Quaestio 3

Articvlvs I. An proprietates sint essentia Diuina.

AD primum sic proceditur. 1. Non est idem esse absolutum & esse ad alterum: sed essenria Diuina habet esse absolutum proprietas ad alterum: ergo non sunt idem.

2. Quaecumoue sunt idem secundum rem, in quocumque est vnum & alterum: sed non in quocumque est essentia Diuina est paternitas: ergo non sunt idem.

3. Si essentia Diuina & proprietas sunt idem re, aut ergo differunt ratione, aut non: si non, ergo quicquid conuenit vni & alteri, quod falsum est: si sic, aut illa ratio est aliquid in Deo aut nihil: si nihil, ergo illa realiter non distinguntur personae: si aliquid, aut essentia Diuina est idem quod illa ratio, aut non: si non, ergo oportet diuersitatem realem ibi ponere: si sic ergo nullo differunt essentia & proprietas nec re, nec ratione.

4. Aut relatio addit in persona aliquid praeter essentiam secundum rem tantum, aut secundum rationem tantum: si secundum rem, ergo differunt re: si secundum rationem tantum, ergo non plus ponit relatio aeterna in Deo quam temporalis.

5. Dicit Augustinus, quod alio est Pater, alio est Deus: aut ergo alio secundum rem, aut solum secundum rationem: si secundum rem, ergo differunt re: si secundum rationem, ergo similiter posset dici quod alio est bonus, alio est sapiens quia bonitas & sapientia in Deo differunt ratione: hoc autem Augustinus negat.

6. Impossibile est in eadem re aliqua conuenire & differre: sed personae Diuinae conueniunt in essentia, differunt in proprietate: ergo essentia & proprietas non sunt eadem res.

Contra. 1. In persona est essentia & proprietas: aut orgo vt idem re, aut differens: si vt idem, ergo proprietas est essentia, & e conuerso: si vt differens, ergo est compositio in persona.

2. Omne quod in Deo est, Deus est: omne quod Deus est Diuina essentia est: ergo cum proprietates sint in Deo, ipsae sunt Diuina essentia.

3. Proprietas aut nihil est, aut aliquid: si nihil, non distinguntur personae: si aliquid, aut ergo Deus, aut aliud a Deo: non aliud a Deo, quia non maius, nec minus, nec aequale, cum nihil sit Deo maius, aut aequale, nec minor se possit, pater esse: pater ergo est Deus.

Respondeo. In relatione duo est considerare, vnum inquantum est relatio, quod est respectus ipse secundum quem comparatur ad alterum: & aliud inquantum est accidens eius, scilicet inhaerentiam secundum quam comparatur ad subectum. Ex comparatione ergo ad alterum magis habet rationem relationis, quam ex comparatione ad subjectum. Illa vero comparatio ad alterum dupliciter est: quia vel fundatur totaliter in intellectu comparantis, aut fundatur in aliqua proprietate rerum comparatarum: prima nihi ponit in re, secunda ponit aliquid. Quia ergo nomen relationis ad vtramque commune est, inueniuntur aliquae relationes secundum esse, aliquae secundum dici, quae scilicet nihil realiter in subjecto ponunt: & ideo quia relatio de ratione sui, inquantum est relatio, non dicit nisi compaationem ad alterum, Porretanus posuit relationes personarum assistentes & quasi extrinfecas: sed illae relationes dicuntur assistentes qua ex sola habitudine alterius ad rem de qua dicuntur fine vllo fundamento reali in ipsa adueniunt vt dextrum & sinistrum in columna: relationes vero Diuinae fundantur super aliquid quod vere est in re, scilicet in communicatione naturae, & ideo reales sunt habentes fundamentum in re quam referunt. Sed tamen ex parte illa qua omnimoda simplicitas est in Deo, oportet quod paternitas sit Pater, & vtrumque sit essentia, & horum non sit nisi vnum esse. Quia vero vltra hoc relatio addit respectum ad alterum, qui non est de ratione essentiae, ideo ab essentia differt ratione, nec tamen componit, quia respectus ille ad alterum est; sed tamen distinguit, quia oppositi respectus non possunt eidem inesse. Huius vero mirabilis simplicitatis & identitatis & distinctionis potest poni exemplum licet insufficiens: in mathematicis, scilicet in puncto: si ponamus circulum, & in medio eius centrum, & per illum duci diametrum ab vna parte circumferentiae ad aliam, & ab ipso duci lineas ad circumferentiam infinitas, & ad ipsum terminari angulos diuersarum proximarum lincarum se in ipso contingentium: hic enim punctus habet esse absolutum puncti secundum quod esse ponitur vt simplicissimum in genere principij & medij & termini: & tamen habet esse relatiuum secundum comparationem ad diuersa, quorum quodlibet idem est cum ipso puncto, addit tamen quodlibet illorum rationem propriam, quae tamen rationum multiplicatio punctum non componit, nec vnitati puncti repugnat. Et alius est actus qui conuenit principio, scilicet inchoare lineas a centro ad circumterentiam ductas: alius qui medio, scilicet linea diametri continuare: alter qui termino, scilicet, angulum terminare: sic in Deo est vna simplex essentia: huic non repugnat trina multiplicatio personae, quarum quaelibet cum ipsa essentia idem est re; & altera est relatio vniuscuiusque ad alteram, altera primae, altera secundae, altera tertiae: nec ista rationum multiplicatio compositionem facit in Deo: & cuiuslibet est actus proprius quo ab alia distinguitur: & sicut punctus ille vnus est in essentia, trinus est in relatione, sic Deus vnus in essentia, trinus in relatiua personarum distinctione. Aliud simile potest poniin naturalibus, scilicet in aqua fontis, riuuli, & aci secundum Anselmum, quae eadem est,, & de quolibet illorum praedicatur, quamuis neutrum illorum trium de altero praedicetur, nam eadem aqua est aliquando fons, aliquando riuulus, aliquando lacus, quamuis non simul: sed fons nunquam est riuulus aut lacus, nec e conuerso.

Ad 1. Non est idem esse &c. Resp. Esse tripliciter dicitur: vno modo idem est quod quidditas rei, prout dicitur quod definitio indicat quid est sse rei: altero modo actus primus essentiae, non secundus qui est operatio entis per essentiam; hoc modo dicitPhilosophus quod viuere viuenibus est esse: tertio modo dicitur esse actus compositionis praedicati cum subjecto in propositione, qui est a ratione, & tamen fundantur in re. Primo medo intelligitur quod non est idem esse absolutum & relatiuum, scilicet secundum rationem definitiuam, non secundo: & sic essentia & paternitas idem habent esse quod est actus existendi, sed non idem esse definitiuum, quia non unt idem ratione.

Ad 2. Quaecumque sunt idem secundum rem &c. Resp. Non est hoc verum nisi sint idem & ratione: inquantum enim idem sunt, sic sese non leserunt, sed inquantum differunt.

Ad 3. De differentia rationis. Resp. Ratio tripliciter accipitur: vel ratio quae est sola intentio ratiocinantis: vel ratio quae est intentio fundata partim super intellectum, partim super naturam rei, sicut intentio vniuersalis in anima fundatur. super naturam partieularium: vel ratio quae totaliter est in re, id est comparatio rei ad rem: hoc vltimo modo differunt proprietas & essentia in Deo ratione, quae ratio est in re, id est in persona, sed non in essentia ita determinatiue. Dico ergo quod ipsa ratio est in re, alioquin in Deo per proprietatem non differrentre personae: & licet essentia Diuina sit illa ratio, tamen non est per illam, id est, modo illius, nec illa modo essentiae, quia modus essentiae est absolutus, modus rationis illius relatiuus: persona vero est ratio illa, & per illam, siue modo ipsius. Exemplum potest poni: sicut essentia diuina in intellectu meo est modus suus infinitus, sed non est ibi modo suo infinito. Quidam taman di¬ cunt quod secundo modo accipiendo rationem, differunt essentia & persona ratione: sed illa ratio licet fundetur in re, non tamen est res, nec Deus est ipsa ratio, nam licet quaecumque ponuntur in Deo secundum rem sint idem quod ipse, non tamen quaecumque ponuntur secundum rationem, siue se cundum intentionem animae, nec nomina quae de ipso dicuntur sunt ipse.

Ad 4. De relatione temporali. Resp. Non est sim:le, quia huiusmodi respectus temporales non habent aliquod a parte Dei temporale fundamenum in re, ideo nihil addunt nec in re nec in ratione definitiua, sed in ratione nostra tantum.

Ad 5. De bonitate & magnitudine. Resp. Non est simile, quia ratio & modus aliorum praedicamentorum non ita saluatur in Diuinis, sicut relationis secundum Boetium & Augustinum.

Ad 6. Impossibile est in eadem re &c. Resp. Intelligitur hoc secundum idem: personae vero conueniunt in essentia, differunt in proprietate, non secundum quod essentia & proprietas idem sunt re, sed secundum quod differunt ratione. Horumvero nullum potest poni satis expressum. simile, quia nihil est in creatura simile simplicitati Diuinae.

Articvlvs II. An proprietates sint in essentia Diuina & quomodo.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Quaecumque sunt idem, vnum eorum non potest esse in altero, quia esse in requirit diuersitatem aliquam: sed proprietates & essentia sunt, idem re: ergo proprietates non sunt in essentia.

2. Omne illud in quo est relatio, relatiuum est & refertur ad aliud: essentia non referturad aliud: ergo in essentia non est vlla relatio.

3. Relatio consequitur motum, vel mutationem aliquam: in essentia non potest esse motus vel mutatio: ergo nec relatio.

4. Nullo octo modorum essendi in, quos ponit Philosophus 4. Physic. relatio est in essentia: quia non est in ea, vt pars in toto, vel & conuerso: nec vt species in genere, nec e conuerso: nec vt forma in materia: nec vt locatum inloco: nec vt res in suo fine: nec vt motum in mouente. ergo non est in ea.

5. Relatio non potest esse in persona quin ipsam determinet: ergo nec in essentia: sed hoc est impossibile: ergo primum.

Contra. 1. Hilarius. Naturalis natiuitas intelligenda in Dei natura.

2. Deus & Diuina essentia est idem: relationes seu proprietates sunt in Deo: ergo inDiuina essentia.

3. Nihil quod est extra Deum, est Deus: proprietates sunt Deus, quia adorandae: ergo non sunt extra Deum: ergo in Deo: ergo in Diuina ssentia.

Respondeo. Relatio in Diuinis habet comparationem duplicem, vnam ad id in quo est, alteram ad id a quo distinguit: quoad primam comparationem non differt ab eo in quo est, siue illud dicatur essentia, siue persona: quoad secundam differt ratione: sic enim manet in Diuinis. Quia ergo secundam comparationem non habet respectu essentiae sed respectu personae, ideo non dicitur esse in essetia nisi per modu identitatis, sicut definitio in definito: quia vero actum suumreferendi exercet respectu petsonae, distinguit enim personam a persona, ideo dicitur esse in persona vt in supposito, vnde denominat personam non essentiam. Sed tamen aliter sunt proprietates personales in personis, aliter aliae secundum molum intelligendi; quia proprietates personales sunt ibi ad similitudinem naturae constituentis suppositum: sed aliae ad similitudinem formarum. consequentium suppositum constitutum.

Sed quaeritur quomodo dicantur esse in essennia, & quomodo in persona differenter. Resp. bicut in substantia aliquid potest dici dupliciter: vel vt in genere siue quasi per indifferentiam, & hoc dupliciter; siue directem, scilicet illud de quo substantia praedicatur; siue per reductionem, vt omne illud quod habet esse substantiale: vel vt in supposito siue quasi per inhaerentiam; & hoc dupliciter; vel vt constituens suppositum, vt forma substantialis; vel vt adueniens constituto, vt formae accidentales; sic ad hanc similitudinem licet valde diuersam loquendo, proprietas & persona dicitur esse in essentia quasi in genere, scilicet vt in magis communi essentialiter praedicabili, quia omne esse seu proprietatis seu personae est esse substantiale, & essentia praedicatur vt magis commune de vtraque; sed vnum, id est persona, est ibi quasi directe vt prima substantia; alterum quasi per reductionem vt forma eius non vt proprietas in supposito, ideo non distinguit eam nec refert, sicut nec paternitas refert relationem in cuius genere est: in persona vero est proprietas personalis vt forma constituens suppositum; proprietas non personalis vt forma. adueniens supposito secundum modum intelligendi, ideo distingunt personam.

Ad 1. Esse in requirit diuersitatem &c. Resp. Non semper requirit diuersitatem rei, sed rationis, nam definitio dicitur esse in definito, & aeternitas in Deo.

Ad 2. Omne illud in quo est relatio &c. Resp. Verum est de illo in quo est vt in supposito: sed sic non est in essentia.

Ad 3. De motu. Resp. Hoc accidit relationisecundum quod temporalis est; nam aeterna relatio non sequitur motum: vt si ponatur mundum esse aeternum, erit ponere multas relationes aequalitatis & inequalitatis in coelo sine motu:

Ad 4. De octo modis essendi in. Resp. Modus ille excellit omnem modum creaturae, habet tamen similitudinem cum aliquo illorum, sed remotam.

Ad 5. Determinatione personae. Resp. Non est simile, quia proprietas in persona est vt in supposito, in essentia vero, non, sed magis sicut forma per reductionem in genere,