Quaestio 1

Articvlvs I. An in Deo sit scientia.

AD primum sic proceditur. 1. Scientia conclusionum est, intellectus vero principiorum vt dicitur Ethic. 6. sed Deus nihil nouit per molum conclusionis seu ratiocinationis: ergo non est in ipso scientia.

2. Isaac lib. definit. Scientia vera est cognitio vera quam verificat ratio & demonstratio: sed Deus nihil cognoscit per rationem & demonstrationem: ergo non est in Deo scientia.

3. Scientia secundum Philosophos est assimilatio scientis ad scibile: sed Dei ad nullam rem est assimilatio, quia nulla conformitas: ergo in Deo nulla est scientia.

4. Omne illud ad cuius esse sequitur pluralitas, non est in vno simplicissimo: sed ad esse scientiae sequitur pluralitas, quia ponitur existentia cognoscentis, & cognoscibilis, & cognitionis: ergo non est in Deo.

Contra. 1. Nulla perfectio deest perfectissimo: scientia vero perfectio magna est: ergo non deest. Deo.

2. In omni agente secundum propositum, est agendorum cognitio: ergo in Deo.

3. Non est iustitia sine scientia: Deus iustus est: ergo scientia est in Deo.

Respondeo. Scientia accipitur vno modo stricte, scilicet habitus conclusionum: altero modo large quaelibet cognitio certa: hoc vltimo modo omnis sapientia est scientia, sed non conuertitur, nam scientia dicitur certa cognitio, sapientia vero per causam altissimam cognitio: in Deo vero est cognitio per causam altissimam, efficientem, exemplarem, finalem, scilicet essentiam suam: vnde in ipso est sapientia: ergo & scientia. Scientiam vero in ipso esse colligere possumus ex triplici confideratione. Vno modo ex consideratione eius in natura propria: cum enim sit actus purus, est po ma: forma vero depurata a conditionibus materiae principium est cognitionis intellectualis tam actiuae quam passiuae: vnde omnis forma separata omnino a materia oportet quod sit intellectualis, vel intellectualitate passiua tantum si non est per se subsistens, vel actiua etiam siest per se subsistens. AItero modo ex comparatione eius ad causata: est enim agens primum. & omne agens operatur ex intentione finis alicuius: vnde praeexigitur cognitio finis determinata, vel in ipso, vt in agente voluntario; vel in altero praeagente illi, vt in agente naturali: oportet ergo quod in Deo tanquam in primo agente sit praecognitio finis, & eorum quae ad illum ordinantur. Altero modo ex comparatione creatorum ad ipsum, quia scientia conditioest quae reperitur in creaturis eius per participationem, & magis secundum quod ad ipsum plus appropinquant: vnde oportet quod sit in ipsomaxime, sicut caliditas in igne.

Ad 1. & 2. & 3. De definitionibus illis. Resp. Descriptiones illae dantur de scientia quae est habitus intellectus possibilis, cuius est rationando discurrere a principijs notis ad conclusiones ignotas: in Deo vero non est intellectus possibilis, sed agens tantum.

Ad vltimum de pluralitate. Resp. Ad esse scientiae non requiritur pluralitas rei, sed rationis solum, nam idem potest esse sciens & scitum secundum diuersas rationes.

Articvlvs II. An scientia Dei connotet aliquid in creatura.

AD secundum sic proceditur. 1. scientia importat assimilationem scientis ad scibise: ergo cum scibile diuinum sit omnis creatura Dei, scientia connotat respectum ad creaturam.

2. Secundum Philosophum 5. Metaph. Scientia refertur ad scibile secundum esse, scibile ad scientiam secundum dici solum: ergo scientia, Dei connotat respectum ad sua scibilia: ergo ad creaturas.

3. Hugo de S. Vict. picit quod scientia quae de nullo est, ipsa nulla est, omnis enim scientia est de scibili aliquo: ergo connotat respectum ad scibile: erro &c.

Contra. 1. Circuscripta omni creatura nihilominus esset Dei scientia: ergo non connotat aliquid in creatura.

2. Deus se sciendo scit omnia scibilia sua: sed scire Dei respectu sui nihil connotat in creatura: ergo scientia Dei nihil connotat in creatura.

Item quaeritur: cum Deus ita sciat praeterita vt futura, quare scientia praeteritorum in ipso non appellatur memoria, sicut scientia futurorum praescientia?

Respondeo. Scientia Dei significat principaliter diuinam essentiam: sed quia significat per modum habitus cognoscitiui, significat eam sub quodam respectu ad scibile, sed hic respectus nihil secundum rem addit in ipsa essentia, sed solum secundum modum intelligendi, & tamen vere & realiter est in Deo. Scibile vero potest esse vel Deus, vel creatura. Scientia ergo de se, cum non dicat respectum nisi ad scibile, generaconnotat respectum aliquem ad crea¬ turam, nec in creatura: sed si addatur, scientia Dei de creaturis tunc connotat respectum ad creaturam: sed nihil ponit in creatura.

Ad 1. Quod opponitur de assimilatione. Resp. Fallacia consequentis est a superiori ad inferius affirmando, nam scibile non solum est creatura, imo ipse Deus. Quamuis ergo scientia importet respectum ad scibile, non tamen sequitur quod ad scibile hoc vel illud: sed scientia generaliter dicta ad scibile generaliter, scientia determinata ad scibile determinatum.

Ad 2. Scientia refertur ad scibile &c. Resp. quamuis scientia Dei respectu creaturarum referatur ad scibile creatum, non tamen ita refertur ad scibile sicut scientia creata, quia refertur solum secundum dici, non secundum esse, eo quod scientia increata non dependet a scibile creato, sed e conuerso: scientia vero creata, maxime humana, dependet a scibili eo quod causatur ab eo.

Ad 3. Hugonis. Resp. Quamuis scientia Dei respectu creaturarum referatur secundum dici ad scibile creatum, non tamen scientia Dei. generaliter, sed generaliter ad scibile.

Ad vltimum de memoria. Resp. Scientia Dei secundum diuersas considerationes dinersimode nominatur: nam per comparationem ad medium sciendi, scilicet per causam altissimam, id est, essentiam suam, dicitur sapientia: per comparationem vero ad res scitas, nominatur dupliciter, aut ad quaecumque scibilia, siue aeterna siue temporalia, sic appellatur scientia: aut ad temporalia tantum, & hoc dupliciter, aut ad bona & mala, & sic dicitur praescientia: aut ad bona tantum, quorum scilicet ipse est causa: aut ergo ad bona creaturae rationalis solum, sic dicitur praedestinatio: aut ad bona cuiuscumqe generaliter; aut ergo creaturae fiendae, sic appellatur dispositio: aut iam factae, sic prouidentia, quae consistit in regimine rerum de sublimi. cardine, vnde appellatur secundum Boentium lib. de consol, prouidentia, id est, porro videntia, & non praeuidentia: Quia vero praescientia non dicit dependentiam a rebus futuris, sicut memoria a praeteritis, ideo in Deo scientia futurorum. appellatur praescientia, sed scientia praeteritorum non appellatur memoria.

Articvlvs III. An scientia Diuina dicatur vniuoce cum scientia nostra.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Causa agens performam suam, vniuocum producit effectum, vt ignis per formam igneitatis agendo generat ignem: Deus vero per scientiam suam producit nostram scientiam: ergo oroducit vniuocam suae scientiae. 2. Scientia nostra exemplata est a Diuina scienia: sed omne exemplatum conuenit in forma cum suo exemplari, aliter non esset ratio quare potius exemplatum esset ab illo quam ab altero: ergo scientia nostra conuenit cum Diuina informa: ergo vniuoca est cum illa.

3. Quamuis in nobis scientia practica sit causa rerum, & speculatiua causata a rebus, tamen vtraque in nobis est scientia vniuoca: ergo a simili, quamuis scientia Dei sit causa rerum, & nostra sit causata a rebus, tamen vtraque est scientia vniuoca.

4. Per vnum aequiuocorum non venitur in cognitionem alterius: sed per scientiam nostram venitur in cognitionem Diuinae scientiae: ergo non est aequiuoca, sed vniuoca illi.

5. Anima nostra per sigillationem & impressione a Diuina scientia sit sciens: ergo sicut figura impressa cum figura imprimentis sigilli est: vniuoca, ita scientia nostra cum Diuina.

Contra. 1. Nihil de duobus vniuoce dictum est in vno accidens, in altero substantia: sed scientia in Deo est substantia, in nobis accidens: ergo vniuoca non est,

2. Omnis scientia vniuoca est per medium vniuocum: scientia Diuina & humana non est per medium vniuocum vt patet, quia Diuina per medium increatum, humana per medium creatum: ergo &c.

3. Maior est differentia creatae scientiae & increatae, quam formae pictae & naturalis: si ergo illa distantia formarum facit vt forma aliqua, sciicet hominis vel leonis, dicatur aequiuoce de vtraque, multo magis distantia scientiarum saciet vt scientia dicatur aequiuoce vt de vtraque.

4. Dicit Comment. 12. Metaph. Quod scientia Dei & nostra non est vniuoca, eo quod illa ? est causa rerum, nostra vero causata a rebus: si ergo &c.

Respondeo. Scientia Dei & nostra nec omnino dicitur vniuoce, quia nihil vnum est in creatura & creatore; vbicumque vero est vniuocatio vna est quidditas, sed differens esse: nec item omnino dicitur aequiuoce, quia ratio nominis aliquo modo conuenit vtrique, vtraque enim est cognitio certa, quamuis modo altero: sed dicitur analogice, non analogia participationis qua aliquid vnum differenter participatur a pluribus, vt ratio entis a decem generibus, sed anologia imitationis naturalis creatura enim imitatur creatorem inquantum potest.

Ad 1. De agente per formam. Resp. Intelligitur hoc de agente cuius forma & virtus est proportionata materiae in quam agit, sicut forma gnis aeris materiae, vnde & potest formam illam recipere: sed non de agente cuius forma non est proportionata materiae, vt fonma Solis agentis in inferioribus.

Ad 2. De exemplari. Resp. Exemplar conuenit in forma cum exemplato, conuenientia vel vniuocationis vel analogiae, vel primo modo vel secundo dictae: sic autem conuenit scientia Diuina cum nostra.

Ad 3. De scientia practica &c. Resp. Illa non est tota causa differentiae scientiae Dei a nostra: sed differentia medij per quod est cognitio, quia Deus cognoscit per essentiam, angelus per similitudines innatas, homo per acquisitas,

Ad 4. Per vnum aequiuocorum. Resp. Quamuis non sit aequiuoca, non tamen oportet quod sit vniuoca: nam medium est, scilicet analogia.

Ad 5. De sigillo. Resp. Non est simile, quia quamuis cera non proportionetur formae naturali sigilli vel aeris vel argenti, proportionatur tamen formae accidentali scilicet figurae suscipiendae: sed creatura non proportionatur Diuinae scientiae suscipiendae vllo modo.

ARTICVLVS IV An Deus cognoscat se & alia.

AD quartum sic proceditur. 1. Intelligibile est perfectio intellectus, quia facit ipsum esse actu intelligentem: sed intellectus Diuini nihil aliud a Deo potest esse perfectio: ergo non intelligit aliud a se.

2. Intellectus ab intelligibili a seipso differenti patitur, quia intelligere est quoddam pati secundum Philosophum lib. de anima: sed Deus a nullo patitur: ergo nihil a se differens intelligit.

3. Vt dicit Aristoteles & Comment. in principio lib. de anima, scientia vna dicitur nobilior altera, aut propter nobilius subjectum, aut propter nobiliorem modum: primo modo nobilior est scientia naturalis quoad aliquam partem sui, scilicet animam, quam Metaphysica: secundo modo e conuerso: si ergo Deus scit se, & scit alia, in eo eriti scientia quaedam nobilior, & quaedam ignobilior: aliqua ergo diuersitas & inaequalitas est in Dei scientia: sed hoc est falsum: ergo primum.

4. Deus scit se & alia, aut ergo eodem modo, aut altero & altero: si eodem ergo se scit per ideam, vel alia per ideam nescit: si altero & altero, ergo scientia eius non est vniformis: hoc autem totum falsum est: ergo primum ex quo sequitur.

5. Potentia ordinatur ad actum suum, & actus ad objectum: ergo potentia ad objectum: sed intellectus Diuinus non ordinatur ad aliud, quia ipse est finis omnium: ergo non intelligit aliud.

6. Vt ait Philosophus lib. de anima, scientiae diuiduntur quemadmodum & res: scientia Dei. non est nisi vna: ergo non cognoscit plura

7. Secundum Philosophum 12. Metaph. intellectus Diuinus vilesceret si intelligeret vilia: ergo non cognoscit vilia: sed respectu eius omnia alia a se sunt vilia: ergo non cognoscit ea.

Contra. 1. Omnis causa voluntaria cognoscit causata sua: Deus est omnium effectuum volitotorum causa voluntaria: ergo praecognoscit omnia causata.

2. Non potest esse iustus iudex qui non cognoscit iudicandos & eorum merita: ergo cum Deus sit iuitus iudex, cognoscit iudicandos & eorum merita: ergo aliud a se.

3. Non est minor cognitio Dei cognitione humana vel angelica: sed cognitio haec complectitur & se & alia: ergo & cognitio diuina.

4. quicumque cognoscit causam aliquorum. effectuum, & quia causa est, cognoscit illa: quia vt habetur in principio posteriorum, scire arbitramur vnumquodque cum causas cognoscimus &c. Deus cognoscit se causam omnium, & quia causa est: ergo cognoscit omnia.

Respondeo. Sicut visibile aliquid dupliciter dicitur: vel vt visibile primum & immediatum. quod est species rei visibilis in oculo, quae est perfectio videntis, & medium respectu rei visibilis, & principium visionis: vel vt visibile secundarium, id est, res exterius subjecta oculis: similiter & imaginabile dicitur duplici hoc modo: sic etiam intelligibile dupliciter dicitur: vel primum, scilicet ipsa species rei in intellectu; vel secundum, ipsa res quae per speciem ipsam intelligitur. Primo modo Deus non intelligit nisi si se solum, & sic intelligitur quod dicit Philosophus 12. Metapi. Deus nihil extra se intelligit. Secundo modo ntelligit & alia.

Ad 1. Intelligibile est perfectio intellectus &c. Resp. Hoc intelligitur de intelligibili primo mouo; non secundo: nam species lapidis perfectio est intellectus, non lapis ipse extra animam.

Ad 2. Intellectus patitur ab intelligibili &c. Resp. Hoc verum est de intelligere intellectus possibilis, non agentis: quia intellectus agens speciem intelligibilem efficit, sed possibilis recipit: sicut lux speciem visibilem efficit, & pubilla recipit. In Deo vero non est intellectus possibilis, sed agens tantum, vel vtroque potius dignior.

Ad 3. De scientia nobiliori &c. Resp. Hoc intelligitur de scientia quae causatur a rebus ipsis, non quae causat res.

Ad 4. Aut scit se & alia eodem modo. Resp. Eodem modo a parte cognoscentis, non eodem a parte cognoscibilis rei: scit enim omnia per seipsum: sed ipse respectu sui idea non est, sed veritas; respectu aliorum est idea siue similitudo.

Ad 5. De ordine potentiae ad actum &c. Resp. Hoc verum est vbi actus differt a potentia, & de objecto primo non secundo.

Ad 6. De diuisione scientiarum. Resp. Hoc intelligitur de scientia causata a rebus, tunc enim plura sciuntur per plura: sed Deus vno cit plura, vnde ratione medij vna est eius scientia de omnibus,

Ad 7. De vilificatione intellectus. Resp. Hoc verum est si intelligeret ea per modum nostrum. cuius modi imperfectio in tribus consistit: nos enim intelligimus ea ita quod eorum similitudine informamur: item ita quod simul actu nobiliora cum vilibus intelligere non possumus: item, ita quod aliqua compositione intellectus nobiliora & vilia intelligimus. Sic autem non intelligit Deus.

ARTICVLVS V An scientia Dei de omnibus sit terta & propria.

AD quintum articulum sic proceditur. 1. Certa & propria cognitio non potest de re haberi, nisi per certam & propriam rationem rei existentem in cognoscente vel per essentiam, vel similitudinem: sed nihil eiusdem rationis est in Deo & creatura: ergo Deus nihil habet in se quo possit certitudinaliter creaturas cognoscere,

2. Per causam primam & remotissimam non potest haberi certa & propria cognitio de re Deus est causa rerum prima, & ab eis remotifsima: ergo &c.

3. Certa & propria cognitio de re non potest haberi nisi per aliquid sibi proprium: sed impossibile est vnum & idem esse proprium diuersis: ergo, cum Deus quaecumque cognoscit, cognoscat per vnum & idem, non habet certam & propriam cognitionem de ipsis.

4. Id per quod habetur certa & propria cognitio de re, potest esse sufficiens medium ad concludendum eam esse vel non esse: sed essentia diuina non potest esse sufficiens medium ad concludendum creaturam aliquam esse vel non esse, quia ab aeterno fuit quando non erant crea¬ turae, & modo quando sunt: ergo per ipsam non potest haberi certa & propria cognitio creaturarum: sed per ipsam Deus cognoscit omnia, ergo non habet certam & propriam cognitionem omnium.

Contra. 1. Nobilior est certa cognitio & propria quam quae non sic est: sed cognitio diuina de omnibus est nobilissima: ergo &c.

2. Scire per causam efficientem est cognitiorei certa & propria: sed talis causa omnium est diuina essentia: ergo &c.

3. Scire per causam immediatam est cognitiocerta & propria: sed Deus immediatior est & intimor cuilibet rei quam aliqua altera causa: ergo quaecumque scit seipso, scit cognitione certa & propria.

Respondeo. Omnis cognitio quae est de causis omnibus rei, non tantum communibus, sed propriis, secundum id quod sunt, & secundum omnem habitudinem causalitatis adinuicem & ad effectum, est rei cognitio certa & propria: Dei, cognitio est huiusmodi, quia in eo quod cognoscit se, cognoscit causas rei communes & proprias, cum ipse sit causa vtrarumque: inde est quod ipse seipso cognoscit omnia cognitione certa & propria

Ad 1. De ratione rei cognoscibilis. Resp. quauis secundum identitate vniuocam nihil eiusdem rationis sit in Deo & creatura, tamen secundum identittae analogiae est, ita quod per prius in Deo. per posterius in creatura: vnde ratio esse nostrinon negatur in Deo esse, quia deficiat a ratione nostri esse; sed quia excedit esse nostrum: quanto lutem medium per quod res cognoscitur est perfectius, tanto cognitio eiusdem in Deo, perfectior est nostra scientia.

Ad 2. De causa prima & remotissima. Resp. Quamuis Deus sit causa prima, etiam est proxima, quia causa est omnium causarum. immediata & effectuum suorum, cum nulla operetur nisi mouente & cooperante virtute diuina. Non sic est de aliis causis primis & remotis in aliquo genere,

Ad 3. De proprio rei. Resp. Impossibile est. idem esse proprium plurium quae eodem modo ipsum participant: sed creaturae non participant esse diuinum eodem modo, quia vnumquodque creatum imperfecte participat, ideo assimilatur sibi res vna in quo non assimilatur alia; & ideo potest esse omnium similitudo propria: sicut si vno habitu sciret homo omnia Logicalia, Moralia, & Naturalia; ille habitus esset similitudo propria omnium Logicalium, Moralium, & Naturalium, quia nihil horum perfecte imitaretur habitum illum. Vel posset dici quod illud, Nihil potest esse principium diuerforum intelligitur de iis quae sunt in aliquo genere determinato, Deus vero extra omne genus est,

Ad 4. De medio sufficienti. Resp. Essentia vt essentia solum non est causa rei existendi, sed essentia vt potentia, sapientia, & voluntas, ex quibus concurrentibus bene concluditur res esse.

ARTICVLVS VI. An scientia in Deo sit vniuersalis vel particularis.

AD sextum articulum sic proceditur. 1 Scientia vniuersalis est, quae est per cau. sam vniuersalem: sed Deus est causa omnium. vniuersalissima: ergo omnia quae scit per seipsum, scit per causam vniuersalem: ergo scientia de illis est scientia vniuersalis.

2. Scientia quae est per medium nihil habens de proprietatibus rei, est scientia vniuersalis & communis, sicut scientia de Paulo per speciem hominis: sed talis est scientia Dei de rebus perseipsum: ergo &c.

3. Scire in specie, est scire in vniuersali, multo magis in genere subalterno, multo magis in generalissimo: sed Deus multo est abstractior a qualibet re quam genus generalissimum: ergo scirg in ipso est scire in vniuersali.

4. Scire rem per medium quod aequaliter se habet ad plura, est scire rem in vniuersali: sed Deus hoc modo per seipsum scit omnia: ergo in vniuersali.

Contra. 1. Scire rem in vniuersali est scire imperfecte & in potentia, quia particularia non sunt in vniuersalibus nisi in potentia, quia posito homine no ponitur Paulus actu, nec posito animali ponitur homo: Deus autem nihil scit imperfecte: ergo nihil in vniuersali tantum.

2. Scire vniuscuiusque naturam propriam & particularem est scire in particulari, non in vniuersali: sic autem nouit Deus omnia: ergo &c.

3. Scire per causam immediatam est scire in particulari, non in vniuersali: sed Deus scit omnia per seipsum causam immediatissimam: ergo &c.

Respondeo. Sicut dicit Comment. 12. Metaph. Scientia Dei nec est scientia in vniuersali nec est scientia in particulari: hae enim sunt, differentiae scientiae ex parte medij causatae a rebus quae accipitur cognitione diuersorum secundum diuersa media: non autem scientiae causantis res quae omnia cognoscit per vnum medium, quod nec est vniuersale nec particulare,

Ad 1. Scientia vniuersalis est per causam vniuersalem. Resp. Hoc intelligitur de causa praedicabili & remota: Deus autem non est causa vniuersalis praedicabilis & remota, sed omnibus proxima.

Ad 2. De medio nihil habente de proprietatibus. Resp. Deus habet omnia propria rei in se vt in causa, sed non vt in essentia, vel ratione sua: verbum autem illud intelligitur de eo quod neutro modo habet.

Ad 3. Deus est abstractior &c. Resp. Abstractio medij non est causa tota quare res dicitur sciri in vniuersali, sed modus abstractionis: quia vniuersale a particularibus abstrahitur secundum intentionem solam, vt commune ad illa, praedicabile de illis, ad quod illa se habent ex additione; vnde se habet quasi in potentia materiali ad illa: sed Deus abstractus est secundum rem, non vt commune de illis praedicabile, ad quem nihil se habet ex additione, in quo sunt, omnia vt in potentia actiua.

Ad 4. De medio aequaliter se habente ad plura. Resp. Dupliciter potest aliquid aequaliter se habere ad plura: vel habitudine intrinseca, vt indifferens ab alijs: vel extrinseca per differentiam ab illis: primo modo scire per tale medium, est scire in vniuersali, quia tale non applicatur ad vnumquodque nisi per additionem: secundo modo non, quia tale applicatur vnicuique sine additione: & hoc modo aequaliter so Deus habet ad omnia.

Ad 1. in contrarium, de scire in. potentia & imperfecte. Resp. Deus nihil scit in potentia, nec in vniuersali: nec tamen ex hoc sequitur quod sciat in particulari, vt dictum est,

Ad 2. Scire naturam propriam est scire in particulari. Resp. Non est verum nisi quando scitur per propria ipsius rei.

Ad 3. Scire per causam immediatam. Reip. Hoc verum est de causa immediata & coniuncta: sed Deus quamuis sit causa immediata, non tamen coniuncta.

ARTICVLVS VII. An in Deo scientia sit in actu solum vel etiam in habitu.

AD septimum articulum sic proceditur. 1. Scientia Dei est causa rerum: ergo, cum posita causa ponatur effectus, scientia Dei in actu causa est rerum in actu: ergo antequam res sit in actu, scientia Dei de re non est nisi in potentia.

2. Gregorius Nagiangenus dicit, quod excogitatio Dei opus existit: sed operatio Dei non semper est actu: ergo nec excogitatio.

3. Potentia Dei operatiua non semper est in actu respectu suorum operabilium: ergo nec potentia intellectiua respectu intelligibilium.

4. Quaecumque possunt esse, possunt sciri a Deo esse: sed multa possunt esse quae non erunt: ergo potest multa Deus scire esse, quae nescit esse.

5. Secundum Auicennam, sicut idem corpus non potest pluribus figuris simul figurari, sic nec idem intellectus plura simul intelligere actu: ergo intellectus diuinus non intelligit actu plura simul: ergo quaedam intelligit in potentia.

Contra. 1. Scire in potentia est scire imperfecte: sed Deus nihil scit imperfecte: ergo, &c.

2. Deus est purus actus: ergo non est aliquid in eo in potentia.

3. Omne quod exit de potentia in actum, mutatur: quod ergo non potest mutari non potest exire de potentia in actum: ergo in Deo vel nihil est in potentia, vel frustram est.

4. In quo potentia non differt ab actu, semper potentia est in actu: sed in Deo non differt potentia ab actu: ergo, &c.

Respondeo. Sicut dicit Auicenna 6. de Naturalibus, intelligere vel scire se habet in quadruplici differentia. In nobis enim est scire vel intelligere in potentia nuda; & in potentia disposita per habitum insufficientem, vt per scientiam principiorum; & in potentia perfecta per habitum completum, vt per habitum conclusionum; & in actu per actualem cosiderationem: vt scientia scribendi in puero qui nihil scit de pertinentibus ad artem; & in addiscente scribere qui iam scit elementa formare, quasi principia artis; & in scriptore perfecto qui iam scit artem scribendi; & in actu scribente. In his quatuor modis intelligendi, solum intelligere diuinum, cum sit perfectum, in actu est solum, non in poteatia, vel in dispositione, vel in habitu.

Ad 1. de Scientia. Resp. Quamuis Dei scientia sit causa rerum, non tamen scientia in actu est actu causa, est enim causa voluntatia non necessaria, & ideo dilatoria est causa.

Ad 2. Resp. Gregorius loquitur per causam, non per essentiam, id est, excogitatio Dei est causa operis.

Ad 3. De potentia operatiua. Resp. Potentia operatiua semper est in actu de se, sed non semper est in effectu: sicut Sol in actu lucendi, sed non in effectu illuminandi, quod contingit ex possibilitate alterius, non sui. Quia ergo operari connotat effectum in altero, ideo non semper operatur Dei potentia operatiua: sed scire vel telligere non connotat effectum in altero, sed actum solum, ideo femper antelligit potentia Deiintellectiua.

Ad 4. Des quae possunt esse, &c. Resp. Quamuis Deus sciat esse quod prius nesciebat esse, hoc tamen non contingit mutatione facta ex parte. icientis, sed scibilis: nam insa praesentialitas & tuturitio non accidit scientiae Dei sed rei scibili tantum.

Ad 1. De intelligendo actu phira. Resp. Hoc intelligitur secundum statum naturae, & de intellectu qui plura per plura intelligit, non qui plura per vnum, vt diuinus.

EXPOSITIO LITERAE. [OEipsum solus perfecte nouit.] Contra. Ti¬

Onitas sibi soli nota est, & homini assumpto. Aut loquitur de cognitione perfecta, aut imperfecta: si de perfecta, ergo & homo assumptus perfecte nouit: si de imperfecta, ergo non solus homo assumptus nouit. Resp. Loquitur de cognitione perfecta: sed cognitio perfecta dupliciter est, vel vniuersaliter, sic conuenit Trinitatis vel in genere, sic conuenit soli Christo hominiqui solus perfectionem cognitionis habet in genere creaturae.

[Creator essentiam non significat] Contra. Hoc nomen est de tribus personis praedicabile: ergo essentiale. Resp. In nomine croatoris duo intelliguntur, scilicet Dei actio, & respectus ad creaturas: quoad primum, essentiam significat sed non vt essentiam, imo vt actionem: quoad secundum non significat essentiam, quia respectus ille nihil ponit in Deo, nisi secundum modum intelligendi.

Si futura non essent, non esset in Deo praescientia.] Contra. Praescientia est scientia: scientia est essentia. Resp. Praescientia significat duo: respectum, & id super quod respectus fundatur: non esset praescientia quoad primum; esset tamen quoad secundum, sicut & cessante ratione pretij manet nummus. In argumento ergo fallacia accidentis est.

Non minor esset quam modo.] Contra pauciora essent scita. Resp. Scibile creatum se habet ad scibile aeternum vt punctus ad lincam, vnde non auget scientiam Dei.