Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : De scientia theologiae
Distinctio 1
Distinctio 2
Quaestio 1 : De unitate essentia
Quaestio 2 : De pluralitate personarum
Distinctio 3
Quaestio 2 : De modo cognoscendi Deum
Quaestio 3 : De medio cognoscendi Deum
Quaestio 5 : De imagine memoriae, intelligentiae, et voluntatis in speciali
Quaestio 6 : De imagine mentis notitiae et amoris
Quaestio 7 : De differentia praedictarum duarum imaginum
Distinctio 4
Quaestio 1 : De veritate divinae generationis
Quaestio 2 : De veritate propositionum generationum Diuinam significantium
Quaestio 3 : De veritate praedicationis circa Divina
Quaestio 4 : De natura huius Termini Deus
Distinctio 5
Quaestio 1 : An essentia Divina sit generans
Quaestio 2 : An essentia sit genita
Quaestio 3 : An generatio fiat de essentia
Distinctio 6
Quaestio 1 : An Pater genuit filium necessitate vel voluntate
Distinctio 7
Quaestio 1 : De potentia generandi in comparatione ad generantem
Quaestio 2 : De potentia generativa per comparationem ad genitum
Quaestio 3 : De potentia generandi in comparatione ad potentiam creandi
Distinctio 8
Quaestio 2 : De veritate divinae essentiae
Quaestio 3 : De aeternitate divinae essentiae
Quaestio 4 : De divina immutabilitate
Quaestio 5 : De divina simplicitate
Distinctio 9
Quaestio 1 : De distinctione geniti a generante
Quaestio 2 : De ordine Patris Filii
Quaestio 3 : De aeternitate generantis et geniti
Quaestio 4 : De coaeternitatis significatione
Distinctio 10
Quaestio 1 : De modo quo Spiritus Sanctus procedit
Quaestio 2 : De proprietate Spiritus Sancti
Quaestio 3 : De communitate nominis Spiritus Sancti
Distinctio 11
Quaestio 1 : De processione Spiritus sancti a Patre et Filio
Distinctio 12
Quaestio 1 : De ordine processionis Spiritus Sancti
Distinctio 13
Quaestio 2 : De comparatione generationis et processionis
Quaestio 3 : De ratione ingeniti
Distinctio 14
Quaestio 1 : De processione temporali Spiritus Sancti
Distinctio 15
Quaestio 1 : De missione in communi
Quaestio 2 : De missione Spiritus Sancti
Quaestio 3 : De missione Filii
Quaestio 4 : De termino missionis
Distinctio 16
Quaestio 1 : De missione visibili
Distinctio 17
Quaestio 1 : De essentia caritatis
Quaestio 2 : De augmento caritatis
Distinctio 18
Quaestio 1 : De ratione doni in seipso
Quaestio 2 : De ratione doni in comparatione ad alias personas
Quaestio 3 : De dono Spiritus Sancti in comparatione ad alia dona
Quaestio 4 : De dono Spiritus Sancti in comparatione ad eos quibus datur
Distinctio 19
Quaestio 1 : De aequalitate personarum divinarum
Quaestio 2 : De illis in quibus assignatur aequalitas personarum
Quaestio 3 : De rationibus per quas probatur personarum aequalitas
Quaestio 4 : De exclusione numeri a personis quo impugnatur earum aequalitas
Distinctio 20
Quaestio 1 : De aequalitate personarum in potentia
Distinctio 21
Quaestio 1 : De dictionibus exclusivis
Distinctio 22
Quaestio 1 : De Divinis Nominibus
Distinctio 23
Quaestio 1 : De nomine et significatione personae secundum se
Quaestio 2 : De Quibusdam Nominibus inclusis in intellectu personae
Distinctio 24
Quaestio 1 : De uno in divinis
Quaestio 2 : De numero in divinis
Quaestio 3 : De termino significante unitatem et numerum in Divinis
Distinctio 25
Quaestio 1 : De ratione personae eiusque significatione quando iungitur terminis distinctivis
Distinctio 26
Quaestio 2 : De proprietatibus personalibus secundum quod significantur Nominibus propriis
Distinctio 27
Quaestio 1 : De proprietatibus personalibus in generali, secundum quod significantur aliis nominibus
Quaestio 2 : De proprietate verbi specialiter
Distinctio 28
Quaestio 1 : De Differentia proprietatum in eadem persona
Quaestio 2 : De innascibilitate
Quaestio 3 : De proprietate imaginis
Distinctio 29
Quaestio 1 : De communi spiratione
Distinctio 30
Quaestio 1 : De quibusdam relationibus quae dicuntur de Deo ex tempore
Distinctio 31
Quaestio 1 : De significatione cuiusdam appropriabilis, nempe aequalitate
Quaestio 2 : De appropriatis secundum Hilarium
Quaestio 3 : De appropriatis secundum Augustinum
Distinctio 32
Quaestio 2 : De appropriatis pertinentibus ad Filium
Distinctio 1
Quaestio 1 : De comparatione Notionum ad essentiam
Quaestio 2 : De comparatione notionum ad personas
Quaestio 3 : De comparatione Notionum ad essentiam
Quaestio 4 : De comparatione notionum ad adiectiva sive essentialia sive personalia
Distinctio 34
Quaestio 1 : De identitate essentiae et personae
Quaestio 2 : De praedicatione essentiae de personis
Quaestio 3 : De appropriatione quorundam attributorum ad personas
Quaestio 4 : De translatione nominum ad divina
Distinctio 35
Quaestio 1 : De scientia secundum se
Distinctio 36
Quaestio 1 : De rebus a Deo cognitis
Quaestio 2 : De medio per quod Deus cognoscit res
Distinctio 37
Quaestio 1 : Qualiter Deus est in rebus
Quaestio 2 : Qualiter se habeat Deus ad locum et motum
Quaestio 3 : Qualiter se habeat Deus ad locum et motum
Quaestio 4 : Qualiter spiritus creatus seu Angelus sit in loco
Quaestio 5 : Qualiter Angelus moveatur de loco ad locum
Distinctio 38
Quaestio 1 : De causalitate scientiae Dei
Quaestio 2 : De infallibilitate scientiae Dei
Distinctio 39
Quaestio 1 : De invariabilitate scientiae divinae
Quaestio 2 : De numero scibilium a Deo
Quaestio 3 : De Dei providentia
Distinctio 40
Quaestio 1 : De praedestinatione secundum se
Quaestio 2 : De certitudine praedestinationis
Distinctio 41
Quaestio 1 : De divina electione
Quaestio 2 : De causa praedestinationis
Quaestio 3 : De causa reprobationis
Quaestio 4 : De praescientia Dei
Distinctio 42
Quaestio 1 : De potentia Dei secundum se
Quaestio 2 : De iis quae subiecta sunt omnipotentiae Dei
Distinctio 43
Quaestio 1 : De infinitate divinae potentiae
Quaestio 2 : De necessitate operandi in Deo
Distinctio 44
Quaestio 1 : Qualia possit Deus et qualiter
Distinctio 45
Quaestio 1 : De voluntate Dei generaliter
Quaestio 2 : De causalitate divinae voluntatis
Quaestio 3 : De multiplicitate voluntatis Dei
Distinctio 46
Quaestio 1 : De voluntate Dei per comparationem ad effectum
Quaestio 2 : De utilitate mali
Distinctio 47
Quaestio 1 : De efficacia divinae voluntatis
Distinctio 48
Quaestio 1 : De conformitate voluntatis nostrae ad divinam
Quaestio 2 : In quo teneamur conformari voluntati divinae
Quaestio 3 : De casibus specialibus circa conformitatem voluntatis humanae ad divinam
Quaestio 4
De termino missionisCIrca quartum de termino missionis quaeruntur tria. Primo ad quos siat missio. Secundo an siat maior post Incarnationem quam ante. Tertio an sit missio aeterna & temporalis
Articulus 1
Ad quos stat missio.AD primum sic proceditur missio est ad sanctificandam creaturam: sed contingit sanctificari irrationalem creaturam vt templum & vasa sacra, &S acrmenta: ergo contingit per sonam diuinam mitti ad ipsam.
Contra mitti est cognosci esse ab alio: sed soli creaturae rationali conuenit talis cognitio: ergo ei soli sit missio.
Iuxta hoc quaeritur, An siat ad Angelos & comprehensores; vel ad homines solos, & ad viatores. Videtur quod ad solos viatores. Quia Angeli & Beati, cum sint in termino, iam non sunt susceptibiles amplioris sanctificationis vel gratiae: ergo nec missionis.
Iuxta hoc quaeritur. An siat missio ad viros sanctos. Videtur quod sic. Nam Spiritus sanctu in die Pentecostes missus est ad Apostolos, qui erant sancti
Contra missio sit ad reuocandam creaturam rationalem a temporalibus ad aeterna, secundum Augustinum: sed sancti iam sunt reuocati.
Iuxta hoc quaeritur. An facta sit missio ad Sanctum Sanctorum. Videtur quod non, quia non sit missio nisi ad distantem: Christus nunquam tuit distans, nec secundum quod Deus, nec se cundum quod homo.
Contra missio visibilis est signum missionis inuisibilis: Ad ipsum vero facta est visibilis missio.
Respondeo. Ad primum. Missio personae Diuinae sit in dono gratiae gratum facientis secundum quod incipit creaturam inhabitare nouo modo, sicut lux in oculo caeci illuminati: Illi ergo soli creaturae sit missio, quae huius gratiae est susceptibilis: ergo creaturae ratio¬ nali, non irrationali.
Ad arg. De sanctificatione creaturae irrationalis. Resp. Sanctificatio illa accipitur aequiuoca ad sanctificationem, de qua loquimur, vel saltem analogice, secundum eandem rationem omnino: quia de quibusdam dicitur sanctitas vt de signo: de quibusdam vt de causa: de sola rationali creatura vt subjecto: sicut sanitas aliter dicitur de vrina, aliter de medicina, aliter de a nimali.
Ad 2. quaest. Resp. Quamuis in Angelis & beatis non siat gratiae vel sapientiae intensio; tamen sit quodammodo extensio, ex eo quod aliqua reuelantur eis de nouo, ex quibus non magis diligunt Deum, quamprius, sed sub aliqua noua ratione seu consideratione, & sic potest dici ad eos fieri mssio.
Ad arg. Sunt in termino. Resp. Beati quantum ad praemium essentiale sunt in termino, sed quantum ad alia adhuc possunt proficere.
Ad 3. quaest. Resp. Augmentum gratiae in sanctis dupliciter potest fieri, vel secundum intensionem in eadem specie: vel secundum extensionem ad nouum aliquem actum, vel vsum alterius speciei: primo modo no dicitur mitti persona, quia non incipit esse in eis nouo modo: secundo modo sic, quia incipit esse nouo quodamodo,
Ad argum. De reuocatione &c. Resp. Finis iste, scilicet reuocatio a sensibilibus ad aeterna, missioni non est essentialis, sed accidentalis ex statu eius, ad quem sit missio, quando talis est quod indiget reuocatione.
Ad 4. quaest. Resp. Quamuis simul tempore fuerit natura Christi humana & eius gratia tamen naauraliter praecessit natura gratiam: vnde potest dici ad ipsum secundum naturam humanam in ipso instanti conceptionis facta missio inuisibilis, & Filij per sapientiam, & Spiritus sancti per gratiam: sed postea non nisi visibilis tantum, quia non profecit in gratia vel sapientia. Ad arg. Nunquam fuit distans. Resp. Quamuis missio localis non siat nisi ad distans, missso tamen causalis potest fieri ad coniunctum, vt amplius, vel modo altero coniungatur.
Articulus 2
An missio stat maior post incarnationem quam anteaAD secundum articulum sic proceditur 1. AEqualis est semper in sole corporali radiorum corporalium emissio: ergo multo magis in Sole spirituali emissio radiorum spiritualium: ergo in Patre missio Filij & Spiritus Sancti.
2. Secundum Augustinum caelibatus Ioannis non praefertur coniugio Abrahae, & sancti antiqui proponuntur nobis in exemplum perfectae virtutis: ergo non erat minor sanctificatio tunc quam modo: ergo nec minor missio.
3. Deus aequaliter se habebat ad creaturam tunc & modo: ergo aequalis erat missio actiua, & ex parte Dei, tunc & modo: er go & missio. passiuaex parte creaturae, cum sit immediatus effectus illius,
Contra. 1. Augustinus super illud Ioan. 7. Nondum erat Spiritus sanctus datus &c. Dicit, quomodo intelligitur hoc, nisi, quia missio Spiritus sancti futura erat, qualis numquam antea fuerat. 5. Maior est gratia & sapientia noui testamenti, quam veteris: ergo cum penes haec duo attendatur missio, mator est in nouo testamento missio quam fuit in veteri
3. Missio visibilis signum est missionis inuisibilis: sed in nouo Testamento multo maior fuit missio visibilis: ergo & inuisibilis
Respondeo. Loquendo de missione ex parte mittentis aequalis est missio inuisibilis Filij & Spiritus sancti, & in nouo, & in veteri testamentis: loquendo ex parte eorum ad quos fuit gene raliter missio, non est aequalis, quia sancti noui Testamenti magis dispositi sunt ad recipiendum propter impedimentum peccati Adae remotum. & beneficium doctrinae Christi, & gratiae in Sacramentis praestitum; specialiter tamen quantum ad aliquas personas aequalis tunc fuit missio.
Ad 1. De radiorum emissione. Resp. Ratio concludit aequalitatem ex parte mittentis, non eorum, ad quos sit missio.
Articulus 3
An sit missio aeterna et temporalisAD tertium articulum sic proceditur. 1. Gregorius eo mittitur filius, quo generatur. Et Beda dicit, quod Spiritus sancti missio, est eius ipsa processio: cum ergo Filij generatio, & Spiritus sancti processio duplex sit, aeterna scilicet, & temporalis, similiter missio vtriusque duplex erit.
2. Sicut missio dicitur per respectum ad creaturam, ita donum: sed donum dicitur Spiritus sanctus ex tempore, & ab aeterno: ergo & missio.
3. Omnis actio, quae habet Deum, vt terminum a quo & ad quem aeterna est: sed missio. qua Deus mittit Deum, talis est: ergo aeterna
4. Sicut processio importat respectum a quo & ad quem, ita missio: ergo sicut ratione illius duplicis termini distinguitur duplex processioita debet distingui duplex missio.
Contra 1. Missio semper ponit nouum modum existendi in aliquo vel nouum effectum; aeternum vero non est nouum.
2. Augustin. dicit non eo quod de Patre natus est Filius, missus dicitur, sed quia ex tempore cuiusquam mente percipitur.
Respondeo. Missio duplicem respectum importat: aeternum & temporalem, est enim missio ab aliqua re aeterna ad aliquam rem tempora lem: sicut vero totum copulatum pro altera parte falsa, falsum est, eo quod destructa vna parte destruitur totum integrale; ita coniunctum ex aeterno & temporali temporale iudicatur: hine est quod missio teporalis est, non aeterna
Ad 1. Eo mittitur filius. Resp. Gregorium loqui de generatione temporali, vel mitti accipit, secundum aptitudinem non secundum actum. Quod opponitur ex Beda de missione Spiritus sancti, quae est eius processio. Resp. Loquitur de temporali processione.
Expositio litterae
Contra ergo non ab aeterno est donum. Resp. Dari accipitur hic communiter vel actu vel aptitudine proutverbum hoc (datur) potest consignificare praesens confusum vel determinatum.
Spiritus sanctus seipsum dare non potest] Contra. Non sequitur, Pater potest generare Filium & Filius non potest hoc: ergo Pater potest aliquid quod non Filius. Resp. Non est simile, quia generare pure est actus notionalis, sed mittere eo quod importat effectum in creatura, partim est actus essentialis
[Si seipsum dat, a seipso procedit) Contra Pater dat seipsum non tamen a se procedit, vel mittitur. Resp. Non est simile, quia Spiritur sanctus quicquid agit habet ab alio, sed Pater non, ideo suum dare non est mitti.
[Secundum genituram ineffabilem missus non videtur quibusdam.] Contra Gregorius Eo mittitur filius quo generatur. Resp. Loqui tur de generatione temporali, vel Iy, eo, dici causam in aptitudine non in actu.
[Vt sit homo, quod semel tantum factum est.] Contra in conceptione semel fuit homo; in resurrectione iterum: ergo bis. Resp. Hoc aduerbium, semel, potest determinare hoc participium, Missus, & sic verum est: vel hoc verbum, sit, & sic falsum.
[Nec vt esset Angelus.] Contra Malachiae 3. & Angelus testamenti. Resp. Angelus fuit officio, non natura
Item substantia spiritualis dicitur esse in loco per operationem: cum ergo anima operetu circa obiectum suum, ibi est
Resp. Anima comparatur, & ad corpus, cui dat esse naturale, non enim est aliud esse animae quam quod dat corpori; & ad obiectum suum supremum, aquo accipit esse gratuitum: in corpore ergo, ad quod comparatir per relationem essentialem, habet esse simpliciter: vbi vero est objectum suum, ad quod habet re lationem acciden talem, habet esse secundum quid, scilicet per assimiationem: Et quia illud esse est nobilius & anmae vtilius, ideo dicitur verius esse vbi amat.
Quod opponitur de substantia spirituali. Resp. Circa obiectum operatur. Non prout est in ipsa re, extra animam, sed prout est per similitudinem sui in anima.
[Principium totius Diuinitatis) Contra Diuiuitas non habet principium nec partes. Resp. Intelligitur id est omnium personarum, in quibus est tota Diuinitas.