Quaestio 2

Articvlvs I. An Deus possit mala.

D primum sic proceditur. 1. Dicit Philosophus lib. Topic. quod potentiae malorum bonae sunt: sed omnis bona potentia includitur in omnipotentia: ergo cum Deus sit omnipotens, potest mala,

2. Ibidem dicit Philosophus. Potest enim Deus & studiosus praua agere: ergo Deus potest facere mala.

3. Aut Deus potest proferre propositionem hanc, Non est Deus, aut non: si non potest ergo cum homo hoc possit, impotentior est homine: si potest, sed scienter proferre falsum est mentiri, & hoc est peccare: ergo Deus potest peccare

4. Potentia rationalis potest ad opposita, & hoc est de nobilitate sua: ergo cum in Deo sit potentia rationalis nobilissima, potest ad opposita: ergo potest non solum in bona, sed etiam in mala,

5. Quicquid est causa causae, est causa causati: Deus est causa nostri liberi arbitrij, & nostrum liberum arbitrium causa mali: ergo Deus est causa mali: ergo Deus potest facere mala.

6. Augustinus in Enchyridio, Melior est natura quae peccare potest, quam quae peccare non potest: sed Dei natura est optima: ergo potest peccare.

Contra. 1. Augustinus. Deus non potest facere aliqua iniusta, quia ipse est summa bonitas & iustitia: ergo non potest facere mala

2. Anselmus. Qui potest quod non decet nec expedit, quanto magis id potest, tanto magis peruersitas potest in illum: sed malum nec decet nec expedit, & in Deum nulla potest peruersitas: ergo Deus non potest malum.

3. Posse malum, secundum Sanctos, inest creaturae eo quod ex nihilo est: Deus non est ex nihilo: ergo non potest malum.

4. Oppositum non est causa oppositi: ergo summum & vniuersale bonum, cum sit oppositum omnis mali, non est causa vllius mali: ergo non potest malum.

Respondeo. Sicut distinguit Augustinus lib. de lib. arbitrio, duplex est malum: est enim malum quod agimus, scilicet malum culpae: & est malum quod patimur, scilicet malum poene Primum cum sit defectus voluntarius & auersio a summo bono, peccatum est: Deus autem non potest esse causa auersionis a se nec auerti a se vnde non potest peccare. Secundum vero iusti est: & oinne iustum, inquantum iustum est bonum est, vnde potest esse a summo bono. Potest ergo Deus mala poenae, non mala culpae.

Ad 1. Potentiae malorum bonae sunt &c. Resp. Verum est per accidens, inquantum eae dem sunt bonorum: inquantum vero malorum sunt, sic non; quia potentiae defectiuae sunt, seu impotentiae: vnde non sunt in Deo.

Ad 2. Potest Deus & studiosus &c. Resp. Vel intelligit de malis poenae, non culpaet vel potius de Deo nuncupatiue dicto, id est de angelo loquitur; non de Deo proprie: sicut & Porphyrius dicit quod mortale separat nos a dijs.

Ad 3. De mendacio. Resp. Orationem falsam proferre materialiter per se, vel per alium potest Deus; sed significatiue non, afferendo scilicet, quia hoc posse esset impotentia.

Ad 4. De potentia rationali. Resp. Potentia rationalis posse dicitur ad opposita contradicto. rie, id est ad facere, vel non facere: sed non ad quodlibet oppositum, maxime priuatiue vt bo num & malum.

Ad 5. Quicquid est caui. causae &c. Resp. In causis coordinatis & necessarijs verum est hoc: sed liberum arbitrium est causa mali voluntatia. nec coordinata, non enim est causa mali in quantum causatur a Deo, sed inquantum defici. a causalitate diuina

Ad 6. Augustini. Melior est natura &c. Resp. Augustinus loquitur in natura creata, & per ad cidens, non enim eo quod potest peccare, me lior est: sed eo quod habet liberum arbitrium quod ex eo quod de nihilo, consequitur vt etiam peccare possit.

ARTICVLVS II An Deus possit quaecumque bona creaturae possibilia.

AD secundum sic proceditur. 1. Quicquid est in extracto verius est in exemplari: sed omnis potentia creaturae ad bonum, est a potentia diuina exemplata: ergo Deus potest omne bonum quod potest creatura.

2. Sicut est in Deo omniscientia, sic omnipotentia: sed propter omniscientiam, vel om nium scientiam quam habet Deus, ipse scit quicquid verum scit creatura: ergo propter om. nipotentiam, potest quicquid boni potest creatura.

3. In nullo potentior est creatura quam creator: ergo creator potest quicquid potest creatura.

4. Non dicitur Deus omniuolens, quia non vult omnia: ergo si non potest omnia, non potest dici omnipotens.

Contra 1. Materia potest formam recipere, & hoc non est, impotentia: cum ergo Deus hoc non possit, non potest omnia bona quae potest creatura.

2. Posse proficere in gratia, virtute, & scientia, bona potentia est, non impotentia: sed hoc Deus non potest, creatura vero potest: ergo non potest ominia quae potest creatura.

3. Moueri de loco ad locum, generare alios homines sibi similes, bona potentia est in creatura, & hoc non potest Deus: ergo non potest omnia bona quae potest creaturae.

Respondeo. Quadruplex est actuum differentia: quidam actus pertinent ad posse simpliciter, sine imperfectione aliqua, vt posse viuere, & intelligere, & huiusmodi: quidam vero cum imperfectione aliqua naturali, non tamen poenali, nec vitiosa,; vt posse currere, comedere, & huiusmodi, quae siunt mediante organo corporeo: quidam cum imperfectione poenali, sed non vitiosa, vt posse mori: quidam cum imperfectione vitiosa, vt posse peccare. Primum posse est in Deo, & totaliter a Deo in creatura: vnde Deo potest attribui & in se in & creatura. Secundum posse non est in Deo, sed est totaliter a Deo in creatura: vnde non potest Deo attribui in se, sed in creatura: hos enim actus Deus efficit non in se sed in creatura. Tertium posse in Deo non est, sed est a Deo in creatura, sed non totaliter, ime partim ab aliqua causa quae non est a Deo, scilicet a peccato: ideo Deo in se nunquam attribuitur, in creatura vero aliquando attribuitur, aliquado non. Quartum posse nec in Deo est, nec a Deo in creatura vllo modo secundum quod vitium habet aunexum, sed secundum id solum quod habet de potentia: ideo non attribuitur Deo simpliciter nec in se nec in creatura, sed cum determinatione potest ei attribui non in se sed in creatura. Loquendo ergo de posse primo modo Deus potest per se quicquid potest creatura: loquendo de posse secundo modo & tertio, Deus potest non per se & immediate, sed per creaturam quicquid potest creaturae

Ad 1. De exemplari. Resp. Quicquid est in exemplato perfectionis simpliciter, illud est verius in exemplari; sed non in gradu imperfectionis in quo est in creatura; quia quamuis esse prius sit in Deo quam in creatura non tamen esse lapidis

Ad 2. Quod opponitur de omniscientia. Resp. Non est simile, quia imperfectum scibile nullam imperfectionem ponit in scientia, cum scientia non sit omnis scibilis sui causa, sed possibile ponit imperfectionem in potentia.

Ad 3. In nullo potentior est creatura &c. Resp. Quamuis creator sit potentior, non tamen potest per se quicquid potest creatura, quia illud posse non est posse perfectum, sed cum imperfectione aliqua: vnde non auget posse simpliciter, quamuis augeat posse creaturae quod imperfectum est.

Ad 4. Non dicitur Deus omniuolens &c. Resp. Non est si nile, quia Deus non vult omnia quae velle vcluntatis est, nec in se nec in creatura, quia non vult mala: potest autem omnia quae posse potentiae est, vel in se, vel in creatura.

ARTICVLVS III An Deus possit creaturae impossibilia.

AD tertium articulum nroceditur sic. Videtur quod Deus non possit impossibilia. per se seu secundum naturam.

1. Quia, vt dicit Augustinus lib. de vera innocentia, sic est Deus omnipotens, vt nunquam suae rationis instituta conuellat: ergorcum instituta Diuinae rationis sint statuta naturae: omnipotenti Dei non extendit se ad illa quibus euellunmtu. Iat trae instituta: ergo nec ad impossibilia.

2. Roro. 11. Contra naturam infertus est &c. Glos. Deis conditor naturarum non facit contra na, etam: ergo ad impossibilia contra naturam non se extendit Dei operatio: ergo nec Dei omnipotentia.

3. Sicut scibile est obiectum scientiae ita possibile obiectum potentiae: sed scientia Dei nihil scit nisi scibilia: ergo potentia Dei nihil potest nisi possibilia.

4. Ratio recta non est contraria naturae: ergo cum Deus operari non possit nisi secundum rationem rectam, non potest operari naturae contraria: ergo nec impossibilia.

Contra 1. Virgam florere, Virginem parere, asinam loqui, mortuos resur gere, & huiusmodi, contra naturam sunt & impossibilia per se: & haec omnia fecit Deus: ergo impossibilia potest contra naturam.

2. Rom. 11. Contra naturam mifertus es. Glos Non incongrue dicitur Deus facere contra naturam, quando facit aliquid contra id quod in natura nouimus: sed multa facit talia: ergo multa facit contra naturam: ergo impossibilia.

3. Si aliquid impossibile Deus non potest facere aut hoc est propter positionem aliquam, aut propter priuationem: si propter positionem contra, quia Deus potest supra omne quod aliquid est in rerum natura: si propter priuationem contra, nulla est maior priuatio quam non ens & tamen Deus potest supra non en

4. Minor est distantia inter ens & non ens quam inter truncum & vitulum: sed Deus potest facere de non ente ens: ergo multo magis de trunco vitulum: ergo potest ea quae sunt contra naturam & impossibilia.

Quaeritur, an possit incompossibilia, id est opposita simul. Videtur fic

1. Quia magis distant creator & creatura, quam album & nigrum: sed Deus potuit facere vt creator simul esset creatura secundum quod homo: ergo multo magis potest facere vt album sit simul nigrum.

2. Virgo & pariens non minus repugnant, quam duo opposita: si ergo potuit illa duo Deus coniungere, potest & duo opposita.

3. Basilius dicit quod plus potest Deus facere quam nos intelligere: sed nos possumus intelligere, & dicere simul eidem inesse opposita: ergo Deus potest hoc facere.

4. Hilarius lib. de Trinit. dicit, Perfectae potestatis est id naturam posse facientis, quod po¬ test significare sermo dicentis: ergo cum Dei. potestas sit perfectissima, & noster sermo possit. significare simul eidem inesse opposita, Deus potest hoc facere

Contra. 1. Sicut Deus non potest facere contra ordinem iustitiae, ita nec contra ordinem sapientiae: sed secundum ordinem sapientiae opposita semper sunt diuisa: ergo Deus non potest coniungere ea

2. Deus non potest facere idem simul esse & falsum & verum: ergo nec amul album & nigrum: ergo nec alia quaelibet opposita.

3. Omnis oppositio reducitur ad oppositionem contradictionis: sed Deus non potest facere simul contradictorie opposita, quia sic esset simul causa constructiua eiusdem & destructiua: ergo non potest facere simul opposita.

Item quaeritur an possit facere imposcibilia per accidens, vt mundum non fuisse. Videtur. quod sic.

1. Qui potest quod maius est, potest & quod minus est: sed Deus potest facere impossibilia per se, quae plus habent de impossibilitate: ergo multo magis impossibilia per accidens.

2. Veritas huius enunciabilis, mundum fuisse, & aliorum enunciabilium de praeterito veritas creata est: ergo nisi Deus conseruet eam, desinit esse: sed Deus potest non conferuare, quia voluntarie conferuat: eroo potest facere vt verum sit mundum non fuisse

3. AEque praesens est & subjacet Deo praeteritum tempus, sicut praesens & futurum: ergo aeque subjacent diuinae potentiae praeterita, vt praesentia & futura: ergo sicut praesentia non esse, futura non fore, ita praeterita potest facere non fuisse.

4. Potentius est quod potest omnia possibilia, & omnia impossibilia, quam quod quaedam potest & quaedam non: potentia autem Dei est qua maior excogitari non potest: ergo potest omnia possibilia & impossibilia.

5. Quantitas potentiae ex quantitate possibilium attenditur: sed Dei potentia non est minorata: cum ergo ab aeterno potuerit facere mundum nunquam esse adhuc potest facere mundum nunquam fuisse.

6. Plus potest Deus facere quam nos possumus intelligere, aut dicere, aut etiam fingere, secundum illud Ephes. Ei autem qui potest facere superabundanter quam petimus, aut intelligimus secundum &c. Sed praeterita non fuisse possumus dicere & fingere & intelligere: ergo potest Deus hoc facere.

Contra. 1. Hieronymus. Audacter dico, cum Deus omnia possit, non potest de corrupta Virginem facere: ergo non potest facere vt non fueri corrupta: ergo non potest de praeterito non prae teritum facere.

2. Augustinus contra Faustum. Scientia qui dicimus aliquid fuisse, ideo vera est quia de quo dicimus, fuit, & non est, hanc sententiam Deus faltam facere non potest, quia non est contrarius veritati: ergo noi potest facere praeteritum non fuisse.

3. Deus non potest sibi ipsi esse contrarius: sed si quod fecit faceret se non fecisse, esset contrarius: ergo non potest hoc facere,

Respondeo. Posse dicit quid medium secundum intellectum inter subjectum potentiae & objectum eius, id est, inter potentem & possibile: non posse ergo aliquid potest dici aliquis duplici ratione, aut ex parte potentis ex defectu cuius potentia imperfecta est, aut ex defectu a parte rei: primo modo Deo nihil est impossibile, quia omnia potest quae posse potentiae est: secundo modo dicitur quaedam non posse. Deus enim nihil potest operari nisi secundum exigentiam suae potentiae, sapientiae, & bonitatis: quae ergo repugnant alicui vel omnibus istorum, non potest Deus: quia ergo posse bona perfecta, vt intelligere & huiusmodi, non repugnat ijs nec in se nec in altero, ideo potest hoc simpliciter quia vero posse bona imperfecta, vt actus corporales, repugnat ijs in se, sed non in altero, ideo potest hoc in altero efficere, sed non in se: quia vero posse mala repugnat ijs & in se & in altero, ideo Deus nullo modo potest hoc facere: quia vero impossibilium quaedam repugnant iis quaedam non, ideo quaedam impossibilia potest facere, quaedam non. Impossibilia enim sunt quaedam quatuor modis: aut quia nullo modo sunt in vlla potentia susceptiua, vt opposita contradictorie, omnis enim potentia est ve ad esse vel ad non esse, ens vero & non ens simul non habent esse, nec non esse: aut quia sunt in potentia actiua contraria indeficienti, vt virtutum & scientiarum principia omnia, quae rationem exemplarem expresse habent in mente Diuina, vt iustitiam esse malam, duo & tria non esse quinque: aut quia excedunt terminos potentiae, vt de trunco fieri vitulum, vel idem in pluribus locis esse, vel hominem volare: aut quia sunt termini contrarij & incompossibiles seu diuersarum potentiarum, seu eiusdemim potentiae susce ptiuae vt contraria simul inesse, quorum quidem vtrumque per se est possibile, sed non ambe simul. Primo modo impossibilia non poteir Deus, vt facere idem simul esse & non esse, fuisse & non fuisse, futurum esse & non futurum esse: quia nulla potentia est nisi ad esse vel non esse sed ens & non ens nec habet esse, nec habet non esse. Secundo modo impossibilia non potest Deus, quia non potest sibi ipsi & suis aeternis rationibus contrarius esse. Tertio modo impos sibilia simpliciter potest, quia eius potentia interminata est, & excedit terminos cuiuscumque potentiae: potest ergo de trunco vitulum facere non quod idem secundum quod idem simul & semel sit truncus & vitulus, quia sequeretur oppositio contradictionis, sequeretur enim idem esse viuens & non viuens. Quarto modo impossibilia simul non potest Deus, vt communiter dicitur: quia cum contrariorum vnum sit de structiuum alterius, sequeretur oppositio contradictionis, scilicet idem esse & non esse, vnd non potest facere contraria eidem simul inesse; per modum concretionis dico, sed per modum vnionis, scilicet eidem non secundum idem. Notandum ergo quod impossibile dicitur a priuatione potentiae: aut ergo passiuae, aut actiuae passiuae dupliciter, vel remotae, sic coniunctio contradictorieoppositorum & priuatiue est impossibilis; vel propioquae seu coniunctae actui sic coniunctio contrariorum impossibilis est: priuatione actiuae potest dupliciter, vel destructiuae, vt principiorum ralsificatio est impossibilis in scientijs & moribus propter assimilatione Diuinam: vel constructiuae, vt transmutatio specierum naturalium est impossibilis, vt reditus a priuatione ad habitum, quia non potest ad hoc actiua virtus naturae. Dico ergo ad primam quae stionem quod Deus potest facere impossibilia secundum naturam quae sunt contraria cursus naturae, sed non naturali obedientiae naturae a creatore inditae.

Ad 1. Sic est Deus omnipotens &c. Resp. Non dicuntur conuelli statuta quando sit contrarium ex speciali dispensatione, sed quando sit ex generali statutorum reuocatione

Ad 2. Deus conditor &c. Resp Contra naturam fieri dupliciter dicitur: aut contra cursum naturae, id est, contra potentiam eius dispositiuam: aut contra obedientiam naturae, id est contra potentiam eius nudam: primo modo Deus multa facit contra naturam, secundo modo nihil.

Ad 3. De scibili. Resp. Similitudo tenet de scibili comparato ad Diuinam scientiam, & de possibili comparato ad Dei potentiam; non de scibili & possibili simpliciter: sicut enim Dei, scientia multorum est quae non sunt scibilia simpliciter sed diuinae scientiae, vt infinitorum: ita potentia Dei multorum est quae non sunt possibilia simpliciter, sed potentiae Diuinae

Ad 4. Ratio recta non est contraria naturae Resp. Quauis ratio recta no sit contraria naturae vniuersaliter, tamen potest esse cursui naturae contraria in casu speciali ex speciali causa

Ad secanda quaest. Resp. Opposita coniungere non potest Deus, no ex defectu suae potentiae sed quia nulla potentia potest esse vtriusque simul susceptibilis, quia sequeretur idem nec esse nec no esse: omnis vero potentia est ad esse vel non esse.

Ad 1. De creatore & creatura. Resp. Quam uis imagis distent, tamen vnum est conferuatiuum alterius, non destructiuum, scilicet creator creaturae: oppositorum vero vnum est alteriu. destructiuum. Causa ergo impossibilis coniunctionis oppositorum, inquantum opposita sunt, non est distantia sed repugnantia.

Ad 2. Virgo & pariens non minus repugnant. Resp. Falsum est quia aibum & nigrum causantur ex principijs contrarijs: sed virgo & pariens non: quamuis repugnanit secundum cursum naturae qui nunc est

Ad 3. Basilij. Resp. Loquitur de intellectu recto, non phantastico

Ad 4. Hilarij. Resp. Loquitur de sermone rationali qui procedit ab intellectu recto, non de irrationali qui ab intellectu fantastico: quamuis enim insipiens possit dicere & cogitare, non est Deus, non tamen Deus potest hoc facere.

Ad tertiam quaest Resp. Deus non potest impossibilia per accidens, quamuis possit impossibilia per se: non quia maior sit oppositio impossibilium per accidens, sed quia nihil relinquitur ibi de potentia in quam Deus possit agere. Unde quamuis Gilibertus Porretanus dixerit quod Deus poterat facere praeteritum non fuisse, diuisim, id est quod nunquam fuerit; non coniunctim id est ita quod fuerit simul & non fuerit, & quod auctoritas Hyeronymi de corrupta intelligebatur quantum ad: ostensionem potentiae: tamen communiter tenetur oppositum quod Deus non potentfacere praeteritum non fuisse, quia in prae¬ terito non est aliquod ens super quod fundar. possit actio Diuina destructiua praeteriti: veritas enim praeteritorum non fundatur super ens quod sit, sed quod non est & aliquando fuit. In praeteritum enim Deus, vt faceret illud non fuisse, non potest intelligi agere nisi tribus modis: aucessando a conferuatione, aut efficiendo aliquid in eo, aut solum destruendo illud, sed illud quod nihil est, ad hoc vt nihil sit, non indiget conseruatione: & in illud quod nihil est, nihil potest effici; & illud quod nihil est non potest destrui: nullo modo ergo illud quod praeteritum est subjiacet Diuinae potentiae ad hoc vt faciat illud non fuisse.

Ad 1. Deus potest facere impossibilia per se. Resp. Hoc non est maius sed minus, quia quamuis habeant actus contrarios potentiae, tamen impossibilibus per se aliqua potentia subest susceptibilis operationis Diuinae: sed hic nulla est nec potest subesse, quia omnis potentia est vel ad esse, vel non ad esse, ens vero & non ens simul aggregatum nec habet esse,, nec habet non esse, quia vnum destruit alterum.

Ad 2. De veritate propositionis &c. Resp. Quamuis veritas creata huius enunciabilis, mundum fuisse, possit desinere, quia esse creatum potest desinere: non tamen sequitur quod oppositum, possit verum esse, quia si mundus desineret, desineret contradictio: vnde non esset iam lex contradictionis qua oportet alteram contradictoriarum veram, & alteramfalsamesse.

Ad 3. AEque praesens est &c. Resp. Hoc verum est quantum ad cognitioneni, non quantum ad operationem: quia cognitio est circa non entia in rerum natura, sed operatio non.

Ad 4. Potentius est quod potest omnia &c. Resp. Non est verum vniuersaliter, sed de illis solis quae posse potentiae alicuius est: sed talia non sunt impossibilia per accidens.

Ad 5. De quantitate potentiae. Resp. Quamuis non sit minorata quantitas possibilium simpliciter, id est eorum quae secundum aliquod tempus subsunt Diuinae potentiae: tamen quantitas possibilium futurorum minorata est sine minoritate potentiae.

Ad 6. Plus potest Deus &c. Resp. Quamuis multa possit quae nos non possumus dicere, nec fingere, nec intelligere, non tamen potest omnia quae nos possumus singere, scilicet illa quae non habent rationem possibilis: & hoc propter priitionem non tantum existedi, sed etiam potentiae ad existendum, quam non ens per se dictum non priuat, sed ens & non ens simul dictu priuat

ARTICVLVS IV An aliquid dicatur possibile vel impossibile. simpliciter secundum causas superiore. vel inferiores.

AD vltimum articulum proceditur sic. 1. ab eodem est in rebus possibilitas & impossibilitas, a quo est necessitas & contingentia: sed necessitas & contingentia iudicatur in rebus secundum causas inferiores: ergo & possibilitas & & impossibilitas.

2. Sicut potens dicitur a potentia actiua, ita possibile a potentia passiua: sed potentia passiua. est causa inferiorum, radicatur enim in materia: ergo possibile iudicandum est secundum causam inferiorem.

3. Causae superiori non est impossibile: ergo si impossibile iudicatur secundum causam superiorem, nihil iudicandum est impossibile: ergo possibile est virginem parere, coecum videre, mortuum resurgere, quod falsumost.

4. Effectus magis denominatur a causa proxima quam a causa prima: ergo magis debet iudicari possibilis vel impossibilis a causa inferiori proxima, quam acausa superiori prima.

Contra. 1. Possibile dicitur a potentia: ergo possibile simpliciter a potentia simpliciter: ergo a potentia perfecta Diuina.

2. Mundum fieri, & animas quotidie creari, & gratiam infundi simpliciter est possibile; non tamen a potentia inferioris causae, sed superioris: ergo secundum causam superiorem debet iudicari possibile simpliciter vel impossibile.

3. Prim. Corinth. primo. Nonne stultam fecit Deus &c. Glos. possibile iaciendo quod humana sapientia iudicat impossibile, vt virginem parere, & huiusmodi quae sapientia mundi iudicat stulte impossibilia.

4. Quaecumque fieri possunt possibilia sunt: sed quaecumque potest Deus facere, fieri possunt: ergo possibilia sunt simpliciter.

Respondeo. Impossibile dicitur a priuatione potentiae: sunt autem quaedam impossibilia ex natura propria, vt praeteritum non fuisse, aliquid simul esse & non esse, & haec dicuntur impossibilia absolute ex priuatione omnis potentiae, siue actiuae, siue passiuae: quaedam vero non sunt impossibilia ex natura propria nam secundum se habent rationem possibilis vt solem stare, vel retrocedere, vel alia huiusmodi; tamen per comparationem ad potentiam aliquam dicuntur impossibilia. Et circa hoc distinguendum est, quia quidam sunt effectus qui sunt a Diuina potentia. immediate, vt creatio mundi: quidam a Deo. mediante potentia passiua creaturae, vt iustificatio impij, & creatio animarum: quidam vero a Deo mediante potentia actiua& passiua creaturae. vt effectus naturalis. In primis ergo secundum causas superiores iudicatur simpliciter possibile: in secundis secundum vtrasque simul: sed in tertiis secundum causas inferiores. Id enim simpliciter possibile dicitur quod potest educi in actum naturali motore vel voluntario, vt de aere, vel de ferro fieri statua, & de fogno vitrum.

Ad 1. In contrarium. Possibile dicitur a potentia. Resp. Verum est, sed aliquandoa potentia actiua tantum & tunc secundum causam superiorem iudicandum est possibile: aliquando vero ab actiua Diuina & passiua creata, & tunc secundum vtramque: aliquando ab actiua & passiua creata, & tunc secundum causam inferiorem iudicandum est possibile simpliciter vel impossibile.

Ad 2. De creatione mundi &c. Resp. In esfectibus qui sunt immediate a potentia superiori. secundum causam superiorem iudicatur possibile & impossibile.

Ad 3. De Glos. Resp. Sapientia humana non in hoc erat stulta quod iudicabat simpliciter impossibile, sed quia iudicabat omnino simpliciter & alicui impossibile, scilicet tam Deo quam creaturae.

Ad 4. Quaecumque fieri possunt possibilia. sunt &c. Resp. Si possibile accipiatur ab eadem potentia verum est, sed tunc non sequitur, ergo simpliciter sunt possibilia: si vero accipiatur ab alia potentia scilicet a potentia quae sit in ipsa re, non agente, falsum est; multa enim fieri possunt a Deo quae non sunt possibilia aliqua potentia in se existente, sed possibilia dicuntur a potentia solius agentis, nec differt re possibilitas eorum a potentia agentis, sed tantum modo intelligendi.

EXPOSITIO LITERAE TOn prohibuit.] Contra. Posse prohiberi Dest impotentiae: sed Deus est omnipotens. ergo non potest prohiberi.

Item illa ratio aut dicit quid creatum, aut quid increatum: si primo modo, ergo quid creatum potest resistere: si secundo, ergo idem potest seipsum prohibere. Resp. Ratio intelligitur hic voluntas Dei rationabilis, & quamuis ratio non sit aliud a voluntate, connotat tamen aliquid in volito, scilicet congruitatem aliquam quae non est in eius opposito: Prohibitionem vero intelligit respectu effectus, non respectu potentiae,

[Omnia tam ample accepit. &c. ] Contra. Malum ratione actionis substratae includitur proprie ratione vero deformitatis nullo modo cum sit nihil: ergo non includitur. Resp. Potest proprie dici a potentia quae est potentia secundum rem; sic includitur actio, non deformitas: aut a potentia quae est potentia secundum modum non secundum rem, quae est potentia defectiua; sic includitur malum ratione deformitatis.

[Homo & Angelus gratuitam habet potentiam.] Contra. Multae potentiae hominis & Angeli sunt naturales &c. Resp. Quamuis sint naturales per comparationem ad subjectum, vel causam proximam, quia insunt a natura: tamen gratuitae sunt per comparationem ad causam primam, quia insunt a voluntate Diuina,