Quaestio 1

Articvlvs I. An Deus sit nominabilis.

AD primum sic proceditur. Videtur quod Deus non sit nominabilis. 1. Dicit enim Dionys. lib. de Diuinis nominibus: Deus omnino est incomprehensibilis, & neque sensus eius est, neque fantasia, neque opinio, neque nomen, neque sermo, neque tactus, neque scientia.

2 2. Philosophus lib. de causis dicit quod causa prima superior est omni narratione: ergo non est enarrabilis: ergo nec nominabilis.

3. Omne signum habet proportionem cum suo significato: finiti ad infinitum nulla est proportio: ergo infinitum non potest significari signo finito.

4. Omne nomen imponitur ab aliqua forma existente in intellectu, quia voces secundum Philosophum lib. 1. periherm, sunt notae earum quae sunt in anima passionum: Deus vero, vt ait Augustinus, qui omnem fermam subterfugit, intellectui peruius esse non potest: ergo non est nominabilis.

5. Omne nomen significat cum qualitate, & omne verbum & participium significat actum cum tempore: in Deo vero nec est qualitas, nec tempus: ergo non erit nominabilis per nomen, aut per verbum, aut per participium: ergo multo fortius per alias partes orationis minus principales.

Contra 1. Omne quod potest cognosci potest nominari: Deus potest cognosci a creatura rationali, cum Deum cognoscere sit finis eius: ergo & nominari.

2. Roni. 10. Corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio sit ad salutem: ergo non est salus sine Dei confessione: ergo nec sine nominatione: ergo non tantum possibile, imo necesse est cum nominabilem fore.

3. Script. sacra vocat cum diuersis nominibus, & Dionys. librum composuit de Diuinis nominibus: ergo est nominabilis.

Respondeo. Rei alicuius nominatio a nobis non sit nisi media nostra cognitione, vnde sicut possumus rem cognoscere ita & nominare: & Deum cognoscere possumus cognitione imperfecta, non perfecta: similiter imperfecte possumus nominare non perfecte: ipse vero solus seipsum perfecte cognoscit, vnde seipsum solus verbo suo aeterno potest exprimere. Ad 1. & 2. De Dionysio & Philosopho. Resp. Vtraque auctoritas intelligitur de enarratione perfecta, non de imperfecta.

Ad 3. De signo. Resp. Quamuis secundum se Deus sit infinitus, tamen a nobis apprehendi¬ tur sub modo finito: & sic potest ei proportionari signum finitum.

Ad 4. De forma existente in intellectu. Resp. Quamuis Dei non sit forma aliqua inhaerens, siue corporalis, siue spiritualis, ipse tamen forma est, & formam in intellectu nostro habet. Veruntamen quia perfecte apprehendi per forma aliqua nonpotest, ideo dicitur subterfugere omnem formam: nam si dico sapientiam, plus extra rationem huius nominis latet quam intus contineatur de proprietatibus diuinis: & similiter de caeteris nominibus eius: sic ergo imperfecte quamuis non perfecte nominari potest.

Ad 5. De qualitate. Resp. Aliter accipit qualitatem & substantiam logicus, scilicet secundum rem & materiam: aliter Grammaticus scilicet secundum modum significandi solum: vnde id quod significaturvt per se subsistens, vocat substantiam, id a quo illud: inotescit vocat qualitatem: vnde id cui nomen imponitur, vocat substantiam; id a quo imponitur, qualitatem: in concretis vero forma, in abstractis vero actum formae. Vnde in nomine entis ipsum quod est vocat substantia, ipsa essentia vocat qualitate: in nomiessentiae, essentiam vocat substantiam, esse vero qualitatem. Nec refert an vtrumque horum sit differens re aut ratione rantum. Sic autem contingit in Deo intelligere & significare aliquid vt substantiam, aliquid per modum qualitatis.

Articvlvs II. An Deus sit nominabilis vno nomine vel pluribus.

AD secundum proceditur sic. Videtur quod Deus non sit nominabilis nisi vno nomine. 1. Dicit enim Hylarius, quod non sermoni res, sed rei sermo debet esse subjectus: ergo de re vna debet esse tantum sermo vnus: Deus autem res vna est &c.

2. Omne quod est in Deo Deus est: ergo nomen significans aliquid diuinum significat idem: ergo vel vnicum est Dei nomen, vel omnia sunt ynonima & aequipossent vni soli.

3. Diuersitas nominum aut contingit a parte. rei significatae, aut intellectus significantis: si ergo est nominum diuersitas, aut est a parte Dei, aut intellectus nostri: non a parte Dei, quia totu. quod in Deo est, vnum est: non a parte intellectus nostri solum, quia falsus est intellectus qui nullum habet fundamentum a parte rei: ergo nullo rodo potest esse in Deo nominun diuersitas.

Contra. 1. Nullum nomen vnum sufficit diuinam perfectionem exprintere: ergo necesse est cum non vno tantum, sed pluribus nominare nominibus.

2. In Deo est conimune & proprium: sed nullo nomine, fine aequiuoca ambiguitate, potest significari commune & proprium: ergo cum vtrumque sine ambignitate credi & confiterioporteat, oportet vtrumque altero nomine significari.

Respondeo. Deum nominare contingit dupliciter, sicut & considerare: aut secundum, se aut in comparatione ad creaturas. Secundum se vero tripliciter secundum tria quae sunt in Deo, scilicet secundum essentiam, secundum personas, secundum notiones, Essentia vna est re, sed habet in se multitudinem attributorum differen¬ tium in Deo sola ratione, in seipsis vero secundum naturas & rationes proprias: vnde secunlum hoc, essentia potest significari sub rationibus diuersis, & ita diuersimode nominari; & licet res significata sit eadem re, tamen ratio significandi differt, vnde non sunt nomina omnine synonima. Personae vero inuicem differunt re vnde habent significari diuersis nominibus significantibus res diuersas. Notiones autem differunt, re, non tamen essentia ideo diuersis nominibus significari possunt reali diuersitate. In comparatione vero ad creaturas similiter tribus modis potest nominari Deus secundum. B. Dionys. aut per ablationem condi ionum imperfectarum, vt immensus, infinitus & huiusmodi: aut per eminentiam conditionum perfectarum, vt lux, vita, & huiusmodi: aut per causalitatem vtrarumque vt creator, Dominus. Et quamuis id cui nomen imponitur sit idem a parte Dei, id tamen a quo imponitur differt a parte creaturae non tantum ratione, imo re: vnde secundum hoc, nomina diuersa Deo imponuntur reali diuersitate.

Ad 1. De Hylario. Resp. Non est vna res tantum cui nomen imponitur, nisi res essentialiter accepta: nec est vna ratio a qua nomen imponitur, etiam a parte essentiae, nam nomen imponitur a forma rationis in anima apprehensa, & non est ratio vna seu apprehensio de diuersis attributis diuinis.

Ad 2. Omne nomen diuinum significat idem. Resp. Quamuis significet idem identitate rei dictae essentialiter, non tamen identitate rei dictae personaliter, aat notionaliter, nec identitate rationis: hoc autem sufficit ad hoc quod nomina non sint synonima.

Ad 3. Aut a parte Dei. Resp. diuersitas nominum personalium a parte Dei est: diuersitas esfentialium a parte nostri; nec tamen falsus est intellectus: quia fundatur, vel super diuersitatem realem proprietatum inuentarum in creaturis, quoad nomina quae dicuntur de Deo in comparatione ad creaturam: vel super veritatem ipsarum proprietatum in Deo existentium, quamuis modo omnino simplici, quoad nomina essentialia quae dicuntur de Deo sine comparatione ad creaturam: quae attributa, quia non eo modo quo in Deo sunt, apprehendere sufficit, sed per modum imperfectum, ideo ea sicut diuisim accipit diuisim significat: nec tamen hanc distinctionem ponit in Deo, sed in seipso, vnde non fallit.

Articvlvs III. An Deus proprie vel translatiue nominetur.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Omnis cognitio nostra incipit a sensu, quod secundum Philosophum lib. de anima intellectus noster nihil apprehendit sine fantasmate: ergo omnis nostra nominatio sit a proprietate sensibili: sed proprietas sensibilis Deo non conuenit, nisi translatiue.

2. Vnumquodque sicut cognoscimus, ita nominamus: sed Deum in praesenti non nis. per creaturarum proprietates cognoscimus: ergo nec nominamus: ergo omnia nomina quibus Deum nominamus a creaturis in Deum transferrimus.

3. Lib. de regulis fidei. Omne simplex proprio est, & improprie nominatur: & causam reddit Boetius, quia omne simplex aliud st & alio dicitur esse: cum ergo omnis improprietas ad aliquao, proprietatem reducatur, omne quod de aliquo sinproprie dicitim oportet quod de aliquo proprrodicatur conine autem tale a propria signifieatione ad mpropriam transfertur. cum ergo Deus sit omnino simplex non nisi improprie & transsatiue nominatur

4. Secundum Deatum nyonis. non est nisi duplex Theologia scilicet mystica & symbe lica: secundum vtramque Deus transtatine nominatur, quia secundum mysticam a nominibus spiritualium creaturarum; secundum symboficam, a nominibus corporalium: ergo om nis Dei nominatio translatiua est:

Contra. 1. Quae de Deo dicuntur solo, ipsi proprie conueniunt sed multa nomina sunt, quae de Deo solo dicuntur, vt aeternus, omnis potens: ergo ei proprie conueniunt, non ergo translatiue

2. Quaedam in Deo per oppositionem ad creaturae proprietates dicuntur potius quam secundum similitudinem, vt immensus, infinitus, & huiusmodi: ergo a creaturis non transferuntur.

3. Quae per prius sunt in aliquo, al illo in alia transferuntur, mn e conuerso: bonita sapientia, & huiusmodi per prius sunt in Deo ergo ab ipso ad alia non e conuero transferuntur.

4. Ephef. 4. A quo omnis paternitas nominatur: ergo a Deo in creaturam, & non e conuerso transfertur.

5 Damascenus. Sciendum quod non est a nobis translatum ad beatam diuinitatem, Paternitatis, & Filiationis, & processionis nomen

6. Adam simul Dei & creaturarum cognitionem accepit: ergo Deum non per creaturas cognouit: ergo non per creaturas ei nomina imposuit.

7. Deus seipsum pei se non per creaturam cognoscit: ergo nomina quibus in Scriptura se ipse nominat, a creaturis accipere non oportuit

Respondeo. De transsatione nominum a creaturis ad creatorem loqui possumus tribus modis: vel quoad vocem: vel quoad significationem siuc rationem rei significatae: vel quoad ipsam rem significatam. Primo modo omne nomen diuinum translatum est a creaturis, quia cognitio nostra de Deo & nominatio habet initium a creaturis. Vltimo modo nullum nomen diui num translatum est a creaturis, quia Deus nihiaccipit a creaturae. Secundo modo quaedam nomina transsata dicuntur a creatore ad creaturam vt pater: quaedam e conuerso, vt leo: quaedam neutro modo vt aeternus, immensus: quia quaedam significant res quarum veritas per prius est in Deo, per posterius est in creatura, vt potentia, sapientia bonitas, & paternitas & huiusmodi, & haec magis proprie & per prius de Deo dicuntur quam creatura: quaedam significant res quarum veritas in creatura est sola, sed aliqua similitudo in Deo vt. Ieo, agnus, & huiusmodi, & haec a creaturis transferuntur in Deum, & haec appellantui, proprie nomnia translatiua, quia transsatio sit secundum similitudinem: quaedam vero significant rem cuiu veritas est in Deo solo, & oppositum in creatura, vt aeternus, immensus, & haec non transferuntur a Deo in creaturam, nec e conuerso, nisi translatione solius vocis

Ad 1. Omnis cognitio nostra incipit a sensu. Resp. Opposita est via cognitionis & nominationis: nam cognitio incipit a sensu & terminatur ad intellectum; nominatio e conuerso vnde potest imponi nomen vel a forma intelligibili, ad quam terminatur eius cognitio: vel a sensibi a qua incipit: & primo modo non est impositio translatiua; secundo modo sic

Ad 2. Deum non cognoscimus nisi per creatutas. Resp. Per traaruras Deus nominari potest multipliciter: vel per remotionem, vel per eminentiam, vel per causam, vel per similitudinem: & hoc vltimo modo dicitur translatiue nominari solum.

Ad 3. Omne simplex. Resp. Improprie dicitur nominari omne sinmplex, non quoad rem significatam, sed quoad modum sgmficandi, quia modo composito significatur: tran laiiuum vtro nomen non dicitur. nisi vbi est transsatic significationis.

Ad 4. De duplici Theologra: Iusp. Mystica Theologia quomuis nominet Deum per creaturas spirituales, non tamen per earum similitudinem, sed perremorionem, vel per eminentiam, vel causam.

Ad ea quae opponuntur in contrarium Resposdendum est sic

AI I. Quae de Deo solo dicuntur. Resp. Huiusmodi nomina, licet non res, transsata sunt ad diuina, non tamen per similitudinem & ideo non dicuirtur translatiua: sed per remotionem, vel eminentiam, vel causam

Ad 2. Quod opponitur de ijs quae dicuntur per oppositionem &c. Resp. Transsatio vocis tion tantum sit per similitudinem, sed per ablationem, vel eminentiam, vel causam; sed translatio significationis per similitudinem solum

Ad 3. De ijs quae per prius &c. Resp. Quamuis nu possint transferri ta ia transsatione signiicationis, transsatione tamen vocis transferuntur.

Ad 4. & 5. De paternitate &c. Resp. Intelligit Apostolus & Damas. de translatione significationis, non vocis tantum: appellatur enim nomen aliquando ipsa significatio vocis, aliquando ipsa res significata.

Ad 6. De Adam. Resp. Quamuis Deum & creaturas cognouerit simul tempore, tamen prius natura creaturas: quia cognouit Deum non in sua essentia, sed in effectibus suis

Ad vlt. De nominatione Dei a seipso. Resp. Deus nominauit se non propter se, sed propter nos: oportuit ergo quod se nominaret per ea quae nobis nota sunt: ergo per nomina sumpte a creaturis.

ARTICVLVS IV secundum quod genus praedicamenti Deus sit nominabilis.

AD quartum articulum sic proceditur. 1. substantia & accidens sufficienter diuidunt, ens: sed nullum nomen Diuinum significat aca cidens: ergo omne nomen Diuinum significat substantiam.

2. Quicquid est in Deo habet esse Diuinum: ergo esse per se: ergo esse substantiae: ergo omne nomen Diuinum significat substantiam.

3. Si est alius modus significandi praeterquam secundum substantiam, aut differunt isti modi a parferei, aut a parte rationis solum: si a parte rei, ergo in Deo est diuersitas secundum rem: si a parte rationis solum, ergo tot modi sunt quot sunt rationes diuersae: sed tot sunt rationes diuersae quot sunt attributa: ergo innumerabiles sunt modi.

4. August. lib. de doctrina Christiana: si quaeratur quid est Deus, conuenienter respondetur Pater & Filius & Spiritus sanctus: sed omne quod respondetur conuenienter ad quaestionem factam per quid, dicitur secundum substantiam: ergo Pater & Filius & Spiritus sanctus dicuntur secundum substantiam: ergo omnia nomina personalia & notionalia eadem ratione dicuntur secundum substantiam.

Contra 1. August. dicit, ea quae ad se dicuntur dici secundum substantiam, ea quae ad aliud secundum relationem: ergo non omne nomen diuinum dicitur secundum substantiam.

2 Boetius lib. de Trinit. dicit quod duo praedicamenta tantum sunt in diuinis scilicet sub: stantia relatio, est enim Deus sine quantitate magnus, & sine qualitate bonus, sec non sine res latione relatus: ergo non omne nomen diuinum dicitur secundum substantiam.

3. Non omne nomen diuinum commune est tribus: omne autem nomen substantiale est commune tribus: ergo non omne nomen Diuinum dicitur secundum substantiam.

4. Si omne nomen in diuinis diceretur secundum substantiam: ergo qui dicit tres personas dicit tres substantias: sed hoc falsum: ergo primum.

Respondeo., diuersitas nominum ex parte eorum quae per ipsa dicuntur, potest accipi tripliciter: aut a parte rei dictae secundum se absolute: aut in habitudine ad alteram rem: aut in comparatione ad intellectum dicentis. Tripliciter ergo potest accipi diuersitas eorum quae per nomina dicuntur, aut secundum modum essendi, vt album & rotundum: aut secundum modum se habendi, scilicet absolute vel in comparatione ad aliud, vt nummus & pretium: aut secundum modum intelligendi vt definitio & definitum: prima diuersitas dicendi vel praedicandi neon est in Deo, quia omne quod est in Deo est substantia diuina: secunda est ibi, quia aliqua praedicantur absolute secundum substantiam, aliqua ad aliquid secundum relationem, & secundum haec sunt tantum in diuinis duo praedicamenta: tertia diuersitas est ibi secundum diuersa attributa, & hec variatur secundum omnia genera praedicamentorum.

Ad 1. Substantia & accidens &c. Resp. Quamuis sufficienter diuidant ens creatum, non tamen ens simpliciter: nam secundum August. non quicquid in Deo dicitur non secundum substantiam, necesse est dici secundum accidens, imo dicitur secundum relationem

Ad 2. Omne quod habet esse in Deo habetesse per se. Resp. Licet per se, non tamen ad se: in hiuinis vero substaatia dicitur quae habet esse per se, & ad se.

Ad 3. Aut differunt hi modi a parte rei. Resp. Praedicatio secundum substantiam & secundum relationem in Deo differunt differentia rationis non rei, sicut substantia & relatio: ratio tamen illa non solum est in ratiocinante, sed aliquo mo do fundatur in re vel in modo rei, non tamen penes modum essendi, sed penes modum se hapendi. Huiusmodi autem modus diuersus causat in Deo diuersitatem realem, secundum quod res dicitur persona, non secundum quod res dicitur essentia.

Ad 4. Quia Pater & Filius conuenienter respondentur per quaestionum factam per quid. Resp. Licet persona sit ad aliquid secundum modum se habendi, tamen substantia est secundum modum essendi. Hinc est quod couenienter respondetur ad quaestionem factam per quid, per modum scilicet essendi: nihilominus tamen non dicitur secundum substantiam, sed ad aliquid propter modum se habendi: substantia enim aliquando dicitur omne ens, per se, & sic omne ens diuinum, substantia est: aliquando ens absolutum, & sic non omne ens diuinum dicitur secundum substantia.

ARTICVLVS V De diuisione Diuinorum nominum.

AD quintum sic proceditur. Ambrosius assignat hic tres differentias nominum Diuinorum, dicens quod quaedam exprimunt proprietatem, quaedam essentiam, quaedam dicuntur translatiue.

Contra. 1. Magister addit aliam diuisionem trimembrem: ergo aut Ambrosius est diminutus, aut ipse superfluus.

2. Damascenus assignat aliam diuisionem dicens quod nominum diuinorum quaedam significant quasi quoddam pelagus essentiae infinitum, vt, Qui est; quaedam significant operationem, vt Deus; quaedam significant ea quae sunt, circa substantiam, vt sapiens, bonus; quaedam vero habitudinem:d ea a quibus distinguntur scilicet ad creatui is, vt creator, nominus; quaedam vero significant quid non sit, vt incorporeus, infinitus: ergo aut Ambrosij diuisio est insufficiens, aut huius superflua.

3. Haec nomina, persona, hypostasis, Trinitas, nec proprietatem exprimunt, nec essentiam, nec translatiue dicuntur.

4. Haec nomina, incarnatus, passus, & similia sub nui: differentia illarum continentur: ergo insufficiens est diuisio.

5. Haec nomina, similis, aequalis, nec proprietatem dicunt, quia conueniunt tribus; nec essentiam, quia dicuntur ad aliquid. Respondeo. Diuisio Ambr,. sufficiens est concordas Aug. & pionys. Nam omne nomen dictum de Deo, aut dicitur de eo proprie secundum veitatem rei quae in ipso est: aut metaphorice secundum translatiuam similitudinem: nomen autem dictum de Deo secundum veritatem, aut est essentiale & comune tribus, aut personale. proprium alicuius. Secundum hoc pionysius distinguit triplicem Theologiam: scilicet symbolicam de nominibus translatiuis: & vnitam quae de nominibus essentialibus: & discretam quae de personalibus.

Ad 1. De diuisione Magistri. Resp. Diuisio. Magistri sub diuisione Ambrosij continetur, scilicet sub differgntia nominum quae de Deo proprie non translatiue dicuntur. Ea enim quae de Deo proprie dicuntur, aut sunt essentialia aut personalia: si essentialia, aut dicuntur ab aeterno vt sapiens, aut ex tempore, vt Dominus si personalia, aut dicuntur ab aeterno, aut ex tempore: si ex tempore, aut ergo absolute, vt Incarnatus; aut relatiue, vt datus, missus; si ab aeterno, aut ergo singulariter, vt Pater, aut collectiue, vt Trinitas,

Ad 2. De diuisione namasceni. Resp. diuisio Damasceni reducitur ad vnum membrum diuisionis Ambrosij, scilicet ad differentiam nominum essentialium: haec enim dicuntur vel de Deo secundum se, vel in comparatione ad creaturam: si de Deo secundum se, aut significan essentiam, vt, Qui est, aut virtutem, vt honus; aut operationem, vt Deus: si in comparation: ad creaturam, aut ergo secundum respectum causalitatis ad creaturas vt pominus, aut se cundum remotionem imperfectionis creaturarum ab ipso, vt incorporeus. Sic ergo patet quod Ambros. non est diminutus, quia non intendit ponere nisi primas differentias nominum generales: nec tamen alij superflui sunt, quia illa diuidunt per speciales differentias.

Ad 3. Quod opponitur de hypostasi, persona & Trinitate. Resp. Haec continetur sub differentia nominum significantium proprietates personales: hae enim possunt significari, vel indistincte vt per nomina personarum communia, vt hypostasis, spersona: vel distincte, & hoc dupliciter: vel singulariter vt per nomina personarum propria; vel distincte collectiue, vt per hoc nomen Trinitas.

Ad 4. Quod opponitur de his nominibus, incarnatus, passus, & huiusmodi. Resp. Reducuntur ad nomina personalia: horum enim quaedam conueniunt ab aeterno; quaedam ex tempore, vt ea quae praedicantur ratione incarnationis.

Ad 5. Quod opponitur de aequali & similiRespondeo. Haec nomina duo significant scilicet essentiam, & relationem; & secundum hoc sub duplici genere nominum continentur

ARTICVLVS VI. De regulis quae dantur circa diuisionem Diuinorum. nominum.

AD sextum sic proceditur. ponit hic Magiste sex regulas de diuinis nominibus

Prima est. Omne nomen dictum de Deo, dicitur vel secundum substantiam, vel relationem

Contra. Cum dicitur, est homo, vel incar natus, vel passus, hoc non dicitur secundum substantiam, quia non dicitur de tribus; nec secundum relationem, quia non dicit habitudinem personae ad personam.

Respondeo. Regula haec intelligitur de ijs quae dicuntur de Deo ab aeterno, non ex cepore.

Secunda regula est haec. Omne quod dicitur de tribus personis simul, ita quod de qualibet singulariter, dicitur secundum substantiam 3. Contra. Nomina partitiua vt vnus, distinctus, & huiusmodi sic dicuntur, quia pater, & Filius, & Spiritus sanctus, quilibet est vnus & distinctus; & ipsi sunt tres distincti: nec tamen dicuntur secundum substantiam. Resp. Haec regula intelligitur de ijs quae dicuntur de tribus personis simul, & de qualibet singulariter, eodem modo, scilicet in singulari.

Tertia regula est. Omne nomen dictum secundum substantiam, praedicatur de tribus simul singulariter, excepto hoc nomine persona.

Contra. AEqualis, similis, coaeternus, dicuntur secundum substantiam: & tamen praedicantur de tribus pluraliter.

Respondeo. Regula haec intelligitur de pure substantialibus.

Quarta regula est haec. Omne nomen dictum de Deo respectu creaturae, praedicat essentiam.

Contra. Datus, incarnatus, & huiusmodi non praedicant essentiam.

Respondeo. Haec regula intelligitur deijs quae dicuntur secundum naturam diuinam, nec dicunt respectum personae ad personam, sed ad creaturam tantum.

Quinta regula est haer. Omne nomen quod dicitur de Deo ex tempore, & non dicitur de omnis bus personis, praedicat notionem.

Contra. Incarnatus, humanatus, passus, dicuntur ex tempore, & de vna persona: & tamen absolute, vt dicit hic magister.

Respondeo. Praedicare notionem dicitur aliquid dupliciter: vel explicite vt Pater, vel in plicite, sic incarnatus & humanatus praedican notionem Filij de quo solo dicuntur.

Sexta regula est haec. Nullum nomen dictum relatiue, dicitur substantialiter, nec e conuerso

Contra. Dominus, creator & huiusmodi relatiue dicuntur & substamialiter

Respondeo. Regula intelligitur de relatiuis secundum esse, non de relatiuis secundum dicit Notandum tamen quod relatiue dicuntur, quaedam ex principali nominis intellectu: quaedam ex consequenti: principaliter tribus modis: vel quia significant relationem qua aliquid refertur vt paternitas; vel quia remouent relationem qua aliquid refertur vt ingenitus; vel quia significant ipsum quod refertur, vt Pater. Ex consequenti. tribus modis, vel per suppositionem, vt Deus generat deum; vel per implicationem vt nicarnatus; vel per cointellectum, vt aequalis.

ExPoSITIO LITERAE. Isseredum nobis videtur de nominibus. DContra. In scientijs inferioribus non est eiusdem scientiae tractatus rerum & nominum. Resp. Non est simile, quia Theologia cum sit sus perior omnibus tractat de omnibus aliquo modo inquantum pertinent ad finem suum, id est ad hominis salutem. Ad hanc vero pertinet non solum credulitas cordis, sed confessio vocis.

[Vt splendor.] Contra. Dicit August. super Ioan. quod lux verius dicitur in spiritualibus quam in corporalibus splendor. Resp. August loquitur ibi de luce non secundum rem cui non men imponitur, haec enim res est corporalis, sed secundum rationem a qua imponitur scilicet a ratione manifestandi.

[Quod ad aliquid dicitur non substantialiter Contra. In Deo relatio est substantia. Resp. Quamuis sit idem re, differunt ratione & modo se habendi.

[Non tamen tres magni.] Contra adiecti¬ dum numeratur secundum substantiua quibus adiungitur. Resp. Secundum quod ponitur substantiue non potest dici, tres magni: sed adiectine dici posset.

Deus enim non est magnus.] Contra videtur quod ratio August. non valeat quia magnitudo non se denominat, vnde quamuis aliquis sit magnus magnitudine quae non est ipse, non tamen magnitudo est maior eo. Resp. August. Intelligit per maioritatem hanc, veritatem praedicationis & existentiae: nam ratio magnitudinis verius est in magnitudine, quam in re magna, quia in illa essentialiter, in ista participatiue.