Quaestio 1

¶ Distinctionis none questio prima. QVeritur circa hanc distinctionem / an quis in digne hoc sacramentum suscipere possit. Pro solutione questionis nota distinctionem com munem aliquis suscipit sacramentum et non sacra mentaliter vt hereticus / aliquis sacramentum sacra mentaliter et non spiritualiter vt christianus in peccato existens. Aliquis suscipit sacramentum sacramen taliter et spiritualiter vt bonus christianus sine pec cato. Aliquis sacramentum suscipit spiritualiter es non sacramentaliter vt qui desiderat capere hoc sa cramentum et non habet illum qui potest ei conferre vel quia est procliuus ad vomitum vt de hugone samcti victoris contigit ascendat filius ad patrem etc. Secundo nota quod indignus est ille qui est in peccato mortali vel prohibitus ab ecclesia. qui peccauit et iam penituit non est in peccato licet alicuius pene sit reus. Si petas quis idonee potest hoc sacramentum suscipere dicitur adultusfidelis mente proditus ieiunus ieiunio nature deuotus non prohibitus sine conscientia peccati mortalis legitime confessus adultus. consuetudo facit quod iuuenes citius consite antur quam assumant corpus domini cum requiritur ma ior discretio in assumptione corporis domini / dicitur fidelis / in festo paschatis iudeus non obligatur nec ad precepta pura ecclesie. mente praeditus. ob amentes relique particule sunt lucide non est necessarium commicare in die paschatis sufficit die iouis sancto vel vsque ad octauas post pascha sicut eugenius declarauit.

¶ Istis notatis pono conclusiones. Prima est: licet existens in veniali digne sacramentum eucharistie su scipiat / existens in mortali actuali suscipiens peccat nouo peccato. prior pars est clara / veniale non impedit gratiam nec materia est penitentie requisita. secunda pars patet per illud prime corinth. xi. prober seipsum bomo et sic de pane illo edat et de calice bibat qui enim indigne manducat et bibit iudicium sibi manducat et bibit non diiudicans corpus domini iudicium manducat id est dampnationem secundum glo. interli. hoc est peccatum mortale cui debetur dampnatio et sequitur ideo inter vos multi infirmi et inutiles et dormiunt multi quod exponens glo. interlinia. febribus et longis infirmitatibus multi moriuntur. Rec sequitur existens in mortali communicans mortaliter peccat. ergo accipiens in veniali venialiter peccat Secunda conclusio licet quis fecerit aliquam diligen tiam sed non sufficientem de peccatis preteritis es oblitis commuicans peccat esto quod contritus de omnibus peccatis suis antequam est confessus non debet communicare. prior pars patet talis per suam ignoran tiam crassam vel supinam non excusatur a toto licet a tanto. ergo adhuc est in peccato mortali sed quilibet talis indigne suscipit ex secunda parte prime. Secunda pars patet quia est preceptum / infesto pascha tis homines obligantur facere penitentiam sacramentum / patet de penitentiis et remissionibus om nis vtriusque. et causa est quia debet tunc communicare si etatem habeat. ergo quandocunque aliquis debet communicare debet confessionem vocalem facere et hoc regulariter vbi tamen nullus reperitur ad celebrandum in parrochia in lollemni festo nisi vnus cui deest copia sacerdotis talis potest celebrare habens con fessionem vocalem in voto / vocalem dico prerequiri tur quod sua delicta detestetur et sic aliquis celebrat non confessus licite / dicitur fratres minores habent in constitutionibus non debent se confiteri aliis tunc minor existens in campis cum laico interdum celebrat sine confessione. Tertia conclusio licet non ieiunus non debet communicare nec penam canonicam habens tamen qui fecit sufficientem indaginem cum reuerentia accedere potest. prior pars patet auctoritate augustini ad inquisitiones ianuari et recitatur de conse. d. ii. Si quid. et est modus ecclese et rationabile est quod pris dominicum corpus ingrediatur quam aliquis cibus intellige de ieiunio nature hoc est nec cibum nec potum capere post mediam noctem. vii. que. i nichil. §. nullus de consecratione distinc. ii. ca. placuit. Secunda pars patet / alioquin nulli pateret modus eundi cum ille facit quod in se est secundum fragilitatem humanam / nec requiritur dormitio post cenam vel prandium ad hoc quod sit completa digestio imo nec requiritur digestio completa alioquin inhibebis flegmaticos et frigidum stomachum habentes ab dormitione refertos vnquam communicandi quod non requiritur dormitio patet. multi habentes cerebrum siccum dormire non possunt / etiam aliqui noctes ducunt insompnes / in studio / in oratione vel in aliqua alia honesta materia quibus in crastina luce non inhibetur communicatio. Si dicas alexander tertius fecit remouere quemdam a presbitero qui non dormiuit tota nocte / sed celebrauit mane. patet de accusationibus. capi. si constiterit. quod de ecclesia dicitur non erat propter no dor mitionem / sed presumebatur quod biberat post mediam noctem et esset indispositus cum in taberna post om nem sitim sedatam homines solent interpaulatis vicibus euacuare fecundos calices / etiam frequen ter caupones vinum afferunt nullo rogante / etiam vtitur die post mediam noctem. si inter dentes fue rint reliquie panis vel alterius cibi in lotione oris mane non prepediunt non sumebantur illo die etiam per modum saliue recipiuntur et idem est si guita aque igno ranter in stomachum descenderit alioquin aliquis non potest se bene disponere ad sacramentum. patet de illo a cuius stomacho ascendunt ad os quidam fecu¬ lenti humores qui solet gargarisando diatim os et dentes abluere talis est ieiunus ieiunio nature adm huc secus est de medicinis vel assumptione potus licet maneat ieiunium ecclesie non tamen ieiunium nature et verba inhibitionis pontificum ad hoc sonant et consuetudo inhibitionem interpretatur et est eadem causa prohibitionis cum cibus spiritualis prius est assumendus quam quicumque corporalis extra necessitatem: prohibitio ecclesie hic facit negotium / antiquitus communicabatur in die cene. patet de consecratione. d. i. Sacramenta altaris non nisi a ieiunis hominibus celebrentur excepto vno die anniuersario quo cena domini celebratur: non obstat si vinum faciat aliquas partes eucharistie descendere et prius in stomachum descendit cum ante corpus christi assumebatur / nec ad tam exactam separationem descendendum est. canones de prohibitione ci bi per aliquod tempus de consecratione distin. ii. tribus gradibus sunt abrogate nec est eadem ratio cum cibus spiritualis prius assumptus / est etiam in assumptione cibi spiritualis hoc est eucharistie con fertur gratia virtute operis operati non postquam assu mitur / in qua parte temporis assumptionis siue inter dentes siue in ore vel in quauis alia parte nouit qui est in hoc sacramento ratione totalis hostie assumpte datur nec propter magnitudinem hostie maior gratia porrigitur: homo debet sancte conuersari cum in se habet hospitem quem celi capere non possuni cum turpius eiicitur quam non admittitur hospes et licet maneat deus et corpus christi sub speciebus homine peccante non est mansio fructuosa per gratiam errauit bartholomeus in apparatu de consecra. distaii. cap. tribus gradibus. dicit certum est quod quam cito spe cies dentibus teritur tam cito in celum rapitur cor pus christi / hoc est ficticium tunc nunquam manducaremus corpus christi panis assumptus in ore et protinus proiectus non est manducatus. Si ponis aliquem non dormientem indispositum mane talis non debet celebrare sed non prouenit a vigilia sed indispositione que eodemmoo dormienti contigisset. Ex il lo sequitur sortes plus aque capit quam plato et tamen fortes potest capere corpus domini non autem pla to. patet: posito quod sortes capiat a casu et ipso non aduertente in lotione oris et plato capit scienter. si quis euacuationem aliunde quam per os ceperit non est impedimentum. ratio. per os euchaus est primus ci bus assumptus esto quod in ventre aliud purgatiuum accipiatur / etiam per partes inferiores non assumitur alimentabile / sed purgatiua medicina nec replican dum est ad ingestionem cibi per partes illas. Ex istis conclusionibus cum aliquibus veris adiunctis patent aliqua correlaria. Primum est: presbiter indigne su scipiens sacra mentum eucharistie peccat. patet in digne communicat et abutimur tam excellenti sacramento / non videtur tantum esse peccatum ad baptisandum in peccato vel forte nullum. in casu presbiter duobus peccatis delinquere videtur. primo indigne communicat / secundo indigne suscipit. Secundo se quitur quod secundum magnitudinem crasse diligentie vel parui¬ tatem peccatum / suscipiendo eucharistiam est minus vel maius. duo adhibent aliqualem diligentiam sed non sufficientem. sortes et plato est aliqua latitudo illius diligentie crasse sit vt quattuor sortes adhibet tres gradus diligentie plato duos ambo vadunt ad sacramentum eucharistie sortes minus peccat patet: quia minus irreuerentie facit sacramento eucha ristie. Cum hiis omnibus stant hec conclusiones: sortes sacramentum eucharistie in peccato suscipit non indigne. patet. posito quod detur ei hostia consecrata cum multis non consecratis credat omnes non con secratas tunc ille ex casu capit sacramentum eucharistie et ille est in peccato et non peccat: igitur. Secunda propositio sortes sacramentum eucharistie scit se capere et tamen est in peccato mortali et non peccat. patet. hanc hostiam scit se capere hec hostia est sacramentum eucharistie: igitur. Tertia propositio. sortes in peccato sacramentum eucharistie vult capere et non peccat: patet expositorie sed iste sunt negande. sortes scit se capere sacramentum eucharistie sine peccato / sortes vult capere sacramentum eucharistie vt scientia vel volitio fertur super sacramen tum eucharistie. si presbiter sit solum attritus vel i mortali tempore quo capit corpus christi sub speciebus panis et in gratia quando capit sub speciebus vini quod est bene possibile iam partem eucharistie capit in mortali et partem in gratia eodemmoo successiue capit corpus christi sub speciebus panis: ergo potest esse in peccato mortali tempore quo capit vnam partem et in gratia tempore quo capit aliam et sic eandem hostiam capiet in gratia et in mortali secundum diuersas partes et in variis instantibus et temporibus postquam est in gratia quando capit vltimam decimam vel vigesimam bostie non apparet ratio quare non ha bebit gratiam virtuti operis operati / sed quando ho mo est in gratia per totam assumptionem virtute totalis hostie assumpte dabitur gratia et non virtute partis quia si sic sumens magnam hostiam plus gratie haberet quam sumens paruam quod est falsum. potest tamen deus dare gratiam successiue in assumptione eucharistie sicut ipsa successiue accipitur non tamen dabit de facto proportionabiliter secundum partes hostie assumpte sed cum partibus equalibus magne hostie ad paruam minorem dabit et forte sit de facto dat / determina uit certam gratiam virtute eucharistie dare digne accipienti quae est equalis dato quod sit discrimen in hostiis in magnitudine vel paruitate / loquor vertute ope ris operati virtute operis operantis constat esse ine qualitatem propter maiorem deuotionem in vno quam in alio / sed si ita sit qui capit vnam partem euchari stie in gratia et aliam in mortali non habebit tantum gratie sicut sumens totaliter in gratia sed solum secundu proportionem / totum illud apparet probabile de actu meritorio successiue elicito verosimile est michi quod gratia in tali successiue augetur et sic opinor / sed ma gis dubium est quando confertur gratia virtute opi ris operati vel in principio medio vel fine sed sicut gratia virtute deuotionis successiue crementum suscipit sic forte est de gratia ratione operis operati si ponatur quod det gratiam virtute operis operati in vno instanti videndum est quod est illud et an quis tunc est in mortali vel non et dicere consequenter. Contra secundum correlarium arguitur sic: sit tota latitudo crasse diligentie a non gradu diligentie vsque. iiii inclusiue. recipiens corpns christi post vnum gradum diligentie peccat post secundum gradum minus pec cat post tertium cum duabus tertiis quarti gradus solum venialiter sed per primam prime conclusionis tunc digne suscipit / igitur. quod solum venialiter probo: capio sortem qui facit quattuor gradus diligentie et plato quattuor cum quacumque additione quamcund remissa sufficientem diligentiam facit et non peccat. Forte dicis a non gradu diligentie vsque ad vnum est peccatum mortale puta. ii. vel. iii. et postea a. iii ad. iiii. veniale. Contra hoc arguam et capio duos quorum vnus facit diligentiam vt duo et alter vt duo cum fractione tunc peccabit venialiter solum et sic consequenter solue tuipse per illum qui sensim hominem percutit ad mortem vel minutatim auferentem grana tollit summam caballi.

¶ Secundo arguiur tur contra secundam partem prime conclusionis probando quod aliquis existens in mortali digne suscipi sacramentum eucharistie: quod probo. stat aliquem qui oblitus est centum peccatorrum quod non omnia ei occu rant in mentem post diligentem inquisitionem tunc digne communicat et tamen est in peccato mortal imo in omnibus quibus ante erat quia impium est a deo dimidiam sperare veniam quod digne communicet patet. facit quod in se est. Huic argumento respon detur: communis modus est quod quis assumit digne vt opponitur ad indigne hoc est non peccat noum peccato sed non confertur ei gratia quia est in peccato. apparet michi oppositum probabile propterea ponitur casus quod sortes commisit centum peccata isto anno fecit diligentiam quam potest secundum fragilitatem humanam occurrunt ei solum nonaginta tunc isto casu stante vertitur nostra questio. Et pono hanc conclusionem: sortes commisit centum peccata in isto anno occurrunt ei solum nonaginta huic / dimit tuntur sua peccata antequam vadat ad sacramentun eucharistie et confertur ei gratia / saltem digne ca pit et dabitur ei gratia. probatio cuilibet facienti quoad in se est deus dat gratiam: sortes est huiusmodi: igitur maior patet: et supponatur quod faciat magnam inda ginem puta illam que sufficit secundum fragilitatem humanam pro minore non tenetur omnem indaginem facere quam potest facere cum tota indagine sufficienti secundum nostras vires stat quod aliquam peccatorum ne strorum preterita nobis non occurrant alioquin quis esset extra statum salutis preterea. i. corinth. xi. probet autem vnusquisque se an dignus est vt de pane illo edat et de calice bibat alias iudicium sibi manducat et bibit quid est illud dictu nisi facere indagi nem sufficientem quam si faciat habet gratiam et non peccat inter indaginem sufficientem et non susficientem non est dare medium hic respondebit ac uersarius / si quis faciat indaginem sufficientem dabi tur ei gratia si non totam quam deberet / sed ferme to tam adhuc manet in mortali et capiendo eucharistiam nec merebitur nec demerebitur. Sed contra: tunc non probauit se sufficienter ad sensum apostoli huic rationi daretur responsio / amplius argumentor capiens sacramentum eucharistie et potissimum solum semel in anno non tenetur facere minorem indaginem quam statim animam efflaturus / sed indago ibi sufficiens mortalia oblita delet: ergo et hic: forte dicet aduersarius intelligit de presbitero pluries communicante vel laico hoc non sufficit capiam vulneratum prope mortem qui breue tempus habet. Item secundum multos istorum atricio cum susceptione baptismi vel penitentie sacramenti tollit peccatum et con fert gratiam ad minus videtur esse prerequisita atricio et illud est sacramentum sacramentorum. ergo tollitur culpa et datur gratia et per consequens digne suscipitur. si quis dicat me viam dei coartare plus quam alii cum ipsi ponant mecum ego procedo in foro contradictorio dico quod latius vel non minus late lo quor quam ipsi indago sufficiens secundum vires humanas peccatum tollit. si petant a me: da nobis indaginem sufficientem. hec quaestio et eis et michi est equaliter tediosa petendo quae est illa que reddit hominem indignum positiue / et que est illa in qua bomo manet in mortali et non peccat capiendo / peccator potest me lius hoc cogno scere quam alius quare recoligat totum tempus preteritum post vltimam confessionem et de sua peracta vita et detestetur peccata que ei occurrebant et occurrunt et capiat gotonalem detestationem omnium et conditionalem puta si ei alia occurrerent post quam fecit indaginem / sed dicis post detestationem ho mo credit peccatum esse ei dimissum quod non est vel credit aliquid esse venia dignum quod est mortale. secundum illud apostoli nichil michi conscius sum sed non in hoc iustificatus sum. ergo post nostram estimatio nem quod non sumus in peccato stat nos esse peccato ob noxios non negaui qui stat hominem in hoc falli sed non si faciat quod in se est. Ad illud apostoli dicitur comsequentia nichil valet non occurrit michi memoria mortalis peccati. ergo sum in gratia sic glo. interli. virtualiter. i. corinth. iiii. exponit allegans illud psal miste. delicta quis intelligit. hoc patet Ecclesia. ix Nemo scit an odio vel amore dignus est hoc est cer titudinaliter / quis tamen potest assentire firmiter quand habet motiuum sufficiens pro se quod fecit quod in se est quod est in gratia et illa est certitudo moralis alias male agit adeundo corpus domini / considerando illa quae pono de atritione et contritione in materia de pent tentia materia est lucidior et ab opinione vulgari in hoc est discrimen quod alii vocant atritionem contritionem puto non angustiatur via domini qui voluerit modum communem imitari a nobis non impeditur suffi cit nobis probabiliter dicere relinquentes hoc melius intelligentium arbitrio.

¶ Contra illud arguit tur. commisit centum peccata quae non detestatus est sed nullum malum est impunitum. ergo punietur pro quolibet illorum peccatorum. Preterea sequitur quod obliuiosus qui non potest facile remisci de peccatuis suis reportaret lucrum de sua obliuione quod non est dicendum. Item si illa peccata post confessionem occurrant tenetur illa detestari et ei imputantur. ergo ante non habuit gratiam: quod probo. quia si ante ha buit gratiam peccata diuiduntur et deus mediam veniam dat / ille rationes non concludunt: ad primum concedo quod non detestatus est illa centum in particulari quia non occurrebant ei et conceditur quod nullum est malum impunitum. pro peccatis suis oblitis pu nietur in purgatorio si nunque ei occurrant. Contra hoc arguitur: si hoc esset verum sequeretur quod aliquis equaliter intensiue et extensiue puniretur pro mortali et veniali consequens est inconueniens. ergo et antecedens. probo consequentiam de illis mortalibus oblitis et venialibus aliis. Respondetur quod illud argumentum equaliter concludit de mortalibus confessis solue vnum et soluas reliquum sed de hoc infra. xxii. d. Ad aliud vbi dicis sequitur quod obliuiosi importat lucrum de sua obliuione naturali. nego con sequentiam: sed bene verum est quod post magnam indaginem supposito quod tot peccata fecit sicut bene me moratiuus et sint peccata decem / quinque peccata solum occurrunt obliuioso post magnam indaginem decem memoratiuo / ad maiorem tristiciam tenetur me moratiuus quam ille propter quinque et ad maiorem satisfactionem / sed in hoc plus meretur et sic euadet a pena purgatorii vbi obliuiosus ibi cruciatur. Sed dicis ponamus quod equaliter doleant intensiue et equales capiant penitentias quis plus meretur: responde tuipse. Ad tertium conceditur antecedens et negatur consequentia / et ad probationem tunc peccata diuiduntur. distingo illam: peccata diuiduntur vel de peccatis qui insunt / et sic nego: non dimittit vnum sine alio quando dimisit nonaginta dimisit omnia. vel quod vna pars peccatorum dimittitur in confessione sine me moria aliorum et sic concedo: sed hoc non est ratione obliuionis sed ratione diligentie magne quam fecit nec deus obligat nos ad impossibile nec nimis difficile Forte dicis sortes commisit centum peccata et quinque illorum sue menti non occurrunt post maximam eorum lustrationem ob illa dampnabitur / hoc non inconuenit quod homo ad impossibili obligetur ex culpa sua preuia. Respondetur. non vi deo quod quacumque culpa commissa qui viro patet via sa lutis de nouo et fuerit compos mentis. hoc dico pro pter illum qui ex culpa mortali in vesaniam perpetuam incidat qui videtur esse in periculoso casu modo stat ali quem fecisse aliqua delicta quorum non omnium potest re minisci sine ope peculiari dei nec ex isto traditur oc casio non frequenter confitendi nec dandi peccata obliuioni vtrumque apprime conducit de primo expl ratum est / de secundo patet vt homo leuiori pena purgetur in hoc mundo quam expectare acriorem in purgatorio. Sec contra illud arguitur / per te illa centum peccata fuerunt dimissa: ergo. xx. aliis superueniemtibus non tenebitur ad eorum confessionem nec ei illa imputantur ad mortale. Si dicas quod tenetur. illa confiteri. Contra: ponamus quod numquam confiteatur illa vel alia redeunt vel non. si secundum peccata diuiduntur. si primum: ergo non erant dimissa. respondetur infra in de penitentia.

¶ Contra primam partem tertie conclu¬ sionis arguitur. infirmus de cuius vita dubitatur post prandium potest suscipere sacramentum eucharistie. ergo conclusio falsa. antecedens patet quia ta lis est consuetudo ecclesie. respondetur conclusio in telligitur vltra necessitatem / sed dicis. ponamus qui presbiter non habet hostiam consecratam et est post prandium. ergo licet presbitero consecrare post me ridiem alioqui non potest ei porrigere. Responde tur in illo casu circunstantie sunt cosiderande: si ho mo fuerit in magno mortis periculo et affectat nimis habere viaticum puta corpus christi videtur ad huc / presbiter non debet consecrare / tunc sufficit illud beati aug. crede et manducasti. ex quo sequitur praesbiter debet vigilare nimis vt habeat hostias comsecratas paratas pro suis infirmis non nego qui stat dare casum vbi quis post comestionem consecrat vs si quis consecret super pane non triticeo quem cre dit triticeum in perceptione percipit non esse triticeum iam non est ieiunus quia panem comedit sed quia sacramenta integra sumi debeant / debet iterum consecrare super pane triticeo. similiter si quis ex ne gligentia imponit aquam loco vini albi assumpta aqua debet ire secrete ad cornu altaris et capere / vi num et consecrare de nouo incipiendo a forma con secrationis vini et tamen talis non est ieiunus ieiunio nature de quo intelligimus postquam capit aquam debet capere sanguinem. illud patet de consecratione distin. ii. capitibus se se sequentibus relatum et comperimus (inquit gelasius papa) autem quod quidam sumpta tantummoo sacri corporis portione a calice sacri cruoris abstineant quae proculdubio nescio qua superstitione doceantur abstringi aut integra sacramenta percipiant aut ab integris arceantur / quia diuisio vnius eiusdem misterii sine grandi sacrilegio non potest peruenire. At dicis / si quis existit sub po lo artico vel extra circulum articum vt de islandia tales habent triticum et non possunt habere vinum durum esset dicere quod non licet eis consecrare sub spe cie panis tantum. laicus non capit integre sub vtraque specie / in die parascheues capit presbiter vinum cum parte hostie seruate que descendit ante assumptionem corporis christi. ergo non requiritur semper in tegra perceptio. similiter si caro vel infans apparet in hostia sub specie panis non est illa hostia sumenda sed seruanda et non videtur opus iterum con secrare aliam hostiam sufficit communicare sub specie sanguinis multum tamen peccaret presbiter qui sub altera tantum specie communicaret vbi non occur reret similis necessitas. Si dicas apostolus dicit ibi si quis esurit domi manducet. ergo non debet veni re ieiunus ad ecclesiam. Respondetur ipse intelligit ibidem quod manducet domi post cibum assumptum patet ex epistola.

¶ Contra secundam partem arguitur quod faciens quod in se est non debet ire ad sacramentum eucharistie. quod probo vel requiritur quod faciat tantum quantum potest facere vel aliquid citra illud et petitur vbi est status non primum non est ma ximum pondus quod sortes potest portare quia illo dato oportet quod actiuitas sortis resistentiam ponderis exuperet. patet. vii. phi. tminatur ergo in minimum pondus quod sortes non potest portare. eodemmoo non potest currere ita velociter sicut potest currere quod aer potest subtiliari et licet possit currere et viuere in vacuo ad imaginationem: posset tamen esse melius dispositus ad currendum vno tempore quam alio et eodem modo potest esse melius dispositus ad faciendum indaginem vno tempore quam alio de sua conscientia vt patet de tempore sereno in quo bomo est m lius dispositus quam nebuloso hoc bene experitur valitu dinarius. Et confirmatur: pono duos titium et sempronium qui ambo commiserunt decem equalia motalia: titius habeat meliora naturalia quam sempron titio occurrant omnia peccata sua in vna hora non te netur amplius memorari de preteritis / sempronius tenetur diutius quia vix quique adhuc in vna hora es occurrerent: ergo tenetur maiorem penam adhibe re quam alter quemadmodum ingeniosus narraturus sermonem coram clero non tenetur tantum laborare sicut obtusus.

¶ Respondetur per propositiones. Pr ma: nullus tenetur facere tantam indaginem quan tam potest facere / hoc patuit ex argumento quia non datur maxima diligentia quam potest adhibere. si dicas requiritur tanta diligentia quantam facere pe test cum talibus circunstantiis sicut de pondere dici solet / licet non detur maximum pondus partabile s sorte tamen datur maximum in tali medio / in tali tempore et cum tali resistentia hoc non impedit propo situm. Secunda propositio / nec tenetur adhibere minimam diligentiam quam non potest adhibere. quod probo quia bene sequitur. illa diligentia est minima quan non potest adhibere: ergo illam non potest adhibere et quanlibet minorem potest adhibere et sic esset repugnantia in adhibendo. Tertia propositio / nul lus tenetur quanlibet diligentiam quam potest citra minimam quam non potest adhibere. probatur. null talis est sit minima quam non potest adhibere vt octo nemo tenetur ad quanlibet citra octo. patet. ponendo gradus semper diuisibiliter nulla est maxima ci tra octo non septem quia septem cum dimidio est supre septem et sic consequenter in abissum / licet hic potes isistere de latitudine vniformit difformi terminata in non gradu in vno extremo et in octo in altero. probando quod in illa latitudine quilibet gradus citra octo reperitur et non octo non potest signari subiectum eius si sit diuisibile iami non est vniformiter difformis contra ipotesimquicquid sit de illo manet tertia pro positio vera / nullus est maximus gradus citra octo et quando esset deus non obligaret nos ad illud. Quarta propositio. nemo tenetur ad septem cum dimidio supposito quod octo sit minima dilgentia qu non potest adhibere quia hoc esset homini minus difficile et deus nec obligat ad impossibile nec ad minus difficile. Quinta propositio quando bomo facit quia in se est secundum humanam fragilitatem deus dimittit ei reliquum vt in exemplo nostro capiatur vnum punctum a quattuor vsque ad octo / octo est minima dil gentia quam non potest adhibere / quattuor est mini ma diligentia quae sufficit vel maxima quae non sufficit tunc faciendo vt quinque hoc sufficit vel vt sex et quanto magis accedit ad octo tanto plus benefacit et quanto ma gis appropinquat quattuor minus benefacit et quia difficile est homini iudicare quando facit diligen tiam secundum hanc latitudinem difficile est ei iudicare quan do sufficienter facit et per consequens scire se esse in gratia non potest dari exacta regula qualibet nouit suam facultatem et quilibet est bonus iudex eorum quae nouit. i. ethichorum. non solum ille est bonus sagittarius qui tangit album medie mete / sed qui prope accedit ad quattuor vel quinque pedes: si sit scrupulosus alios consulat contundendo scrupulos. Contra hoc arguitur: sequeretur quod quicumque transiens ad sacramentum eucharistie peccaret nouo peccato conseuens est inconueniens quia tunc non esset viaticum pbo consequentiam quia nullus talis est certus an fe cit quod in se est et exponens se in periculo peccati eccat. tene certum relinque incertum in tali casu videtur certum non recipiendo quod non peccat / sed re cipiendo dubitare habet. Respondetur negando consequentiam / et ad probationem talis non est certus distinguitur vel certitudine demonstratiua vel thisica et sic conceditur: vel certitudine morali et sic negatur / et illa frequenter patitur errorem sed si fe ci quod in me est deus michi non imputat non possum habere maiorem certitudinem de illo actu sed si haberem opinionem fortem quod essem in peccato vel apparentias magni ponderis non debeo capere sa cramentum eucharistie / habeo vacillationes quas excutere debeo / si non possum semper consulendi sunt docti et prudentes et vtendum est eorum consilio abigere debes scrupulos leues et tandem gentonabitur habitus floccipendendi scrupulos tenues / accipito analogiam per equos islandenses qui extra propriam patriam non vescuntur feno et grano / sed desiccatis piscibus propter habitum genitum domi. Idem est de tegulario conscendente pluries domorum verti ces qui intrepidus in cunabilo ascendit ad fastigium pinnaculi diue genouefe vel sancti pauli londoniis et tamen ego ascendens ob imaginationem preceps essem prostratus humi et sic non expono me periculo et soluitur argumentum / sed in rei viritate si ali quis existimat se fccisse diligentiam sufficientem et non fecit transiens ad sacramentum eucharistie peccat nouo peccato. sic etiam qui opinatur se erronee esse in peccato mortaliqui tamen non est peccabit si va dat ad sacramentum eucharistie stante conscientia quia contrauenit sue conscientie et peccat. ad romanos xiiii. omne quod non est ex fide peccatum est. Ad confirmationem de titio et sempronio habentibus imperia naturalia pono propositiones. Prima est titio occurrunt omnia sua peccata et confitetur illa et ta men indigne accipit corpus christi. probatur. posito qui sit bone memorie et ei occurrerint sua peccata statim non est certus certitudine morali quod ei occurrunt si vadat sic repente ad sacramentum eucharistie peccat peccato omissionis facere sufficientem indaginem. an ei omnia occurrerunt. talis non probat se sufficien ter. Secunda propositio titius rimatur sua peccata in vna hora et scit quod sunt decem et non plura et sempronius non potest in tribus horis titius digne commicat non autem sempronius postquam titius detestatur omnia peccata sua et scit quod non sunt plura: ergo non tenetur ad plus sempronius non sic imo scit oppositum vel scire debet ergo. Tertia propotio ha bens peiora naturalia debet maiorem diligentiam facere quam habens bona patet ex primissis. Quarta propoteio et consola tiua sempronius plus merebitur per longam inquisitionem eius quam titius in casu. semper pro maiori labore quis plus meretur ceteris peribus magnum est meritum diligenter rimari peccata preterita dei offensiua vt detestentur. pro pterea monendi sunt peccatores ad magnam indaginem. tum propter securitatem quia nescitur quae requiritur. Tum propter magnum meritum et illa causa est eis maxie propalanda et non per praeuia ne terreantur sed secundum conditiones hominem varie habende sunt medicine forte propter necessitatem est ei aliter dicendum. calida quartanis febribus non nocent quae quotidianas nutriunt et augent. Ex hiis facile tales casus soluuntur sortes credit a veniale esse mortale et illud non detestatur vel credit se esse in peccato et nescit quod est illud an peccet accedendo ad sancta sanctorum difficile est iudicare ex quibus fontibus scaturiant peccata quando homo vadit ad sacramentum eucharistie: interdum deus ostendit ea vt peccator illa detestetur et mereatur. interdum forte antiquus hostis callide illa praesentat vt homines non accipiant sacrum corpus christi consulo satius esse cogitandum de passione christi tempre assumptionis dominice vel gloria celi vel actualiter diligat deum quam tunc cogitare de peccatis esto quod detestetur quia praesupponitur indago suffici ens antequam accedat: et potissimum de peccatis hominem illaqueantibus: sed si occurrant allidantur ad petram eorum capita.

¶ Tertio arguitur ad idem. ex istis videtur quod bonum est quolibet die communicare. con sequens est secilium: ergo et antecedens. probatur tamen consequentia: quia sacra mentum eucha. confert gratram virtute operis o parati: fa sitatem consequentis probo: quia pari ratione sequitur quod bonum est quod paruuli an annos discretionis communicent. et sic vnus hom in vna septiana potest attingere grartam sanctim petri quod est inconueniens igitur. Huic argumento pro prima parte espondet beatus aug. et recitatur de conse. d. ii. quotidie eucharistie monendo omns quod quolibet die dominico ommunicent / sed si vnus opinatur esse vtile quolibet die ca pere sacrum corpus domini et alter opinatur oppositum bropteraliam rationem puta per reuerentiam eo quod non potest esse quolibet die ita dispositus si semel in septimana vel mense communicaret ille non est arguendus / vterque meretur. Illud pulcherrime probat per illud luce xix. de Facheo qui gaudens in domo sua suscepit dominum et de centurione math. viii. domine non sum dignus vt intres sub tectum meum quotidie (inquit) eucharistie comunionem accipere nec laudo nec vitupero omnibus tamen dominicis diebus commicandum hortor et sic duo facientes contraria per vtrunque merentur non tamen per contrarias causas sed bene consonantes et pertinentes / hoc tamen notandum est quod quando homo esset in tali casu conditio illa ce teris paribus est melior qua corpus domini assumitur quia da tur gratia virtute operis operati praesbetero videntur da ri due gratie scilicet vna quia consecrat alia quia suscipit sed siue sint gratie partiales pro corpore et sanguine sine vna vtrique respondens idem est iudicium sufficit in conse crando quod laicum exuperet. Sed tunc dicis digne baptisans suscipit gratiam virtute operis operati et ita conferens alia sacramenta non videtur esse simile ma gnum discrimen dissimilitudinis dare non est facile ni si voluntas diuina in hoc nobili sacramento. Insu per maior reuerentia debetur sacramento eucharistie quam multis aliis sacramentis plerique non concede rent baptisantem peccatorem peccare secus est de eucharistia. rationabile est etiam quod nulla gratia confertur presbitero virtute operis operati et huic ma gis adhereo. Et tunc quando replicas bonum est quod par uuli communicent hoc nego et pono propositiones.

¶ Pri ma est dans paruulo corpus christi male facit quia secundum apostolum prime corinth. xi. probet seipium autem pomo. paruulus non potest se probare.

¶ Secunda propositio hostia data paruulo non confert ei gratiam virtute operis operati. Gerson dicit quod in qua dam epistola beati cipriani legitur quod eucharistia de tur paruulis et adhuc sic dicunt grecos facere. pro batur: consuetudo ecclesie non est dare paruulo vi am vniuerse carnis ingredienti ante annos discretionis viaticum: sed illud solum probat primam con clusionem. mulier in presentia presbiteri baptisans vere baptisat et gratia paruulo confertur esto quod mu lier peccat. probatur aliter ex verbis apostoli assumptis: probet seipsum homo: ergo vult dicere quod requiritun preparatio antequam virtute huius sacramenti con fertur gratia. Item sillogisando ad impossibile dabtlur paruulum qui habebit equalem gratiam cum vno beato suppo sito quod quolibet die ei detur sacramentum eucha. quod est inconueniens et eodemmoo de amente sentio. Sed si quisiam petat hostiam et antequam deferatur priuetur vsu rationis si sit in periculo mortis potest ei dari viaticum. patet. xxvi. q. vi. si quis. paruulis detur sacramen tum eucha. quando veniunt ad annos discretionis quando thrmstus discretionis primo incipit ab aliis habet considerari. Ali qui sunt prudentiores in octauo vel nono anno quam alii in duodecino quo fit non est tanta necessitas eucharistie sumende sicut baptismi aliqua sunt sacra menta cuilibet necessaria vt baptismus omnes nascuntur filii ire. ad ephe. ii. de hiis qui per propagationem gene rantur nisi de beata virgine quae erat preseruata. praesentia adulto est necessaria et est eucharistia semel in anno adultis ex precepto ecclesie saltem semel in vita ex institutione christi et ad hoc est necessarium habere ministros sacerdotes: ergo aliqua sacramenta sunt necessaria in toto populo cathegoreumatice aliqua in toto sinca thegoreumate.

¶ Vltimo arguitur contra secundam partem tertie conclusionis: non licet polluto communicare et tamen stat talem fecisse diligentiam quam potuit. igitur. tenet consequentia cum minore. probatur maior. sexta distinctione testamentum.

¶ Pro solutione huius argumenti nota quod quis polluitur multiphariam. vno modo il lusione diabolica vel infirmitate vel ingluuie. Interdum citius quando ieiunatur quam non ieiunatur na tura tunc est potentior ad expellenda superflua tertie digestionis quam tempere ingluuiei vbi natura succunbit. Alio ex peccato mortali praecedente puta ex delectatione mu lierum et eius consensu tunc multis videtur primis duo bus modis non est peccatum. secundo modo veniale. tertiomoo mortale. Sed pro istis capiendis notabis duplex est pollutio: queda interior et est volitio polluendi. alia est exterior et non inuenio accommodatius que entitas est quam semen decisum. pollutio semins nichil aliud estquam semins resolutio ex imaginatione in somno et potissimum fit secundum aristo. x. particula. probleumate. xvi. quando homo dormit resupinus tunc loca seminaria et renes ca lefiunt et sic fit resolutio semins et potissimum ex imaginatione venereorum: vel quando quis diu dormit in meri die vel principio noctis raro est pollutio. Hoc praenotato teneo cum aliis quod pollutio ex illusione vel infirmi tate procedens non est peccatum et est prima conclusio. Secum da coclusio nulla pollutio facta de nocte in sonno ex quacunque culpa praecedenti siue secuta est praesentia culpe vel non / est peccatum. probatur hec conclusio quo ad vtramque partem si secuta est praesentia minor est difficultas sortes descen dens in puteum non potens redire ad seruiendum dummoo penitet excusatur a peccato / esto quod ipse erat in causa illius descensus. quod patet: alio quin non esset in ptate peccatoris se liberare a peccato quod non est dicendum. Item praesbitur ludens breuiarium ad taxillos qui non potest habere aliud si penitet excusatur ab hoc quod non potest dicere ho ras esto quod illud prouenit ex culpa sua et non nisi quia facit quod in se est ad emendandum suum peccatum: sic facit ille qui primo habet malam concupiscentiam et eam post antequam dormit emendat. De alia parte arguitur sic nullus ex bona et laudabili cogitatione pollutus dor miendo meretur: ergo ex mala cogitatione preuia non emendata non demeretur. Item arguit quidam hulus tempestatis doctor vicinus rnogstur martinus de magistris et sufficienter: impossibile est quod aliquis qui non est peccator nisi vno peccato fiat peccator duobus peccatis per aliud mere naturale: quia tunc aliquis potest esse nouus peccator per aliquod quod nullos est in patatate eius: sed ille post cogitationem non est peccator nisi vno peccato et pollutio nocturna in illo est mere naturalis: ergo post eam est peccator solum vnico peccato et per consequens pollutio nocturna non est peccatum quia pone quod sit peccatum ea posita ille erit peccator duobus peccatis illa probatio si inferat secundam par tem totam infert: sed quia fortassis concederet primam partem et non secundam applicui illi parti rationes spales. Tertia conclusio quae directe contradicit martino non omnis pollutio nocturna orta ex actu culpabili que est volitio vel desiderium illius non emendato per displi centiam condignam est culpabilis. hoc clare volo dice re ego cogito de libidine vt polluar de nocte per hoc quod sum pollutus non pecco nouo peccato. hanc con clusionem (sententia mea) probat suum ipsius martini argumentum quod probat secundam partem conclusionis im mediate precedentis si bene consideretur. et vlterius dico quod illud argumentum probat multum apparemter quod facta in ebrietate ex culpa precedenti non sunt imputabilia cuius oppositum ipse tenet in de temperam tia: sed de hoc infra. d. xvii. q. ii. Probo tamen coclusionem: sint duo sortes et plato habeant ambo duas volitiones cogitandi de libidine vt de nocte polluan ur polluatur sortes et non plato tunc sic. isti duo equa libus peccatis peccant plato peccat solum vnico peccato: ergo similiter sortes: consequentia claret cum minore. probatur maior. quia equae les volitiones habent et actus exterior nichil bonitatis actui interiori superaddit vt in secundo diffuse declara tum est. d. xlii. et martinus tenet illud. Si dicas sortes in terpratatiue habet alium actum quia vult aliquid ad quod sequitur pollutio. eodemmoo tibi dicetur quod si titius et sempro nius habeant equales cogitationes peruersas non pro fine vt polluantur et titius polluatur et non sempronius quod titius interpretatiue vult secundum peccatum hoc vtri que etiam dat operam rei licite scilicet dormitant et propterea non potes hic aufugere sicut de ebrietate sed postea etiam ostendetur quod illa fuga est inutilis.

¶ Sed contra hanc conclusionem arguitur argumentis quibus martinus ni litur astruere oppositum. omnis actus volitus volitione culpabili sic quod ideo ipsa volitio est culpabilis quia est politio eius est culpabilis pollutio nocturna est vo lita volitione culpabili vt supponitur sic scilicet quod ipsa voli tio est culpabilis quia ipa est volitio eius. volitio enim qua vis cogitare de libidine vt polluaris nocte ideo est culpabilis quia ipa est volitio nocturne pollutionis ergo huius modoi nocturna pollutio est culpabilis. Con teditur maior quod est culpabilis eo modo quo culpabilitas actui exteriori conuenit sed quod sit nouum peccatum su beradditum illi volitioni interiori et sic negatur. ille actus exterior actui interiori non addit nouum peccatum nec de betur maior pena illi qui polluitur quam alteri qui similem actum interiorem habet et non polluitur illa maior probaret parifor ma quemlibet actum malum exteriorem esse peccatum secundum argumentum eius in id redit.

¶ Tertio arguitur sic: omnis actus. qui si mere libere fiat esset malus et culpabilis est simpliciter culpabilis cum nobis quocumque possumus procu rantibus vt fiat ipe sit: sed pollutio nocimna si mere li bere fiat esset actus culpabilis vt suppono. declarat maiorem per hunc modum conuincuntur sortilege homi cide quia faciunt quod in eis est. Illud argumentum nullum est quia si due sortilege facerent quod in eis est et vnus oc ciditur per maleficium vnius et nullus per aliam dummodo ipa facit quod in ipsa est equaliter peccant. Arguit contra se nul lus actus quem sumus impotentes impedire ne fiat im potentia non proueniente ex culpa nostra est peccatum quia talis actus non est liber libertate sufficiente ad actum huma num. Respondendo hanc negat et instat de actu quem esse volumus et quantum in nobis est nitimur facere vt sit et fiat ita quod omni concursu quo voluntarie possumus ad ip sum concurrere de facto concurrimus. Exemplum huius est de homicidio imperato seruo nostro licet enim non possumus impedire cum sit propter distantiam nostram quia tamen volumus illud fieri et quantum in nobis fuit cooperati sumus vt fie ret ideo illud imputatur nobis ad culpam. Exemplum de puteo quem in loco aliquo effodimus vt nocte transeum tes ibi pereant licet pro tunc in ptante illius qui fodit non sit impedire ne viator pereat mors tamen omnium quae ibi pereunt est sibi imputabilis quia quicquid potuit egit vt omns illuc venientes perirent et ea quidam intentione vt peri rent homo iste certe non ponderauit materiam. propter euentum sequentem non magis neque minus peccauit duo emittunt fuos ad occidendum vnius seruus occidit aliius vero non equaliter peccant propter occisum non peccat dominus nouo peccato sed peccauit a principio eum volendo occidere sed illa exterior occisio nullum peccatum superaddit et illud de puteo nichil penitus valet duo faciunt duos puteos ex equali intentione in locis equalibus vt homines pareant cadunt multi in puteo vnius et nullus in puteo alterius quia alias ipro nesciente obstruit puteum dum modo manent equales volitiones in eis equaliter peccant et illud est ad longum declaratum de actu exteriori per ma chometum et alium qui heret similem volitionem si cui placet sua pollutio post factum propter malos humores super quibus est contentus quod expellantur non videtur peccatum si nullatenus erat in causa purgandi. si cogitat de muliere vt huores expellantur peccat: exponit se pariculo carnis contra doctrinam sapientis quam pa rum possibile est homo cogitet de mulieribus sicut fecit ille bonus pater in vitis patrum claustro nobili mulieri romane quae rogauit deum vt ipse oraret pro ea / at ille ro go deum vt deleat te de menoria mea.

¶ Istis notati pono conclusiones responsiuas huic argumento. Prima est licet maius sit peccatum in aliis frequenter quam in carne sancti patres rationabiliter et non abs re praeceperunt nobis non communicare circa peccata carnis. prima pars patet de superbia et inuidia. secunda pars patet quia cogitatio pollutionis est cum maiore feditate et corpris volupta te ex tali resolutione seminis anima est nata condelectari appetitui sensitiuo propter coniunctionem eius cum carne. perceperunt sancti patres homines regulariter magis illaqueari hoc morbo quam ceteris flagitiis ion nolebant ire ad communionem hinc iura maiorem penam iniungunt in publice fornicario quam publice quouis alio genere peccati communiter irretito. Ex isto patet correlarium quod non arguitur bene quia est vetitum a patribus ne capiatur corpus domini post pollutionem nocturnalem: ergo est peccatum hoc patet de conse. di. ii. omnis homo qui decitet communicare ab vxore tribus vel quattuor vel quinque diebus abstineat appara tus dicit illud esse de consilio et tamen non oportuit ibi esse peccatum si non licuit pollutis conedere panes propo sitionis a fortiori sacratissimum christi corpus: hic dicendum est si quis reperiat se bene dispositum post lau dabilem penitentiam potest communicare sicut post alia peccata si nichil aliud contingat sed propter domesticum ho stem scilicet carnem patres repererunt non esse idem ideo abstinere consulerunt ab eucharistia. breuiter non inuenio discrimen pollutionis nocturne inter alia pec cata ita quod sicut homo penitudine ductus post confessio nem potest celebrare sic videtur post pollutionem nisi mentis euagationem hic compriat plus quam in aliis. quili bet super hoc est sibi conscius et hoc ex iure nature vel diuino nec ius positiuum inuenio sic prohibens. sic exponendus est diuus gregorius scribens augustino anglorum epraeo de hac materia vide. vi. d. c. testamen tum. nec respiciendum est ad vba apparati in illa. d. c. quia. vel in sequenti loquitur praeter rationem in muli vt puta pollutio post praesentiam imputatur. si aliquis excessiue bibit vel comederit vel impudice menten de die effrenem reliquit penitens quando vadit dormitum nullatenus ei imputatur pollutio quinimo dato quod no penituerit vt in hac materia disseruimus. sic interpritari poteris dicta beati grego. ad augustinum anglo rum eprieum que recitat venerabilis beda in hystoria ecclesie gentis anglorum libro primo capite. xxvii. Ex hiis facile patere potest quare doctores sancti fecerunt maiorem difficultatem circa pollutionem noctur nam quam somnium fedum et ratio est: quia vnum est cum ma iori voluptate et plus hominem innoluit quam aliud quod frequenter anxietatem secum habet. Secundo patet: homo debet ca uere quantum potest ne dormiat resupinus vel in cali do valde lecto quia illa ad pollutionem conducunt / hic sancti praeres dormire in culcitra vel in vestibus ordia runt sine lecto plumarum siue multarum vestium cooper tura. Tertio cauenda est omnis magna alteratio calefaciendi quare galienus. vi. de reg. sani. dixit quod cur sores debent porare plumbi lamia super renesne de no cte polluantur. Quarto sequitur quod martinus non debuit mirari quare sanctim patres et doctores citius locu ti sunt de pollutione nocturna quam somnio fedo. Quin to sequitur maxime cauendum est a cibo superfluo et potissimum vino / per vinum ceruisiam et omnem potum ine briare potentem intelligo. Sexto sequitur quod dormien dum non est super dorsum licet debilitas causet multos sic dormire cum vnum latus non potest reliquum cor pus sustentare vt in debilibus et carnosis contigit. dormiendum est primo super latus dextrum per horam secundum auicennam tertia primi. deinde super sinistrum et finaliter fiat conuersio in dexterum causs quare ita est vide in eo. Insuper non est nimis dormiendum secundum consilium cathonis. Plus vigila semper ne sompno deditus esto. et c. secundum aristo. secunda particula probleumatum est causa male colorationis: sed sompius decbtert broportionari quantitati et qualitati cibi que alia est in hieme alia in estate. et ipocras particula secunda apharismorum aphorismo tertio. Sompnus et vigi lia vtraque modo magis facta malum.

¶ Dubitatur circa hanc questionem an peccator mortalis potest vide re corpus christi sine peccato et ipsum leuare si cadat in terram. respondetur affirmatiue de hoc non debet esse questio. Et si dicas oporteta. ii. regum. vi. tangens archam federis bobus recalcitrantibus erat a domino percussus et bethsamite percussi sunt plaga magna pro eo quod viderunt archam dei reductam a philistiim. i. regum. vi. ergo maius est in proposito de sacro sancto corpore saluatoris. Respondetur non est simile arche visio nuda erat prohibita. numeri iiii. de oporta dicitur quod archa debebat ferri humeris leuitarum et non in plaustro et propterea percussus est oporta: hec non sunt nobis vetita in lege gratie sed vbi corpus christi caderet in lutum peccator potest leuare honeste vbi nullus melior esset si quispiam me lior presens fuerit congruit cedere. de bethsamitis dicitur nimis diu sciebant eam stare sub diuo sine lu mine et cultu debito.