Quaestio 1

Articvlvs I. An subjecto essentiali possit addi exclusiua dictio cum praedicato essentiali.

AD prinmum sic proceditur. Quaeritur priAmo, anpossit dici, solus Deus est creator. Videtur quod non. 1. Quia omne adiectiuum ponit rem suam circa substantiuum suum: ergo solus, ponit solitudinem circa deum: sed vt ait Hilarius Deus non est confitendus nobis singularis, aut solitarius: ergo non potest dici solus, Deus.

2. Nullus est Deus nisi Pater aut Filius aut Spiritus sanctus: si ergo solus Deus est creator, aut solus Deus Pater, aut solus Deus Filius, aut solus Deus Spiritus sanctus: sed hoc totum falsum est: ergo non potest dici solus Deus est creator. sali negatiuae, scilicet, nullus alius est Pater: sed vtraque conuertitur simpliciter: ergo & illa quae cunm vtraque conuertitur: sed couersa eius est falsahaec scilicet, solus Pater est Deus: ergo & ipsa¬

Respondeo. Distinguenda est haec propositio sicut praecedens: aut enim sit exclusio respectu subjecti in se, scilicet in comparatione ad res eiusdem generis, sicut dicitur incedere homo solus, licet cum equo; & sic notatur Deo inesse solitudo, cum in Deo sit confortium trium personarum: aut in comparatione ad alterum; & hoc dupliciter, aut ita quod alter excludatur a forma subjecti, aut a forma praedicati: primo modo propositio falsa est, secundo modo & tertio vera

Ad 1. In contrarium de homine. Resp. Pater potest accipi communiter, & sic praedicatur de quolibet cui inest paternitas: aut restringitur ex vsu pro persona Patris aeterni: & sic solus Deus est Pater.

Ad 2. De simplici conuersa. Resp. Cum de praedicato debeat in conuersione fieri subjectum & e conuerso, haec propositio: solus Pater est Deus: non est conuersa huius: solus Deus est Pater, secundum quod vera est, imo haec: Pater est solus Deus, id est, Pater est Deus, & nil aliud praeter Deum.

Articvlvs III. An subjecto personali simplici possit addi dictio exclusiuae cum praedicato essentiali.

AD tertium sic proceditur. Videtur quod haec sit vera. Solus Pater est Deus. 1. Naim de Fisio dicit Canticum, Tu solus altissimus: ergo eadem ratione de Patre potest dici, quod ipse solus est Deus: nam, hoc nomen altissimus essentiale est sicut hoc nomen Deus

2. Secundum Augustinum hic, cum de Patre solo aliquid dicitur, non excluditur inde e Filius aut Spiritus sanctus: sed omne aliud e vere potest excludi: ergo haec est vera, solus Pater est Deus.

3. Maior est identitas Filij & Spiritus sancti ad Patrem, quam partis ad totum: sed dictio exclusiua addita toti non excludit partem: non enim sequitur, solus fortes est albus non ergo pes fortis est albus: ergo per dictionem exclusiuam additam Patri non excluditur Filius aut Spiritus sanctus: sed omne aliud vere excluditur ab hoc praedicato: ergo vere dicitur, solus Pater est Deus

4. Dictio exclusiua addita antecedenti non excludit consequens, non enim sequitur: solus homo non currit, ergo animal non currit: sed in relatiuis vnum sequitur ad aliud: cum ergo personae diuinae correlatiue dicantur dictio exclusiua addita vni non excludit alteram: ergo vt prius.

5. Matt. 11. Nemo nouit Filium nisi Pater: sed nosse actus est essentialis: ergo qua ratione, solus Pater nouit Filium, potest dici solus Pater est Deus.

6. Dictio exclusiua addita termino non excludit quod est de intellectu eius: ergo addita vni relatiu ononexcludit alterum.

Contra. 1. Aliquis alius a Patre est Deus: ergo non solus Pater est Deus 3. Implicatio falsi reddit locutionem falsam: sed in hac propositione implicatur falsum, scilicet deum esse solum: ergo locutio est falsa.

Contra. 1. Nullus alius praeter Deum est crea tor: ergo solus Deus est creator.

2. Proprium conuenit ei soli, cuius est proprium: esse creaturem est proprium Dei: ergo conuenit Deo soli: ergo vere potest dici solus Deus est creator.

Respondeo. Propositio haec, solus Deus est creator, duplex est: haec enim dictio exclusiua, solus, priuat associationem a subjecto: aut ergo simpliciter, & sic ponit solitudinem circa deum: aut respectu alicuius, & tunc iterum duplex est: aut enim intelligitur fieri exclusio aliorum a participatione formae subjecti, ratione subintellectae implicationis, sub hoc sensu: ille qui est Deus ita quod nullus praeter ipsum est Deus est creator: aut a participatione formae praedicati sub hoc sensu, solus ille, qui est Deus, est creator: primo modo propositio falsa est: secundo & tertio modo vera.

Ad 1. Adiectiuum &c. Resp. Quamuis sit adiectiuum & determinet subjectum, tamen potest determinate ipsum secundum se, vt hoc adiectiuum albus: vel respectu alicuius rei deter minatae: primo modo est dictio cathegorematica; secundo modo, inquantum habet inclusam negationem, syncathegorematica: primo modo falsa est propositio, secundo modo vera.

Ad 2. Si solus Deus, ergo aut solus Pater &c. Resp. Fallacia figurae dictionis est ab immobili suppositione ad mobilem: nam dictio exclusilia addita termino communi quasi immobilitat. ipsum ratione negationis inclusae: vnde si dicam solus homo currit, non potest inferri: ergo aut solus fortes, aut solus Plato currit,

Ad 3. De implicatione falsi. Resp. Prout determinat exclusionem suam circa subjectum, sic implicat falsum, scilicet Deum esse solitas rium: vnde falsa est, habet enim Deus confor tium in se trium personarum: secundum vero quod determinat comparationem, sic non implicat, & est vera.

Articvlvs II. An subjecto essentiali possit addi exclusiuae dictio cum praedicato personali.

AD secundum sic proceditur. Videtur quod possit dici solus Deus est Pater. 1. Quia Deus est Pater, & nullus alius praeter cum est Pater

2. A quocumque remouetur communius, & minus commune: cum ergo esse Deum sit communius ad esse Patrem, a quocumque remouetur Deus, remouetur Pater: sicut ergo verum est dicere solus Deus est Deus, ita solus Deus est Pater.

3. Solus Deus idem est quod non cum alio: sed Deus non cum alio est Pater: ergo solus Deus est Pater

Contta. 1. Homini conuenit esse Patrem: non ergo solus Deus est Pater.

2. Haec, solus Deus est Pater, aequiposset duabus propositionibus, vni particulari assir matiuae, scilicet Deus est Pater; alteri vniuer

2. Bene sequitur: si solus homo currit, ergo quicquid currit est homo: ergo eadem ratione: si solus Pater est Deus, ergo quicumque est Deus, est Pater: sed Filius est Deus: ergo Filius est Pater.

3. Dictio exclusiua excludit diuersum: ergo magis oppositum: ergo correlatiuum. Respondeo. Quidam dicunt quod respectu praedicati essentialis dictio exclusiua addita vni personae non exeludit alteram quia in illo sunt, vnum: sed respectu praedicati personalis solum. Sed melius dicendum quod propositio praedicta duplex est: ex eo quod haec dictio solus potest priuare associationem vel respectu subjecti simpliciter sic falsa est: vel respectu formae determinatae, & fic est duplex, quia solus significat non cum alio; hoc autem potest intelligi dupliciter: aut non cum alio neutraliter, & sic excludit aliam essentiam: aut masculine, & sic excludit aliam personam: primo modo vera est propositio, secundo modo falsa.

Ad 1. Tu solus Altissimus. Resp. Solus excludit aliud neutraliter, non masculine.

Ad 2. De Augustino. Resp. Augustinus intelligit secundum quod Iy solus excludit aliud neutraliter.

Ad 3. Maior est identitas &c. Resp. Quamuis maior sit identitas in essentia, tamen maior distinctio in personis: vnde quamuis dictio exclusiua addita toti non excludat partem: addita tamen vni personae excludit alteram aliquando.

Ad 4. De antecedente. Resp. Non est simile de consequentia relatiuae oppositionis, & vniuersalitatis: quia consequens primo modo non est in ipso antecedente idem in supposito: sed con sequens vniuersale est idem in supposito cum suo antecedente.

Ad 5. Nemo nouit &c. Resp. Haec dictio nemo, remouet omne aliud ens: ergo aequiposset cum hac dictione solus, secundum quod excludit aliud neutraliter, & sic vera est: non autem secundum quod excludit alium masculine, & sic falsa.

Ad 6. Dictio exclusiua non excludit quod est de intellectu &c. Resp. De intellectu alicuius aliquid est dupliciter: vel vt principium intrinsecum intelligendi ipsum, vt animal de intellectu hominis: vel vt principium extrinsecum, v vnum oppositorum de intellectu alterinis: primo modo verum est illud, non secundo: correlatiuum, aute de intellectu correlatiui sui est secundo modo, non primo. Vel posset dici, quod Pater & Filius possunt considerari dupliciter: aut inquantum relatiua: aut inquaatum relatiue opposita, & secundum hoc in illis contingit dupliciter arguere: aut per locum a relatis, vt Pater est, ergo Filius est: aut per locum a res latiue oppositis vt Plato, est Pater Socratis ergo non est Filius eiusdem: primo modo intelligitur in alio, secundo modo non, inquantum scilicet sunt opposita.

Articvlvs IV. An subjecto personali simplici possit addi dictio exclusiuae cum praedicato personali.

D quartum sic proceditur. Videtur quod haec sit falsa, solus Pater est Pater. Locutio. aliquando dicitur falsa ratione falsae implicationis, aliquando ratione falsae attributionis: primo modo loquendo de homine nigro, haec est falsa, homo albus currit: secundo modo haec, homo est albus: sed in hac propositione sit implicatio falsificans, quia impficatur solitudo circa Patrem qui solus non est ergo propositio est falsa.

2. Vbicumque est oppositio in adiectio, locutio est falsa: vt si dicatur, album nigrum currit: sed cum dico, solus Pater est Pater, ibi est oppositio in adiecto, quia Pater dicitur cum alio, eo quod Pater non est sine Filio: solus sine alio: ergo locutio est falsa.

3. Solus dicit non cum alio: sed secundum Augustinum Pater alio est Deus, alio Pater: ergo exclusiua addita Patri excludit deum: ergo sequitur ex hac, solus Pater est Pater: ergo Deus non est Pater: sed haec est falsa: ergo prima.

Contra. 1. Nullus alius praeter Patrem est Pater: ergo solus Pater est Pater.

2. Proprium est Patri esse Patrem: ergo conuenit ei soli.

3. August. 7. De Trin. in sola Trinitate solus Pater dicitur Pater, quia nullus nisi ipse est Pater

Respondeo. Propositio haec sicut praecedens distingui debet: quia aut fit exclusio respectu subjecti simpliciter, & sic priuatur ab eo confortium; & sic propositio est falsa: aut respectu sormae determinatae, aut ergo respectu formae subjecti, sub hoc sensu, ille qui est Pater. & nullus alius est Pater; vel respectu formae praedicatis sub hoc sensu, Pater est Pater, & nullus alius praeter ipsum est Pater: & vtroque modo vera est.

Ad 1. & 2. De falsa implicatione & oppositione in adiecto. Resp. Argumenta illa concludunt secundum quod sit exclusio respectu subjecti simpliciter & absolute, non respectu formae determinatae.

Ad3. Solus dicit non cum alio &c. Resp. Solus excludit id quod est aliud re non ratione tantum: August, autem intelligit de alietate raiois,. n rei.

ARTICVLVS V An cum termino personali collectiuo possit addi praedicato essentiali dictio exclusiua.

AD quintum sic proceditur. Videtur quod haec sit vera: Trinitas est solus Deus. dicit enim Augustinus contra Maximinum, Trinitaest solus Deus.

2. Subjectum hoc non substat alteri praedicato: ergo praedicatum hoc cum exclusione alterium, vere praedicatur de ipso.

Contra. 1. Omne praedicatum essentiale de natura sua remouet aliud, sequitur enim fortes est homo ergo non est aliud ab homine: ergo superfluit addita exclusio

2. Dictio exclusiua importat negationem: sed negatio debet praecedere compositionem quam negat, in hac vero propositione sequitur: ergo propositio est falsa.

4. Formae communicabili non conuenit solitudo: sed terminus in praedicato tenetur formaliter: ergo male additur haec dictio solus praedicato. Respondeo. Distingunt hic aliqui, quod haec dictio solas addita huic termino Deus a parte praedicati, aut additur fine altera determinatione, aucum altera determinatione: si cum determinatione, vt si dicatur: Trinitas est vnus solus Deus vel solus verus Deus: propositio vera est & propria, quia sit exclusio aliorum a participatione huiusmodi formarum: si sine determinatione, aut ergo haec dictio solus ponitur aduerbialiter pro solum, aut nominaliter: si aduerbialiter, locutio vera est & propria, quia aduerbium cum sit adiectum verbi fertur ad compositionem, copositio autem indifferenter respicit subjectum: & praedicatum sicut extrema sua, vnde potest addihaec dictio solus vel tantum subjecto vel praedicato: si nominaliter, locutio falsa est & impropria & superslua. Secundum alios vero dicendum quod terminus hic Deus habet naturam terminicommunis & singularis: vnde vbicumque ponatur significat rem per se subsistentem, ideo ei potest fieri associatio, & associationis exclusio: alijs terminis communibus in praedicato non potest, quia significant in praedicato formam communem, formae vero non sit associatio, sedin forma: aut ergo sit exclusio aliorum a confortio praedicati simpliciter, & sic est falsa: vel respe ctu alicuius rei determinatae, aut ergo aliorum subjectorum ab eodem praedicato, aut aliorum subjectorum ab eodem subjecto, & vtroque modo vera est propositio.

Ad 1. In contrarium de praedicato essentiali &c. Resp. Secus est de hoc termino Deus & de alijs.

Ad 2. De negatione &c. Resp. In hac propositione intelligitur duplex compositio, scilicet, principalis praedicati cum subjecto significata per hoc verbum est: & alia non principalis for mae praedicati cum suo supposito, secundum quod Deus exponitur habens Deitatem: potest ergo negatio ferri vel ad primam vel ad secundam: sed ad primam secundum quod haec dictio tenetur quasi aduerbialiter: ad secundam vero secundum quod tenetur nominaliter.

Ad 3. De forma communicabili. Resp. Argumentum concludit secundum quod priuatur associatio a praedicato absolute

ARTICVLVS VI. An praedicato essentiali possit addi dictio exclusiua cum termino personali.

AD sextum sic proceditur. Videtur quod haec sit vera, Pater est solus Deus. 1. Quia Pater est Deus, & non aliud praeter Deum: ergo est solus Deus.

2. Matth. 17. Dicit Filius ad Patrem, vt cognoscant Te solum verum Deum.

3. Omne praedicatum quod praedicatur de tribus simul, essentiale est: sed hoc praedicatum, solus Deus, dicitur de Trinitate, vt ait Augustinus hic: ergo est essentiale: ergo praedicatur de qualibet persona.

Contra. 1. Si dicatur: Sortes est homo & non aliud, locutio est superflua; quia eo quod homo est, sequitur quod non sit aliud ab homine: ergo a simili locutio haec est superflua, Pater est solus Deus.

2. Solus dicit non cum alio: sed Pater alio est Pater alio Deus, secundum August. vnde sequitur: solus Deus, non ergo Pater: sed haec est falsa: ergo prima.

Respondeo. Haec propositio duplex est, vt praecedens: ex eo quod dictio solus potest ponquasi aduerbialiter, & sic est vera & propria: aut nominaliter, aut ergo vt est terminus communis, sic vera est sed impropria: aut vt terminus singularis, sic est vera & propria

Ad 1. In contrarium de homine. Resp. Nor est simile, quia hic terminus, homo, communis est non singularis: sed hic terminus, Deus: communis est gratia suppositorum, singularis gratia formae significatae

Ad 2. De alietate. Resp. Augustinus intelligit de alietate rationis, non rei: dictio vero exclus siua excludit aliud re non ratione solum.

ARTICVLVS VII. An de subjecto essentiali possit praedicari per se dictio exclusiua.

AD vltimum sic proceditur videtur quod potest dici: Deus est solus. Deuter. 32 Videte quod ego sim solus,

2. Vno solo homine existente in mundo, bene diceretur: Homo est solus: ergo similiter vno solo Deo existente,

3. Ante mundum Deus erat non cum alio quia nec cum alio Deo, nec cum alio non Deo: ergo erat solus.

Contra. 1 Omne quod remouetur a Patre & Filio & Spiritu sancto, remouetur a Deo: sed solum esse remouetur a quolibet illorum: ergo a Deo.

2. Numquam est solus qui semper habet confortium: Deus semper habuit confortium, scilicet trium personarum inuicem: ergo numquam fuit solus,

3. Modo habet confortium creaturarum in essendo: ergo non potest dici solus

4. Hylarius, Deus nobis nec solitarius nec singularis est confitendus.

Respondeo. In Deo est vnitas essentiae & pluralitas personarum: ergo semper est confortium siue creaturae sint, siue non sint: ergo numquam est solitudo in eo: ergo numquam potest dici solus simpliciter, quamuis respectu alicuius attributi determinati possit dici solus,

Ad 1. Videte quia ego sim solus. Resp. Subintelligitur Deus, ex eo quod sequitur, & non sit alius Deus praeter me.

Ad 2. De homine solo. Resp. Non est simile. quia in homine ad singularitatem essentiae sequitur singularitas suppositi, vnde sequitur solitudo: sed non sic in Deo.

Ad 3. Erat non cum alio. Resp. Secundum quod accipitur aliud neutraliter, verum est: sed non secundum quod accipitur masculine, sic enim diuersum reffert suppositum non significatum. Nec valet diuisio: aut ergo cum alio Deo, aut cum alio non Deo: quia diuisio est insufficiens nec per immediata. Sed debet sic diuidi: si erat cum alio, aut ergo cum alio Deo: aut non cum alio Deo: quorum vltimum verum est: diuisio ergo est insufficiens, quia persona Filij nec est alius Deus a Patre, nec alius non Deus, eo quod est idem in essentia, distinctus in persona

LITERAE EXPOSITIO. [REmo nouit Patrem.] Contra. Hic termi¬

Nnus, nemo, aut supponit pro ente creato, aut pro increato: si pro creato, ergo male excipitur ab illo Filius qui est ens increatum: si proincreato, aut ergo pro essentia, aut pro persona: si pro essentia, ergo persona Patris non nouit Patrem: si pro persona, ergo Pater non nouit se. Respondeo. Quamuis ex proprietate institutionis supponat pro creato, vnde sensus est, nemo id est nullus nomo; tamen ex ampliatione vsus supponit pro omni ente intellectiuo seu cognoscitiuo siue creato siue increato, sit enim exclusio gratia essentiae non personae: vnde sensus est, nullum ens intellectiuum nouit Patrem, nisi illud quod est Filius: & sic est vera, idem enim ens est Pater & Filius.