Quaestio 1

Articvlvs I. An Deus cognoscat mala.

AD primum articulum sic proceditur. 1. Ad cognitionem requiritur praesentia cognoscibilis in cognoscente, aut per essentiam, aut per speciem: sed malum non est praesens in Deo cognoscente, nec per essentiam, neque per speciem: ergo Deus non cognoscit malum.

2. In hoc differt secundum Philosophos scientia Dei a nostra, quia scientia Dei est causa rerum scitarum, sed nostra est causata a rebus scitis: sed scientia Dei non est causa nialorum: ergo non est de malis.

3. Potentia secundum rationem intelligendipraecedit scientiam propter quod secundum Richardum de S. Vict. lib. de Trinit. potentia appropriatur Patri, sapientia Filio, bona voluntas Spiritui sancto: ergo non est minoris ambitus sed maioris: ergo ad quaecumque se extendit scientia se extendit & potentia: sed potentia non se extendit ad mala: ergo nec scientia.

4. Dicit Comment. 3. De anima, quod si quis intellectus sit semper in actu, non cognoscit priuationem omnino: sed intellectus diuinus est semper in actu: ergo &c.

5. Scientia est assimilatio scientis ad rem scitam: sed Deus nullo modo assimilatur malo: ergo &c.

6. Si malum cognoscitur a Deo, aut ergo per se, aut per aliud: si per se, ergo habet propriam naturam & speciem: si per aliud, ergo per accidens & imperfecte.

Contra 1. Contrariorum eadem est disciplina: bonum & malum sunt contraria: ergo cum Deus cognoscat bona, cognoscit etiam mala.

2. Vt dicit Philosophus 1. de Anima. rectum est index sui & obliqui: ergo cum Deus cognoscat recta, cognoscit & obliqua.

3. Deus est iudex justus & retributor bonorum & malorum: ergo cognoscit vtrorumque merita.

4. Prophetae futura quae predicebant, legebant in speculo aeternitatis: sed pedcata populi futura praedicebant: ergo ibi ea legebant: sed quaecumq; sunt in illo speculo cognoscit Deus: ergo cognoscit peccata.

Respondeo. Nescire dicitur dupliciter: vno modo metaphorice, id est, ad modum nescientis se habere reprobando sicut monetam incognitam: altero modo proprie id est, rei notitiam non habere Primo modo non cognoscit Deus mala. Secundo modo contingit aliquid cognosci dupliciter: aut per speciem suam, aut per speciem alienam: primo modo cognoscitur nabitus, secundo modo priuatio: primo naturae malitiae substrata cognoscitur, secundo modo malitia ipsa per speciem oppositi habitus, sicut tenebrae per lucem, vt dicit Dionys. lib. de diu. nom. cap. 7. Species vero qua cognoscitur, est idea boni illius quod per malitiam priuatur, non enim cognoscitur priuatio nisi per speciem habitus oppositi: malum vero non opponitur priuatiue, nisi circa idem subjectum, vnde non opponitur malum bono prout est in Deo, nisi secundum generalem rationem boni, sed opponitur bono determinato in creatura, cui bono potest admisceri defectus. Cognoscit ergo Deus bona per vnicum medium, scilicet, per essentiam propriam: mala vero quasi per duplex medium, per essentiam suam cognoscit habitum oppositum, & illo mediante cognoscit defectum eius, & ideo dicitur inala a longe cognoscere: si vero non cognosceret Deus nisi essentiam suam. cum illi non admisceatur nec opponatur ma: lum, non cognosceret malum.

Ad 1. Quod ad cognitionem requiritur praesentia cognoscibilis &c. Resp. Hoc intelligitur de cognitione rei per se, non per accidens,

Ad 2. Scientia Dei est causa rerum. Resp. Hoc de scientia intelligitur practica, quae tantum est benorum: non de speculatiua qua cognoscit etiam aeterna bona, & qua cognoscit temporalia, mala, & qua cognoscit sibi possibilia omnia; nec tamen causat haec vel illa¬

Ad 3. De potentia. Resp. dupliciter dicitur potentia: aut generaliter quaecumque potentia. siue cognoscitiua siue motiua, haec praecedit scientiam: aut specialiter potentia motiua seu operatiua, haec consequitur: mala non sunt in potentia Dei secundo modo: primo autem modo possunt dici esse in potentia Dei cognoscitiua, sic dicuntur esse in Dei scientia. Sed secundum intellectum Richardi etiam potentia operatiua praecedit scientiam, quia in qualibet substantia est potentia operatiua, & non conuertitur: praeterea non videtur conueniens dicere mala esse in Dei potentia cum nullo modo possit mala. Ideo dicendum melius, quod potentia & sapientia possunt dupliciter consideraris vvel per comparationem ad subjectum, sic potentia praecedit scientiam & est maioris ambitus. quia in qualibet substantia est potentia operatiua & non conuersim vt dictum est: x vel percomparationem ad objectum, & sic scientia est maioris ambitus qua potentia, quia scietia est de omni possibili, sed non potentia de omni scibili.

Ad 4. De priuatione. Resp Hoc intelligitur de cognitione qua cognoscitur aliquid vt intellectum primum, quod est intellectum & ratio intelligendi: sic Deus non cognoscit nec bona nec mala creata, secundum Philosophum 12. Metaph. non autem loquitur de cognitione qua cognoscitur aliquid vt intellectum secundum quod est intellectum, sed non ratio intelligendi. Ad 5. De assimilatione. Resp. Hoc intelligitur de cognitione rei per se, non per accidens: Deus vero bona cognoscit per boni similitudinem, mala vero non per similitudinem mali, sed boni: cognoscit enim vnamquamque rem, & quantum de bonitate eius participat, & in quo deficit.

Ad 6. Aut per se, aut per accidens. Resp. Cognosci aliquid per accidens dupliciter potest intelligi, aut per accidens a parte cognoscentis, sic Deus nihil cognoscit per accidens, sed per essentiam suam omnia: aut a parte rei cognitae, nc Deus mala cognoscit per accidens, eo quod non habent esse nisi per accidens, & sicut babent esse, ita & cognosci, & haec est eorum perfecta cognitio, scilicet per aliud. In jis vero quae habent cognosci per se, cognitio per accidens est imperfecta: sed respectu priuationis, haec cognitio est perfectissima & nobilissima quae possit, esse illius, non quae possit esse simpliciter.

Articvlvs II. An Deus cognoscat singularia.

AD secundum sic proceditur. 1. Boetius diXcit quod particulare est dum sentitur vniuersale dum intelligitur: sed in Deo non est cognitio sensitiua: ergo nec cognitio particularium.

2. Particulare vt sit particulare habet per materiam: sed potentia immaterialis vt intellectus non apprehendit nisi a materia depuratum: ergo non apprehendit particulare: ergo &c.

3. Particularia non sunt in causa vniuersali nisiin potentia: ergo nec in ea cognoscuntur nisi in potentia: sed Deus nihil cognoscit nisi in seipse causa vniuersali, & nihii cognoscit in potentia: ergo non cognoscit particularia.

4. Vt Dicit dyonisius 2. de diui. nom. Creaturae egrediuntur a Deo vt diuersae lineae ab eodem centro, & diuersae figurationes ab eodem sigillo: sed per visionem solius puncti non cognoscuntur omnes particulares lineae ab ipso egredientes, nec per visionem sigilli omnes sparticulares figurae: ergo a simili per visionem sui ipsius non possunt cognosei omnes particulares creaturae.

Contra. 1. Deus est remunerator meritorum: sed merita sunt in operibus particularibus hominum particularium.

2. Deus cognoscit res per causam: sed causa est singularium, quia operatio est circa singularia: ergo cognoscit singularia.

3. Perfectior est cognitio vniuersalium & particularium, quam vniuersalium tantum: ergo cum Deus habeat perfectissimam cognitionem, cognoscit singularia.

Respondeo. Vt ait Philosophus. 1. Post. Scire arbitram: vnumquodque cum causas cognoscimus & principia prima vsque ad elementa: Deus cognoscit per essentiam suam causas omnium. singulari um & vniuersales & particulares, hoc est propriam efficientem, finem, materiam, & formam tanquam existens eorum tota causa & immediata, & ideo cognoscit seipso omnia singularia. Sicut si artifexsper ideam arcae esset causa omnium quae concurrunt ad arcam & materialium & formalium principiorum, per illam ideam vniuersalem cognosceret totam arcam. Philosophi vero ponebant quod Deus mediantibus creaturis sublimioribus gradatim erat inferiorum partiuularium causa, & quod non erat causa materiae, ideo non ponebant Deum cognoscere particularia.

Ad 1. Ex Boentio. Resp. Boetius loquitur de particulari & vniuersali per comparationem ad cognitionem nostram quae non est causa rerum: ideo diuersimode cognoscit diuersa, quia particulare non nisi per formam indutam conditionibus materiae, vniuersalia vero per formam depuratam a conditionibus materiae; & sic diuersimode cognoscit particularia & vniuersalia. Sed scientia Dei est tota causa rerum, ideo per se non per conditiones rerum cognoscit eas: vnde cognoscit particularia & vniuersalia, nec vniuersaliter nec particulariter a parte cognoscentis: sed tamen vniuersaliter & particulariter a parte cognitorum.

Ad 2. De potentia immateriali. Resp. Potentia immaterialis quae non est causa rerum materialium non apprehendit materialia nisi perdepurationem a materia: sed potentia immaterialis, quae est causa rerum materialium, per seipsam formam immaterialem apprehendit immaterialia.

Ad 3. De causa vniuersali. Resp. In causa vniuersali quae non est tota & sufficiens causa particularium, sed indigens additione, particularia non cognoscuntur nisi in potentia: sed in causa vniuersali quae est tota causa, cognosci possunt actu:

Ad 4. De lineis & figuris. Resp. Causa huius est, quia punctus non est tota causa linearum particularium, sed cum illo situs siue positio: nec igillum tota causa figurationis, quia non est causa cerae per qua particularis autur, & ideo corum visione non cognoscuntur: illa vero est tota causa particularium & eorum quae in eis sunt.

Articvlvs III. An ea quae Deus cognoscit sint in ipso.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Omne id in quo est aliquid aliud ab eo, compositum est: ergo cum Deus sit simplicissimus, in Deo non sunt alia ab ipso cognita.

2. Deus cognoscit non tantum bona sed mala: sed mala non sunt in Deo: ergo nec ominia quae cognoscit in eo sunt.

3. Ita sunt in Dei cognitione ea quae nunquam erunt sed esse possunt, sicut futura: sed illa in Deo non sunt, quia secundum Ambrosium idem: est esse in ipso, & ex ipso, & per ipsum: ergo non omnia quae cognoscit sunt in ipso.

4. Quaecumque sunt in Deo, sunt in eo lux & vita, secundum illud Ioan. 1. Quod factum est in ipso vita erat: sed mala & quae nunquam futuri sunt, non sunt lux nec vita, quia non habent in se rationem cognoscendi vel essendi: ergo non sunt in ipso.

5. Sicut Deus est lux & vita, ita sapientia & omnipotentia ergo qua ratione quaecumque sunt in Deo, Iux & vita sunt; eadem ratione sapiunt, & omnipotentia sunt: sed lapis & asinus n Deo non sapiunt: ergo in Deo non sunt.

6. Si quae cognoscit Deus in ipso sunt, aut per similitudinem aut per essentiam: si per essen¬ tiam, ergo lapides & asini essentialiter sunt in Deo: si per similitudinem solam ergo in ipso non inouentur & non viuunt, contra illud quod dicit Paulus Act. 17. in ipso viuimus mouemur & sumus

Contra. 1. Quaecumque sunt in cognitione alicuius, sunt in ipso cognoscente: sed omnia a Deo cognita in cognitione Dei sunt: ergo in Deo cognoscente.

2. Dicit Magister in dist. praecedenti, quod ideo omnia dicuntur esse in Deo, quia in eius scientia sunt: ergo non tantum entia sed etiam possibilia, nec tantum bona sed mala in Deo sunt.

3. AEque nouit non entia sicut entia, & vocat ea quae non sunt tanquam ea quae sunt Rom. & ergo vtraque aeque in Deo sunt.

4. Ponatur aliquid a Deo cognitum quod Deus potest facere, sed non faciet: illud aut est in Deo: aut non: si est ergo etiam non entia, nec futura, a Deo cognita in Deo sunt: si non est, aut potest poni in esse, aut non: si non, ergo non est possibile, quod est contra positum: si sic, ponatur: aut est in Deo tunc, aut non: si est, ergo aliquid est in Deo quod prius non fuit: si non, ergo non omne quod a Deo factum est, in ipso est: sed hoc totum est falsum: ergo in Deo sunt, omnia ab ipso cognita.

Respondeo. Haec praepositio, in, secundum quod diuersis adiungitur, notat diuersas habitudines vnde aliam notat habitudinem quando dicuntur aliqua esse in Dei scientia, vel in Deo, vel in essentia diuina. Nam scientia significa per modum habitus in quo aliqua possunt diciesse vt eius objecta: Deus significat per modum. rei subsistentis, cuius est agere, ideo in ipso possunt dici aliqua esse vt in causa, vel vt in causa potente & non operante, vel vt in causa potente & operante: essentia diuina significat per modum formae, ideo in ipsa non possunt dici esse nisi formam illam confitantia aliquo modo Quia ergo tam bona quam mala, & tam entia quam possibilia obiecta sunt diuinae scientiae: ideo omnia possunt dici esse in Dei scientia. Quia vero causa potens non operans est causa secundum quid, sed causa potens & operans est causa simpliciter: ideo quae sunt in Deo vt in causa potente solum, non dicuntur in ipso esse simpliciter vt possibilia; quae vero ordinata sunt ad esse, dicuntur in ipso esse simpliciter vt in causa. Quia vero sola aeterna communicant esse Diuinum, ideo sola possunt dici esse in eius essentia.

Ad 1. Omne illud in quo est aliud &c. Resp. Creatura vt est in Deo non est aliud ab ipsosed ipse.

Ad 2. De malis. Resp. Non omnia quae sunt, in Dei scientia sunt in ipso, sed solum quae sunt, in eius scientia practica.

Ad 3. Ita sunt in Dei cognitione quod nunquam erunt &c. Resp. Hoc verum de cognitione speculatiua non practica: hoc tamen non facit differentiam a parte cognoscentis, sed a parte cognitorum.

Ad 4. De luce & vita. Resp. Illa quae nunqua erunt, non sunt in Deo simpliciter, quamuis sint in eius potentia, vnde non sunt lux & vita illa enim snia in Deo luax & vita esse dicuntur: quae sunt ordinata ad cognitionem, & motum seu operationem. Ad 5. De sapientia & omnipotentia. Resp. Non est simile, quia sapientia & omnipotentia. non sic important conditiones generales rebus. communicabiles, sicut lux & vita, quorum vnum dicit principium cognitionis, aliud principium operationis; vnde dicitur fons viuus argentum viuum viuacitate motus, & operationis.

Ad 6. De similitudine. Resp. In ipso dicuntur esse res vt in causa non tantum efficiente sed etiam exemplari & finali: primum pertinet ad potentiam: secundum ad sapientiam: tertium ad bonitatem. Secundum vero quod sunt in ipso vt in causa exemplari, sic dicuntur esse in eo ratione cognitionis per similitudinem non peressentiam. Quod autem dicit Paulus, in ipso viuimus &c. Resp. Loquitur de existentia in ipsovt efficiente & conferuante res quae sunt iam productae ab eo, & hoc secundum tria quae sunt, in rebus, substantiam, virtutem, & operationem.

Ad ea quae opponuntur n contrarium respondendum est sic.

Ad 1. Quaecumque sunt in cognitione Dei, sunt in ipso cognoscente. Resp. Hoc verum est de ijs quae sunt in cognitione Dei practica, non speculatiua tantum.

Ad 2. Ex Magistro. Resp. Magister intelligit de scientia practica, non speculatiua tantum.

Ad 3. AEque nouit &c. Resp. Hoc intelligitur de scientia speculatiua, non de practica.

Ad 4. De possibili non futuro. Resp. Illud simpliciter non est in Deo, quamuis sit in Dei, potentia. Ad illud quod opponitur, aut potest poni in esse &c. Resp. Absolute & per se ponipotest, sed tamen facta positione quod nunqua erit, non potest: & haec est impossibilitas conditionata non absoluta.

ARTICVLVS IV Ea quae Deus cognoscit, qualiter sint in ipso.

AD quartum articulum sic proceditur. 1. dicit Augustinus, quod res in Deo sunt vita & lux, sed in seipsis vespera & tenebrae; sicu archa in mente artificis vita est, sed in opere vita non est: sed verius sunt ubi lux & vita quam vbi sunt opposita his: ergo verius sunt in Deo quam in seipsis.

2. Dicit Philosophus. 1. Metaph. vnumquod que sicut se habet ad esse, sic se habet ad veritatem, & sicut ad veritatem sic se habet ad cognitionem: sed verius cognoscuntur res in Deo quam in proprio genere: ergo verius ibi sunt,

3. Verius est veritas increata quam creata: res in Deo habent esse veritatis increatae, in seipsis veri tatis creatae: ergo verius sunt in Deo.

Contra. 1. Verius habet esse res vbi est per essentiam quam vbi est per similitudinem: sed in Deo habet esse per similitudinem, in proprio genere per essentiam: ergo verius est in propriogenere.

2. Verius est esse in actu quam in potentia solum: sed res in Deo sunt in potentia solum, in proprio genere sunt actu: ergo &c.

3. Veritas rei est id in quo res distinguitur: ergo verius sunt res vbi habent esse distinctum & proprium, quam vbi esse commune & indistinctum: ergo verius sunt in proprio genere quam in Deo.

Respondeo, Esse creaturae potest quadrupliciter considerari: vno modo prout in natura propria: altero modo prout est in cognitione nostra: tertio modo prout est in Deo: quarto modo generaliter vt commune prout abstrahit ab his omnibus. Cum vero quaeritur an res verius sint in natura propria quam in Deo, vel in anima: aut intelligitur de vero esse sui generis, scilicet hominis, vel asini, vel huiusmodi: aut de vero esse generaliter: primo modo verius sunt, res in propria natura, quia lapis sui generis esse habet in propria natura actu, in Deo vel in anima non nisi in similitudine, vel in potentia: secundo autem modo simpliciter verius sunt in natura propria quam in anima, quia ibi substantialiter, hic accidentaliter; secundum quid & contratrio, quia esse earum in seipsis est materiale, in anima spirituale: in Deo vero simpliciter verius sunt quam in natura propria, quia esse earum in Deo Deus est, sed earum esse in natura propria creatura est,

Ad 1. Verius est res, vbi est per essentiam &c. Resp. Hoc verum est de esse determinato, non de esse simpliciter id est sine determinatione: nam verius esse habet asinus in Deo quam in stabulo, sed non verius esse asini.

Ad 2. Verius est esse in actu &c. Resp. Res in Deo habent esse in actu, sed non esse sui generis.

Ad 3. De esse distincto. Resp. Res in Deo habent esse distinctum, quia habent in Deo ideas proprias: quamuis enim sint in vno illud tamen est omnis distinctionis principium.