Quaestio 2

Articvlvs I. An mala fieri sit bonum simpliciter.

AD primum sic proceditur. 1. Id quod Deo bonum est, simpliciter est bonum: sed malum fieri Deo bonum est, dicit enim Boetius libi de consol. quod sola Diuina vis est, cui mala quoque bona sunt: ergo mala fieri simpliciter bonum est,

2. Quod nulli malum est simpliciter est bonum: sed malum est huiusmodi, vnde dicit Augustinus Deo loquens lib. Confess. Tu inqui cui nihil malum est, sed nec vniuersae creaturae tuae, nihil enim est quod corrumpat ordinem quem tu imposuisti: ergo mala fieri simpliciter bonum est

3. Cuius vsus bonus est, ipsum quoque boest: sed Deus malefactis bene vtitur, nec enim, vt ait Augustinus 11 de Ciuit. Dei, crearet Deus quos malos esse praesciret, nisi pariter nosset qui bus eos bonorum vsibus commodaret: ergo mala fieri est bonum.

4. Mala fieri est iustum, Deus enim iuste permittit mala fieri: sed omne iustum est bonum: ergo &c.

5. Oppositum non est causa sui oppositi: sed mala fieri est causa boni, vt Christum erucifigi causa redemptionis mundi: ergo mala fieri est bonum.

6. Secundum Dionysium, malum est praeter, voluntatem: ergo nihil est volitum nisi bonum: sed mala fieri est volitum: ergo bonum.

Contra. 1. Cuius generatio est bona, ipsum quoque bonum: sed malum non est bonum: ergo malum fieri non est bonum.

2. Cuius corruptio bona, ipsum quoque malum: sed bonum non est malum: ergo corrumpiibonum est malum: sed hoc est malum fieri: ergo &c.

3. Vt dicit Philosophus lib. Topic. si oppolitum in opposito, & propositum in proposito: sed bona fieri est bonum non malum: ergo mala fieri est m alum non bonum.

4. Peccatum est motus quidam conuersionis: ergo eius esse est in fieri: sed esse peccati non est bonum, alioquin peccare esset essentialiter bonum, quod falsum est: ergo peccatum fieri non est bonum: ergo &c.

5. Si bonum est mala fieri, aut per se, aut per accidens in quantum ordinabile ad aliquod bonum: si per se, ergo inalum est bonum, quia motus recipit speciem & denominationem a termino: si per accidens, ergo bene facit qui facit malum propter aliquod consequens bonum, contra illud Apostoli, Non faciamus mala vt veniant bona Rom. 4.

Respondeo. In rebus & operibus bonum ex fine ad quem inducit consideratur: ad finem vero inducit aliquid duobus modis: aut sicut causa mouens & operans: aut solum sicut occasio ex qua sumitur aliqua ratio operandi. Sicut causa dupliciter: aut per se, vt est mouens illud quod per se ordinatur ad effectum, vt medicatio causa est sanitatis: aut per accidens, vt mouens illud quod non per se ordinatur ad effectum, ssed praeter intentionem, vt fossio sepulchri causa est in uentionis thesauri. Sicut occasio dupliciter, aut directa quae habet aliquo modo rationem actiui. sicut malum exemplum est occasio mali, insipienti: aut indirecta quae habet rationem passiui. tantum, sicut malum est occasio boni, sapienti. Quod autem tale est, nullo modo ordinatur ex se, aut ducit in bonum: ideo nullo modo debet simpliciter a bono denominari. Et quia mala fieri sic ducit ad bonum, & non aliter, ideo simpliciter malum est & non bonum mala fieri: sec cum additione boni quod inde consequitur, potest bonum dici: vnde mala fieri bonum est Deo ordinanti, & bonum est sapienti bene vtenti.

Ad 1. Quod est Deo bonum est simpliciter bonum. Resp. Falsum est, nam sicut futura sunt, Deo praesentia, non tamen simpliciter: sic mala fieri bonum est Deo ordinanti, non tamen simpliciter bonum.

Ad 2. Quod nulli est malum &c. Resp. Malum quamuis malum non sit Deo nec vniuerso. est ta men malum alicui parti vniuersi.

Ad 3. Cuius est vsus bonus. Resp. Hoc verum est de vsu rei naturali ad quem ordinatur res vtibilis de se: non de vsu consequenti & accidentali ad quem ordinatur ex voluntate vtentis: nam bono potest quis male vti, & malobene; potest enim aliquis male vti vino, & bene veneno.

Ad 4. Mala fieri est iustum. Resp. Cum dicitur, Omne iustum est bonum, intelligitur de eo quod est iustum perse & simpliciter, scilicet ordine qui est in ipso: sed mala fieri iustu est secundum quid, & per accidens ordine qui est in altero.

Ad 5. Oppositum non est causa sui oppositi. Resp. Quamuis non sit causa per se, est tamen causa per accidens: sicut frigus per accidens est causa calefactionis fugando calorem & quasi adunando, qua adunatione fortificatur. Mala vero actio causa est boni, non per se inquantum mala, sed per accidens in quantum actio: non enim ipsa mala intentio Iudaeorum causa est: Passionis Christi inquantum bonae; sed bona intentio Christi patientis: subest :enim eius Passio. duplici voluntariae actioni, Iudaeorum inferentium, & Christi sustinentis.

Ad 6. Malum est praeter voluntatem. Resp. Quamuis sit praeter intentionem voluntatis, sed non praeter actionem: vnde a voluntate est vt a causa per accidens non per se.

Articvlvs II. An mala fieri sit bonum facienti.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Augustinus. Audeo dicere expedire superbis cadere in aliquod manifestum peccatum, vt ita sibi displiceant qui iam sibi placendo ceciderunt: salubrius enim sibi Petrus displicuit quando fleuit, quam antea placuerat quando praesumpsit: ergo malum potest esse bonum facienti.

2. Rom. 8. Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, Gloss. Etiam casus in mortale peccatum: ergo malum potest esse bonum facienti.

3. Damascenus. Conceditur quis aliquando cadere in nefariam operationem, in directionem alterius, vt cum quis elatus de virtutibus conceditur in adulterium cadere: ergo potest etiam in bonum & instructionem facientis: ergo malum potest esse bonum facienti.

Contra. 1. Non est malum nisi quia nocet, vt dicit Augustinus, nec nocet nisi quia adimit bonum: ergo si est malum semper nocet & adimit aliquid facienti: ergo non est bonum ei, sed prinatio boni.

2. A summo bono auerti nulli potest esse bonum: sed malum est auersio a summo bono: ergo nulli est bonum.

Respondeo. Bonum alicui vel expediens duplicirer dici potest: vel simpliciter & per se, vel secundum quid & per acidens: primo modo malum nunquam est bonum facienti, & sic procedunt duae rationes vltimae: secundo modo potest esse bonum facienti, & sic procedunt tres rationes praedictae.

Articvlvs III. An malum sit de perfectione uniuersi.

AD tertium articulum proceditur, sic. 1. Bonum perfectum vniuersi consistit in bonitate ordinis: sed malum est de perfectione ordinis vniuersi, opposita namque omnia sunt de perfectione huius ordinis, secundum illud Eccl. 33. Contra malum bonum &c. ergo est de perfectione vniuersi.

2. Illud sine quo multae & magnae perfectiones deessent est de perfectione vniuersi: sed non existente malo omnes perfectiones quae actione mali proueniunt vt Christi incarnatio, victoriae martyrum & huiusmodi vniuerso deessent: ergo ipsum est de perfectione vniuersi.

3. Numer. 21. Venit Deus ad Balaam. Glossa Origenis, Deus malitiam non facit, quam tamen cum prohibere possit non prohibet, sed vtitur ea ad causas necessarias: sed cuius vsus est ad cau¬ sas necessarias, illud est de perfectione vniuersi: ergo malum.

4. Omnis bonitas est de perfectione vniuersi sed ordinatio malorum ad bona, quae ex eis eliciuntur, bona est: ergo est de perfectione vniuersi: sed si ordo est de perfectione, oportet quod extrema sin: de perfectione eius: ergo mala similiter de perfectione vniuersi.

Contra. 1. Quicquid est de perfectione vniuersu est vel existens vt substantia; vel in existentibuvt accidens: malum nec est existens, nec in existentibus, vt dici: Dionysius lib. de Diu. nomergo malum non est de perfectione vniuersi¬

2. Illud sine quo res esset perfectior, non est de perfectione rei: sed sine malo vniuersum esset perfectius; quia sicut albius dicitur quod nigro est impermixtius, ita melius quod malo impermixtius: ergo malum non est de perfectione vniuersi.

3. Defectus nullus est de perfectione alicuius sed malum est defectus, est enim priuatio modi, spe ciei, & ordinis, in quibus consistit rei perfectio secundum Augustinum: ergo non est de perfectione vniuersi.

Respondeo. Circa hanc quaestionem quidam dixerunt quod malum in potentia agentis de perfectione vniuersi est, quia potentiae malorum bonae sunt: sed malum in actu, non, quia cor rumpit aliquod bonum vniuersi. Contra han opinionem est, quia potentia mali ex ea part qua mali est, non est potentia, sed impotentia: ergo non est de perfectione, sed de imperfectione vniuersi. Item, quia malum in actu est occasit boni, & commendat bona eminentius: ergo dat decorem aliquem vniuerso. Alij dicunt melius, quod perfectio vniuersi consistit in duobus: in perfectione eius, scilicet essentiali; & sic malum non est de perfectione vniuersi vllo modo, quia sine malo vniuersum esset perfectum: & in perfectione accidentali, hoc modo malum est de perfectione vniuersi, non tamen per se quia non est aliquod accidens bonum, sed per accidens quia est occasio alicuius boni accidentalis vniuerso: sicut vulnus in corpore Martyris resui gentis, vel sicut fractio in scypho circulis aureis religato.

Si vero quaerttur, an esset perfectius vniuersum sine malo. Resp. Si consideretur malum secundum se, perfectius esset sine malo: si cum bono quod ex malo occasionatum est, non: imo melius & perfectius est sic, quia cum Deus sit malo potentior, maius est bonum quod Deus ex malo elicit, bono illo quod malum corrumpit. Et ponitur simile, sicut scyphus ligneus fractus, & circulis aureis religatus melior est & pulchrior occasione quidem fractionis, sed ratione religionis.

Ad 1. Malum est de perfectione ordinis vniuersi. Resp. Quamuis oppositio mali & boni sit de perfectione vniuersi, non tamen ipsum malum est de perfectione eius per se, sed per accidens solum in comparatione ad bonum. Nec est necesse si oppositio est de perfectione vniuersi, quod opposita sint de perfectione eius: quia oppositio quaedam est rei, vt quando vtrumque habet esse in rerum natura: quaedam vero rationis vt entis ad non ens.

Ad 2. Sine malo multae perfectiones deessent Resp. Illud sine quo, vt causa, non vt occasione tantum, multae perfectiones deessent vniuerso, est de perfectione vniuersi: sed malum non est huiusmodi, nam non est causa perfectionum prouenientium, sed occasio tantum.

Ad 3. De Origene. Resp. Illud cuius vsus ex se est ad causas necessarias, est de perfectione vniuersi: sed non illud cuius vsus ex altero ordinante reducitur ad causas necessarias: tale vero est malum.

Ad 4. Omnis bonitas &c. Resp. Ordinatio boni & mali fundatur super bono per se, super malo vero non nisi per accidens: vnde per accidens confert ad perfectionem vniuersi, non per se.

ARTICVLVS IV An malum sit ordinabile.

AD vltimum sic proceditur. 1. Dicit Augustinus in Enchir. Malum bene ordinatum & suo loco positum eminentius commendat bona: ergo malum est ordinabile.

2. Super illud Psal. Domine Deus meus in te speraui Gloss. Qui videt merita animarum sic ordinari a Deo, vt pulchritudo vniuersitatis ex nulla parte violetur, in omnibus laudat Deum, distinguens aliud fecisse Deum, & ordinasse vt malum: ergo malum est ordinabile.

3. Augustinus 11. de Ciuit. Dei. Sicut pectura cum colore nigro suo loco posita, sic vniuersitas rerum etiam cum peccatoribus pulchra est, qua uis per seipsos consideratos (peccatores) sua de formitas turpet: ergo malum est ad decorem vniuersi ordinabile.

4. Idem in eodem. Deus ordinem saeculorum tanquam quoddam pulcherrimum carmen, quas ex quibusdam autithetis honestauit quae Latine appellantur opposita. Sicut enim contraria contrariis opposita secundum motus pulchritudinem reddunt: ita quaedam non verborum sed rerum eloquentia contrariorum oppositione pulchritudo componitur: ergo cum malum sit oppositum bono, ipsum est ad pulchritudinemvninersi ordinabile.

5. Sicut dicit Augustinus de lib. arb. Iustitia Dei in vniuerso nihil inordinatum relinquit: ergo malum est in vi iaerso ordinabile.

Contra. 1. Quod est priuatio ordinis, non est ordinabile: sed malum est priuatio ordinis: ergo non est ordinabile, quia priuatio non est susceptibilis habitus oppositi,

2. Ordo praesupponit esse: ergo quod non est non est ordinabile: sed malum non est: ergo &c.

3. Si malum est ordinabile, aut ergo ordine partium in toto, aut partium in finem: si primo modo, contra, non est pars vniuersi: si secundo modo, contra, deordinat a sine: ergo nullo modo est ordinabile.

Respondeo. Sicut sanum potest dici aliquid tripliciter: vel vt subjectum sanitatis, sicut corpus: vel vt dispositio, sicut medicina: vel vt signum, vt vrina: sic ordinabile tripliciter cici potest, vel vt subjectum ordinis, vel vt disposi. tio, vel vt signum. Primo modo malum non est ordinabile ordine rei, sed rationis tantum: se cundo modo ordinabile est ordine iustitiae, non naturae: tertio modo ordinabile est ordine sapientiae, quia ex eius comparatione eminentius elucescunt bona. Primo modo, secundum ordinem rationis, ordinabile est ratione brini. quod ei fubsternitur: secundo modo ratione boni quod inde elicitur: tertio modo ratione boni. quod ei opponitur. Ordo vero iste non in maloipso per se, sed in bono fundatur: sicut ordo cantus ex pausa & nota, non in pausa, sed in nota, in comparatione tamen ad pausam, fundatur. Sic ergo malum non per se sed per accidens ordinabile est ratione alicuius, boni quod ei substernitur (vnde dicit Augustinus, quod malum in supplicijs bene ordinatur) aut quod ei opponitur (vnde idem dicit, quod malum bene ordinatum eminentius commendat bona) aut quod inde elicitur(vnde dicit Augustinus quod no permitteret fieri mala, nisi eliceret inde bona.)

Ad 1. in contrarium. Malum est priuatio ordinis. Resp. Hoc est verum de ordine particulari huius rei in finem suum, sed tamen cadit sub vniuersali ordine prouidentiae Diuinae. Ordo enim prouidentiae vt dicit Boetius de consolatione, cuncta eoplectitur: ita vt si quis ab assigna ta sibi ratione ordinis dissenferit, in alteram relabatur. Et ponit exemplum, sicut qui elongat se ab vna parte citcumferentiae propinquat ad alteram.

Ad 2. Ordo praesupponit esse. Resp. Hoc est. verum in eo quod per se ordinatur, & in se, vt bonum: non in eo quod per accidens, & in altero vt malum.

Ad 3. Aut ordine partium &c. Resp. Vtroque modo est malum ordinabile, non tamen per se, sed per accidens, scilicet ratione boni ordinabilis vtroque modo.

EXPOSITIO LITERAE. [VEne faceret etiam de malo.] Contra. Ma Dlum non est materia boni nec origo. Resp. Haec prepositio de notat ordinem, non materiam vel causam.

[Suo loco positum.] Contra. Quod nihil est: non habet locum. Resp. Quamuis malum abstracte nihil sit, tamen malum concretiue aliquid est quod ratione materiae congrue in suo loco collocatur.

[Hoc ipsum eis faciet proficere.] Contra. Quod nocet non prodest, sed malum hocet facienti. Resp. Nocet per causam, proficit per occasionem.

[Quod Augustinus astruit a minori.] Contra. Locus a minori constructiuus est non destructiuus. Resp. Secundum quod haec negatio reducitur in affirmationem, a minori est locus: minus enim videtur quod impossibilitas malefaciendi, insit homini sapienti quam Deo. Vel a minoriintelligitur secundum rem, non secundum localem habitudinem.

[Deus non est causa tendendi ad non esse.] Contra Deuteron. 32. Ego occidam &c. Resp. Loquitur de non esse moris, non naturae. Vel non est causa proprie, quia non efficiendo deducit rem ad non esse, sed non conferuando.

[Malum est tendere ad non esse.] Contra. Secundum Dionys. per malum nihil existentium i corrumpitur. Resp. Esse naturae absolutum non e corrumpitur: sed esse ordinis ad gratiam, id est: humilitas naturalis: numquam tamen totaliter, quia in natura corruptibili fundatur.

[ASpiritu sancto estj? Contra. Ergo detratio & contumelia quae vera est, a Spiritu sancto est.? Resp. Quamuis sit a Spiritu illustrante inquantum vera: non tamen ab ipso mouente inquantum detractio vel contumelia.