Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : De scientia theologiae
Distinctio 1
Distinctio 2
Quaestio 1 : De unitate essentia
Quaestio 2 : De pluralitate personarum
Distinctio 3
Quaestio 2 : De modo cognoscendi Deum
Quaestio 3 : De medio cognoscendi Deum
Quaestio 5 : De imagine memoriae, intelligentiae, et voluntatis in speciali
Quaestio 6 : De imagine mentis notitiae et amoris
Quaestio 7 : De differentia praedictarum duarum imaginum
Distinctio 4
Quaestio 1 : De veritate divinae generationis
Quaestio 2 : De veritate propositionum generationum Diuinam significantium
Quaestio 3 : De veritate praedicationis circa Divina
Quaestio 4 : De natura huius Termini Deus
Distinctio 5
Quaestio 1 : An essentia Divina sit generans
Quaestio 2 : An essentia sit genita
Quaestio 3 : An generatio fiat de essentia
Distinctio 6
Quaestio 1 : An Pater genuit filium necessitate vel voluntate
Distinctio 7
Quaestio 1 : De potentia generandi in comparatione ad generantem
Quaestio 2 : De potentia generativa per comparationem ad genitum
Quaestio 3 : De potentia generandi in comparatione ad potentiam creandi
Distinctio 8
Quaestio 2 : De veritate divinae essentiae
Quaestio 3 : De aeternitate divinae essentiae
Quaestio 4 : De divina immutabilitate
Quaestio 5 : De divina simplicitate
Distinctio 9
Quaestio 1 : De distinctione geniti a generante
Quaestio 2 : De ordine Patris Filii
Quaestio 3 : De aeternitate generantis et geniti
Quaestio 4 : De coaeternitatis significatione
Distinctio 10
Quaestio 1 : De modo quo Spiritus Sanctus procedit
Quaestio 2 : De proprietate Spiritus Sancti
Quaestio 3 : De communitate nominis Spiritus Sancti
Distinctio 11
Quaestio 1 : De processione Spiritus sancti a Patre et Filio
Distinctio 12
Quaestio 1 : De ordine processionis Spiritus Sancti
Distinctio 13
Quaestio 2 : De comparatione generationis et processionis
Quaestio 3 : De ratione ingeniti
Distinctio 14
Quaestio 1 : De processione temporali Spiritus Sancti
Distinctio 15
Quaestio 1 : De missione in communi
Quaestio 2 : De missione Spiritus Sancti
Quaestio 3 : De missione Filii
Quaestio 4 : De termino missionis
Distinctio 16
Quaestio 1 : De missione visibili
Distinctio 17
Quaestio 1 : De essentia caritatis
Quaestio 2 : De augmento caritatis
Distinctio 18
Quaestio 1 : De ratione doni in seipso
Quaestio 2 : De ratione doni in comparatione ad alias personas
Quaestio 3 : De dono Spiritus Sancti in comparatione ad alia dona
Quaestio 4 : De dono Spiritus Sancti in comparatione ad eos quibus datur
Distinctio 19
Quaestio 1 : De aequalitate personarum divinarum
Quaestio 2 : De illis in quibus assignatur aequalitas personarum
Quaestio 3 : De rationibus per quas probatur personarum aequalitas
Quaestio 4 : De exclusione numeri a personis quo impugnatur earum aequalitas
Distinctio 20
Quaestio 1 : De aequalitate personarum in potentia
Distinctio 21
Quaestio 1 : De dictionibus exclusivis
Distinctio 22
Quaestio 1 : De Divinis Nominibus
Distinctio 23
Quaestio 1 : De nomine et significatione personae secundum se
Quaestio 2 : De Quibusdam Nominibus inclusis in intellectu personae
Distinctio 24
Quaestio 1 : De uno in divinis
Quaestio 2 : De numero in divinis
Quaestio 3 : De termino significante unitatem et numerum in Divinis
Distinctio 25
Quaestio 1 : De ratione personae eiusque significatione quando iungitur terminis distinctivis
Distinctio 26
Quaestio 2 : De proprietatibus personalibus secundum quod significantur Nominibus propriis
Distinctio 27
Quaestio 1 : De proprietatibus personalibus in generali, secundum quod significantur aliis nominibus
Quaestio 2 : De proprietate verbi specialiter
Distinctio 28
Quaestio 1 : De Differentia proprietatum in eadem persona
Quaestio 2 : De innascibilitate
Quaestio 3 : De proprietate imaginis
Distinctio 29
Quaestio 1 : De communi spiratione
Distinctio 30
Quaestio 1 : De quibusdam relationibus quae dicuntur de Deo ex tempore
Distinctio 31
Quaestio 1 : De significatione cuiusdam appropriabilis, nempe aequalitate
Quaestio 2 : De appropriatis secundum Hilarium
Quaestio 3 : De appropriatis secundum Augustinum
Distinctio 32
Quaestio 2 : De appropriatis pertinentibus ad Filium
Distinctio 1
Quaestio 1 : De comparatione Notionum ad essentiam
Quaestio 2 : De comparatione notionum ad personas
Quaestio 3 : De comparatione Notionum ad essentiam
Quaestio 4 : De comparatione notionum ad adiectiva sive essentialia sive personalia
Distinctio 34
Quaestio 1 : De identitate essentiae et personae
Quaestio 2 : De praedicatione essentiae de personis
Quaestio 3 : De appropriatione quorundam attributorum ad personas
Quaestio 4 : De translatione nominum ad divina
Distinctio 35
Quaestio 1 : De scientia secundum se
Distinctio 36
Quaestio 1 : De rebus a Deo cognitis
Quaestio 2 : De medio per quod Deus cognoscit res
Distinctio 37
Quaestio 1 : Qualiter Deus est in rebus
Quaestio 2 : Qualiter se habeat Deus ad locum et motum
Quaestio 3 : Qualiter se habeat Deus ad locum et motum
Quaestio 4 : Qualiter spiritus creatus seu Angelus sit in loco
Quaestio 5 : Qualiter Angelus moveatur de loco ad locum
Distinctio 38
Quaestio 1 : De causalitate scientiae Dei
Quaestio 2 : De infallibilitate scientiae Dei
Distinctio 39
Quaestio 1 : De invariabilitate scientiae divinae
Quaestio 2 : De numero scibilium a Deo
Quaestio 3 : De Dei providentia
Distinctio 40
Quaestio 1 : De praedestinatione secundum se
Quaestio 2 : De certitudine praedestinationis
Distinctio 41
Quaestio 1 : De divina electione
Quaestio 2 : De causa praedestinationis
Quaestio 3 : De causa reprobationis
Quaestio 4 : De praescientia Dei
Distinctio 42
Quaestio 1 : De potentia Dei secundum se
Quaestio 2 : De iis quae subiecta sunt omnipotentiae Dei
Distinctio 43
Quaestio 1 : De infinitate divinae potentiae
Quaestio 2 : De necessitate operandi in Deo
Distinctio 44
Quaestio 1 : Qualia possit Deus et qualiter
Distinctio 45
Quaestio 1 : De voluntate Dei generaliter
Quaestio 2 : De causalitate divinae voluntatis
Quaestio 3 : De multiplicitate voluntatis Dei
Distinctio 46
Quaestio 1 : De voluntate Dei per comparationem ad effectum
Quaestio 2 : De utilitate mali
Distinctio 47
Quaestio 1 : De efficacia divinae voluntatis
Distinctio 48
Quaestio 1 : De conformitate voluntatis nostrae ad divinam
Quaestio 2 : In quo teneamur conformari voluntati divinae
Quaestio 3 : De casibus specialibus circa conformitatem voluntatis humanae ad divinam
Quaestio 1
De missione visibiliVaeruntur hic de nissione isibili septem. Primo de missionis actu. Secundo de fine seu vsu eius. Tertio de personis ad quas facta est. Quarto de personis in quibus facta est. Quinto De ministris per quos facta est. Sexto de speciebus in quibus facta est. Septimo de speciebus missionis Filij specia liter.
Articulus 1
De actu missionis visibilisD primum sic proceditut. 1. Missio personae alicuius dicitur secundum quod in creatura incipit esse modo quo prius non fuit: sed in creatura visibili semper est & fuit & eodem modo, scilicet essentialiter, praesentialiter, potentialiter: ergo non potest fieri missio in creatura visibili.
2. Causa repraesentatur in omni effectu sibi simili vt in signo: si ergo mitti dicitur Deus visibiliter ratione manifestationis vel repraesenta. tionis in creatura visibili, potest dici mitti insqualibet creaturam: sed hoc falsum: ergo primum.
3. In Sacramentis repraesentatur gratia vt in signo: ergo potest dici fieri missio visibilis in Sacramento.
4. Nullus potest scire signo visibili se habere Spiritum sanctum: ergo vel missio visibilis non est manifestatio in signo visibili, vel nulla est: visibilis missio.
5. Pater, secundum Augustinum, aliquando manifestatus est seu apparuit in creatura visibi li: & tamen non potest dici missus: ergo missio visibilis non est manifestatio in signo visibili.
Contra 1. Missio inuisibilis est manifestatio in effectu inuisibili: ergo missio visibilis est manifestatio in effectu visibili.
2. Augustinus dicit, quod operatio visibiliter expressa, & oculis oblata mortalibus, missio dicenda est: ergo missio visibilis est visibilis apparitio seu manifestatio.
3. August. Tunc dicitur mitti Filius cum ex tempore cuiusquam mente percipitur: ergo visibilis perceptio est visibilis missio.
4. Quandocumque Angelus visibiliter apparet, dicitur visibiliter mitti: ergo visibilis missio. non est aliud quam visibilis apparitio vel manifestatio.
Respondeo. Sicut missio inuisibilis idem est cum processione aeterna, sed addit inuisibilem manifestationem ad intellectum solum: sic missio visibilis idem est cum inuisibili, sed addit manifestationem visibilem ad sensum: includit ergo tria in intellectu suo, scilicet personae emanationem aeternam, eius internam inhabitationem seu praesentiam, & vtriusque in signo visibili manifestationem & euidentiam: vnde importat respectum triplicem, vnum aeternum persona ad suum principium, alterum temporalem causae ad effectum, tertium super temporalem signati ad signum. Exemplum huiusmodi potest poni processus verbi in mente, in imaginatione, in voce.
Ad 1. In creatura visibili semper est eodem modo. Resp. Praeter illos tres modos generales, quibus semper est eodem modo in creatura vt in re, est alius quo dicitur esse illis eisdem modis in creatura vt in signo, & hoc pertinet ad visibilem missionis modum.
Ad 2. De causa & effectu. Resp. Licet omnis creatura repraesentet causam primam secundum effectum naturae in seipsa, non tamen secundum effectum gratiae in altero,
Ad 3. De Sacramento. Resp. Sacramentum non est signum institutum ad tempus sed in perpetuum. Vel melius dicendum, quod Sacramentum signum est gratiae futurae, vel creandae, sed missio visibilis gratiae iam praesentis, non per ipsam creandae. Vel Sacramentum signum est mediante ministerio humano, non diuino miraculo, ideo non ita aperte significat.
Ad 4. Nullus potest scire &c. Resp. Secundum communem legem sciri non potest; sed per priuilegium gratiae potest vel ille cui sit missio, vel alius de ipso¬
Ad 5. De Patre. Resp. Non sola apparitio est de ratione missionis visibilis, sed apparitio qua manifestatur quis esse ab alio: vnde apparitio se habet ad missionem visibilem sicut genus ad speciem. Hinc est quod quamuis Pater apparuerit (temerarium est enim dicere quod Pater nunquam per formas visibiles Patribus aut Prophetis apparuit vt dicit August. 2. de Trinit. tamen non potest dici missus
Ad 1. In contrarium missio inuisibilis est ma nifestatio &c. Resp. Verum est, non tamen quaecumque manifestatio, sed qua cognoscitur missus esse ab alio.
Ad 2. Operatio oculis oblata &c. Resp. Intelligit Augustinus de operatione qua manifestatur esse ab alio.
Articulus 2
De fine seu usu missionis visibilisAD secundum articulum sic proceditur. 1. Visibilis missio sine inuisibili nihil prodest ei cui sit: missio inuisibilis sine visibili sufficit: ergo visibilis superfluit,
2. Missio sit propter reuocationem creaturae a sensibilibus ad aeterna, secundum Augustinum sed missio inuisibilis tam intellectum creaturae quam affectum eius sufficienter ad aeterna reducit: ergo visibilis superfluit.
3. Anima circa sensibilia occupata minus sufficit ad aeterna: ergo cum per missionem visibilem circa sensibilia occupetur huiusmodi missio plus nocet ei quam proficit.
4. Non potest manifestari per aliquid nisi sus ficienter ducat in illud: sed nulla creatura visibilis sufficienter ducit in cognitionem gratiae inuisibilis: ergo nec eam manifestat.
Contra 1. Maior & certior est manifestatio quae sit simul ad intellectum & sensum, quam ad alterum tantum: sed in missione inuisibili fit manifestatio ad intellectum tantum: in missione visibili etiam ad sensum: ergo aliquid certitudinis & cognitionis addit: ergo non superfluit.
2. Intellectus noster in corpore nil apprehendit sine phanta smate, sicut nec visus sine colo¬ re, secundum Philosophum lib. de anima: ergo cognitioni intellectuali sensibilis proficit: ergo missioni inuisibili visibilis.
3. Rom. 1. Inuisibilia Dei per ea quae facta sunt &c. ergo ad cognoscenda inuisibilia, visibilis missio proficit.
4. Per vocem illam, Tu es Filius meus &c. Luc. quilibet audiens, emanationem personae a persona intelligere potuit: ergo missio visibilis per se ad cognitionem aeternae emanationis proficit.
Respondeo. Missio inuisibilis, cum sit latens sit homini propter seipsum: sed visibilis cum sit patens, propter alterum sit: sicut enim in missione inuisibili manifestatur homini praesentia Dei per aliquod interius signum, sic in mission: visibili manifestatur alijs per aliquod signum exterius. Prima missio sit ad ostendenda plenitudinem sufficientiae in se: secunda sit ad ostendendam plenitudinem redundantiae in alios. Sic cellarium sine circulo impletur ad sufficientiam propriae familiae, sed cum appositione circuli ad plenitudinem redundantiae ostendendum.
Ad 1. Inuisibilis missio sine visibili sufficit Resp. Sufficit ei cuius mittitur propter se, sed non propter alios.
Ad 2. De sufficienti reuocatione &c. Resp. Quamuis per missionem inuisibilem sufficiens. sit reuocatio habentis, non tamen aliorum per ipsum.
Articulus 3
De personis ad quas facta est missio visibilis.Circa tertium proceditur sic. 1. Ad Patres antiquos fiebat missio inuisibilis: sed visibilis misso manifestatio est illius: ergo videtur quod ad eos debuit fieri missio visibilis,
2. Prequenter illis Filius & Spiritus sanctu visibiliter apparuit, vt patet Gen. 17. & Dan. 2. & 7. Visibilis vero apparitio Filij & Spiritus sancti, missio visibilis dicitur: ergo ad eos facta est missio visibilis.
Contra 1. August. de Trinit. Quamuis Filius, & Spiritus sanctus in veteri Testamento apparuerit, nunquam tamen dicuntur missi.
2. Secundum Augustinum, omnis illa apparitio fiebat per Angelos: ergo ibi mittebatur Angelus non Deus
Videtur. 1. Quod omnibus Praelatis. Fit enim missio visibilis ad ostendendam plenitudinem redundantiae in alijs: sed huiusmodi redundantia & eius manifestatio conuenit omnibus Praelatis: ergo eis debet fieri.
3. Missio visibilis signum est missionis inuifibilis: sed Christo post conceptionem nulla facta est missio inuisibilis: ergo nec visibilis fieri debuit.
4. Sicut fuit plenitudo in sanctis primis, ita erit in vltimis: ergo sicut illis fiebat missio visibilis monstrans in eis gratiae plenitudinem, ita debet fieri vltimis sanctis
Respondeo. Missio visibilis sit ad ostendendam gratiae plenitudinem in illo, redundantius autem in alijs: quia ergo in veteri Testamento quamuis aliqui sancti haberent plenitudinem gratiae & redundantiam; non tamen erat status plenitudinis in se, & redundantiae in alios, quia status erat carnalis propagationis fidelium, non spiritualis: ideo in veteri Testamento non fiebat missio visibilis
Ad 1. Fiebat ad eos missio inuisibilis. Resp. Missio visibilis manifestatio est missionis inuisibilis, non cuiuscumque, sed in statu plenitudinis & redundansiae qui tunc non erat.
Ad 2. De apparitionibus. Resp. Illae apparitiones erant ad aliquem effectum specialem indicandum non ad indicandum inhabitationem gra: iae aut plenitudinem, vnde non fiebant in a quo apper nte supra homines, sedper se: ideo non dicuntur missiones, quia missio sit ad inhabitandum nouo modo. Praeterea cum non fieret ibi nouus effectus, sed aliqua noua apparitio in signo exteriori, & noua illuminatio ad intelligendum signatum, totum illud fiebat mediante Angelo: persona vero non dicitur proprie mitti nisi in tffectu imediato.
Ad quaest. Resp. In primitiua Ecclesia pauci erant fideles, & quasi seminatia plantatio totius Ecclesiae; nec ita erat veritas in aperto; ideo indigebant inmssione visibili Spiritus sancti: nunc vero non cit eadem necessitas in Praelatis propter niultitudinem fidelium, & euidentiam veritatis, & sufficientiam miraculorum quae in primitiua Ecclesia facti sunt. Per quod patet ad primum.
Ad 2. De Beata Virgine. Resp. Quamuis ipsa die Pentecostes cum Apostolis Spiritum sanctum visibiliter recepisse credatur: non tamen est simile de ipsa& de Apostolis; quia in ipsa erat plenitudo gratiaes non vt redundans in alios per doctrinam, & Ecclesiasticum ministerium sicut in Apostolis
Ad 3. De Christo. Resp. Christo facta est missio visibilis ad ostendendam plenitudinem gratiae in ipso & redundantiam in alijs, & ideo tunc primo facta est quando incoepit redundare. Quod opponitur. Missio visibilis signum est inuisibilis. Resp. Non oportet quod sit signum eius quae tunc de nouo fiat, sed sufficit quod vel illius, vel alterius quae facta fuerat
Articulus 4
De personis in quibus facta est missio visibilisAD quartum proceditur sic. 1. August. 2. de Trinit. Temerarium est dicere quod Pater in veteri Testamento nunquam per formas visibiles apparuit.
2. Nemo sani capitis affirmare debet, nunquam personam Patris per aliquam speciem corporalem vigilantium oculis apparuisse.
3. Sicut necessaria est inhabitatio & cognitio Filij & Spiritus sancti, ita Patris: ergo cum visibilis missio siat ad manifestationem personae, ita debet fieri missio visibilis ad manifestationem Patris, sicut Filij & Spiritus sancti.
Contra. 1. Magis demonstrata sunt necessa ria ad fidem in nouo Testamento quam in veteri: sed in nouo Testamento nunquam apparuit Pater in specie visibili: ergo multo minus in veteri: ergo nunquam.
2. Augustinus 4. de Trinit. Non ideo Pater non dicitur missus, sed misisse Filium & Spiritum sanctum; quod ipse sit maior, illi minores, sed quia in visibili creatura non apparuit sicut illi.
Respondeo. Duo sunt sensus disciplinabiles visus & auditus: ideo secundum hos duos procedit omnis cognitio disciplinabilis, scilicet quae sit per signa: in signis vero, secundum Augustinum de doctrina Christiana, verba obtinent principatum: ergo cognitio per verba plus habet expressionis & distinctionis. Quia ergo in veteri lege erat tempus gratiae nondum reuelatae sicut in nouo Testamento, ideo tunc Pater apparuit in visibili in nouo Testamento vero in audibili: non tamen ratione huius vel illius, mitti dicendus est, quia missio addit super apparitionem, manifestatione emanationis ab alio:
Articulus 5
De ministris per quos facta est missio visibilisAD quintum sic proceditur. 1. Augustinus 3. de Trinit. Omnia quae Patribus visa sunt, cum Deus illis secundum dispensationem tem poribus congruam praesentaretur, per Angelos facta esse dicimus.
2. Idem 4. de Trinit. Si quaeritur, post Incarnationem verbi quomodo facta sit vel vox Patris vel species corporalis, in qua Spiritus sanctus demonstratus est? Per creaturam factam esse non dubito: quomodo tamen ista, sine creatura rationali vel intellectuali, fieri potuerunt non video: ergo omnis visibilis missio sit per Angelos.
3. Item Gregorius. Verbis per Angelum loquitur Deus cum nil in imagine ostenditur sed supernae verba locutionis audiuntur: sicut dicente Domino, Pater clarifica Filium tuum protinus respondetur clarificaui & iterum clarificabo &c. Nimirum de coelestibus loquens verba sua quae audiri ab hominibus voluit, rationali creatura administrante formauit: ergo a simili de alijs operationibus est iudicandum.
4. Dyonisius lex Diuinitatis est inferiora per media reducere, & media per suprema: ergo hominum reductio sit mediantibus Angelis.
5. Datio veteris legis fuit nobilior modus Diuinae apparitionis: sed ille factus est mediantibus Angelis, sicut habetur Galat. 3. Ordinata per Angelos: ergo multo magis omnes aliae fiunt mediantibus ipsis.
6. De bonitate Diuina est, quod, quae per se operari potest, tamen communicat creaturis secundum earum capacitatem: cum ergo Diuinae apparitiones conueniant Angelis, Diuina bonitas communicauit eis.
Contra. 1. Si Angelus erat motor in apparitionibus illis; ergo falsum quod dicit scriptura, Dominum apparuisse, Dominum locutum esse, cum hoc Angelus fecerit
2. Augustinus dicit 3. de Trinit. Quod sermones Dei in nouo Testamento, non per Angelos, sed per ipsum Deum facti sunt: ergo similiter aliae apparitiones.
3. Apparitio noui Testamenti nobilissima est: sed nobilior est apparitio per se & immediata. quam per alterum & mediata: ergo apparitio noui Testamenti per se & immediata est, cum sit nobilissima.
Respondeo. Dicunt quidam quod apparitiones veteris Testamenti fiebant Angelico ministerio sed apparitiones noui Testamenti a Deo immediate. Alij consentientes verbis Augustinipraemissis verius dicunt, quod apparitio Dei in creatura duplex est: vel in creatura vnita, & haec sit immediate a Deo: vel separata, & haec sit semper mediante Angelo, quia Deus in creatura corporali operatur mediante spirituali, gubernat enim creaturam corporalem mediante. spirituali secundum Augustinum lib. de Trinit.
Ad 1. In contrarium. Si Angelus erat motor &c. Resp. Quamuis esset motor tamen opera batur & loquebatur tanqua vicarius in persona alterius, non tanquam principalis in persona propria: ideo actio ipsa attribuitur Domino, non Angelo, sicut mandatum praeconis iudici: non enim scribitur in gestis: ita dixit praeco, sed ita dixit Imperator.
Articulus 6
De speciebus in quibus facta est missio visibilisAD sextum sic proceditur triplex est visiosecundum Augustinum, corporalis, imaginaria, intellectualis: & per hanc triplicem visionem sit alicuius manifestatio: cum ergo missio siat ad manifestationem, videtur quod debet fieri non tantum in intellectualibus aut corporalibus, sed etiam in imaginalibus formis.
2. Quanto creatura nobilior tanto magis representat Deum: ergo magis debuit fieri Dei. manifestatio in creaturis nobilioribus, vt stellis & huiusmodi, quam inferioribus
3. Illae formae aut erant verae & naturales, aut non: si sic, ergo manere debuerunt post peractum officium: si non, ergo aliquid fictionis erat in operibus veritatis.
4. Aut Deus erat in illis formis modo communi quo in omnibus creaturis, aut speciali: si communi, ergo apparebat, vel mittebatur in omnibus alijs: si modo, speciali, ergo vel per gratiam inhabitantem, vel per gratiam vnionis: iste enim est triplex modus quo Deus dicitur esse in rebus.
5. Unius vnum est signum manifestatiuum: Spiritus sanctus vero, & Pater, & Filius, quilibet est vnum simplex: ergo vnum debuit esse signum cuiuslibet eorum manifestatiuum: ergo superfluit tanta varietas apparitionum.
6. Quare Filius apparuit solum in creatura rationali, Pater in sola audibili, Spiritus sanctus vero in visibili irrationali, & aliquando in toto animali scilicet in columba, aliquando in parte animalis, scilicet in linguis:
Respondeo. Missio visibilis sit ad manifestationem plenitudinis in alios redundantis. Huiusi modi redundantia duplex est, vel per legem, vel per operationem: secundum hoc in Christo & in Apostolis duplex facta est apparitio, vel missio. In Christo quidem, ad significandum reduns dantiam operationis siue gratiae, sacta est in baptismo: ad quam tria requirebantur in ipso res demptore, natura debens quae ostensa est in per sona propria: & natura potens quam ostendi Pater in voce sua; per quam ostendit quod cum esset Filius naturalis, poterat alios facere Filios adoptiuos: item influentia naturae potentis super debentem in columba, quae significabat permanentiam Spiritus sancti super Christum vt hominem. In ipso vero ad significandam redum dantiam doctrinae, vel instructionis, apparuit vox Patris in transfiguratione Matth. 17 Unde addidit, ipsum audite. In Apostolis autem ad si gnificandam redundantiam doctrinae, vel instru ctionis, apparuit in linguis igneis: ad significa dam vero redundantiam operationis, apparuit in flatu. Ioan. 20. per quem ostendebatur descensus alius potestatis a capite Christo, in ipsos. Act. 2.
Ad 1. De visione imaginaria. Resp. Omnimissio vel apparitio sit propter manifestationem gratiae inhabitatis, aut quoad se, aut quoad alios: forma vero imagiaria cum sit rei absentis, non manifestat praesentiam gratiae: ideo non competit missioni.
Ad 2. De creaturis nobilioribus. Resp. Quamuis nobiliores creaturae vt Angeli & stellae nobilius repraesentent attributa essentialia, non tamen personalia secundum modos emanationis personae a persona.
Ad 3. De formis. Resp. Veritatem habebant exterioris corporeae sigurae, ad significandum, non ad operandum. Vnde illa columba habebat veram columbae figuram; sed non veram columbae naturam: erat enim verum corpus, sed non vera columba vt dicit quaedam glos. Matth. 3. Patet ergo quod non erat fictio, & bene sic conueniebat proposito.
Ad 4. Qualiter Deus erat in illis formis. Resp. Modus quo Deus est in rebus corporalibus subdiuiditur; quia vel vt causa in effectu, vel vt signum in signo, hoc modo erat Deus in formis illis; non tamen vt in signo naturali, sed instituto, non institutione perpetua, vt in Sacramentis, sec ad tempus.
Ad 5. Vnius vnum est signum. Resp. Quamuis Spiritus sit vnus in substantia, & persona, tamen est multiplex in operationibus: formae vero illae erant ad reprae sentandum ipsum non in essentia sua, vel persona solum, sed in aliquo effectu occulto. Ideo oportuit huius fieri manifestationem sub diuersis, quia non sufficeret in vna,
Ad 6. Quo quaeritur, quare Filius &c. Resp. Filius apparuit vt mediator: est autem mediator Dei & hominum solum, & non alterius creaturae: est etiam mediator proprie in humana natura solum non in altera, vt habetur infra lib. 3. dist. 10. & ideo apparuit solum in natura humana: Pater vero apparebat ad ostendendum Filium: & quia proprietas Filij non potest ita expresse aliqua specie manifestari sicut voce, ideo apparuit in voce: & propter auctoritatem principij commendandam. Spiritus vero sanctus qui apparebat, in creatura non vnita, ideo in creatura corporea irrationali, quod magis conuenit significationi institutiuae, apparuit: in toto vero animali apparuit super Christum & non in caeteris, ad significandum in ipso vniuersalem gratiae, & sensuum. spiritualium plenitudinem, quae non est alijs: in columba vero super Christum apparuit ad significandum in ipso innocentiam naturae, foecunditatem gratiae, & sacrificium redemptionis humanae; est enim columba animal innocens, foecundum, & secundum legem offerebatur pro redemptione primogenitorum pauperum, sicut factum est Lucae 2.
Articulus 7
De specie missionis visibilis Filii specialiterAD septimum articulum procoditur sic. 1. Heb. 2. Videmus Iesum &c. ergo ratione speciei humanae, in qua apparuit, minor est Angelo.
2 Vt dicit Philosophus lib. Top. Si optimus equus optimo asino melior est, tunc simpliciter equus melior est asino: ergo a simili si optimus homo melior est optimo Angelo, homo simpliciter melior est Angelo: sed hoc salium: ergo optimus homo non est melior optimo Angelosed potius e conuerso.
Contra. 1. August. contra Maximum. Natura humana, quae peccato non poterat deprauariqualem assumpsit Christus, nullus maior est nisi Deus
2. Maius est quod adoratur quam quod adorat: sed Angelica natura adorat humanam naturam in Christo: ergo &c.
3. In Beata Virgine natura humana exaltata est super omnes Angelos: ergo multo magis natura humana in Christo vnita.
Respondeo. Naturam humanam in Christe vnitam est considerare dupliciter: vel vt vnitam, sic maior erat. Angelis: vel secundum se; & hoc vel ex parte qua erat comprehensor; sic erat maior: vel ex parte qua viator; sic minor cum ergo in statu viatoris esset ad tempus solum modo, & secundum coniunctionem animae ad corpus passibile, simpliciter maior erat, secundum quid minor inquantum viator.
Expositio textus
EXPOSITIO TEXTVS. [OEipso minor dicitur. ] Contra. Ratione diuersarum naturarum non potest dici alius, a seipso: ergo nec minor seipso. Item. Nil est inaequale sibi ipsi.
Resp. Non est dicendum simpliciter quod Christus sit minor seipso; sed cum duplici determinatione, Christus secundum quod homo. miminor est seipso secundum quod est Deus.
Ad 1. Non est alius a seipso. Resp. Secus est, quia alius dicit diuersitatem personae, sed minor inaequalitatem naturae.
Ad 2. Nil est inaequale sibi. Resp. Simpliciter loquendo verum est: sed secundum aliquid, scilicet, cum determinatione, sic; nam idem homo secundum longitudinem est inaequalis sibi secundum latitudinem.
[Minoratus paulominus ab Angelis] Contra Hebr. 1. Tanto melior Angelis. Resp. Simpliciter melior: secundum quid ratione passibilitatis minor, secundum quam dicitur Pater maior.
Contra. Eadem quantitas spiritualis in vtroque. Resp. Dans & cui datur possunt comparari dupliciter: vel secundum rationem donationis, vel secundum rationem dati: cum ergo datum differens est in recipiente & in dante, simpliciter maior est dans, & recipiens minor: cum vero idem omnino, quamuis maior dicatur dans ratione auctoritatis, non tamen recipiens minor: maioritas ergo accipitur hic non penes virtutem, sed penes auctoritatem.
[Tamen Filius non est minor]) Contra maior dicitur minore maior. Resp. Non accipitur ibi comparatiue sed tantum relatiue secundum rationem principij ad id cuius est principium. Sed nunquid eo sensu quo dicitur Pater maior, potest dici Filius minor? Resp. Non, quia improprietates perfectionis facilius recipiuntur in Diuinis quam imperfectionis. Sed nunquid similiter Pater & Filius, est maior Spiritu sancto? Resp. Si inueniretur scriptum, ex eodem sensu acciperetur, sed improprietates exponendae sunt non extendendae.