Quaestio 2

Articvlvs I. De magnitudine Dei.

AD primum proceditur sic. 1. Psal. Magnus Dominus & magna virtus eius: ergo magnitudo in Deo.

2. Secundum Ansel. Deus est quo maius excogitari non potest: ergo maximus: ergo magnus: quia omne superlatiuum supponit suum positiuum.

Contra. 1. Magnitudo species est continuae quantitatis: in Deo non est quantitas continua

2. Magnitudo est conditio materiae: in Deo nilla est conditio materialis.

3. In Deo non est quantitas nisi virtutis: ergo male condiuiditur magnitudo contra potestatem.

4. Non solum Pater & Filius & Spiritus sanctus sunt aequales aeternitate, magnitudine, & potestate, sed etiam in sapientia & bonitate & huiusmodi: ergo insufficienter assignat Augustinus aequalitatem Diuinam in his rebus.

Respondeo. AEquale dicitur secundum quantitatem: in Deo non est quantitas nisi virtutis: ergo neque aequalitas. Virtus vero est vltimum posse rei, quia, vt ait Philosophus lib. de coelo & mundo virtus est vltimum de potentia in res vnde secundum quod posse attribuitur ei, attribuitur ei secundum hoc quantitas virtutis & aequalitas: posse vero extenditur ad tria, ad actum essendi simpliciter: & ad actum bene essendi, secundum quod vnumquodque attingit vltimam perfectionem sui generis: & ad actum operandi. Secundum hoc, quoad primum quantitas virtutis appellatur aeternitas: quoad secundum magnitudo vnde magnus dicetur homo perfectus in scientia & gratia & huiusmodi: quoad tertium potestas: vnde conuenienter assignatur aequalitas in his tribus, aequales enim sunt in actu semper existendi, in perfectione naturae, in potestate operandi,

Ad 1. & 2. in contrarium de magnitudine. Resp. Accipitur hic non magnitudo molis, quae est quantitas continua & conditio materiae, sed magnitudo virtutis.

Ad 3. De potestate. Resp. Quantitas virtutis communius accipitur quam potestatis: quia quantitas potestatis respicit actus exteriores: sed quantitas virtutis, & actum semper existendi& actus in quibus consistit perfectio naturae, sicut intelligendi, replendi omnia, & huiusmodi.

Ad 4. De sapientia &c. Resp. Potest dici quod sapientia & bonitas & huiusmodi continentur sub quantitate magnitudinis. Vel potest dici quod potius pertinent ad similitudinem quam ad aequalitatem.

Articvlvs II. De AEternitate Dei.

AD secundum articulum proceditur sic. 1. Nil est causa sui: sed Deus est auctor aeter. nitatis, vt dicit August. lib. 83. quaestionum: ergo aeternitas non est Deus: ergo non est in Deo.

2. Lib. de causis dicitur quod Deus est ante aeternitatem, & causa eius: ergo aeternitas non est Deus: ergo nec est in Deo.

3. Isaac lib. definitionum. AEternitas est spatium continuum non interfectum: sed nihil tale est in Deo: ergo &c.

4. Primum non habet mensurari, sed ipsoalia: ergo Diuinum esse non mensuratur aliquo: ergo non est ponere aeternitatem in Deo.

5. Dicit Boet. quod nunc stans facit aeternitatem: sed nihil factum est in Deo: ergo &c.

Contra. 1. Omne quod caret principio & fine est aeternum: Deus est huiusmodi: ergo aeternis tas est in Deo

2. Secundum Augustinum, res quibus fruendum sunt incommutabiles & aeternae, scilicet, Pater & Filius & Spiritus sanctus.

3. Omne esse durans mensuram habet suae du¬ rationis: sed diuinum esse est huiusmodi: ergo mensuram habet suae durationis, aut ergo carente. principio & fine, aut habentem vtrumque, aut carentem fine habentem principium, quia quar ta differentia est impossibilis: si esse diuinum habet mensuram habentem principium vel finem, ergo vel esse Diuinum terminatum est, vel mensura non respondet suo menfurato: sec vtrumque falsum est: ergo habet mensuram carentem fine & principio: haec autem dicitur aeternitas: ergo aeternitas est in Deo. Respondeo. Triplex solet distingui duratio: vna carens principio & fine, id est aeternitas: altera habens vtrumque, id est tempus: tertia habens principium, carens fine, id est aeuum. Sed haec differentia non est essentialis, nam quamuis mundus careret principio & fine, vt quidam Philosophi dixerunt, non tamen esset aeternus, quia successione est mutabilis, vt dicit Boet. lib. 5. de consolat. quamuis etiam Angelus esset ab aeterno, non tamen esset aeternus proprie loquendo, quia aeternitas idem est cum aeterno: sed aeuum non esset idem quod Angelus.

Differentia vero potest assignari sic, quia vnumquodque quamdiu est in actu, non solum in potentia, tamdiu durare dicitur: actus ergo existendi est id quod primo a duratione aliqua mensuratur, vnde ex parte diuernitatis eiu oportet quod mensurarum seu durationum diuersitas assignetur. Res enim diuerforum genenerum nunquam eadem meusura mensuratur. non enim tempus vicubitum dicitur, nec linea diurna vocatur. Actus vero existendi triplex est: quidam omnino perfectus, qui est omnine potentiae impermixtus vt esse Diuinum, & huius mensura est aeternitas: alius omnino imperfectus & semper potentiae permixtus, vnde motui coniunctus, & tale esse rerum est temporalium generabilium & corruptibilium, & huiusmodi mensura est tepus: alius modo medio se habens, est enim partim potentiae permixtus in quantum est ab alio; partim non, in quantum est simplex & totus simul completus vt esse Angelicum & rerum perpetuarum; & huiusmodi mensura est aeuum. Notandum est autem quod rerum aeternatum duratio tota est simul, quia esse rei mensuratae & posse & agere totum est simul, quia totum idem omnino simplex. Duratio vero rerum temporalium, tota est successiua, quia esse rei, quam mensurat, & eius posse & agere continuae mutationi subjacet. Duratio vero rerum aeuiternarum partim simul est partim succeisiue, quia esse rei quam mensurat, totum est simul; sed posse eius & agere non est totum simul sed successiue, non tamen continues sed intercis e. Successio vero ista ab aliquibus tem pus appellatur, aequiuoce tamen, vnde dicunt Angeli partim mensurantur aeuo, scilicet quoad esse quod semper idem permanet, ita quod nili de ipso transit in praeteritum & nil expectatur in futurum, sed totum habetur complete: partim vero tempore, scilicet quoad agere, id est quoad vicissitudinem cogitationum & affectionum quae sibi succedunt interpolatae, sicut vnitates in numero, & non continuae. Hoc videtur sentire Author lib. de Causis dicens, quod inter rem cuius substantia & actio est in momente aeternitatis, & inter rem cuius substantia & actio est in momento temporis teporis, est res media curus sustantia est in momento aeternitatis, & actio in momento temporis. Quia tamen quilibet huiusmodi actuum simplex est, & statim copletus in se, & totus simul, aut futurus antequam sit, aut praeses quandiu est aut praeteritus quando desinit esse altero superadueniente, vnde quandiu durat totus simul est sicut ipsum esse, ideo mensuratur mensura simplici sicut ipsum esse. Ideo alijs videtur mensurari eadem mensura qua mensuratur esse: quamuis non simul inecipiat & maneat semper cum ipso esse: sicut esse animarum diuersarum mensuratur eodem aeuo quamuis non simul incipiant esse. Et hoc videtur sentire Anselmus in Prosologio, qui ponit aeternitatem rerum fine carentium suecessionem habere, dicit enim quod talia nondum habent de sua aeternitate quod venturum est, sicut iam non habent quod praeteritum est. Ipsa ergo aeternitas vera, sine vllo priori & posteriori: tempus cum priori & posteriori continuq & diuilibili: sed aeuum cum priori & posteriori, non tamen continuo sed indiuisibili propter actuum simplicium renouationem. Illud tamen prius & posterius secundum quosdam de natura est ipius aeui, vnde ponunt in eo successionem, vt Anselmus: secundum alios vero non, sed temporis aequiuoce accepti.

In ipso autem mensurato duo est reperire, scilicet ipsum cuius est actus, & actum eius: sic a parte mensurae duo, vnum quod respondet vt mensura subjecto actus in quantum stat idem sub illo actu toto, scilicet nunc: alterum quod respondet vt mensura actui ipsi, & hoc est duratio ipsa: secundum ergo quod differunt subjectum & actus, differunt nunc & duratio euius. Sicut enim se habet quilibet actus ad subjectum cuius est actus, sic quaelibet duratio ad suum nunc. Actus vero qui mensuratur tempore differt ab eo cuius est actus, secundum rem & secundum rationem continuae suceessionis, quia mobile est de genere permanentium, motus de genere successiuorum & continuorum: eod em ergo modo tempus & nunc temporis differunt dupliciter: & secundum rem, quia nunc non est tempus: & secundum continuae successionis rationem, quia nune non est successiuum nec continuum, sed permanet idem in toto tempore, sicut mobile in toto motu; tempus vero successiuum est & continuum. Actus autem qui mensuratur aeuo, scilicet ipsum esse aeuiterni, differt ab eo cuius est actus, re quidem, sed non secundum rationem continuae successionis, quia vtrumque sine continua successione est: & sic potest intelligi differentia aeui ad suum nnne; differt enim (vt videtur) substantia ipsius nunc, quod est aeui causa, a permanentia sua, quae est aeui essentia; sicut nunc temporis a fluxu suo qui est essentia temporis. Esse autem quod mensuratur aeternitate est idem cum eo cuius est actus, re, sed differunt solum ratione. Et ideo aeternitas & nunc aeternitatis non differuntre, sed ratione solum, in quantum ipsa aeternitas respicit actum existendi scilicet ipsum esse, nunc vero aeternitatis ipsum quod est: quae duo in Deo non differunt re sed ratione: in omnibus. alijs etiam re. Et quia quicquid est in Deo Deus est, ideo ipsa aeternitas idem est quod Deus se¬ cundum rem, differens tamen secundum ratione.

Ad 1. & 2. De Augustino & Philosopho. Resp. Loquuntur de aeternitate non essentiali, sed participata, id est de aeuo.

Ad 3. Quod opponitur de Isaac. Resp. aeternitatem accipit largius pro duratione successiua infinita: sicut est aeternitas inundi secundum Philosophos illos qui posuerunt mundum aeter num vel materiam. Vel dicundum verius quod spatium vocat moram seu permanentiam in eodem statu.

Ad 4. Primum non habet mensurari. Resp. Non habet mensurari mensura, quae sit aliud ab ipso secundum rem, sed secundum rationem tantum.

Ad 5. De Boetio. Resp. Facere accepit Boetius secundum rationem intelligendi solum, non secundum rem: sicut intellectus quando se intelligit dicitur pati a se.