Quaestio 28

¶ Distinctionis decime quinte quaestio vigesima octaua Tterius. xxviii. paulisper insistamus tangendo

¶ Tvnum modum canbii quo dicunt mercatores par sim vti sicut intellexi a quodam qui cum eis versatur et vocatur cambium burse cambium burse fit hoc modo in platea bru gensi vel handbarpie mercatoribus deputata suragit vnus petens: quis vult dare mille ducatos mutuo quattuor vel quique mensibus ad hispaniam vel italiam et talis habebit centum velcentum quinquaginta vltra capitale cambium burse crescit secundum exigentiam pecunie inter mercatores et secundum habundantiam decrescis et sic variatur accedit habens pecuniam accepta securitate hanc pecuniam dat mutuo capiens vltra sortem non ratione mutui: sed interesse intendebat mercari es mercatus fuisset si hunc modum non reperisset: sed cum reperit hunc modumnon ponit se amplius ad mercandum vel parum mercaturam exercet tranquillius et securius capit suum lucrum quam transeundo per ma re ita quod sollicite venatur quodo vadit cambium burse et si busa non fuerit satis alta mittit pecuniam lugdunum vel ad partes remotas vt taliter viuat relicta mercatura iam est quaestio an hic modus viuendi sit licitus et vt pau lo altius repetamus videamus originem huius burse et poterat sic esse sortes mercator egens pecunia bru gis accessit platonem mercatorem promittens ducenta vel tercenta pro bis mille ducatis plato ratione interesse iuste hanc pecuniam leuauit similem gratiam fecit ferdinandus gunsalo et alexander gabino et sic creuit bursa semper mercatores egentes faciunt istas proclamationes. Tunc sic argumentor a habens bis mille ducatos mille ponit in merces et mittit in hispaniam et superlucratur ducentos vel centum ducatos vltra expensas labores et pericula dat platoni mutuo reliquos mille: ergo licebit ei accipere centum ratione interesse et si hoc liceat ipi a in parte licebit tidem in toto et identidem ipii b et si liceat hac vice pluries sine statu licebit vel da rationem status. dicis forte eiicit a se in sudore vultus vesci pane suo vt in solu tione precedentis argumenti diximus et non bene deeruit in corpore mistico rex vigilat pro vtilitate con muni temporali pro seruanda pace inter subditos et ad expellandos hostes erisi pro spiritualibus religio si orant mendicantes sunt materia habende virtutis ab eis emitur regnum celorum mercatores deferunt mer ces ad pateriam et reipublice conducunt isti autem ducunt dies in ocio.

¶ Contra hoc argumentor isti prebent fomentum deferendi merces de pateria ad patriam alii si non haberent pecuniam ab istis merces non transue herent cum crebro eis defuerint pecunie mercantes cum eis assequuntur lucrum alioquin non capereni mutuum ab istis. Item da quomodo campsores labo rant plus quam isti. Item de illo qui mittit famulos suoa de patria in patriam et ipse domi quiescit. dicis habet sollicitudinem reddendi emendi et transportandi sic iste habet sollicitudinem rehabendi pecuniam reperire fidum mercatorem. et si interdum mitteret merces ad patriam iam laborat. Insuper quomodo laborat dominus talis quolibet die non prohibito transiens ad venan dum non habens vxorem et liberos omnem sollicitudinem dans senescalo familie platoni ab eo nullum compotum recipiens iste propterea non viuit in peccato. mer cator iste satis laborat domi circa vxorem et familiam regendam et sic stat tota quaestio ab exordio mota quare iste mercator videns duas vias viuendi cum sua pecunia scilicet mercandi vel mutuandi et capiendo ratione interesse relinquit priorem viam. secunde adherendo quia ponitur quod iste intendebat mercari et de facto mer catus fuisset si mutuarium non reperiret dans ei ratio nem interesse. dicis forte nichil capit ratione interesse cum proponit vitam totam sic transigere et nunquam mercari. secus est de illo qui semel dat mutuum et ra tione interesse capiens pecuniam intendens alias mer cari hoc non sufficit quia ponatur quod de nunquam mercari nichil cogitauit vel si cogitauit non deliberauit et cespitat vtrinque videt periculum et capitale hic interdum extinctum ob inopiam mutuatarii sicut in mari vel per terram: ergo nichil probas contra illum qui nichil delibe rauit: vel contra illum qui aliquas merces mittit ad mer candum quia de facto nunc cum ista pecunia ipse merca retur nisi virum reperiret qui pecuniam hanc querit nec lacerat suam famam. patet quia indicium est quod no viso quod alius istum querit et iste non alium etiam aliquis licite volens mercari potest adire sotium pecunia egentem dicen do quod est paratus mercari: sed si posset moram gerere alteri libens faciat dummoo det alius ratione interesse tantum quantum lucrari poterit: sed si communiter istud face ret esset de isto vehemens praesumptio quod non intenderet mercari sed sub vmbra vsure id faceret: sed nos po¬ nimus quod alius venit ad istum. dicis isti sic mutuantes querunt et queruntur proficiscuntur in partes remotas vel ad eas mittunt. contra dum hoc facit semper est paratus mercari si virum egentem non reperiat cui vult humane suam pecuniam mutuare in lucrum mutuatarii et in lucrum proprium. forte dicis in hiis vbi est inter esse requiritur quod mutuator mauult vel ita libenter vult mercari sicut mutuare et non libentius modo iste li bentius vult mutuare quam mercari. Contra anquam superuenit mutuatarius mutuator erat indifferens ad vtrumque sed quando dat mutuo illud libentius vult quia in illam partem descendit sic est hic interdum non valet dicere hic modus est securior quam mercatura et per consequens homines si istud licite fieri potest relinquent mercaturam huic vie adherendolucrum in terra est securius quam in mari et tamen est licitum. nec propterea sequitur quod nulli sunt mercatores eodemmoo in proposito iste modus dandi pecuniam sic mercatores dilatat. Et iterum sic argumentor sint sex indita in anno vnum pro ianuario et februario lug duni secundum pro duobus mensibus rothomagi et sic per annum tunc sic sortes parisiensis intendit visitare omnia ista indita annue et sic viuit et vixit annis octo vel decen paeteritis ipso volente in ianuario adire lugdunum super uenit plato petens suos mille aureos quos volebat exponere dans tantum lucri sorti quantum lucraretur in il lis inditis super sumptus discrimen et labores famuli quem pro paruo computat dominus quia domi deberet laborare sortes licite capit sexaginta vltra sortem veniat cicero in secundis duobus mensibus. videtur quod potest tantundem capere et sic a iohanne et si sic toto hoc anno omnibus annis futuris. dicis licet coram deo non committit vsuram patitur suam famam corrodi sub palliatione vsure quia licet actum de se licitum fecit non tamen licito modo. contra potest iste declarare suam innocentiam aliis et eos non scandalisare sed istud non sufficit non potest declarare tot quot cognoscunt et quando declararet vix crederetur et merito non deberet credi cum proponit hanc pecuniam ponere in bursam cambii et numquam mercari repugnantia videtur esse vi interesse quod leuat non videtur sufficere ad interes se istud si non reperirem hanc viam mercarer et capio il lud ratione lucri verisimlis hoc est lucri quod consequi possum requiritur quod homo intendat nunc in particulari men cari cum hac pecunia ad hoc quod capiat lucrum ratione interesse et sic non scirem clarificare casum ab vsura homo non potest leuare ratione interesse qui propositum va gum et vniversae habet non excusatur ad mercandum requiritur quod nunc habeat propositum mercandi et quod alter capiens pecuniam est causa quare non dat se exequutioni mercandi / etiam suam famam lacerat et communiter est vsura palliata quaerens alios vt det eis mutuo vt capiat pecuniam vltra sortem vi interesse quia mutuator debet esse hu ius conditionis: quod libentius vel non minus libenter mercari intendit quam mutuare et si sic indubie iste non proficisceretur de vicino ad vicinum de vrbe in vrbem vt det mutuo cum videt suam famam interim rodi quam non vellet pati pro parua pecunia oportet ergo quod multo libentius dat mutuo quam mercaretur si ego non intenderem mercari hoc anno sed sequenti non possum anno presenti quicquam capere ratione lucri verisimilis nec sufficit nunc mercarer si nullum reperirem volentem mutuo pecu niam capere requiritur quod nunc vellet mercari et cum roga tur ab alio cui condescendit ratione lucri capit vltra sortem nec sufficit facere artem sic semper viuendo quia illa via omnes ad te accedent.