Quaestio 4

Articvlvs I. An in Deo sit numerus personarum.

AD primum sic proceditur. 1. Quaecumque differunt re, differunt vel genere vel specie, vel numero: tres personae differunt re, nec differunt genere vel specie: ergo differunt numero.

2. Damascenus dicit quod numero non naturae differunt hae tres hypostases.

3. Vnitas secundum numerum respicit supposita non formas suppositorum, nam in vno supposito sunt plures formae: ergo pluralitas secundum numerum respicit supposita non formam: sed inbiuinis sunt plura supposita: ergo ibi est pluralitas secundum numerum.

4. Idem & diuersum sufficienter diuidunt,. ens: Pater ergo & Filius aut idem sunt numero, aut non: si idem numero, ergo non sunt duo sed vnus: si non idem, ergo faciunt numerum.

Contra. 1. Boetius lib. de Trinit. quocirca hoc vere vnum in quo nullus numerus: Deus est vere vnum: ergo nullus in eo numerus.

2. Secundum Philosophum diuersitas secundum numerum attenditur ex parte materiae: in Deo nulla materia: ergo nec numerus.

3. Numeratis aliquibus numerantur quaecumque sunt in eis, vt numerato homine numeratur animal, substantia, & huiusmodi: sed aliquid est in personis quod numerari non potest: ergo personae non numerantur.

Iuxta hoc quaeritur, an possit dici ternarius personarumsicut Trinitas.

Videtur quod sic. 1. Nam in omnibus rebus tres faciunt numerum ternarium: ergo in personis Diuinis tres personae faciunt ternarium.

2. In Diuinis est numerus personarum: ergo aliqua species numeri: sed non alius quam ternarius: ergo &c.

Contra. Ternarius dicit proprie pluralitatem sine vlla vnitate: in Deo vero non est pluralitas sune vnitate.

Iuxta hoc quaeritur an possit Deus dici triplex sicut trinus.

Videtur quod sic. Sap. 8. dicitur spiritus multiplex ratione effectuum qui sunt extra ipsum: ergo multo magis potest dici triplex ratione personarum quae sunt in ipso¬

2. Isidorus, Essentia est simplex, & singularis; Trinitas multiplex & numerabilis: sed non alia multiplicitate quam ternarij: ergo potest dicitriplex.

Contra. Dicit hic Magister quod Deus potest dici trinus, sed non triplex.

Iuxta hoc quaeritur: cum Deus dicitur trinus, pro quo supponit hic terminus Deus? aut enim pro essentia, & sic essentia est trina: aut pro per¬ sona, & sic persona est trium vna: quorum vtrumque falsum.

Respondeo. Ad primum. Numerus secundum quod proprie accipitur est quantitas discreta: quantitas discreta in hoc differt a continua vt dicit Philosophus lib. praedicamentorum, quia partes quantitatis continuae copulantur ad aliquem communem terminum, vt partes lineae ad punctum, temporis ad instans: quantitas vero dis creta est cuius partes non copulantur ad aliquem communem terminum. Imporuit ergo numerus & distinctionem & separationem: Pater vero & Filius & Spiritus sanctus distinctionem habent. non separationem, vt ait Ambrosius: ideo non differunt simpliciter numero, sed numeto cum additione determinante, scilicet numero personarum qui importat distinctionem solam non separationem.

Ad 1. Quaecumque differunt re &c. Resp. Secundum quod res dicitur ens simpliciter, scilicet in genere substantiae siue ens absolutum, verum est: secundum quod dicitur communiter quod. cumque genus entis siue accidentale, siue sub stantiale, siue absolutum, siue relatiuum, non

Ad 2. De Damasceno. Resp. Damascenus intelligit de numero personarum, non de numere simpliciter

Ad 3. Vnitas secundum numerum respicisupposita non formas &c. Resp. Hoc intelligi tur de formis accidentalibus quae non dant esse non de formis substantialibus: in tribus vero sup. positis Diuinis est vna forma substantialis.

Ad 4. Idem & diuersum. Resp. In creaturis verum est vbi non inuenitur eadem essentia in pluribus suppositis, quia essentia creata terminata est & composita: sed non in Deo.

Ad secundam quaest. Resp. Vt iam dictum est, in Diuinis non est numerus simpliciter, sed cum determinatione: ideo nulla species numer ibi potest poni: sic autem nominat speciem numeri hoc nomen Trinitas quod dicit distinctionem sed cum vnitate: ternarius vero dicit distinctionem sine vnitate: ideo Trinitas bene dicitur non ternarius.

Ad 1. Quod opponitur. In omnibus rebus trefaciunt ternarium. Resp. Secundum quod res supponit pro creaturis tantum, verum est: si vero accipiatur vt commune per analogiam ad Creatorem & Creaturam, non est verum,

Ad 2. In Diuinis est numerus personarum Resp. Ille numerus non est numerus simplicite vnde non oportet quod sit ibi aliqua species numeri: imo in argumento est fallacia secundum quid & simpliciter.

Ad tertiam quaest. Resp. In Deo est distinctio personarum cum vnitate essentiae ideo bene dicitur, Deus est trinus, non triplex: quia trinus significat pluralitatem cum vnitate: triplex vero pluralitatem simpliciter.

Ad 1. Quod opponitur. Quod dicitur multiplex ratione effectuum. Resp. Argumentum es maiori affirmatiue, non a minori. Magis enim videtur quod debeat dici multiplex ratione effectuum qui sunt extra, quam personarum quae sunt intra: quia multiplicitas quae est extra in nullo repugnat simplicitati, altera vero repu gnat: nam ratione effectuum dicitur multiplex effectiue solum, sed ratione personarum dicere¬ tur multiplex formaliter.

Ad 2. Trinitas multiplex. Resp. Improprie loquitur, & est exponendus id est, multas personas continens.

Ad quartam quest. De suppositione termin huius Deus. Resp. Trinus importat simul distinctionem & vnitatem, quorum vnum refertur ad personam, alterum ad essentiam. Ideo secundum exigentiam predicati hic terminus Deus supponit communiter pro essentia & persona quando dicitur Deus trinus.

Articvlvs II. An sit in Deo numerus veritatum ab aeterno.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Ab eterno fuit verum hominem esse futurum, & alinum esse futurum, & hoc verum non est illud: ergo plures veritates fuerunt ab aeternos sed non extra Deum: ergo in Deo.

2. Deus ab aeterno praesciuit omnia quae fuerant futura in tempore: ergo sciunt ea ab aeterno ergo cum nihil sciatur nisi verum ab aeterno erant vera: ergo plures veritates ab eterno.

3. Verum & ens & aliquid siue aliqua res conuertuntur: sed plures res fuerunt ab aeterno: ergo plura vera: ergo plures veritates

4. Patrem esse Patrem est verum ab aeterno, & Filium esse Filium est verum ab aetemo: ergo cum hoc verum non sit illud, plura vera fuerunt ab aeterio: ergo plures veritate

5. Augustinus lib. 2. Soliloquiorum, comprobat animam immortalem per hoc quod est subjectum veritatis quae est aeterna: sed plures sunt veritates in pluribus animabus nec sunt Deus: ergo si huiusmodi veritates sunt aeternae plures veritates sunt ab aeterno. 6. Esse illud ad cuius negationem sequitur positio, est aeternum & necessarium: sed veritas est huiusmodi secundum Augustinum & Anselmum quia si veritas non fuit ab aeterno, veritatem non esse erat verum, & omne verum veritate est verum: ergo veritas aeterna: sed quicquid conue nit generi, conuenit cuilibet speciei: ergo om nis veritas est aeterna.

7. August. Nihil tam aeternum quam ratio circuli, & duo & tria esse quinque: ergo haec veri tas est aeterna: sed haec veritas non est Deus: ergo aliqua veritas praeter Deum est aeterna

Contra. 1. Veritas est id quod est vt ait Augustinus: sed ab aeterno non fuit nisi vnum id quod est: ergo vnum solum verum: ergo vna sola ve ritas.

2. Verum & ens conuertuntur: ergo veritas & essentia: sed non fuit ab aeterno nisi vna sola essentia: ergo vna sola veritas

Respondeo. Eorum quae significantur in nominibus, inuenitur triplex diuersitas: quaedam enim sunt quae secundum esse totum completum sunt extra animam, & huiusmodi sunt, entia completa, vt homo, lapis & huiusmodi quaedam quae nullum esse habent extra animam vt sominia & imaginationes falsae: quaedam sunt quae habent fundamentum in re extra animam, sed complementum rationis eorum, secundum id quod formaliter est, per animae operationem est, sicut vniuersale: nam humanitas formaliter aliquid est in rebus, sed non vnum in pluribus; sed secundum quod accipitur in intellectu, adiungitur ei per operationem intellectus intentio communis a qua dicitur vniuersale. Similiter tempus habet fundamentum in motu, sed secundum quod est numerus perficitur operatione animae numerantis. Similiter veritas fundatur super esse rei, quia veritas est in diuino esse, & eius quod est, tamen in comparatione ad intellectum tam increatum qui est: tius mensura quam imitari debet, quam creatum eius est mensura. Unde veritas est rectitudo sola mente perceptibilis secundum Anselmum: quia medium eius, scilicet esse in re, non deuiat ab extremis, scilicet ab esse in intellectu diuino a quo informatur, & in intellectu creato quem nata est informare. Unde ratio veritatis inchoat ab intellectu exemplaris, & completur in adaequatione ad intellectum exemplatum, veactuali quando actu apprehenditur eo modo quo est, vel habituali quando apta est sic apprehendi. Et quia ratio eius completur in quadam adae¬

quatione intellectus, ideo dicit Philosophus & Metaph. quod verum & falsum sunt in anima, sed bonum & malum in rebus. Veritas ergo per prius est intellectu diuino, consequenter in esse rei, consequenter in intellectu apprehendente, consequenter in signo enunciante: & secundum hoc quadruplex veritas potest distingui: veritas prima veritas rei, veritas apprehensionis, veritas signi seu enunciationis: quarum omnium vna dependet ab altera per ordinem. Cum ergo ratio veritatis fundamentum habeat in esse rei, & compleatur in actione intellectus, iudicium de veritate sequitur iudicium de esse rei & de intellectu: cum ergo non sit esse aeternum nec intellectus aeternus nisi vnus, non: est veritas aeterna nisi vna, nec veritas simplex immutabilis nisi vna.

Ad 1. Hominem esse futurum &c. Resp. Haec veritas ab aeterno fundatur super rationes ideales: illae autem vnitatem habent rei, distinctionem rationis a parte rerum quarum sunt ideae: veritas autem fundatur super ipsum esse, non super respectum: vnde vna est veritas, licet, respectu plurium rerum.

Ad 2. Deus praesciuit &c. Resp. Quamuis haec Deus ab aeterno praesciuerit & ab aeterno fuerint vera, tamen vna veritate, quia haec in Deo vnum erant secundum rem, quamuis differant secundum rationem.

Ad 3. Plures res fuerunt &c. Resp. Secundum quod res accipitur communiter ad essentiam & personam, plures res fuerunt ab aeterno, scilicet plures personae: nec tamen erant plura vera quia verum essential e est. Ad 4. Patrem esse Patrem. Resp. Horum vna est veritas realis, quamuis veritas enunciationum quae formantur a nobis de ijs sit multiplex.

Ad 5. quod opponitur de probatione August. Resp. Ratio Aug. fundatur super incorruptibili intentione veritatis quam apprehendit anima: ex quo patet quod habet potentiam aliquam & operationem non dependentem a corpore, vnde & substantia: ipsa enim intentio veritatis incor. ruptibilis est de se, quamuis res veritatem habens sit corruptibilis: accipit ergo etiam aeternum pro incorruptibili.

Ad 6. Omne illud ad cuius negationem &c. Resp. Ad negationem veritatis sequitur positio veritatis, non tamen eiusdem sed veritatis simpliciter: vnde veritas simpliciter aeternae est, sed non omnis veritas imo increata tantum quae nullius veritatis creatae est genus vel species.

Ad 7. Nihil tam aeternum. Resp. Vel loquitur de circulo secundum quod habet esse in niente diuina, vel aeternum dicit inuariabile, non id quod caret principio quamuis enim veritas secundum quod fundatur super esse rei corrumpi possit, remaneret tamen veritas prout fundatur in anima, & si anima deficeret, remaneret veritas in mente diuina.

EXPOSITIO. LITERAE [INgeneratione & generationem anni sui &c.]

Contra. AEternitas simplex est: ergo non est ibi annorum pluralitas. Resp. Verum est secundum se, sed in comparatione ad annos interioris mensurae, id est, temporis quos continet.

[Nec exemplum aliquod in diuinis.] Contra. Multa exempla inducuntur ab humanis in diuina. Resp. Loquitur de exemplo perfecto vniuersaliter sufficienti.

Quod in Patre est, & hoc & in Filio est.] Contra. Pateinitas est in Patre sed non in Filio. Resp. Paternitas non est quid, sed ad aliquide

Nihil in his est nouum) Tempore. [Nihil alienum) Natura. [Nihil separabile] Loco¬

Nisi credideritis non intelligetis. Contra. Non potest credi quod nullo modo intelligi. Resp. oportet praeiutelligi quid est quod dicitur pernomen, non quia est,

[Si ergo in vna persona Patris & illa inuenis quae plura esse videntur. ] Videtur esse argumentum a maiori affirmatiue, nam magis videntur ponere in Deo compositionem diuersae personae quae differunt re, quam diuersa attributa quae differunt ratione tantum. Resp. quamuis personae magis differant, tamen videntur minus habere rationem partis, eo quod quaelibet persona continet in se totum esse diuinum sed quodlibet attributum non videtur continere totum secundum rationem nominis, sed parte.

[Diceremus tres statuas vnum aurum.] Contra. Materia non praedicatur de composito, cum sit pars. Resp. In naturalibus materia non est tota eorum substantia: sed in artificialibus sic, secundum Philosophum lib. Phisic. Ordinatur enim in genere per suam naturam. Et ideo in naturalibus materia non praedicatur, sed in artificialibus sic.

Nullo modo triplex. ] Ratio est vna, quia triplex species est proportionis multiplicis, quae est proportio inaequalitatis.