Quaestio 1

Articvlvs I. An Filius sicut Pater sit omnipotens.

AD primum proceditur sic. 1. Aliquis est actus quem potest Pater & non Filius, scilicet generare: ergo Filius non est omnipotens.

2. Maius posse est producere personam Diuinam quam creaturam: ergo generare Filium, quam creare caelum: sed si creare caelum detraheretur Filio, non posset dici omnipotens: ergo cum maius posse, scilicet generare Filium, detrahatur ei, non potest dici omnipotens.

3. Pater potest in Filium & Spiritum sanctum & in creaturam, Filius tantum in Spiritum sanctum & in creaturam: ergo Pater potest in plura quam Filius: ergo Filius non est omnipotens.

4. Sub vniuersalitate entium continentur etiam relatiua: sed cum dico, omnipotens, fit distributio pro vniuersalitate entium: ergo prorelatiuis: si ergo non potest omnes actus rela¬ tiuos, non potest omnia.

5. Posse generare Filium aequalem, aut est posse aliquid aut non: si sic, ergo cum Filius, non possit illud, non potest omnia: ergo non est omnipotens: si non, ergo per priuationem huiusmodi non potest dici Pater esse impotens, ergo ratio Augustini nulla esset.

Contra. 1. Secundum Augustinum, indiuisa sunt opera Trimtatis: ergo omnia opera quae potest Pater, & Filius: ergo est omnipotens sicut ille.

2. Symbolum. Omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Spiritus sanctus: ergo omnipotens sicut Pater.

3. Filius potest infinita, quia non tot quin plura: infinito autem nihil est maius: ergo. Pater non potest plura quam Filius: ergo Filius est omnipotens sicut ille.

Respondeo, Cum dicitur omnipotens, hoc nomen componitur ex omni & potente: distribuit autem hoc signum omne, pro omnibus quae posse potentiae est: non enim sequitur quod si Deus est omnipotens, quod possit peccare vel dormire: in omnibus enim talibus actibus quicquid potest Pater potest Filius, similiter Spiritus sanctus: vnde dicendus est vterque omnipotens, vterque coomnipotens, omnipotentia enim dicitur potentia ad omnes actus quos posse potentiae est. Posse vero actus essentiales absolutos, vt intelligere, potentiae simpliciter est, & posse actus essentiales respectiuos, vt causare: notionales actus vero qui designant proprietates relatiuas personales, quamuis potentiae sint in persona agente, non tamen essent potentiae in alia persona, sed impotentiae quia sequeretur eius mutabilitas ab vna proprietate in aliam: vnde in talibus non attenditur coomnipotentia: esse enim Patrem in Patre potentiae est: sed non posse esse Filium non est impotentiae sed proprietatis.

Ad 1. Aliquis est actus &c. Resp. Quamuis ille actus scilicet generare sit potentiae in Patre, non esset tamen in Filio: vnde ex huius carentia non minus potest dici omnipotens.

Ad 2. Maius est producere personam. Resp. Maius est simplicrter, non tamen maius esset in Filio generare quam creare, quia primum importaret in ipso mutationem personae, secundum non: vel dicendum quod hi actus non sunt compatibiles, quia non sunt eiusdem rationis.

Ad 3. Pater potest in Filium &c. Resp. Quamuis Filius non possit in Filium, non tamen potest in pauciora, quia posse in Filium generandum non esset ei posse, sed non posse: sicut quamuis creatura possit dormire, Deus vero non possit, non tamen concludi potest quod creatura possit. aliquid quod non potest Deus: hoc enim quamuis respectu creaturae sit aliquid posse, tamen respectu Dei non est ibi aliquod posse.

Ad 4. Quod sub vniuersalitate entium &c. Resp. Cum dico, omnipotens, non sit distributio vniuersaliter pro omnibus entibus, sed pro iis quae posse potentiae est in eo qui dicitur omnipotens, scilicet pro omnibus possibilibus: alioquin cum Pater non possit esse Filius non esset omnipotens.

Ad 5. De argumento Augustini. Resp. Quamuis cum Pater dicitur omnipotens, comprehendatur ibi actus generandi, non tamen quando Filius dicitur omnipotens, quia generare in Patre potentiae est cum conueniat personae suae. & proprietati personali, non autem in in Filio: & ideo defectus huius actus ponit infirmitatem in Patre non in Filio, eo quod in Filio est relatio opposita huic actui, non in Patre.

ARTICVLVS II An Filius sit Patri aequalis in potentia.

AD secundum proceditur sic. 1. Nihil quod solum agit ab alio, aequipotens est ei quod per se agit & a se: ergo Filius non est aequipotens Patri.

2 Patri appropriatur potentia & non Filio: ergo videtur quod aliqua praeeminentia potentiae sit in Patre quae non est in Filio.

3. Nihil recipiens ab altero, est aequipotens ei a quo recipit, sicut nec aer illuminatus Soli: ergo Filius non est aequipotens Patri.

4. Si Deus totum esse suum & posse & agere haberet ab altero, impotentior esset quam sit modo: ergo cum hoc conueniat Filio, & non Patri, Filius non est aequipotens Patri.

Contra. 1. Quorum vna est substantia & operatio, non potest esse inaequalis virtus: sed sic se habent Pater & Filius: ergo aequalis est eorum virtus.

2. Nihil est sua virtute potentius: Filius autem est Patris virtus 1. Cor. 1.

3. Vt probant Philosophi & sancti, omnis virtus in vno & eodem homine est aequalis: ergo multo magis in vno & eodem Deo.

Respondeo. AEqualitas potentiae Diuinae non attenditur per comparationem ad actus notionales, alioquin cum Pater non possit esse Filius, Filius autem possit hoc, non esset aequalis in potentia Pater Filio: sed attenditur in comparatione ad actum essentialem, seu interiorem vt intelligere, seu exteriorem vt creare. Quoad hos vero actus essentiales vna & eadem est & aequalis Patris & Filij potentia, sicut essentia: vnde simpliciter Filius est Patri aequipotens.

Ad 1. Nihil quod agit solum ab alio &c. Resp. Hoc verum est secundum quod Iy ab alio importat habitudinem principij essentialiter differentis, scilicet prout neutraliter accipitur: alias non, quia vbi vna essentia ibi est vna essentialiter dicta potentia.

Ad 2. De appropriatione potentiae. Resp. Haec appropriatio sit non propter inaequalita¬ tem, sed propter maiorem assimilationem cum proprio Patris, eo quod potentia dicit rationem principij actiui, Pater vero solus est principium sine principio.

Ad 3. De recipiente &c. Resp. Hoc verum est quando id quod est in dante non recipitur totaliter in recipiente, vel ex defectu dantis, vel res cipientis, sic aer non potest perfecte recipere totum lumen solare: vbi vero perfecte recipitur non est verum, vt patet in generatione vniuoca ignis ab igne, nam aequipotens est ignis genitus igni generant.

Ad 4. Si Deus totum posse &c. Resp. Non est. simile, quia tunc Iy ab alio diceret habitudinem principij essentialiter differentis vnde diceret habitudinem causae: sed cum Filius dicitur habere ab alio personaliter, non dicit habitudinem nisi solius originis: vnde ibi non esset vna essentia, virtus & operatio vtriusque: hic vero vna est.

ARTICVLVS III An aliquid sit aequale Deo.

AD tertium articulum proceditur sic. 1. Deus aliquam creaturam aequalem sibi facere aut potuit sed noluit, ergo inuidus; aut voluit sed non potuit, ergo infirmus, aut non potuit nec voluit, ergo infirmus & inuidus, aut voluit & potuit, ergo fecit.

2. Uniuersum aut caret aliquo bono, aut non: si caret, ergo non est completum vniuersum: si non, ergo est omne bonum: sed omini bono nullum bonum potest esse maius: ergo est aequale summo bono.

3. Imago est secundum Hylarium rei ad rem coaequandam imaginata & indiscreta similitudo: sed anima rationalis est imago Dei: ergo est coaequata ei similitudo.

4. Numerus infinitus est secundum August. infinito autem nihil est maius: ergo Deus non est maior numero.

5. Hugo de S. Victore. Anima Christi aeque sapiens est vt Deus: ergo eius scientia aequalis est Diuinae scientiae: ergo aliqua creatura aequa lis est creatori.

Contra. 1. Artificiatum non potest coaequari suo, artifici, nec factura factori: creatura vero omnis artificiatum est & factura Dei.

2. Deus, vt ait Damascenus, nec tempore nec loco, nec comprehensione finitur: omnis vero creatura altero horum modorum finitur, & ideo probat Ambrosius Spiritum sanctum non esse creaturam: ergo creatura Deo non aequatur. 3. Ens potentiale dependet a necessario, & omne creatum dependet a causa prima: quod autem dependet ab alio non est aequale illi.

4. Omnis creatus effectus continetur infra ambitum coeli Empyrei: ergo finitus est: Deus vero infinitus: ergo non aequatur ei, scilicet, Deo.

Respondeo. Impossibile est creaturam aequari creatori suo siue in natura, siue in virtute, siue in operatione. Omnis enim creatura, vt ait Hyeronimus, certis limitibus terminata est: Deus vero termino caret.

Ad 1. Aut potuit &c. Resp. Deus nec potuit, nec voluit facere creaturam sibi aequalem: nec tamen ex hoc impotens aut infirmus fuit. Crea¬ tura enim non potest recipere aequalitatem sui creatoris propter essentialem differentiam eius quod ergo non datur ei non est ex impotentia. aut inuidia dantis, sed ex impotentia recipientis, Filius vero cum sit connaturalis genitori potest eius aequalitatem recipere, ideo non dare ei esset signum impotentiae generantis vel inuidiae: secus enim est in productione vniuoca de propria substantia, & in aequiuoca de substantia extrinseca, vel de nihilo, quia vniuoca generatio naturaliter tendit ad aequalitatem, aequiuoca non

Ad 2. de vniuerso. Resp. Uniuersum non caret aliquo bono quod sit de complemento vniuersi, non tamen ex hoc aequatur summo bonot quia de complemento vniuersi non est nisi bonum creatum ordinatum ad esse secundum Diuinam prouidentiam: a summo autem bono possunt, multa alia bona produci quae nunquam producentur, & idto non sunt sed esse possunt de complemento vniuersi.

Ad 3. De imagine. Resp. Describit Hylarius increatam, non creatam imaginem.

Ad 4. De numero. Resp. Numerus infinitus est secundum quid scilicet additione, sed non simpliciter: quod autem dicitur, infinito nihil est inaius, intelligitur de infinito actu.

Ad 3. De scientia animae Christi. Resp. Non aequatur scientiae Diuinae, quia vel deficit in numero scibilium a Deo, vel in modo sciendi, vel in vtroque.

ATTICVLVS IV. An in Deo cum aequalitate sit o lo.

AD quartum articulum proceditur sic. 1. In nomin itione person irum secundum fidem Catnolicam & Scripturam sacram. Matth. vlt. Marci vlt. 1. Ioan. 5. nominatur primo Pater, deinde Filius, deinde Spiritus sanctus: aut ergo huic ordini nominali subest aliquis ordo realis: aut nullus: si nullus, ergo ordo iste superuacuus est, cum ita bene posset aliter ordinari: si aliquis, ergo est ordo in Diuinis.

2. Pater dicitur prima persona in Trinitate, Filius secunda persona Spiritus sanctus tertia: primum autem secundum & tertium dicunt ordinem: ergo &c.

3. Secundum Augustinum Pater est princiium totius Deitatis: principium autem & primum, vt ait Philosophus. 1. Post. idem dice vbicumque vero est ratio primi ibi ratio ordiuis: ergo &c.

4. Ordo in rebus attestatur perfectioni & complemento boni: in Deo vero perfectio est & complementum totius boni.

Vbicumque est pluralitas aliquarum reru sine ordine ibi est confusio & inordinatio: sed in pluralitate Diuinarum personarum nulla est: inordinatio vel confusio: ergo ordo

Contra. 1. Eusebius dicit quod in Diuinis personis est numerus sed non ordo.

2. A quocumque remouetur definitio, & diffinitum: definitio ordinis, secundum Augustinum lib. de Ciuitate Dei, haec est: ordo est parium dispariumque rerum sua cuique tribuens loca dispositio: hoc autem non conuenit Deo: ergo nec ordo.

3. Vbicumque est ordo, ordinatur vnum ad aliud: & vbi sic est, inclinatio est vnius ad aliud & dependentia: sed in Diuinis nihil est: tale: ergo nullus ordo.

4. Ordo dicit rationem prioris & posterioris: in Deo nihil est prius & posterius: ergo nullus ordo.

5. Si ordo est in Diuinis, aut ergo significat essentiam, aut personam, aut notionem: si essentiam, contra, in vno non est ordo: si personam, quaeritur quam personam: si notionem, contra; nulla notio est in tribus personis: ergo nullus, ordo

Respondeo. Sicut in Diuinis non est numerus simpliciter sed cum determinatione: sic non est ibi ordo simpliciter sed cum determinatione, scilicet ordo originis: ordo enim importat simpliciter ordinatorum distinctionem, & gradum prioris & posterioris, & mutuam habitudinem distinctorum: secundum non est in Deo scilicet, gradus: sed primum & tertium est ibi, scilicet, mutua distinctio & habitudo.

Ad 1. De nominatione. Resp. Nominatio illio ordinata fundatur super ordinem originis, non super ordinem simpliciter: similiter quod dicitur persona prima, secunda, tertia similiter quod Pater dicitur principium Deitatis perquod patet ad 2. & 3.

Ad 4. Ordo attestatur bonitati perfectae. Resp. Vbi perfectio bonitatis integratur ex diuersis bonitatibus, ibi perfectioni boni attestatur ordo, qui est ordo snimpliciter: sed vbi constat ex vno solo bono, non

Ad 5. De confusione. Resp. Ad tollendam confusionem sufficit ordo originis, nec requitur ordo simpliciter.

Ad illud quod in contrarium opponitur ex Eusebio & August. & de dependentia, & de priori & de posteriori. Resp. Omnia haec concludunt de ordine simpliciter. Ad illud quod quaeritur quid significat ordo. Resp. Notionem significat, non tamen distincte hanc vel illam, sed indistincte omnes, sicut & hoc nomen notio.

ARTICVLVS V Quis sit ordo in Deo.

AD vltimum articulum sic proceditur. Quis sit ille ordo, Augustinus dicit contra Maximinum. Cum dicitur Filius esse a Patre, non significatur inaequalitas substantiae, sed ordo naturae: ergo in Diuinis est ordo naturae.

2. Vbicumque est naturalis origo vnius ab altero, ibi est ordo naturae: ergo in Diuinis est ordo naturae.

3. Greg. Na2. dicit quod Pater est causa Filij: inter causam vero & id cuius est causa, est ordo naturae.

Contra. 1. In Deo natura & essentia idem sunt: sed in Deo no est ordo essentiae: ergo nec naturae.

2. Natura vna est: in vno no potest esse ordo.

3. Vbicumque non est prius & posterius secundum locum, aut tempus, aut dignitatem, non dicitur esse ordo, aut temporis, aut dignitatis: ergo a simili vbi non est prius & posterius secudum naturam, non est ordo naturae.

4. Inter ea, quae sunt simul non est aliquis ordo cum ergo relatiua sint simul natura, inter relatiua non est ordo naturae ergo nec inter Patrem & Filium.

Respondeo. Ordo alicuius dupliciter dicitur: vel vt subjecti quod ordinatur: vel vt rationis secundum quam ordo attenditur. Primo modo in Diuinis non est ordo naturae, sed personarum quae ordinantur: secundo modo ibi est ordo naturae, quia secundum naturalem productionem vnius ab altero ordinantur: primo modo ordo naturae sumitur orationaliter, & genitiuus construitur in habitudine materiali: secundo modo sumitur quasi dictionaliter, & genitiuus construitur in habitudine formali, id est ordo naturalis.

Ad 1. In contrarium. In Deo natura & essentia idem sunt. Resp. Quamuis sint idem re, tamen differunt ratione, nam essentia nominat in ratione principij essendi: sed natura in ratione principij agendi, secundum quod natura dicitur vt ait Philosophus 5. Metaphis. quo primo pullulat pullulans, & ideo bene dicitur ordo naturae vel originis, sed non ordo essentiae,

Ad 2. Natura vna est &c. Resp. Non dicitur ordo naturae quasi ipsa ordinetur, sed quasi ipsa sit ratio ordinis: vnum vero, q iamuis non possit esse ordinatum inter se poteit tamen esse ratio ordinis multorum.

Ad 3. De priori & posteriori secundum locum &c. Resp. Non est simile, quia ordo loci & temporis & dignitatis est ordo simpliciter: ideo ponit simpliciter prius & posterius: sed ordo naturae, prout hic accipitur, non est ordo simpliciter, abstrahit enim a ratione antecessionis.

Ad 4. De relatiuis. Resp. Inter ea, quae simul sunt non potest esse ordo simpliciter: sed ordo sine ratione antecessionis bene potest: sic autem dicitur ordo naturae.

EXPOSITIO LITTERAE TOn potest qui accipit inaequalis esse ei, qui dedit) Contra videtur potius esse oppositum, quia qui accipit a Deo gratiam vel sapientiam, non est aequalis danti. Resp. Loquitur de acceptione naturali, illa enim, cum communicet substantiam simplicem necesse est, quod totam.

[Si non potuit, vbi est omnipotentia] Contra. Filius non potuit hoc, non tamen ideo dicitur deficere in potentia. Resp. Non est simile, quia hoc in persona Patris potentiae est, cum non repugnet imo conueniat suae personali proprietati, in Filio vero non.

[Si dicis quia non voluit &c.] Contra. Ergo eadem ratione si non dat creaturae quicquid potest, est inuidus. Resp. Non est simile in productione vniuoca & naturali, quae tendit ad vnitatem: & in aequiuoca & artificiali, quae non tendit ad vnitatem.