Quaestio 1

Articvlvs I. An Deus a creatura sit cognoscibilis.

AD primum sic proceditur 1. Plus distat, intelligibile increatum ab intellectu nostro, quam intelligibile quodcumque creatum a sensu: sed nullum intelligibile creatum potest cognosci a sensu: ergo &c.

2. Inter cognoscentem intellectum, & cognitum intelligibile requiritur proportio: oportet enim, quod cognitum capiatur a cognoscente: inter finitum & infinitum nulla est proportio, propter quod & dicit Philosophus, Quod infinitum est ignotum: ergo &c.

3. Non sit cognitio sine iudicio cognoscentis de recognita: sed iudicium secundum Augustinum lib. de vera relig. non est, nisi de re inferiori, in quam iudicans habet potestatem: sed intellectus humanus non potest supra Deum: ergo &c.

4. Ad cognitionem requiritur informatio intellectus: informari autem non potest nisi vel per essentiam rei vel speciem; Deus vero non potest esse forma inhaerens intellectui, quia compositio sequeretur, nec ab illo potest abstrahi vlla informans species, cum species sit simplicior eo, cuius est: ergo Deus ab intellectu nostre non potest cognoci.

5. Dicit Philosophus lib. de anima, Quod sicut se habent colores ad visum, ita fantasmata ad intellectum: sed visus non apprehendit sine colore: ergo nec intellectus sine fantasmate: sed de Deo non potest formari fantasma, cum sit incorporeus: ergo &c.

6. Dionis. de diu nom. Deum neque dicere, neque intelligere possibile est: si enim cognitiones existentium sunt, & Deus est supra omnia. existentia, ergo Deus est super cognitionem.

7. Idem in eodem cap. 1. sicut incomprehenibilia & incognoscibilia sunt sensibus intelligibilia, sic mentibus nostris, quae est supra mentem, vnitas: ergo &c.

Contra. Rom. 1. Quod enim notum, est Dei, glossa, per rationem cognoscibile de Deo.

2. Vltimus finis intellectus humani contemplatio Dei est: vanum est autem & frustra, quod non potest attingere finem suum: ergo si non posset Deum contemplari, frustra esset: quod est inconueniens, vt nobilior mundi natura sit frustra.

3. Differt sensibile ab intelligibili, vt dicit Philosophus lib. de anima, quia excellens sensibile corrumpit sensum: excellens vero intelligibile non corrumpit, imo potius confortat intellectum: ergo excellantia obiecti non est cognitionis intellectualis impedimentum: ergo diuina excellentia potest cognosci per intellectum.

4. Mens eo imago Dei est, quo capax eius est, secundum Augustinum; sed non pro capacitate sola communi per praesentiam: ergo prospeciali, scilicet per notitiam.

5. Per quod caetera videntur, maxime est visibile, scilicet lux corporalis: ergo per quod caetera intelliguntur, maxime est intelligibile, scilicet, lux spiritualis.

Respondeo. Differunt cognitio apprehensionis, & comprehensionis: quia apprehenditur quod aliquo modo intellectu percipitur: comprehenditur, cuius nil latet intelligentem, quin totum & totaliter intelligatur. Deus quamuis cognoscatur totus, sed non totaliter, quia no toto modo, quo est cognoscibilis: nam ab intelectu creato coguo scibilis est cognitione apprehensionis, non comprehensionis, sicut cognoscitur a seipso solo. Quia secundum Boentium um lib. de cons. omne cognoscens habet cognitionem de re cognita secundum modum cognoscentis, non secundum modum rei coenitae: modus autem finitae virtutis non attingit Sd modum obiecti infiniti.

Ad 1. de Distantia intelligibilis creati &c. Resp. Magis distat secundum rationem entis sed non magis, imo minus secundum rationem ntelligibilis: siue, magis secundum proprietatem naturae, minus secundum proprietatem cognoscentis, quia omne intelligibile oportet esse immateriale, Deus immaterialis est omnino: vnde vtrumque est intelligibile, scilicet Deus, & intellectus, seusibilia vero non.

Ad 2. De proportione. Resp. Quamuis non sit ibi proportio, quae est secundum conuenientiam naturae; est tamen proportio secundum conuenientiam habitudinis in cognoscendo, quia intellectus immaterialis est, & Deus immaterialis, & intellectus ordinatus est ad Deum cognoscendum.

Ad 3. De iudicij cognitione &c. Resp. Iudicium de re duplex est; vel discutiendo, vtrum ita sit, vel non; vel deffiniendo, vtrum esse debeat, vel non; primo modo intellectus iudicat de qualibet re, nec tale iudicium dicit posse alicuius auctoritatis, secundo modo non iudicat de veritate, sed secundum illam, vt dicit Augustinus de vera religione

Ad 4. De informatione. Resp. Cognoscitur Deus per speciem, tum creaturae quasi disponentem, tum Dei quasi informantem, quae tamen ab eo non extrahitur, nec est eo simplicior, quia species, per quam sit cognitio, est in ipso cognoscente secundum modum ipsius: vnde eorum, quae sunt magis materialia, quam intellectus, species est in intellectu simplicior, quam in rebus, & ideo talia dicuntur cognosci per modum abstractionis: Deus vero, & Angeli simpliciores sunt nostro intellectu, & ideo species eorum quae sit in intellectu nostro, per quam cognoscuntur, minus est simplex, vnde non dicimus ta cognoscere per abstractionem, sed per impressionem & irradiationem ipsorum in intelligentias nostras.

Ad 5. De fantasmate. Resp. Loquitur Philosophus de cognitione connaturali nobis secundum statum viae, quae sit per abstractionem; & sic Deus non cognoscitur sine fantasmate non sui, sed suorum effectuum; non vero loquitur de cognitione alia secundum viam superiorem, quae sit per inssuentiam vel irradiationem naturae superioris.

Ad 6. De Dion. Resp. Negare intendit non Dei cognitionem a nobis simpliciter, sed per modum, quo alia cognoscuntur, scilicet comprehendendo.

Ad 7. De vnitate quae est supra mentem. Resp. Intendit negare cognitionem comprehensionis, non apprehensionis.

Articvlvs II. Qualiter possit cognosci & probari Deum esse.

AD secundum sic proceditur. 1. Richard. de sancto Victore. Omne quod habet esse, aut habet esse ab aeterno, & a semeripso, aut nec ab aeterno, nec a semetipso; aut ab aeterno, sed non a semetipso; aut a semetipso sed non ab aeterno hoc vltimum est impossibile, quia quanlo non fuit, per se incipere non potuit; si ergo aliquidesse incoepit oportet, quod ab aliquo esse acceperit, quod nunquam coepit.

2. Aut veritas fuit ab aeterno, aut non: si sic, ergo aliquid est aeternum, & hoc voco Deum; si non, ergo verum erat veritatem non esse: ergo veritas est aeterna, & inde vt prius,

3. Secundum Philosophum in 8. lib. Physicorum, si aliquid componitur ex duobus, quorum vnum inuenitur sine reliquo, oportet quoque reliquum inueniri sine illo, & ponit exemplum in ydromells, quod componitur ex aqua & melle: videmus aliqua componi ex motore, & moto; & inuenimus aliquid motum non mouens, sicut vltimum motum: ergo erit aliquid inuenire mouens non motum, & hoc voco Deum.

4. Omne, quod mouetur, exit de potentia in actum: omne, quod exit de potentia in actum indiget aliquo ente actu educente ipsum: multavidemus moueri, & exire de potentia in actum: ergo aliquid est educens illa; illud autem habe aliquid de potentia, & sic indiget altero educente ipsum, & erit sic abire in infinitum, aut sistendum in aliquo primo. & tale oportet esse aeternum: ergo &c.

5. Aut omnia sunt generabilia, & corruptibilia, aut nulla sunt generabilia, & corruptibilia; aut quaedam, & quaedam non; si primo modo: ergo per se aliquid esse incoepit, quod est impossibile; si secundo, ergo fallitur sensus, & intellectus; si tertio modo, ergo aliquid est aeternum.

6. Omne causatum siue creatum habet causam: tota vniuersitas creatorum creata est: ergo habet causam, & illam impossibile est esse creata.

7. Secundum Ansel. Deus est, quo nil melius cogitarispotest: melius autem est, quod est in res non solum in cogitatione; quam quod in cogiratione sola: ergo Deus est in re.

Contra 1. Secundum Damasc. Omnibus existendi Deum cognitio ab ipso naturaliter est inferta: cuius vero cognitio innata est, per se notum est: quod per se notum est, probari non potest, quia principia per se nota non probantur. ergo Deum esse probari non potest.

2. Secundum Augustinum lib. soliloq. Intelligibilis est Deus, intelligibilia sunt scientiarum. spectamina, sed differenter; & assignat differentiam: Deus per seipsum: illa per ipsum, sicut terra per lucem illustrantem, & Iux per seipsam visibilis est. Ergo per Deum declarantur scientiarum spectamina. Ergo ipse per illa declararis non potest, alias esset circulus,

3. Aut aliquid est in mundo non potens mala quae siunt impedire, sed volens, aut nolens, sed potens, aut non volens, nec potens, aut potens & volens: si primo modo, ergo nihil omnipotens; si secundo modo, ergo nihil summe iustum; si tertio modo, ergo nec omnipotens, nec iustum; si quarto modo, ergo mala non fierent: siunt autem: ergo nil est in mundo, quod sit summe potens, & summe iustum: ergo Deus non est in mundo.

4. Maius est, quod ita est, quod non potest cogitari non esse, quam, quod potest: Deus autem secundum Ansel. est illud, quo nil inelius, cogitari potest. Ergo non potest cogitari non esse: sed nil tale est: ergo Deus non est.

Respondeo. Deum esse, vno modo est quasi lux, & causa cognoscibilitatis omnium cognoscibilium siue principiorum, siue conclusionum; altero modo est quasi principium per se uotum; altero modo conclusio demonstrationis; altero modo articulus fidei. Nam cognoscibile aliquid dupliciter potest considerati: aut secundum se in propria natura, sic Deus est per se notum, quia cum sit immaterialis per se est intelligibilis, & non facit ipsum intellectus noster actu intelligibilem abstrahendo, sicut caetera intelligibilia: aut in comparatione ad nos, & hoc dupliciter, aut in ratione generali, secundum quam relucet in omnibus suis effectibus, inquantum est veritas, bo¬ nitas, & huiusmodi, & sic etiam est per se notum; aut in ratione propria, qua dicitur Deus, vel summum bonum, & hoc dupliciter; nam propter elongationem sui a sensu, non statim occurrit intellectui, sicut caetera principia, vt omne toum maius est sua parte, huiusmodi enim principia cognoscimus statim vbi terminos cognoscimus, sicut dicit Philosophus in primo poster. In cognitionem ergo diuini esse, est deuenire dupliciter, vel ratiocinando, id est, ab effectibus in cognitionem causae discurrendo, aut simpliciter assentiendo; primo modo est conclusio demonstrationis, secundo modo est articulus fidei. Primo modo harum quatuor considerationum illuminat semper intellectum; secundo modo cognitio eius inserta est naturaliter; tertio modo intellectus per effectus eius intelligit eum, quarto modo per fidem simpliciter assentit in eum.

Ad 1. In contrarium de cognitione inferta naturaliter. Resp. Cognitio haec inserta dicitur esse consuse, & in generali inquantum inserta est notio veri, & amor boni, vnde & oninia bonum appetunt, & sic dicuntur appetere Deum, non in propria ratione.

Ad 2. Spectam ina scientiarum per ipsum cognoscuntur. Resp. Verum est per ipsum secundum rationem generalem, qua veritas est; non secundum propriam, qua Deus dicitur: vel per psum effectiue, non per ipsum dispositiue, sicut per cognitionem principiorum deuenitur in cognitionem conclulionis.

Ad 3. Aut aliquid est potens &c. Resp. aliquid est potens impedire mala, sed non volens; nec ideo iniustum, quia scit, & potest, & vult de malis, quae siunt, elicere maiora bona quam ipsa sint imala, vt ex Iudaeorum malitia mundi redemptionem.

Ad 4. Nihil est, quod non possit cogitari non esse &c. Resp. Cogitari Deum non esse potest intelligi dupliciter secundum Anselm. aut quod cogitatur oratio hoc significans, aut quia cogitatur res significata: & hoc dupliciter, aut in ratione1 speciali, qua dicitur Deus, aut in ratione gene¬ e rali, qua dicitur veritas, bonitas & huiusmodi: duobus primis modis Deus potest cogitari non esse; vltimo modo non potest, ita quod intelligatur id, quod cogitatur: non enim potest cogitari veritas non esse: cum hoc cogitari non possit, nisi veritate existente.