Quaestio 1

Articvlvs I. An Pater & Filius diligant se spiritu sancta.

AD primum sic proceditur. 1 Diligere aliquid est velle bonum illi: sed in Deo velle est esse: sed Pater & Filius non sunt Spiritu sancto: ergo nec diligunt se Spiritu sancto.

2. Pater non est sapiens sapientia genita: ergo eadem ratione nec est diligens dilectione procedente.

3. Circumscripto Spiritu sancto nihilominus verum est quod Pater & Filius diligunt se: ergo non diligunt se Spiritu sancto.

4. Verbum diligendi aut dicit ibi aliquem actum essentialem, aut notionalem: si essentialem, contra, essentialiter diligunt se essentia non Spiritu sancto: si notionalem, contra, ergo potest dici quod Pater & Filius spirant Spiritu sancto quod falsum est: ergo non diligunt se Spiritu sancto.

5. Si diligunt se Spiritu sancto ergo eorum dilectio est a Spiritu sancto, vel per Spiritum sanctum: ergo aliquid est in eis a Spiritu sancto, quod falsum est

6. Ablatiuus importat habitudinem alicuius causae vel principij: sed Spiritus sanctus nullius causae habitudinem habet ad Patrem & Filium: ergo non dili gunt se Spiritu sancto.

7. Dicit Augustinus hic, quod quicquid se cundum qualitatem dicitur, essentiam significat vt bonus, sapiens, diligens: ergo cum non sim Spiritu sancto, non diligunt se Spiritu sancto.

Contra. 1. Augustinus dicit, quod Spiritus sanctus est amor quo genitus a gignente diligitur & genitorem suum diligit

2. Richardus de sancto Victore in quadam epistola ad Beatum Bernardum: Si Spiritus sanctus diceretur amor cordis tui, sicut dicitur amor Patris & Filij, qui posset negare te Spiritu sancto id est amore tuo diligere: ergo Pater & Filius diligunt se Spiritu sancto.

3. Sicut dicit idem, quilibet recte diligere dicitur amore qui de se procedit: ergo cum Spiritus sanctus sit amor procedens de Patre in Filium, recte dici possunt diligere se Spiritu sancto.

4. Sicut Filius non producitur a Patre nisi generando illum, ita nec amor ab vtroque nisiamando per illum: aut ergo amando se, aut aliud: non aliud, quia nil aliud requiritur ad productionem Spiritus sancti: ergo se.

5. Omni amore perfecte amatur ille in quem amor procedit: ergo cum Spiritus sanctus procedat vt amor a Patre in Filium, & e conuerso, Spiritu sancto amatur Filius & e conuerso.

6. Rich. de sancto Victore. Nec in inferioribus nec in aliqua natura diligens vel esse vel diligere accipit ab ipso amore quo dil:git, sed potius diligendo amor ab ipso procedit & esse suum a diligente accipit: ergo ex hoc non senuitur quod pater & Filius sint a Spiritu sancto, sed quod Spiritus sanctus est ab eis: sed hoc verum est: ergo vere diligunt se Spiritu sancto.

Respondeo. Circa quaestionem hanc plures leguntur opiniones. Quidam enim dixerunt quod propositio illa simpliciter est falsa, quod ab Aug. retractata est in suo simili, quando retractauit, quod Pater sit sapiens sapientia genita. Sed contra hanc opinionem opponitur, quia non est mos Augustini retractare in simili, sed expresse: & praeterea non retractauit dicta aliorum sanctorum ex quibus idem sequitur. Alij dicunt quod propositio est vera sed per appropriationem, non per proprietatem, intelligendo de dilectione essentiali, non personali, sub hoc sensu: Pater & Filius diligunt se Spiritu sancto, id est dilectione essentiali quae appropriatur Spiritui sancto. Sed contra hanc opinionem est, quod simili ratione posset dici, quod Pater est Filio sapiens, id est sapientia quae appropriatur Filio, & similiter quod est bonus Spiritu sancto, id est bonitate quae appropriatur Spiritui sancto. Alij dicunt verius quod propositio est vera, & per proprietatem intelligenda de dilectione personali non essentiali, sub hoc sensu, diligunt se Spiritu sancto, id est, amore personali qui est Spiritus sactus,

Sed in qua habitudine construatur tunc ablatiuus, circa hoc tres leguntur opimones. Vna Symonis Tornati qui dixit quod construitur in ratione signi, sub hoc sensu, diligunt se Spiritu sancto, id est diligunt se, & signum est Spiritus sanctus quem concorditer spirant: & similis modus est loquendi sicut cum dicitur, isti diligunt se verbo. Contra hanc opinionem est, quia eadem ratione posset dici quod sun: boni Spiri¬ tu sancto. Secunda opinio est Guillelmi Altissiodorensis, quod ablatiuus construitur in ratione formae, & est similis modus loquendi sicut cum dicitur, isti sunt albi albedine. Contra hanc opinionem opponitur, quia forma habet rationem principij, & inhaeret illi quod denominat, & prior est actu suo naturaliter: Spiritus sanctus autem respectu illorum non habet rationem principij, nec inhaeret illis, nec prior est actu dilectionis in vtroque. Tertia opimo est Hugonide sancto Victore, quod construitur in habitudi ne quasi effectus formalis, id est denominantis vt effectus dicatur large omne quod oritur ab ali tero, & forma omne quod denominat. Dicitur enim, vt ipse ait, Pater diligere Filium Spirite sancto, non quia per cum amorem accipit, sed quia per eum impedit: & est simile, sicut cum dicitur, isti loquuntur sibi verbo: & est sensus diligunt se Spiritu sancto, id est, spirant Spiritum sanctum, vt amorem vnius in alterum

Hanc ergo opinionem tanquam veram tenendo, dicendum est quod verba quaedam significant motum adianimam non ab anima, vt sapere: quaedam vero ab anima, vt diligere: similiter nomina quaedam significant rem per modum inhaerentis ipsi animae, vt sapientia: quaedam vero per modum rei egredientis ab anima, vt amor Et quia iste egressus potest esse, vel secundum rem, vel secundum modum intelligendi, ideo talia solum possunt accipi personaliter vel essentialiter: sed illa quae dicuntur per modum formae inhaerentis, non nisi essentialiter, quia dicunt rem suam solum per modum qualitatis, non originis Hinc igitur patet, quare non potest dici quod Pater sapiat sapientia genita, quia notaretur Filius respectu Patris habere habitudinem causale: potest autem dici Pater diligit Filium Spiritu sancto, & e conuerso, quia per hoc Spiritus sanctus non notatur habere aliquam habitudinem causalem respectu illorum, sed ablatiuus dicit habitudinem effectus secundum rem: habitudinem vero formae solum secundum modum significan di, scilicet secundum denominationem: sicut cum dicitur isti loquuntur verbo, vel currunt cursu, vel agunt actione: idem quippe significa tur per verbu & per ablatiuum; sed per ablatiuum. vt qualitas denominans, per verbum vt actus a supposito egrediens, sicut cum dicitur Pater di cit verbum, vel diligit Spiritum sanctum; vtrumque enim dicit & actum notionalem, & terminum actus, vnde notionem simul & personam quae quasi forma denominals significatur cum additur nomen personae.

Ad 1. Diligere est velle bonum. Resp. Desscriptio illa conuenit dilectioni essentiali, non personali, nam velle in Diuinis essentiale est:

Ad 2. De sapientia genita. Resp. Non est simile, vt patet ex dictis, quia sapientia dicit rem suam vt informante cum in quo est, dilectio vt egredientem ab eo: ideo sapientia accipitur semper essentialiter quoad significationem, licet ali quando supponat pro persona: dilectio vero quadoque accipitur essentialiter, quandoque personaliter. Amor tamen creatus oportet quod sit in amante vt in subjecto, sed amor qui est Spiritus sanctus persona est.

Ad 3. Circumscripto Spiritu sancto. Resp. Adhuc diligunt se amore essentiali Pater & Fi¬ lius, sed non personali, vel notionali¬

Ad 4. Aut dicit actum essentialem. Resp. Notionalem actum dicit non essentialem: nec potest loco eius poni actus spirandi, quia licet idem significet, non tamen eodem modo: sicut et iam dicere & generare idem significant in Patre, sed non eodem modo, quia dicere addit rationem manifestationis, & ideo non vbicumque potest poni vnum, & alterum, nam Pater dicit se verbo suo non tamen generat se verbo suo. Sic diligere dicit egressionem Spiritus in ratione Spiritus amoris, vnde in ratione copulantis, vnde importat & notionem & personam, quia dicit emanationem personae, & personam vt actu emanantem: sed spirare non.

Ad 5. Ergo dilectio eorum est a Spiritu sancto. Resp. Non sequitur, quia praepositio notat habitudinem causae vel principij: non sic ablatiuus sine praepositione vt dictum est,

Ad 6. De habitudine &c. Resp. Non importat habitudinem causae sed effectus secundum rem: sed solum secundum modum significandi, quoad denominationem importat habitudinem formae, sicut cum dicitur, Pater dicit se verbo suo.

Ad 7. Resp. Dicere notionale dicitur secundum relationem, non secundum qualitatem,

Articvlvs II. An Pater diligat se Spiritu sancto.

AD secundum sic proceditur. 1. Cum dicitur Pater diligit se Spiritu sancto, diligere aut importat actum essentialem, aut notionalem: si essentialem, contra, essentialiter diligit se essentia non Spiritu sancto: si notionalem, contra, non spirat in se amorem Spiritu sancto, sed in Filium.

2. Nullo modo potest dici quod Pater generat se Filio: ergo nec quod diligit se Spiritu sancto

Eiusdem actus notionalis non potest esse 3. idem terminus a quo & in quem: cum ergo dilectionis, qua diligit, Pater sit terminus a quo, non potest esse terminus in quem

4. Circumscripto Filio nihilominus Pater diligeret se, sicut modo: sed non diligeret se Spiritu sancto, quia Spiritus emanat a Filio: ergo non diligit se Spiritu sancto

5. Secundum Gregorium, in alterum semper dilectio tendit, vt esse charitas possit: cum ergo Spiritus sanctus procedat a Patre vt charitas semper in alterum, & non in ipsum tendit

Contra. 1. Sicut se habet verbum ad dicentem sic dilectio procedens ad diligentem: sed dicens non tantum alia, sed seipsum etiam dicit verbo suo, secundum Augustinum & Anselinum: ergo & diligens dilectione procedente diligit seipsum

2. Pater & Filius in spirando amorem sunt vnum: ergo qua ratione Pater diligit Filium Spiritu sancto, & e conuerso, eadem ration: quilibet eorum seipsum.

Iuxta hoc quaeritur, an Pater diligat Spiritum sanctum Spiritu sancto.

Videtur quod non. 1. quia Spiritus sanctu est quasi terminus actus eius, non ergo principium seu ratio.

2. Pater non dicit verbum verbo seu Filio: ergo nec diligit Spiritum sanctum Spiritu sancto

Contra. 1. Secundum Augustinum, charitate praecipue charitas de es diligi: ergo cum Spiritus sanctus sit charitas qua Pater diligit Filium, & e conuerso, videtur quod vterque diligat Spiritum sanctum Spiritu sancto.

2. Non magis diligit Pater Filium, quam Spiritum sanctum: ergo omini dilectione qua diligit Filium, diligit & Spiritum sanctum: er go sicut Filium, ita Spiritum sanctum diligit Spiritu sancto.

Iuxta hoc quaeritur an Spiritus sanctus diligat se seipso.

Vidatur quod non. 1. Quia non diligit se seipso dilectione essentiali, quia illam habet a Patre. non a se: nec dilectione notionali, quia illa dilectio procedit a diligente: ergo nullo modo.

2. Non dicitur dilectio seipsam diligere seipsa: ergo cum Spiritus sanctus sit dilectio, non diligit se seipso.

Contra. 1. Non minus diligit se Spiritus sanctus qua Pater & Filius: si ergo illi diligat se Spiritu sancto, & ipseSpiritus sactus diligit se seipso.

2. Non minus diligit se quam homo: sed homo diligit se amore naturali, & voluntario scilicet charitate: ergo & Deus: ergo Spiritus sanctus diligit se amore vtroque.

3. Conceditur quod Spiritus sanctus dat se seipso: ergo similiter potest dici quod diligit se seipso.

Respondeo. Ad primum quaestionem dicendum est, quod duplex est in Deo dilectio, scilicet essentialis, & notionalis seu personalis: dilectione essentiali non diligit se Pater Spiritu sancto: sed dilectione personali diligit se Spiritu sancto, quia diligere notionaliter non est aliud quam amorem spirare; Pater vero amorem seipso spirat, cum ipse sit sufficiens principium illius amoris: similiter & Filius seipso spirat, quamuis non a seipso: vnde & ipse diligit se notionaliter Spiritu sancto.

Ad 1. Non spirat in se amorem. Resp. Aliquid potest dici terminus alicuius actionis dupliciter: aut secundum rem, aut secundum rationem: primo modo terminus spirandi amorem Filius est respectu Patris: secundo modo etia Pater respectu sui ipsius: sicut alio modo terminatur dilectiopropria in se, alio modo in alterum,

Ad 2. De actu generandi. Resp. Non est simile, quia generare dicit actum qui est principium rei ad quam terminatur, ideo actus generandi non potest reciprocari super generantem: sed actus diligendi potest super diligentem,

Ad 3. De duplici termino. Resp. De termino rei verum est, non de termino rationis: diligere vero dicit actum rationis qui reffectitur supra diligentem.

Ad 4. Circumscripto Filio &c. Resp. Pater diligeret se tunc sicut modo amore essentiali, sed non personali. Vel dicendum quod sicut per impossibile Pater ponitur tunc esse sine Filio, ita potest poni tunc Spiritus sanctus spirari a Pattre sine Filio.

Ad 5. Gregorij. Resp. Oportet quod charitas tendat in aterum, non tamen solum in alterum, imo in seipsum: sed non esset proprie charitas, si terminaretur ad se solum.

Ad secunda quaest. Resp. Sicut Pater diligit se Spiritu sancto amore notionali non essentiali, ita diligit Spiritum sanctum Spiritu sancto amore notionali non essentiali: & tuncper diligendi actum, & accusatiuum, & ablatiuum idem significatur: sed per actum significatur vt actio; per accusatiuum vt terminus actus; & per ablatiuum vt medium siue ratio: vt cum dicitur intelligo me intelligere intellectu ipso: quia verbum praesens significat idem vt actum, quod significat verbum infinitiuum vt terminum, quod significat ablatiuus vt rationem siue medium. formale.

Ad 1. De termino actus. Resp. Cum dicitur Pater diligere Spiritu sancto aliquid, ibi Iy Spiritu sancto non dicit rationem principij secundum rem, sed solum secundum modum significandi, id est secundum denominationem: sic autem nihil impedit idem secundum rationem diuersam denominari a seipso, sicut Deus sapiens: est seipso, & intellectus intelligibilis seipso.

Ad 2. De verbo. Resp. Secundum Anselmum, cum Pater dicat Filium suum, & omnia dicat vno verbo, non pluribus, potest dici quod dicit verbum suum eodem verbo: non tamen potest dici quod generat Filium Filio, propter diuersum modum significandi, quia dicere vltra generare addit rationem manifestationis.

Ad terriam quaest. Resp. Loquendo de amore essentiali, Spiritus sanctus diligit se seipso, lice non a seipso: sed loquendo de amore notionalinon: quia in tali amore requiritur eius a diligente, secundum rem, non tantum secundum modum intelligendi, emanatio.

Ad 1. In contrarium de aequali dilectione. Resp. Quamuis aeque intensiue diligat se, non tamen oportet quod aeque extensiue, id est omnis eodem modo: sicut essentia Diuina aeque diligit se, sicut Pater se & Filium, non tamen omni eodem modo.

Ad 2. Non minus diligit se Deus. Resp. Non minus intensiue diligit se, sed non oportet quod omni eodem modo diligat se quaelibet persona Diuina, quo diligit se homo, quia proprietati personali alicuius personae repugnat notionalis dilectio, vnde talis actus impotentiam & mutapilitatem poneret in ipso: non sic in homine dici potest.

Ad 3. Spiritus sanctus dat se seipso. Resp. Non est simile, quia dilectio notionalis de qua agitur procedere debet a diligente: donum vero non est necesse quod procedat a dante: communiter accipiendo donum prout importat solam communicationem, quo sensu amicus amico dicitur dare seipsum.

Articvlvs III. An Pater & Filius diligant nos spirita sancto.

D tertium articulum proceditur fic. 1. Omnis actio Dei in creaturam essentialis est quia connotat effectum in creatura: sed dilecrione essentiali non diligunt se Pater & Filius Spiritu sancto: ergo non diligunt nos Spiritu sacto.

2. Dilectio Dei in creaturam communis est tribus personis: sed diligere Spiritu sancto non conuenit Spiritui sancto, vt dictum est: ergo Pater & Filius non diligunt creaturam Siritu sancto.

3. Pater non cognoscit creaturas sapientia genita: ergo nec diligit eas amore procedente. 4. Eodem amore diligit Deus omnem creaturam, quia eodem modo se habet ad omnem creaturam: sed non diligit naturam irrationalem Spiritu sancto, quia non spirat in eam Spiritum sanctum: ergo nec vllam creaturam diligit Spiritu sancto.

Contra.1 Secundum Augustinum, Pater eodem verbo dicit se & omnia quaecumque dicit: ergo eodem amore diligit se & omnia quaecumque diligit: ergo Spiritu sancto.

2. Magister probauit auctoritatibus supra dist. 10. & 18. quod Spiritus sanctus est amor quo Deus nos diligit: ergo Deus nos diligit Spiritu sancto.

3. Verius est Deus amicus homini, quam homo homini: sed homo amicus hominem amicum diligit non tantum amore naturali, sed voluntatio & gratuito: ergo multo fortius Deus homines

Respondeo. Cum omne primum in aliquo genere sit causa aliquo modo eorum quae sunt post. processio personarum procaessionis creaturarum. causa est & ratio; vnde recte dicitur Pater omnia dicere verbo suo, & omnia diligere Spiritu sancto, & omnia operari vtroque: nam verbo Domini coell firmati sunt, & spiritu oris eius omnis virtus eorum. dico ergo quod duplex est dilectio Diuina, vna essentialis, altera notionalis seu personalis. Secundum quod diligere accipitur essentialiter, cum dicuntur Pater & Filius ominia diligere Spiritu sancto, notatur habitudo causae appropriatae respectu creaturarum, non respectu diligentium. Secundum quod diligere accipitur notionaliter, tunc notatur respectu diligentium habitudo originis passiuae, sed respectu creaturarum dilectarum habitudo originis actiuae siuae causae

Ad 1. Dilectione essentiali non diligunt se Pater & Filius Spiritu sancto. Resp. Quamuis non diligant se essentialiter, sed notionaliter tantum Spiritu sancto, diligunt tamen creaturam vtroque modo, quia tunc per actum diligendi connotatur effectus in creatura, cuius causalitas api propriata ponitur in Spiritu sancto.

Ad 2. Dilectio illa communis est tribus personis. Resp. Verum est ratione effectus connotati, sed tamen: ppropriatur Spiritui sancto, vnde ipse Spiritus sanctus licet non diligat se vel al teram persona notionaliter seipso, diligit tamen creaturam essentialiter & personaliter seipso ratione effectus connotati egredientis ab ipso.

Ad 3. De cognitione. Resp. Non est simile quia cognoscere dicit motum ad animam, qui confistit in recipiendo: sed diligere, motum, ab anima qui consistit in influendo alteri: Pater autem per nullam personam aliquid recipit, sed ta men influit alteri.

Ad 4. Eodem amoro &c. Resp. Media falsa est, diligit enim Deus creaturam omnem Spiritusancto appropriate, sed proprie non nisi iusto in quos solos spirat Spiritum sanctum: nihilominus tamen eodem amore, secundum rem, diligit Deus omnem creaturam, quia idem est realiter amor essentialis & personalis, sed non eodem amore secundum rationem, quia non omnis creatura capax est effectus amoris gratuiti, sicut naturalis: & hoc contingit non quia Deus alites se habeat ad creaturas, sed quia creaturae aliter ad ipsum.