Quaestio 18

¶ Distinctionis decime quinte quaestio decima octaua. Uperius locuti sumus de partibus restitutionis communiter enumeratis scilicet tt ieiunio et elemosina alias de oratione loquentes et cum rectum est index obliqui primo de anima non poteramus commode tractare de reliquis speciebus restitutionis nisi de dominiis rerum primeuis nonnichil tangeremus et earum annexis postea incipientes de restitutionibus trium bonorum de quibus loquitur aristoteles primo ethi. si bonis anime corporis et fortune eo ordine quo se habent in dignitate loqui mur ista bona fortune parum apud sapientes reputam tur secundum dictum binatis sapientis allegati in par doxis a mar. tul. omnia mea mecum porto insinuans alia parum ad se attinere sed quia humanum genus auide inhias per phas et nephas hoc bona exaggerare aliquid dicem inchoantes a vulpino fure trium licterarum viro quaerentes duo de vigesimo: an homo tenetur restituere acquisi ta per furtum. Pro solutione questionis aduerte quod per furtum interdum intelligimus rapinam et omne illicite detentum: et sic capitur in prohibitione deca logi. xiiii. q. v. penale. sic scimoniacus non ingredien per ostium est fur. xxiii. q. iiii. tres personas. sic vsu raria pecunia est furtum si proprie capiatur est volitio capiendi quod putatur alienum clanculum inuito domino animo lucrandi. hec diffinitio quadrat cum iusti. de obli¬ que ex delic. nas. § furtum. addunt aliqui mobile et corporale per hoc simoniam vsuram seiugant: sed facile est hec impugnare per methaphi. petendo quomodo est vsura spiritualis vel circa spirituale etiam petatur quare quis non potest committere furtum in ter ra. volitio ponitur loco generis quamquam non sit verum genus cum furtum connotationem peregrinam habetet re pectu termini volitio. sed vt melius rem ipsam ca piamus placuit ita dicere. dicitur quod putatur esse alie num et non alienum si rem meam capio quam credo es se alienam furtum committo: et hic capitur alienum si ue ad vsum siue ad proprietatem si quis rem meam expignore vel vpontheca habet et ego clanculum suscipio furtum committo: capio quod scio esse alienum scio alium in hoc ius aliquod habere. Dicitur inuito domino: quia si dominus consentiret vel est verisimile quod consentiret siue consentiat siue non nullomoo est furtum: et intelligo per dominum rei illum qui in re auctoritatem habet / siue sit dominus inferior vt causa secunda cui dominus superior consentit siue dominus superior omnium potestatem in re accipit vt de spoliatione egypti. exodi. xi. hoc idem patet. xiiii. quest. v. dixit dominus. Dicitur animo lucrandi: quia si quis ca peret rem vt alium reddat cautiorem / vel gratia ioci non committit furtum.

¶ Ex hac diffinitione patent alique propositiones. Prima est: aliquis peccat peccato furti et nichil furatur. patet de illo qui vult capere alienum sed non potest habere. et ex hac propositio ne sequitur quod non omnis fur tenetur ad restitutionem. furti. patet de fure dato ille de quo est mentio non solum peccat peccato furti sed est fur. Tertio sequitur quod furtum a rapina differt penes clanculum et manife stum secundous capiendo. Quarto sequitur coram dec ego capiens meum ab illo a quo alia via habere non possum iuridice non committo furtum. patet capio meum et ille nullum ius in illo habet nec videtur esse in hoc pec catum. secus est si possum probare rem esse meam et eam iuridice habere tunc male agorem meam clanculum capiendo si scio rem esse meam et probare nescio non debeo rapere quia hoc cederet in detrimentum rei publice si clanculum habere possum non vitur esse peccatum tunc non leditur ille a quo capio nec respublica. Quinto sequi tur existens in extrema nccintate capiens nccima pro suo nutrimento non peccat peccato furti. hoc patet capit suum cum in illo casu omnia sunt ei communia. de conse. d. v. discipulos. non alitas ddd excusatur conedendo panes propositionis i. reg. xxi. et apostoli conedentes spicas in sabbato. luce xii. Sexto sequitur: qui alienum capit vt faciat elemo sinam committit furtum cum capit alienum actus cadit super obiectum malum licet circunstantia finis sit bona: sed hoc non sufficit. et illud patet decina quarta quaestione quinta sorte. trigesima secunda questione quarta. sic non sunt. Septimo sequitur quantumcunque quis parum accipit quod putatur esse alienum contradicen te domino rationabiliter est furtum. patet per totam diffinitionem. et illud patet. xiiii. q. vi. c. finali. et de pe. d. i. §. vulga. Octauo sequitur: non omne furtum est mortale peccatum. patet de furto alicuius quod non est notabilis dannt furtum mortale est volitio auferre notabile bonum. Nono sequitur: furtum est auaricia furtum est vsura Hecimo sequitur: aliquod furtum est eiusdem speciel spanlissime cum rapina. patet habeam ego hanc volitionem volo capre hoc demonstrando illud quod credo esse alienum nullo sciente: postea superuenit dominus rei et re sistat / ego surripiendo rem possum continuare volitio nem meam praeuiam que prius erat latens nunc vere aperta: ergo idem actus voluntatis numero qui prius erat furtum postea efficitur rapina imo stat tunc quod primo sit furtum mortale et postea idem actus numero erit meritum sed hoc non erit simul: patet habeam ego hanc volitionem volo capere hunc librum propter deum de monstrando librum tuum iam est furtum per sextum correlarium continuo illum actum et in medio tempore tu das michi illum librum: iam iste actus est meritum et possum esse in gratia saltem est actus bonus moraliter qui habet capunt refertum doctrina communi nominalium quam speculationem putat censebit me falli et esse ad obiectum sed queso pensitet pau lo profundius antequam nos dannet. Vndecimo sequitur: stat equaliter furari ab eadem equali intentione graduali actus et inequaliter peccare. patet si sortes habe ret precise centum scuta ei necessaria et primo fura rer ab eo viginti scuta et postea alia viginti plus pec co secundo quam primo quia sortes plus eget et plus tertio quam secundo: sed frangendo archam primo et auferens viginti scuta primo communiter plus pecco quam auferens tandem. post me quia eram occasio secundi furti: et hoc si non fuerit excessus per inopiam in secundo.

¶ Istis prelibatis pono conclusionem. Omne ablatum per furtum qualiter cunque capiatur est restituendum et capiam vt includat rapinam hoc est primous. patet: omne alienum et iniuste ac quisitum est restituendum: omne furtum est huiusmo di: igitur. maior patet per illud beati aug. ad macedonium: non dimittitur peccatum donec restituatur ablatum: bus patet: quia non est iustus titulus in furto siue includat simoniam siue rem immobilem siue vsuram vt in vna quaestione vsu re patebit sed hoc potissimum loquimur de furto pro prie dicto ablatum est restituendum hoc sic intelligo homo tenetur habere volitionem efficacem restituendi / et imperatiuam executionis et non ad semper dandum / interdum est impossibile cum nichil habet / interdum propter circunstantiam non po test reperire tabellionem ad defferendum ad aliam patriam et non tenetur conducere nuncium quia res non est tanti momenti vel quia esset iactura illi cur est restituendum. interdum furtum est occultum homo propalaret se de furto ad quod non tenetur tunc capiet confessorem suum faciendo eum restituere et quod ipse petat cyrographum tenetur facere indaginem quousque alter habet non sufficit dare confessori et non sufficit solum ablatum siue res ablata sit fructifera de se vt grex armentum solum / vel per industriam aliorum requiritur refundere lucrum quod alter pote rat consequi ex re sua: vel tenetur satisfacere de dam no quod alter ob sue rei carentiam pertulit nec potest petere dilationem si habeat non sufficit nutrire ho nestum statum cum ere alieno tenuiter viuat et resti tuat: nolo dicere quod tenetur omnia mox restituere quo usque sit extreme mendicus petat dilationem a domino rei et det fideiussorem mediate per intermedium vel immediate quam si dare noluerit restituere oporm aliqui inopia pressi procurant eis litteras ne cogan tur soluere ad quattuor vel ad quinque annos futuros vt in ecclesia sancti pauli londoniarum et valem tienis non habebitis solutionem et illud crebro est rationabile: sed vbi quis satisfacere potest et non facit sed ex discolia vtitur priuilegio minime excusatur coram deo. Ex quo sequitur quod moriens habens alienum relinquens heredi in precepto restituendi non tamen restituens male discedit: patet talis non habet volitionem restituendi sufficientem hoc est imperatiuam executionis si haberet illam restitueret si non ponatur impedimentum suppono quod non sit impedimentum restituere / interdum est difficile nichil video periculosius in mundo quam sit restitutio ad videndum quibus primo est restituendum multe circunstantie sunt considerande quis magis eges et quo prius suscepi alienum an alienum sit penes me vel consumptum et secundum hoc restituendum est quam primum commode possum. Secundo sequitur stat virum per detentionem vnius duodeni tantum peccare si cut per furtum vnius scuti. patet supposito quod diu duobus vel tribus annis tenuerit duodenum ve quinque et precise vno die vel hora tenuerit scutum qui furatur primo vnum scutum plus peccat quam ille qui furatur vnum duodenum ceteris paribus: sed stat quod detinens per detentionem peccet nouo peccato eo quod tenetur restituere et non restituit non tamen in qualibet parte proportionali vnius hore pec tat nouo peccato esto quod non restituat nec quando dormit sed quando actualiter cogitat de restitutione post deliberationem dandi peccat est preceptum negatiuum vel prohibitio proprie non tenere alienum et sicut volens furari et volitionem continuans per vnam horam contrauenit praecepto negatiuo in qualibet parte illius temporis non est tamen intentio obligantis quod homo in quolibet tempore quantumlibet pusillo peccet nouo peccato vt alibi declarari habet / sic est in proposito: sed est vnum aliud de restitutione dato quod homo transeat per annum non cogitans de restitus do vbi restituere tenetur et quod interdum peccet pecca to omissionis. istud correlarium ex aliis locis suam explanationem deducit adde etiam quod non prohibetur fur tum nisi propter non tenere alienum. Contra conclu sionem arguitur exercitus auferens racemos non te netur ad restitutionem eorum et tamen iniuste eos deti net igitur: hoc patet posito quod a exercitus centum mille ho minum transeat per vineam naboth et quilibet auferat race mum vnum iam nullus ad restitutionem tenetur: quod patet etiam voco tenetur quando non restituens peccaret mortaliter: modo nullus eorum peccat mortaliter: quod probo quia si sic maxie es set committendo furtum sed hoc non quilet capit vnum racemum: sed istud auferre non est mortale peccatum: ergo indetinen do no est mortale peccatum: quis diceret quod sub pena peccati mortalis ego teneor restituere vnum granum millii quod cepi a proxio et vltra nullus tenetur ad restitutionem sub pena peccati mortalis vnius grani: ergo non omnes tenentur. probo consequentiam siue omnes capiatur collectiue siue distributiue quia da oppositum collectiue omns tenentur ad restitutionem nullus de necessitate salutis tenetur ad restitutionem et non sunt alia peccata con missa sequitur si discedant sic omnes damnabuntur et nullus damnabitur quod falsum est et tamen iniuste de tinent racemos. probatur: iniuste racemi sunt ablati nec recompensatum pro eis est et sunt potentes re stituere: ergo iniuste detinent racemos quod omnes isti copulatim fecerunt furtum: patet ceperunt aliquod notabile bonum alienum igitur. Pro solutione ad uerte quod isti aufferentes racemos vel pisa triphariam possunt se habere vel nullus scit de alio sed sortes ve nit prius et auffert vnum pisum postea accedit pla to auffert reliquum cicero tantundem vel quilibet scit de alio hoc est vadunt et sibi inuicem suggerunt aufer re illa grana vel sciunt sine suggestione de ablatione et nullus dicit de alterius furto.

¶ Istis notatis respondetur per conclusiones. Prima est: in pri mo membro omnes notabiliter damnificant: hoc patet capiendo omnes collectiue hoc est tota multitudo aufert notabile bonum sed nullus istius multitudinis notabiliter damnificat: quamadmodum si quilibet vnius exercitus portat vnum granum totus exercitus portat magnum cumulum.

¶ Secunda propositio et si omnes notabiliter damnificant pro ximum auferendo grana nullus eorum peccat pec cato mortali furti nec omnes sit quia nullus eorum peccat saltem mortaliter patet ex dictis. quia non omnes patet quia tunc omnes essent damnati et nul lus esset damnatus et per consequens nen omnes essent damnati si omnes sunt damnati quilibet illo rum est dannatus gratia materie sicut mere naturaliter loquendo bene sequitur sortes et plato currunt ergo sortes currit et plato currit licet non gratia for me.

¶ Tertia propositio pro tertio membro si ommes sciunt de seinuicem omnes tenentur ad restitu tionem et quilibet restituat non totum sed suam par tem et alios debet amonere vt restituant durum esset d cere quod quilibet eorum debet restituere insolidum quia sic satis perniciosum esset furari in societate quod qu libet tenetur restituere aliquod. patet alioquin nunquam habebit ille restitutionem.

¶ Quarta propoteio si quis sua sit aliis aliquid furari ille tenetur restituere insolidum et sic de quolibet suadente ratio quia actus eius et exequutio cadit in totum: secus est in priore menbro sed vno soluente reliqui non tenentur soluere sicut quando plures dolo malo dederunt dannum alicui si vnus restituat alii liberati sunt. l. si poteoles scilicr de dolo. sed in for ro conscine alii tenentur huic facere restitutionem cum pro eis satisfecit et alienum habent nec sufficit eis di re pauperibus. secus est quando habeo parua inuenta incerta vel furta minuta et abest dominus rei et si dominus redierit vel ostendatur post dationem illorum bonorum nichil ei restituetur cum iam pro eo dedi sed cum eum latuit me pro eo dam te non meruit sed habendo acta mearata merebitu et de necessitate faciet virtutem in hiis carminibus vu garibus recitantur furto notati. Iussio consilium con sensus palpo recursus. Participans mutus non ob stans non manifestans. palpo hoc est adulando di¬ cendo eum viriliter egisse reliqua sunt peruia.