Quaestio 3

Articvlvs I. Quid sit aeternitas.

CIrca primum quaeritur quid sit de definitioOne. Boet. lib. de consolatione sic definit. Acternitas est interminabilis vitae tota simul & perfecta possessio.

Contra. 1. Interminabile dicit priuationem: priuatio non indicat quid est esse: ergo male ponitur in definitione.

2. Primo mensurato respondet prima mensura: sed primum mensuratum est esse, prima mensura aeternitas: ergo debet dici, quod aeternitas est interminabilis esse possessio.

3. Simplex non mensuratur, sed simplicissimo mensurantur omnia, vt unitate omnes numeri: sed vita diuina, & totum esse diuinum est simplicissimum: ergo nullo mensuratur, sed ipso omnia.

4. Totum dicitur respectu partium: in simplici mensura nullae sunt partes: ergo male dicitur tota.

5. Quaecumque omnino sunt idem non dicuntur esse simul: sed quicquid est in aeternitate, totum est idem: ergo &c.

6. Totum & perfectum sunt idem secundum Philosophum: ergo superfluit perfecta, vel & tota.

v. Possessio dicit sessionem post: nil vero tale in Deo, quia nec sessio, nec posterioritas: ergo male dicitur possessio.

Iuxta hoc quaeritur. An idem sint re nunc temporis, aeui, & aeternitatis. Videtur quod non 1. Quia nunc est de substantia mensurae cuius est: sed non est eadem aeternitatis, aeui, & tem¬ poris substantia: ergo non idem nunc.

2. Secundum Boet. de Trinit. Nunc aeternitatis est semper stans: nunc vero temporis semper fluens: nunc vero aeui videtur medio modo se habere, quia post primum fluxum sui esse est semper stans: ergo non sunt idem.

Contra. 1. Vere dicitur quod quando motus esse incipit Angelus est, Deus est, ergo sunt simul: ergo in aliquo eodem nunc: sed nunc, quo motus incipit esse, est nunc temporis; & quo Angelus est, nunc aeui; & quo Deus est, nunc aeternitatis: ergo idem est,

2. In eodem vbi potest esse Deus, Angelus, & corpus: ergo & in eodem quando.

Iuxta hoc quaeritur an solum nunc praesens vere dicatur de Deo. Videtur quod sic. 1. Dicit Augustinus lib. 83. quaest. in aeterno, cum proprie dicitur, nec quicquam praeteritum est quasi non sit, neque quicquam futurum quasi nondum sit, sed quicquid est, tantummodo est

2. Plato in Timaeo. Solitariae & indiuiduae rei tantum esse competit: fuisse vero vel futurum esse non conuenit.

Contra. 1. Dicit hic Augustinus, bene dicitur de Deo fuit, est, & erit.

2. Sicut Deus est in omni loco, ita in omnitempore.

Contra. 1. Dion. de Diu. nominibus, Deus nec est, nec erit, nec erat

2. Praeteritum iam non est: futurum nondum est: praesens est, cuius pars praeterijt, & pars futura est: ergo nullum tempus Deo conuenit.

Respondeo ad primum. Quamuis in Deo ratione summe simplicitatis non differat suum esse, & sua duratio, quae est quali mensura eius, secundum rem, differunt tamen secundum rationem intelligendi: haec vero mensura appellatur aefernitas: mensura quippe rerum quae habent principium & finem, vocatur tempus; carum quae carent quidem fine, sed habent principium, vocatur aeuum; earum vero, quae carent principio & fine, vocatur aeternitas. Hanc autem definitionem Boetius colligit ex duplic: comparatione, scilicet ad id quod mensuratur. & ad modum mensurandi: id quod mensuratur est vita interminabilis; esse quippe Dei vita dicitur propter sui actualitatem, quia est actus purus, & ideo summe voluptuosus; vnde aeter na felicitas, quia in actu quasi puro consistit, appellatur nomine vitae; aeterna cruciatio, quae in patiendo, nomine mortis: interminabilis dicitur propter infinitatem, quia est actus infinitus sine vllo termino. Modus mensurandi in tribus consistit, per quae ab alijs durationibus distinguitur: quaedam enim continue variantur secundum esse & operari, vt generabilia & corruptibilia; & horum duratio non est stans, nec in toto nec in parte: quaedam variantur secundum operari, sed non secundum esse, vt Angeli; & horum duratio in parte est stans, & in parte fluens: quaedam nec variantur secundum esse, nec secundum operari, vt principia disciplinarum, seu artium; horum duratio est stans in toto & in parte; non tamen perfecte, quia cum potentia deficiendi, cum sit ex nihilo, & cum sit accidens. Contra primum dicitur duratio diuina, possessio, id est quieta mansio, quasi similitudinarie: contra secundum dicitur, tota simuls, contra tertium, dicitur perfecta. Huius autem assignationis ratio sic sumi potest, quia sicut diit Comment. 7. Motaph. definitio est sermo qui significat quidditatem rei: vnde sicut res habent quidditatem, ita definitionem: substantiae simpliciter habent quidditatem, quia habent esse per se: vnde habent simpliciter difinitionem, quae scilicet non continet nisi sola rei definitae essentialia, vt definitio hominis, homo est animal rationale mortale. Accidentia vero habent quidditatem secundum quid, quia non habent esse nisi per substantiam: vnde & habent definitionem secundum quid, scilicet definitionem ex additione, quia in definitione eorum cadit subjectum, vt patet in definitione simi, nam simitas est nasi curuitas. Aeternitas autem, quamuis secundum rem sit substantia ipsa aeterna; tamen secundum rationem consideratur vt proprietas consequens substantiam aeternam, ideo habet definiri non per modum substantiae, sed per modum accidentium, scilicet ex additione: vnde definitio eius continet quaedam a parte subjecti sui immediati, quaedam vero a parte suae essentiae. A parte subjecti continet duo: subjectum enim aeternitatis immediatum, quod mensurat, est esse Diuinum, quod a Boctio appellatur vita interminabilis, vita quia est actus nihil habens admixtum de potentia, sed purus, propter quod ofninia in Deo dicuntur vita Ioan. 1. quia sunt in eius potentia pure actiua: appellatur & interminabilis quia est act sine vllo termino infinitus. A paerte essentiae suae continet duo: aliquid per modum. generis, est enim duratio stans non fluens, in quo differt a tempore, quia secundum Boet. nunc stans facit aeternitatem, sed nunc fluens facit tempus, ideo similitudinarie appellatur possessio, id est, quieta mansio: aliquid vero habet per modum differentiae, est enim tota simul, in quo differt a duratione creaturarum inuariabilium secundum esse, sed non secundum operari vt sunt Angeli: est etiam perfecta, nihil habens de potentia deficiendi, quia non ex nihilo, in quo differt a duratione creaturarum inuariabiium secundum esse & operari, vt est caelum empyreum, vt sunt principia disciplinarum, sicut quod omne totum maius est sua parte, & quod duo & tria sut quinque. Sic ergo definitio aeternitatis secundum Boet. ex additione est continens aliquid ex parte subjecti, aliquid ex parte. essentiae suae, sicut difinitio temporis quam ponit Aristot. 4. Phyfic. dicens quod tempus est numerus motus secundum prius & posterius.

Ad 1. De interminabilitate. Resp. Quamuis negatio per se non notificet, notificat tamen ex consequenti, maxime in primis: prima enim & simplicia melius significantur per remotionem, quam per positionem; quia non habent aliquid prius, quo notificentur: hinc est quod Deus per omnem ablationem notificatur.

Ad 2. De esse. Resp. Esse Diuinum melius appellatur vita propter sui actualitatem & puritatem, quam esse simpliciter: in viuere tamen intelligitur esse, quia viuere, secundum Philosophum lib. de anima, viuentibus est esse, & precipue esse diuinum, quod est simplicissimum.

Ad 3. Simplex non mensuratur. Resp. Non mensuratur, secundum quod intelligitur vt sim¬ plex, sed vt indeficiens, non tamen altera meniura quae non sit ipsum, sed seipso in ratione mensurae.

Ad 4. De toto. Resp. Totum dicit partium multitudinem, & earum indiuisionem: hic accipitur in ratione indiuisionis non multitudinis.

Ad 5. De simul. Resp. Per hoc remouetur fuccessio discreta, qualis est in actibus Angelicis simplicibus sibi succedentibus: & non ponitur partium ratio.

Ad 6. Quod opponitur de hac differentia, Perfecta. Resp. Pater differentia ex dictis, quia per rationem totius excluditur diuisio; per rationem perfecti excluditur potentia deficiendi, quae inest creaturae omni, quia ex nihilo¬

Ad 7. De possessione. Resp. Non ponitur proprie, sed metaphorice pro quieta & stabilimansione, seu duratione.

Ad 2. Quaest. Resp. Differunt essentialiter nunc aeternitatis, aeui, & temporis, sicut & ipsa differunt.

Ad 1. Quando motus incipit &c. Resp. Vel quando accipitur aequiuoce, vel esse in illo: quia aliter est Deus in nunc temporis, aliter Angelus, aliter initium motus.

Ad 2. In eodem vbi. Resp. Concedo quod in eodem quando est Deus, Angelus, Corpus; sed non eodem modo: illud tamen quando non est aeternitatis vel aeui, sed temporis: in illo autem dicitur esse Deus per praesentiam, Angelus per concomitantiam, sed motus per mensuram propriam.

Ad 3. Quaest. Resp. Sicut dicit Augustinus super Ioan. 1. Hoc verbum, est, dupliciter accipitur: aliquando temporalem motum, secundum analogiam aliorum verborum, demonstrat: aliquando significat substantiam vniuscuiusque rei: primo modo non conuenit Deo; secundo modo conuenit. Illa enim substantia potest designari per differentias temporum dupliciter aut vt fluens cum illis, aut vt manens semper cum illis: primo modo dicitur Deus nec esse, nec fuisse, nec fore: secundo modo dicitur conuenienter esse, fuisse, fore: nam primo modo designatur continentia, secundo modo coexistentia tantum. In huiusmodi vero differentijs praesens magis conuenit Deo quia magis assimilatur aeternitati quantum ad rationem praesentialitatis, ex eo quod de tempore nihil est. aliud nisi nunc praesens: non autem quantum ad rationem fluxus a futuro in praeteritum, & per hoc patet responsio ad omnia objecta.

Articvlvs II. An aeternitas sit proprietas solius Dei.

AD secundum sic proceditur. 1. Dicit Augustinus lib. soliloq. Nil tam aeternum, quam ratio circuli, & duo & tria esse quinque: hoc autem non est Deus: ergo non solus Deus aeternus.

2. Veritas omnium futurorum caret principio, quia quod semel est futurum, semper fuit futurum: ergo est aeterna: non est autem Deus: ergo &c.

3. Omne, quod non incepit esse aeternum est: motus primus non incepit esse, secundum Philosophum 8. Phys. quia si incepit esse ergo mo¬ uens exiuit de potentia in actum: omne vero tale indiget educente ipsum. Illud ergo aut semper similiter se habuit, & ita semper mouit: aut non, & ita de non mouente factum est mouens: ergo exiuit de potentia in actum: exitus autem de potentia in actum est motus: ergo ante primum motum fuit motus.

4. Omne quod est ingenerabile, & incorruptibile est aetemum: sed materia prima est huiusmodi, secundum Philosophos, quia non habet materiam aliam, ex qua generetur, vel in qua corrumpatur; & tempus similiter, cum quodlibet instans temporis sit finis praeteriti & initium futuri: ergo haec sunt aeterna.

5. Dicitur vita aeterna, mors aeterna, & huiusmodi, quorum nihil est Deus.

Contra. 1. Omne, quod non est Deus, a Deo est factum: aut ergo de nulla substantia, & ita de nihilo, nec est aeternum: aut de aliqua, aut ergo Diuina, & ita est Deus, aut non, & ita erit aliqua substantia, quae nec est Deus, nec a Deo facta, quod falsum est.

2. Augustinus dicit. Omnium praestantissimum est, quod aeternum est: vnum solum praestantissimum est: ergo vnum solum est aeternum.

3. Omne creabile vertibile est secundum Damasc. & nil tale est aeternum: omne vero aliud a creatore creabile est: ergo &c. Respondeo. AEternum aliquando accipitur proprie, & sic importat carentiam principij & finis, & variabilitatis seu successionis in partibus; & hoc modo soli Deo conuenit. Aliquando accipitur large secundum participationem conditionum aliquarum ipsius aeternitatis: aut ergo secundum carentiam principij & finis, sed non varietatis successiuae; sic posuerunt aliqui Philosophi mundum aeternum: aut finis & successiuae variabilitatis; sic dicitur vita aeterna: aut finis tantum, sic dicitur mors aeterna.

Ad 1. De ratione circuli & numerorum. Resp. Augustinus loquitur de ijs prout sunt in mente diuina, non prout sunt in rebus: sed quia ratio in Deo aeterna est, ideo potest dici, quod accipitur aeternum large a carentia variatio asininis & finis solum.

Ad 2. De veritate futurorum. Resp. Veritas futurorum prout est in diuina dispositione non incoepit esse, sed prout est in ordine causarum inferiorum incoepit cum tempore.

Ad 3. De motu. Resp. Ratio Philosophi concludit quod non incepit esse secundum viam naturae, non quod secundum viam creationis: vianamque naturae est exitus de potentia agentis naturalis, & materiae in actum, vnde est per motum: secundum viam creationis de potentia solius agentis supernaturalis.

Ad 4. De prima materia. Resp. Secundum. quod generabile dicitur proprie, quod generatur ex aliquo, ingenerabilis est materia; secundum quod accipitur large quicquid esse incipit sic generabilis est. Similiter dicendum, quod primum nunc temporis & vltimum non est medium duorum temporum, quamuis secundum naturalem Philosophum omne nunc sit medium duorum temporum. Secundum Theologum quidem, tempus apprehenditur vt linea recta habens principium & finem: secundum Philosophum vero vt linea circularis, non habens principium neque finem, eo quod est mensura adiacens motui circulari primo, & corpori circulari, id est caelo. Ratio autem huius diuersitatis est, quia motus & per consequens tempus, non habet in natura principium, vel terminum: omne enim, quod naturaliter generatur, in tempore generatur; & omne quod naturaliter corrumpitur, ut tempore corrumpitur: habent tamen tempus & motus principium supra naturam; educitur enim per voluntatem creatoris, & similiter desinit esse per voluntatem eius ab influentia motus cessantis: secundum principia ergo naturalia vtrumque infinitum.

Ad Vltimum. De vita & morte aeterna. Resp. Aeternae dicuntur non proprie, sed per aliquam participationem rationis aeternitatis remotam; & quasi similitudinarie,