: & quoad radicationem, per inordinationem actus inquantum per venialia. generatur contraria dispositio: & quoad feruorem, per cessationem actus inquantum ex dissuetudine minuitur facilitas obedientiae virtum inferiorum ad superiores.

Ad 1. Nata sunt fieri circa idem. Resp. Hoc intelligitur quando alterum non inest naturaliter, vt nigredo coruo: sed charitati inest potentia ad augmentum naturaliter, scilicet ex sua causa, non autem ex sua potentia ad oppositum.

Ad 2. De cupiditate. Resp. Non omnis cupiditas opponitur essentialiter charitati, sed mortalis solum.

Ad 3. De veniali. Resp. Veniale adimit de bono accidentali ipsius gratiae, non de essentiali.

Ad. 4. Sicut contingit fieri de imperfecto &c. Resp. Perfectio attenditur non solum secundum essentiam charitatis, sed secundum statum vel accidens: essentiam enim contingit crescere non decrescere, sed secundum accidentia potest fieri vtrumque.

Ad 5. Dispositio maior est causa augmenti. Resp. Quamuis dispositso subjecti sit causa disponens ex parte suscipientis ad augmentum charitatis, non tamen efficiens: dispositio vero contraria non habet secum causam efficientem diminutionis.

LITERAE EXPLICATIO.

Iligat eandem dilectionem) Contra. SimiDuter dilectio qua diligit diligenda est: ergo abire est in infinitum. Resp. Dilectio habitus diligitur dilectione actus, dilectio actus seipsa & sic est status.

Notiorem Deum habere quam fratrem) Contra. fratrem videt aperte, Deum non nisi per speculum. Resp. Quamuis Deum non videat apertem, videt tamen per effectum qui necessario ducit in ipsum: proximum vero per speciem sensibilem in quo potest esse deceptio vt per illam videatur quod non est.

[In lumine manet. ] Lumen pertinet ad cognitionem, charitas ad affectum. Resp. Lumen comparatur charitati, non quantum ad virtutem manifestationis, sed operationis: sicut enim lumen est forma vniuersaliter motiua in natura, eo quod est qualitas primi alterantis, scilicet coeli vel solis: ita charitas in donis gratiae, eo quod est similitudo primi doni.

[Nam fiaterna dilectio] Contra. Illa virtus creata est. Resp. Loquitur de dilectione qua diligimus effectiue & exemplariter, non formaliter, & est hic parenthesis, id est, interpositio.

[Tues Domine spes mea &c.] Contra. Deus dicitur charitas fraterna per causam, sed similiter est fides. Resp. Charitas dicitur absolute de Deo, non sic aliae virtutes, praedicatione causali, multiplici ratione: prima est propter appropriationem principalem ratione maioris assimilationis cum proprio Spiritus sancti: secunda propter essentialem perfectionem, quia nihil habet imperfectionis essentiale sicut caeterae: Tertia propter inseparabilitatem, quia semper est coniuncta Spiritui sancto, non sic caeterae.

[Nullum est isto excellentius] Contra. Sapientia est primum & excellentissimum donorum, Isa. 11. Resp. Inter dona proprie dicta quae sunt, septem, de quibus habetur Isa. 11. Sapientia est excellentius: sed hoc habet a charitate informante. Inter dona dicta communiter ad omnes habitus infusos charitas est donum excellentius simpliciter, quia immediatius coniungit fini.

[Per quam nos tota inhabitat Trinitas) Contra. Spiritus sanctus per Patrem & Filium est & operatur omnia, & non e conuerso. Resp. Aliter dicitur praepositus operari per Regem aliter Rex per praepositum, & vtrninque verum est: sed in prima propositione praepositio notat effectum, in secunda subauctoritatem: ita hic dicendum est,

[Cum vbique sit & in omni creatura] Contra. 1. ergo est in daemonibus.

2. Cum Spiritus sanctus sit charitas: ergo charitas est in lapide.

Resp. Ad primum. Daemon non solum nominat creaturam, sed vitium creaturae secundum vsum, ideo non sequitur quod sit in Daemonibus. vel in peccatoribus.

Ad secundum. Resp. Quamuis idem sint re differunt modo significandi, quia spiritus significat ipsum vt substantiam seu personam pers se subsistentem, sed charitas vt habitum.

[Duplo fiat in me] Contra: ergo voluit praeponi Magistro suo. Resp. Non ex amore propriae excellentiae hoc voluit, sed pro vtilitate Ecclesiae, & necessitate temporis periculosi imminentis. Vel non petijt duplicari sibi Spiritum sanctum, sed duplex officium spiritus, quod erat in Elia dari, scilicet ad Prophetiam & ad miracula.

[Sine mensura] Cotra. Sap. 11. omnia in mensura &c. Resp. Mensurata fuit gratia Christi in se, sine mensura in comparatione ad alios.

Rectissima affectio charitas dicitur rectissima affectio, quia rectior affectione omni alia, seu naturali, seu acquisita, seu infusa.