Quaestio 1

Articvlvs I. An spiritus sanctus procedat a Patre et Filio.

AD primum sic proceditur. 1. Damasc. lib. 1. cap. 10. Spiritum ex Patre dicimus, & Spiritum Filij nominamus.

2. Greg. Nacian. Dicit quod sicut radij Solaris luminis non separantur a lumine, sed vsque ad pos emicant, Filius & Spiritus sanctus geminus Patris radius vsque ad nos miserunt lumen claritatis: sed duorum radiorum vnus non procedit ab alteto: ergo a simili Spiritus non procedit a Filio, nec & conuerso. 3. Dyon. dediu, nominibus cap. 11. Dicit, quod Pater est fontana Deitas, Filius & Spiritus sanctus sunt Deigenae pullulationes Diuinae naturae, & quasi flores: sed florum aut pullulationum vna non procedit ab altera: ergo a simili &c.

4. In humanis spiritus non procedit a verbo, sed cum verbo: ergo similiter in Diuinis.

5. Nihil omnino simplex potest esse a duobus, alioquin effectus esset simplicior causa: ergo Spiritus cum sit simplex non est aPatre & Filio.

6. Aut Pater perfecte & sufficienter spirat Spiritum sanctum, aut non: si non, ergo est ipse in spirando imperfectus; si sic, ergo superfluit Filius.

7. AEqualis honoris & auctoritatis sunt Filius, & Spiritus sanctus: ergo sicut Filius non est a Spiritu sancto, ita nec Spiritus sanctus a Filio.

Contra. 1. Ioan. 15. Cum venerit paraclitus quem ego mittam: sed si non procederet ab eo, non mitteret eum: ergo procedit ab ipso.

2. Ioan. 16. Ille me clarificabit, quia de meo accipiet: ergo aliquid accipit a Filio: sed quicquid est in illo totus est ipse: ergo se totum accipit a Filio: ergo procedit ab illo. 3. Scriptura Sacra saepe nominat eum Spiritum Filij. Rom. 8. Galat. 2. Aut ergo ratione solius, substantiae, & sic eadem ratione dici posset Filius, esse Spiritus sancti: aut ratione alicuius relationis; ergo cum in Diuinis non sit relatio nisi originis, oportet quod vel Filius sit a Spiritu sancto, quod nullus dicit; vel Spiritus sanctus a Filio.

4. In trinitate potentiarum, quae est imago Dei, amor procedita notitia: ergo in Trinitate personarum, Spiritus sanctus a Filio.

5. Vt ait Anselmus lib. de processione Spiritus sancti, in Diuinis personae tres per omnia. idem sunt ubi relationis oppositio non distinguit: sed quoad actum spirandi nulla oppositio relationis Filium a Patre distinguit: ergo quoad hoc idem sunt.

6. Aut illarum personarum vna procedit ab altera, aut non; si non, ergo non distinguit inter eas oppositio relatiua, ergo sunt vna persona; sic sic aut Filius a Spiritu sancto, aut e conuerso: sed non Filius a Spiritu sancto: ergo e conuerso.

7. Aut inter tres personas est aequalis germanitas: aut non, si non: ergo nec aequalis dilectio: si sic, ergo sicut Spiritus a Patrenita a Filio.

8. Filius proprie dicitur Patris imago; aut ergo ratione assimilationis in natura tantum, aut etiam in notione: aliqua: non in natura tantum quia similiter Spiritus esset Patris imago, quod non dicitur aSanctis: ergo in notione aliqua; non in notione innascibilitatis, nec paternitatis: ergo in notione spirationis.

Respondeo. Concedendum est, quod Spiritus sanctus procedit a Patre, & Filio, quadruplicira tione. Una est Filij perfectio: quia, vt esset perfectus Filius, oportuit, quod assimilaretur Patr. in omnibus, exceptis ijs per quae sit eorum personalis distinctio, scilicet, quibus ratio Filij non repugnat: sed talis non est spiratio. Altera ratio est modus procedendi Spiritus sancti, quia procedit vt amorliberalis amicitiae: huiusmodi vero amor duorum est, non vnius tantum. Tertia ratio est distinctio personae eius a Filio, quia per sonas distinguit sola oppositio relationis secundum originem. Quarta ratio est totius Trinitatis aequalis germanitas & aequalis dilectio.

Ad 1. De Damasc. Resp. Damasc. non negat ita esse, sed ita dici: vel quia ipse fuit tempore ortae controuersiae: vel quia forte secundum modum loquendi ipsorum per habitudinem praepositionis huius, ex, vel, a, notatur non solum ratio principij sed principalitas: sicut quando dicitur, quod feudus militis ma nat a Rege, vel lacus a fonte, scilicet, primo & principaliter

Ad. 2. De duobus radijs. Resp. Similitudo est quantum ad originem & inseparabilitatem radiorum ab vno Sole, non quantum ad habitudinem eorum ad inuicem

Ad 3. De pullulationibus & floribus. Resp. Similitudo est quoad habitudinem horum ad vnum principium, non horum ad inuicem.

Ad 4. De verbo. Resp. Verbum Dei secudum aeternam generationem comparatur verbe cordis, secundum temporalem generationem verbo vocis: a verbo vero interiori procedit spiritus interior, id est amor; verbum autem exterius procedit a spiritu interiori: sic Spiritus sanctus est a verbo aeterno, sed verbum incarnatum ab ipso inquantum incarnatum.

Ad 5. Nihil omnino simplex potest esse? duobus. Resp. Verum est a duobus diuersis per essentiam: quia quae differunt per essentiam, differunt per virtutem & operationem.

Ad 6. Aut Pater perfecte spirat. Resp. Perfecte spirat. Pater, nec tamen Filius superfluit quia sunt vnum in spirando, & hoc non est ex imperfectione Patris, quiaimdigeat Filij adiutorio, sed ex perfectione Filij qui in omnibus assimilatur Patri, quae non repugnantpersonali proprietati eiusdem.

Ad 7. AEqualis honoris & auctoritatis &c. Resp. Per hoc non minuitur honor vel auctoritas Spiritus sancti, cum aequalitas honoris & auctoritatis consistat in essentialibus, non im relatiuis attributis, si procedat ab eis secundum quod vnum.

ARTICVLVS II. An Spiritus sanctus procedat a Patre & Filio vt sunt vnum.

D secundum sic proceditur. 1. Spiritus sanctus procedit a Patre & Filio, vt nexus amborum: nexus autem non est vnius, sed plurium: ergo procedit ab eis vt plures, non vt sunt vnum.

2. Actus spirandi amorem mutuum non est vnius sed plurium: sed actus, quo procedit Spiritus sanctus a Patre & Filio, est actus spirandi amorem mutuum: ergo est actus eorum secundum quod sunt plures non vnum,

3. Actus personales sunt personarum, in quatum personae sunt: ergo actus spirandi est actus Patris & Filij secundum esse personale ipsorum: ergo secundum esse distinctum.

Contra. 1. Nil vnum simplex procedit a pluribus vt plura sunt: Spiritus sanctus simplex est: ergo non procedit a Patre & Filio, vt plures Sunt.

2. Plures sunt suis personalibus proprietatibus: si ergo procedit Spiritus ab eis, vt sunt plures; ergo procedit a Patre. vt Pater est, & a Filio vt Filius est: ergo Pater paternitate, & Filius filiatione refertur ad Spiritum sanctum, quod falsum est,

3. In eo, quod plures sunt differunt, in eo quod differunt in nullo conueniunt: ergo in eo quod plures sunt, non conueniunt in vno actu spirandi Spiritum sanctum.

Respondeo. Sicut duorum amicitia procedit ab eis non solum vt plures sunt, nec solum vt vnum sunt, sed vt sunt plures propria eisdem personalitate, & vnum communi voluntate: ita Spiritus sanctus procedit a Patre & Filio non solum vt plures sunt, nec solum vt vnum sunt, sed vt ipsi propria personalitate plures sunt, vnum concordi voluntate. Actus enim omnis essentialiter comparatur ad ipsum agentem, & ad principium quo agitagens est ipsum suppositum; principium quo agit est forma aliqua in ipso. Procedit ergo Spiritus sanctus ab eis, vt sunt, plures agentes, sed tamen vt vnum in principio quo agunt: cum enim vna operatio non exeat nisi ab vno, oportet ponere aliquam formam vnam in vtroque, qua producunt Spiritum sanctum, secundum rationem intelligendi¬

Ad. 1. De nexu. Resp. Nexus non est vnius, sed plurium; non tamen solum, vt plures sunt, sed vt coniunguntur in aliquo vno.

Ad 2. De actu spirandi amorem mutuum. Resp. Actus huiusmodi non est vnius vt agentis, sed plurium inquantum vniuntur in vno principio actionis, scilicet in; vna voluntate spirandi.

Ad 3. De actu personali. Resp. Actus: proprij personales sunt personarum solum vt distinctae sunt, & secundum rationem agentis. & secundum rationem principij quo agunt: sed actus communes quamuis sint personarum distinctarum vt agentium, oportet tamen quod sint secundum rationem vnius communis principij quo agunt.

Ad 1. In contrarium. Nil vnum &c. Resp. Nil simplex procedit a pluribus vt plura sunt solum, sed inquantum plura conueniunt in aliquod vnum principium actionis: & sic Spiritus sanctus procedit a Patre & Filio, in quantum habent formam vnam, qua sunt actionis illius principium, scilicet potentiam spiratiuam.

Ad 2. Plures sunt suis proprietatibus &c. Resp. Quamuis procedat ab eis, vt plures sunt, secundum rationem agentium, non tamen secundum formam eos plurificantem, id est paternitatem & filiationem vt actionis principium, sed secundum formam vna, in qu aconueniunt,

Ad 3. In eo quod plures sunt differunt &c. Resp. Inquantum plures sunt solum non conueniunt in spirando Spiritum sanctum, sed inquantum sunt plures agentes per vnum actionis principium in vtroque.

Articvlvs III. An id in quo Pater & Filius sunt vnum principium spiritus sancti, sit quid essentiale.

AD tertium sic proceditur. 1. Anselmus lib. de process. Spiritus sancti. Nullus sensus capit Spiritum sanctum esse Patris & Filij, setundum quod alter est Pater, alter Filius, alter Spiritus sanctus, sed secundum quod vterque est Deus: ergo secundum quod sunt vnum in essentia. Idem in Monologio. cap. 52. Non ex eo procedit, in quo plures sunt, sed in eo, in quo vnum sunt: nam non ex relationibus suis quae plures sunt, sed ex ipsa sua essentia quae luralitatem non admittit, emittunt Pater & Filius tantum pariter bonum.

2. Natura communicatur per actus naturae: ergo cum per spirationem communicetur natura erit natura ipsa principium: ergo Pater & Filius, in quantum sunt vnum in natura, spirant Spiritum sanctum. 3. Duo amantes se concordi voluntate spirant amorem mutuum; concors autem voluntas in Deo ad vnitatem essentiae pertinet: ergo Pater & Filius, in quantum sunt vnum in essentia spirat, amorem matuum, scilicet, Spiritum sanctum.

4. Non potest inesse duobus suppositis distinctis vna proprietas, quia proprietas numeratur. secundum suppositum: ergo non spirant vt sunt, vnum in notione aliqua, sed in sola essentia.

Contra. 1. In vnitate conueniunt tres personae: ergo quicquid conuenit duobus secundum quod sunt in essentia vnum, conuenit & tertiae personae.

2. Omnis actus proprius aliquorum egreditur a forma aliqua, quae propria est ipsorum: vnitas autem essentiae non est forma propria illorum duorum: ergo non est in eis spirandi principiu.

Respondeo. Omnis actus egreditur ab aliquo supposito tanquam agente, & ab aliqua potentia tanquam forma, per quam agit: vnde actus spirandi secundum rationem intelligendi a potentia spiratiua egreditur a Patre & Filio: vnus vero actus est immediate ab vna potentia: ergo vnus actus spirandi est a Patre, & Filio, vt sunt, vnum in potentia spiratiua. In hac vero vnitate intelligitur vnitas essentiae, in hoc quod dico: potentia; & vnitas notionis in hoc quod dico, spiratiua. Videmus enim in inferioribus, in quibus non differunt forma cobunis & propria realiter, quod vnus communis actus aliquorum. suppositorum essentialis est ab vna essentiali forma, vt viuere ab anima in omnibus; actus vero communis accidentalis ab vna communi accidentali forma, vt scire a scientia, ad cuius tamen communitatem praeexigitur communsi substantialis forma, scilicet vna anima in specie, & vna animae potentia: Actus vero proprius est a propria forma, ad quam tamen exigitur communis forma substantialis non accidenalis. In superioribus vero & Diuinis non est substantialis & accidentalis forma, sed essentialis & relatiua: haec autem est duplex, communis & propria: differunt autem solum ratione & non re forma essentialis & relatiua: forma vero comunis relatiua, & propria differunt etiam ratione, sed non essentia. Est ergo in Diuinis reperire forma essentialem tribus communem; & formam relatiuam communem duobus, & formam relatiuam propriam vni: & ad formam relatiuam tam communem, quam propriam, praesupponitur secundum rationem intelligendi forma communis essentialis: & secundum differentia harui formarum est reperire in Diuinis actus differentes. Nam est ibi actus essentialis communrs tribus vt intelligere, & hic egreditur secundum rationem intelligendi a forma communi essentiali. Alius est actus comunis duobus notionalis, vt spirare, & hic secundum rationem intelligendi egreditur ab vna communi forma relatiua, scilicet, comuni spiratione, ad cuius tamen vnitate praeintelligitur vna essentialis forma in spirantibus ipsis, alioqui non posset in eis esse vna proprietas communis. Alius est actus proprius vni personalis, vt generare, & hic secundum rationem intelligendi egreditur ab vna propria forma relatiua, scilicet paternitate, ad cuius tamen esse secundum rationem intelligendi praeintelligitur ipsa essentialis forma. Et per hunc modum in potentia spiratiua vna communi & potentia generandi vna propria intelligitur vna communis Diuina potentia seu essentia.

Ad 1. De Ansel. Resp. Tangit causam primam, sed non proximam; ipsa enim essentia prima causa est vnitatis huiusmodi actus, sed commmunis spiratio causa proxima.

Ad 2. De communicatione naturae. Resp. uamuis communicatio naturae in creaturis non possit esse, nisi per actum naturae, quia determinata est virtus naturae & voluntatis creatae, tamen in creatore potest fieriper actum volunatis: vnde Pater & Filius Spiritum spirant, in quantum vnum sunt in voluntate: tamen praexigiur vnitas naturae. Nec tamen huiusmodi vnitas est tota causa secundum modum intelligendi; nisi in quantum conungitur in eis cum forma determinante, scilicet cum communi spiratione quae est vna de quinque notionibus, seu secundum quosdam cum foecunditate voluntatis, quae non est notio proprie, sed per reductionem, quia principium est notionis: similiter foecunditas naturae in Patre non est notiovt dicunt, sed principium notionis, quae est Paternitas; reducitur tamen ad genus notionis, sicut punctus ad genus continuae quantitatis)

Ad 3. De concordi voluntate. Resp. Quamuis voluntas sit essentialis, tamen concordia in actu notionali notionalis est; vnde oportet, quod sit a communi notione aliqua.

Ad 4. De duobus suppositis distinctis. Resp. Duobus distinctis per essentiam non potest nesse proprietas vna, sed duobus, quae idem sunt in essentia, potest, quia conueniunt in aliqua virtute & oppositione vna, ex qua relinquitur in eis vna forma relatiua. Ad aliud quod opponitur in contrarium vnitas essentiae est tribus communis. Resp. Ipsa vnitas essentiae non est tota causa, sed in quantum ipsa est coniuncta cum notione communis spirationis: haec vero non est in tertia persona, vnde essentia non est coniuncta commum spirationi in ipsa.

ARTICVLVS IV An debeat dici vnus spirator.

AD quartum proceditur sic. 1. Spirator dicitur ab actu spirandi: ergo ab vno actu spirandi debet dici vnus spirator.

2. Tres personae ab vno actu creandi dicuntur. vnus creator: ergo duae personae ab vno actu spiraudi debent dici vnus spirator.

3. Eadem relatio importatur nomine principij, cum Pater & Filius dicuntur principium Spiritus sancti, quae importatur nomine spiratoris: ergo sicut ab vna relatione dicuntur vnum principium: ita ab eadem debent dicivnus spirator.

Contra. 1. Quicumque spirant sunt spirantes: Pater & Filius spirant: ergo sunt spirantes: ergo spiratores

2. Actus numer antur secundum supposita sed spirator dicit actum: ergo debet numerat secundum supposita: ergo cum Pater & Filius, sint duo supposita spirantia, debent dici duo spiratores

3. Spirator nomen est adiectiuum: adiectiua vero numerantur secundum sua subjecta: ergo Pater & Filius debent dici duo spiratores.

Respondeo. Actus numerantur, quoad modum significandi saltem, secundum supposita sed plura sunt supposita huiusmodi actus, qui est spirare, & in quantum sunt plura aliquo modo: ideo oportet quod illa, per quae significatur spiratio vt actus, numerentur secundum suppositas hinc est, quod quia verbum significat actum, & participium similiter, & nomen verbale, ideo debet dici Pater & Filius sunt duo qui spirant Spiritum sanctum, sunt duo spirantes, sunt, duo spiratores

Ad 1. Actus vnus est. Resp. Quamuis sit vnus secundum rem, tamen significatur vt egrediens a pluribus suppositis, & ideo pluraliter: sicut etia substantia vna quando significatur permodum actus in hoc verbo, sunt, significatur pluraliter

Ad 2. De creatore. Resp. Non est simile quia actus creandi egreditur ab eis vt sunt vnum. omnino, non vt distincti sunt,

Ad 3. De principio. Resp. Non est simile, quia per hoc nomen, principium, significatur relatio non vt actus, cum non sit nomen verbale; sed per hoc nomen spirator, vt actus significatur.

ARTICVLVS V Quid sit virtus spiratiua.

AD quintum proceditur sic. 1. Spiratiua virtus reperitur in corporibus inanimatis, & sic spirare dicitur euaporare: & in compositis ex corpore & anima, & sic spirare est Spiritum. emittere vel attrahere: item in spiritibus, & sic est vitam inspirare: sed nullo horum modorum virtus spiratiua Deo conuenit: quia euaporatio sit per rarefactionem; inspiratio & respiratio propter indigentiam; inspiratio vitae actus est non res per se subsistens: ergo nullo modo conuenit Deo virtus spiratiua.

2. Virtus spiratiua, aut est essentia, & sic est in tribus, aut persona, & sic non est nisi in vno.

3. Potentia spiratiua, si est vlla potentia, aut est eadem cum potentia generatiua, & sic est in solo Patre, aut non eadem, & sic in Deo sunt, diuersae potentiae: videtur ergo quod potentia spiratiua non sit vlla potentia.

Contra. Omnis actus egreditur ab aliqua potentia: ergo & actus spirandi: ergo est aliqua potentia spiratiua.

Respondeo. Sicut potentia generandi duo dicit, rationem potentiae quae essentialis est, & rationem actus qui notionalis est, vnde dicit quid essentiale tractum ad significationem personalem: ita potentia spiratiua.

Ad 1. De modo spirandi. Resp. Non dicitur ad similitudinem alicuius illorum, sed sicut amans dicitur spirare amorem, vnde & conspiratio dicitur concors aliquorum propositum: nec tamen est omnimoda similitudo, sed quo ad aliquid, scilicet quoad modum procedendi, non quoad existentiam procedentis.

Ad 2. Aut est essentia &c. Resp. Notio est, non personalis, sed personae: & ideo personam vnam non determinat nec distinguit, sed duas personas a tertia.

Ad 3. De potentia generatiua. Resp. Respiciendo ad potentiam ipsam secundum radicem potentiae eadem est; respiciendo ipsam in comparatione ad actum, & vt actui coniunctam, sic differt: sicut in Sole potentia liquefaciendi & restringendi secundum essentiam potentiae vna est, secundum actum differens.

EXPOSITIO LITERAE. Isit Spiritum Filij sui.] Contra. Per hoc Qnon probatur Spiritus sanctus esse a Filio sed Filij, quod Graeci concedunt. Resp. Imo quia notatur habitudo aliqua aeterna Filij ad Spiritum sanctum, quae non potest esse nisi secundum originem.

[Quem ego mittam.] Contra. Ibi loquitur de processione temporali: ergo per hoc non probatur, quod aeternaliter procedat a Filio. Resp. Quod in temporali includitur aeterna

[AIterum a Latinis est additum.] Sed quomodo sine conuocatione Concilij. Resp. Quod cum hoc ex intellectu Euangelij constaret non erat propter hoc necesse Concilium congregari.

[Qui aliud docuerit) Id est contrarium: ibi enim non tota plenitudo fidei continetur cum de descensu ad Inferos nihil ibi tangatur.