Quaestio 1

Articvlvs I. An voluntas beneplaciti possit impediri.

D primum sic proceditur. 1. Omnis causa cuius effectus contingenter euenit, potest in effectu suo impediri & cassari: sed voluntas Dei est multorum causa quae contingenter eueniunt: ergo potest in effectu suo impediri¬

2. Omnis causa quae agit mediante causa qua potest deficere in effectu suo impediri potest; sed voluntas Dei est huiusmodi causa in multis quae agit per creaturas: ergo &c.

3. Omnis causa quae non de necessitate agit), vel effectum producit, potest in effectu suo impediri: sed talis causa est diuina voluntas: ergo &c.

Contra. 1. Nobilior est causa cuius effectus non potest impediri, quam cuius potest: sed voluntas Dei est causa nobilissiina: ergo effectus eius non potest impediri.

2. Causa qua nihil est maius, cui nihil aequale, non potest ab aliquo impediri: sed talis est Diuina voluntas: ergo &c.

3. Primae Timoth. 1. Qui vult omnes homines &c. Gloss. nogandus est vt velit quod si vult, necesse est fieri: ergo effectus eius non potest impediri¬

Respondeo. Voluntas beneplaciti duplex est: vna quae dicitur antecedens, qua vult omnes homines saluos fieri: altera quae dicitur consequens, qua non vult omnes homines saluos fieri, sed solos praedestinatos. Voluntate consequente vult aliquid simpliciter & praecise, vnde haec semper impletur: voluntate antecedente non vult simpliciter & praecise, sed quantum in eo est si adsint debitae conditiones ex parte voliti Sciendum ergo est quod neutra impeditur vel cassatur, quia vtraque est omnipotens: non tamen vtraque impletur quoad effectum saluationis actualis, sed quantum in Deo est, quia non vtraque praecise vult hoc & absolute. Sed vna, scilicet voluntas consequens, semper impletur de necessitate consequentiae non consequentis: altera vero, scilicet voluntas antecedens, semper non impletur simpliciter, nec necessario ponit effectum saluationis actualis siue necessitate consequentiae siue consequentis: non enim est actualis saluatio effectus eius proprius & immefiatus, saed potentialis saluatio.

Ad 1. Omnis causa cuius effectus contingenter euenit &c. Resp. Verum est quando effoctus contingenter euenit & secundum se absolute, & in comparatione ad causam: sed effectus diuinae voluntatis, quamuis in se habeat contingentiam, comparatus tamen ad voluntatem diuinam habet necessitatem conditionatam non absolutam

Ad 2. Omnis eausa quae agit mediante causa quae potest deficere &c. Resp. Sicut defectus ita causa media, licet in se possit deficere, non tamen per comparationem ad voluntatem Diuinam, quae sicut transit super effectum ita saper actionem causae mediae. Ad 3. Omnis causa quae non de necessitate agit &c. Resp. Quamuis voluntas Dei non agat ex necessitate ineuitabilitatis, agit tamen ex necessitate immutabilitatis quae no repugnat libertati.

Articvlvs II. An voluntas beneplaciti in Deo possit mutari.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Omnis potentia libera, cum non sit determinata ad vnum, vertibilis est ad vtrumlibet: ergo Diuina voluntas cum sit potentia libera vertibilis est ad vtrumliber: ergo potest mutari. de vno oppositorum in aliud

2. Voluntas relatiue dicitur ad volitum: sed mutato vnum correlatiuorum mutatur aliud quia posita se ponunt & perempta se perimunt. secundum Philosophum: ergo cum volitum sit mutabile, & voluntas est mutabilis,

3. Non omne quod Deus voluit semel vt incarnari, semper vult: ergo voluntas eius mutabilis est.

4. Deus vult modo aliquid: aut ergo potest aliud velle, aut non: si non, ergo voluntas eius iam non est libera, sed arctata: si sic, ergo potest de vno volito in aliud mutariContra. Omnis voluntas mutabilis imperfecta est: in Deo nihil est imperfectum: ergo nec voluntas eius est mutabilis.

2. Gregorius dicit quod Deus mutat sententiam, sed non consilium: ergo non mutat secretum suae dispositionis: ergo nec voluntatis

Respondeo. Differunt potentia naturalis & rationalis, quia illa se habet ad vnum determinate, haec ad vtrumque: vnde cum voluntas Dei sit potentia rationalis, habet se ad vtrulibet. Sed habere se ad vtrumlibet, dupliciter potest intelligi, aut per modum libertatis eligendo quod vult: vel per modum vertibilitatis conuertendo se ad aliud post electionem: primum essentiale est omni potentiae rationali, eo quod libera est: secundum accidentale, ex eo quod non est immutabilis. Primum ergo conuenit niuinae voluntati, secundum non. In ipsa ergo ponimus libertatem in eligendo, sed non mutabilitatem post electionem. Quia primum conuenit nobilitati potentiae, secundum aeternitati.

Ad 1. Potentia libeta, cum non sit determi¬ nata ad vnum &c. Resp. Quamuis non sit determinata ex natura quin possit alterum eligere, psa tamen eligendo seipsam determinat ne possit variare.

Ad 2. Mutato vno correlatiuorum &c. Resp. Hoc verum est quando relatiua talia sunt in quorum vtroque fundatur relatio secundum esse sed non quando alterum est relatiuum secundum dici: sic autem se habent voluntas Dei & volitum, nam voluntas Dei non est relatiuum nisisecundum dici, quia Deus non refertur ad creaturas nisi secundum dici. Vel dicendum simpliciter quod propositio falsa est, non enim per mortem filij vlla mutatio sit in patre. Quia relatio destrui potest dupliciter, vel mutatione facta in subjecto, vel in objecto.

Ad 3. Non omne quod Deus semel voluit, &c. Resp. Hoc quod Deus nolit esse quod semel voluit contingit mutatione facta a parte voliti, & non voluntatis. Vel posset dici secundum Magistrum supra cap. vlt. Vel posset dici quod Deus vult omne quod seimel voluit, licet nolit eodem modo a parte voliti.

Ad 4. Aut potest aliud velle. Resp. Diuisim intelligendo, potest velle aliud: sed non coniunctim, quia primum importat libertatem, secundum mutabilitate: n.

Articvlvs III. An praeter voluntatem beneplaciti possit aliquid fieri.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Math. 12. Qui non est mecum contra me est. Sed nihil potest contra voluntatem Dei fieri: ergo nec sine voluntate.

2. Potentius est illud contra & praeter quod nihil potest fieri, quam praeter quod potest aliquid fieri, licet non contra: sed voluntas Diuina potentissima est: ergo praeter eam nihil potest fieri.

3. Augustinus nihil sit nisi omnipotens fieri velit: ergo nihil sit praeter Dei voluntatem.

Contra. 1. Augustinus, Opera mala siunt, praeter voluntatem Dei quae ipse est, sed non praeter permissionem quae ipse non est: ergo aliqua siunt praeter Dei voluntatem.

2. Secundum Augustinum, idem est fieri Deo auctore, & Deo volente: sed mala siunt praeter Dei auctoritatem: ergo & praeter Dei voluntatem.

3. Magister concedit hic quod mala siunt praeer voluntatem Dei.

Respondeo. Praeter voluntatem beneplaciti aliquid fieri, dupliciter potest intelligi: aut ita quod voluntas Dei sit de opposito: aut quod nec sit de hoc, nec de illo opposito. Primo modo nihil sit praeter voluntatem Dei: secundo modo mala siunt praeter voluntatem Dei vt efficientem, sed non praeter voluntatem permittentem.

Ad 1. Qui non est mecum &c. Resp. Hoc intelligitur de esse cum eo per consensum voluntatis, scilicet in prohibitionibus & praeceptis, non in quibuscumque vuit.

Ad 2. Potentius est illud contra & praeter quod nihil sit &c. Resp. Intelligendo stricte & proprie de eutibus & quae siunt efficiendo, verum est: sed inteliligendo large, etiam de priuatio¬ nibus quae siunt deficiendo, non.

Ad 3. Augustini. Resp. Voluntatem accipit, communiter ad voluntatem efficientem & permittentem, siue beneplaciti & signi.

ARTICVLVS IV An aliquid possit fieri contra voluntatem signi.

AD quartum articulum sic proceditur. 1. Signum & signatum debent conformatis ergo quod non contrariatur vni, non contrariatur alteri: sed nihil potest feri contra signatum, id est, contra voluntatem beneplaciti: ergo nihil potest contra signum, id est, contra voluntatem signi.

2. Permisso minimam habet conformitatem cum signato, id est, cum voluntate beneplaciti: si ergo contra permissionem nihil potel: heri, multominus contra quamlibet aliam voluntaem signi.

Potentior videtur esse voluntas contra 3. quam nihil fieri potest nec in re nec in signo; quam contra quam potest neri in signo, licet, non in re: ergo, cui voluutas. Dei sit potinissima, nihil potest fieri contra cam, nec in signo nec in re.

Contra. 1. Praeceptum magis est signum indicatiuum diuinae voluntatis, quam aliud signums sed trequenter contra praeceptum sit: ergo contra a lia signa multo magis fieri potest.

2. Non semper sit quod Deus consulit, nec dimittitur quod prohibet, sed potius sit oppositum: ergo aliquid sit contra voluntatem signi.

3. Malum quod pernittitur, voluntarie fita ergo potest non fieri: ergo potest fieri contra permi: snonem Dei.

Respondeo. Voluntas signi duplex est: quaedam respectu rei fiendae: quaedam respectu rei praesentis, siue in fieri. Et quia res antequam fiat potest non fieri, sed quando iam est, non potest non fieri: hinc est quod contra illa signa quae unt respectu reifiendae aliquid fieri potest, hoc st contra praeceptu, consilium, & prohibi ionem: sed contra illa signa quae sunt respectu rei, praesentis siue in fieri, non potest fieri, id est conra permissionem & operationem.

Ad 1. De conformitate signi &c. Resp. Signu& signatum debent esse conformia inquantum huiusmodi, non simpliciter: vnde voluntati signi, quoad illud quod significat de, voluntate peneplaciti, nihil contrariatur; sed quoad illud quod significare videtur. Vel dicendum quod praeceptum & prohibitio & consilium signa sunt, voluntatis antecedentis, contra quam aliquid fieri potest: sed alia duo sunt signa voluntatis consequentis, contra quam nihil fit.

Ad 2. De permimone. Resp. Ratio quare contra eam non possit fieri, non est maior cum ignato conformitas; sed maior determinatio rei iampraesentis.

Ad 3. Potentior est voluntas &c. Resp. Hoc verum est vbi est voluntas nec efficiens, nec permittens: sed vbilicet non faciat, tamen permittit cum posset prohibere, non ex hoc est impotentior.

ARTICVLVS V. Vtrum quae sunt contra voluntatem signi, obsequantur voluntati beneplaciti.

AD quintum articulum proceditur sic. 1. In Deo non sunt contrariae voluntates, sed vniformes: quod ergo opponitur vni, non obsequitur alteri.

2. Omne quod obsequitur alicuius voluntati, placet ei: sed quod sit contra voluntatem signi, non placet Deo: ergo non obsequitur eius voluntati.

3. Meritorum est & laudabile obsequi voluntati Dei: sed faciendo contra Dei voluntatem nullus meretur aut laudatur: ergo non obsequitur voluntati Dei. Contra. Gregorius, Voluntati eius militat omne quod obstat: ergo quod sit contra Dei voluntatem, obsequitur ei,

Respondeo. Obsequi aliquid alicui dupliciter est: vel directe & per se secundum intentionem: vel indirecte & per accidens, seu per occasionem. Primo modo angelus bonus obsequitur homini bono: secundo modo diabolus obsequitur. Primo modo sola bona obsequuntur Deo: secundo modo etiam mala, quae fiunt contra voluntatem signi, obsequuntur voluntati beneplaciti

Ad 1. Voluntates conformes sunt. Resp. Voluntas signi non est Deus, sed a Deo; vnde non per omnia est conformis voluntati beneplaciti, sed quoad aliquid, & contra illud nihil potest fieri.

Ad 2. Quod obsequitur voluntati alicuius placet ei. Resp. Hoc est verum de eo quod obsequitur directe & per causam, non indirecte seu per occasionem: sicut venditio Ioseph obsesecuta est patri, tamen nunquam placuit ei,

Ad 3. Meritorum est obsequi. Resp. Obsequi directe & ex intentione, meritorum & saudabile: sed indirecte & praeter voluntatem, non.

ARTICVLVS. VI. An Deus possit praecipere mala.

AD vltimum sic proceditur. 1. Deus est super omne praeceptum cuiuscumque legis ergo potest praecipere contra praeceptum:: ergo malum.

2. Malum est innocentem & iustum interfici, & tamen Deus praecepit Isaac innocentem interfici Gen. 22. Ergo potest praecipere malum.

3. Contra praeceptum Dei est fornicari, & rem alienam muito domino accipere: ergo vtrumqu. malum est: Deus tamen praecepit primum Osee Prophetae, Oseae 1. & secundum filijs Isracl Exod. 12. ergo potest praecipere malum

4. Non plus distat bonum a malo, quam non ens abente: sed Deus potest de non ente praesenti solo verbo praecepti sui ens facere: ergo similiter solo verbo sui praecepti potest de malo bonum facere: ergo potest malum praecipere,

Contra. 1. Deus non potest malum velle: preceptum vero signum est voluntatis Diuinae: ergo praecipiendo significaret se, id quod non vult. velle: sed hoc non potest facere quia non potest fallere: ergo malum non potest praecipere,

2. Nihil ab eodem sapiente potest simul praecipi & prohiberi: ergo cum Deus malum prohibeat, non potest malum praecipere.

3. Nullus praecepto Diuino obediens debet puniri sed nullum, malum manet impune: ergo go nullum malum potest a Deo praecipi.

Respondeo. Cum quaeritur, vtrum Deus possit malum praecipere, hoc potest dupliciter atelligi: aut malum manens malum coniunctim, & sic est impossibile: aut malum prius, quod praecipiendo sit bonum: sic, & diuisim accipiendo, Deus potest aliquod sed non quodlibet malum praecipere. Sunt enim quaedam mala ex inordinatione hominis ad Deum, vt es quae sunt contra praecepta primae tabulae: & talia nec coniunctim, nec diuisim potest Deus praecipere, quia ordinem creaturae ad seipsum non potest infringere. Quaedam sunt mala ex inordinatione hominis ad proximum: & hunc ordinem potest Deus immutare. Sed horum quaedam sunt mala in se, & secundum se, vt furari, fornicari, maechari, quae mox nominata coiuncta sunt, malo. Quaedam vero sunt, mala in se, sed non secundum se, quae ex aliqua circumstantia addita possunt bene fieri, vt hominem occidere: mala secundi generis potest Deus praecipere, secundum omnes. Mala primi generis duo implicant, scilicet inordinationem ad proximum, & ad Deum: nam furari inquantum dicit contrectationem rei alienae inuito domino, dicit inordinationem ad proximum; inquantum addit circumstantiam hanc, fraudulenter (alias enim non est furtum) dicit inordinationem ad Deum: similiter maechari inquantum importat alienam cognoscere importat inordinationem ad proximum; inquantum addit libidinem delectandi, in creatura, dicit inordinationem ad Deum. In primo quidam potest Deus dispensare, & contrarium praecipere: in secundo non potest, quia non potest aliquid praecipere contra ordinationem creaturae ad se: & ideo non potest praecipere furari, vel maechari, vel fornicari. Potest praecipere tamen, secundum quosdam, rem alienam inuito domino contractare, sed non fraudulenter: & vxorem alienam cognoscere, sed non ex libidine: & cum soluta coire, sed non pro fine delectationis. Secundum alios vero non potest etiam primum praecipere, quia deordinatio includitur ibi, quam Deus non potest facere. Sed potest Deus rem alienam, & vxorem alienam, & mulierem solutam, in dominium alterius vel simpliciter vel ad tempus transferre: & sic potest praecipere rem vel vxorem non iam vt alienam, sed vt suam inuito priori dommo contrectare; & cum soluta prius, sed per praeceptum tantum sibi concessa, corre

Ad 1. Deus potest super omne praeceptum. Resp. Potest super omne praeceptum legis creatae, inquantum est eius praeceptum: sed non potest super illud inquantum est preceptum legis aeternae, quae est ipse, sicut nec supra se: contingit autem esse idem praeceptum legis temporalis & aeternae.

Ad 2. De Isaac. Resp. Non praecepit cum Deus simpliciter interfici, sed sibi immolari, id est in sacrificium offerri. Vel dicendum quod licet innocens esset peccato actuali, nocens tamen erat peccato originali, vnde debitor mor¬ tis erat. Vel dicendum quod innocentem interfici nan est malum secundum se, seu in se: nam & paruuli innocentes aliquando a Deo interficpraecipiuntur, sine culpa quidem sua, sed non sine causa, vt parunli Sodomorum cum caeteris perierunt.

Ad 3. De furto & fornicatione. Resp. Factum Osee non fuit fornicatio, quia prius fornicariam accepit in vxorem, & filij ex ea nati dicuntur filij fornicationum, quia nati de fornicaria, non quia nati de fornicatione. Factum vero Filiorum Israel non fuit furtum, quia praecepto domini superioris in eos transsatum est dominium: vnde quia ex ratione praeceptioiuini acceperunt. quasi rem suam non alienam contrectauerunt. inuito quidem illo qui dominus fuerat, sed iam non erat.

Ad 4. Non plus distat &c. Resp. Distantia. extremorum non est causa tota, quare Deus de malo non potest facere bonum, sicut de non ente ens; sed repuguantia vnius, & distantia alterius illorum ad potentiam Dei ordinata, cui non subsunt mala, subsunt tamen non entia: vnde quamuis malum non plus distet a bono, tamen plus distat a potentia Dei.

EXPOSITIO LITERAE. [DRaedestinauit ad poenam. Contra. Praed stinatio est de bonis salutaribus. Resp. Praedestinatio accipitur hic large pro praeparatione cuiuslibet praemij siue boni siue mali, non stricte & proprie.

[Non praeter eius permissionem quae ipse non est.] Contra. Actio Dei Deus est. Resp. Permissio dicit actionem non per modum positionis se habentem; sed per modum priuationis

[Non ideo praecepit bona quia vellet ab omnibus fieri.] Contra. Praeceptum est signum voluntatis Dei verum, non falsum. Resp. Signum est voluntatis antecedentis, non consequentis secundum illud quod praecipitur. Ea enim quae Deus fieri vellet voluntate antecedente, non vult voluntate consequente: nec est iuconueniens quod diuersis modis seu considerationibus. idem velit & non velit: velit vno modo, & non velit illud altero modo.

[Quaedam praecepit quae noluit fieri.] Contra Abraham volendo Filium occidere conformauit voluntatem suamdiuinae: ergo Deus voluit illud. Resp. Noluit eum Deus actu interficere, sed voluit eum velle interficere.