Table of Contents
In Quartum Sententiarum (Redactio A)
Prologus
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum creatura potest creare
Quaestio 5 : De circumcisione et de eius obligatione
Distinctio 2
Quaestio 1 : Quid est baptismus, et de ipsius materia et forma.
Distinctio 3
Quaestio 1 : An institutio baptismi evacuet circumcisionem
Distinctio 4
Quaestio 1 : An virtutes infunduntur in baptismo
Quaestio 2 : Utrum non volens et fictus recipiant sacramentum
Quaestio 3 : An omnes baptizati suscipiant aequalem effectum baptismi recipiant
Distinctio 5
Quaestio 1 : An liceat recipere sacramentum a malo ministro
Distinctio 6
Quaestio 2 : An catechismus et exorcismus sint necessarii ad baptismum
Distinctio 7
Quaestio 1 : An confirmatio sit sacramentum iterabile
Distinctio 8
Quaestio 1 : An sit ponenda forma in hoc sacramento sicut in ceteris.
Distinctio 9
Quaestio 1 : An quis indigne hoc sacramentum suscipere possit
Quaestio 2 : An liceat alicui ministrare corpus Domini illi quem scit esse in peccato mortali?
Distinctio 10
Quaestio 1 : An corpus Christi natum de virgine sit in eucharistia
Quaestio 2 : An implicet contradictionem idem corpus numero esse circumscriptive in diversis locis
Quaestio 3 : An corpori Christi eaedem proprietates insunt in eucharistia et in caelo
Quaestio 4 : Utrum aliqua creatura potest movere corpus Christi prout existit in sacramento
Distinctio 11
Quaestio 1 : An panis transubstantietur in corpus dominicum?
Quaestio 2 : An possumus adorare corpus Christi categorice sub speciebus panis et vini
Quaestio 3 : An solus panis triticeus sit conveniens materia huius sacramenti et vinum de vite?
Distinctio 12
Quaestio 1 : An accidentia omnia possunt esse sine subiecto
Quaestio 2 : An pluries in die celebrandum sit
Quaestio 3 : Utrum quilibet clericus quolibet die tenetur dicere horas
Distinctio 13
Quaestio 1 : An Christus consecravit in pane azymo
Quaestio 2 : De modo celebrandi
Distinctio 14
Quaestio 1 : An peccati post baptisma commissi necessaria sit poenitentia
Quaestio 2 : An per sacramentum poenitentiae peccatum mortale deleatur
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum quis potest satisfacere existendo in peccato mortali
Quaestio 2 : An opus satisfactorium sit ita meritorium sicut non satisfactorium
Quaestio 3 : An contraveniens ieiunio praecepto mortaliter peccet
Quaestio 4 : An tertio comedens frangat ieiunium sicut secundo comedens
Quaestio 5 : Utrum eleemosyna sit necessario danda indigenti
Quaestio 6 : An rerum dominia iure naturae, divino, vel humano sint distincta
Quaestio 7 : Utrum homo tenetur restituere illa quae acquisivit per praescriptionem vel usucapionem
Quaestio 8 : Quomodo conveniunt et differunt usufructus et usus
Quaestio 9 : An lucrans in ludo acquirat dominium rei lucratae et potissimum in ludis taxillorum
Quaestio 10 : An ludere ad ludos sit honestum
Quaestio 11 : An proximi lacerans famam tenetur eam restituere
Quaestio 12 : An accusatus de aliquo crimine tenetur illud crimen prodere non obstante fama
Quaestio 14 : An homicidium est magnum peccatum, et quae restitutio debetur in homicidio
Quaestio 15 : An licet occidere et rapere in bello
Quaestio 16 : An duellum sit licitum
Quaestio 17 : An homo damnatus ad mortem licite potest aufugere
Quaestio 18 : An homo tenetur restituere acquisita per furtum
Quaestio 20 : An emens rem furtivam tenetur illam vero domino sine redditione pretii restituere
Quaestio 21 : An iuste pro furto infligatur mors
Quaestio 22 : An tenens columbaria tenetur ad restitutionem damni illati a columbis eius
Quaestio 23 : An usura sit peccatum
Quaestio 28 : De cambio bursae
Quaestio 29 : An liceat recipere ad usuram
Quaestio 30 : An aliquis potest vendere usurario aliquid et an tenetur restituere lucrum usure
Quaestio 31 : An mercatura sit licita
Quaestio 33 : De latitudine iusti pretii in emptione et venditione: quomodo cognoscitur tale medium
Quaestio 34 : An licet emere redditus fructuarios et pecuniarios
Distinctio 16
Quaestio 1 : An peccatum mortale et gratia sunt simul in eadem anima
Distinctio 17
Distinctio 18
Quaestio 1 : An excommunicatio liget excommunicatum ne colloquatur cum aliis
Distinctio 19
Quaestio 1 : An sacerdos potest uti clave in quolibet?
Quaestio 2 : an fraterna correctio sit de praecepto.
Distinctio 20
Quaestio 1 : An ille est totaliter liberatus qui adimplet poenitentiam iniunctam a sacerdote
Quaestio 2 : An valeant indulgentiae
Distinctio 21
Quaestio 1 : An aliqua peccata dimittantur post hanc vitam
Quaestio 2 : An sigillum confessionis sit tenendum in omni casu
Distinctio 22
Distinctio 23
Quaestio 1 : An extrema unctio sit sacramentum novae legis?
Distinctio 24
Quaestio 1 : An ordo sit sacramentum novae legis
Quaestio 2 : An accipiens personas in beneficiis ecclesiasticis peccet?
Quaestio 3 : An conferens beneficium idoneo praetermisso magis idoneo peccat?
Quaestio 4 : An habens plura beneficia per dispensationem est securus in conscientia coram Deo
Quaestio 5 : An praelati ecclesiae sunt domini bonorum ecclesiae
Quaestio 6 : An prodige exponens bona ecclesiae teneatur eadem restituere
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum simonia sit grave peccatum
Distinctio 26
Quaestio 1 : An matrimonium sit sacramentum novae legis
Quaestio 2 : An matrimonium sit uniuoce sacramentum cum aliis
Distinctio 27
Quaestio 2 : An matrimonium solvatur per religionis ingressum
Quaestio 3 : An tempus sponsalium sit convenienter assignatum?
Quaestio 4 : An licet dispensare cum bigamo
Distinctio 28
Quaestio 1 : An carnalis copula cum sponsalibus matrimonium causet
Quaestio 2 : Utrum consensus conditionatus de praesenti sufficiat ad matrimonium
Distinctio 29
Quaestio 1 : An consensus coactus sufficiat ad matrimonium
Distinctio 30
Quaestio 1 : An error impediat matrimonium
Quaestio 2 : An virginitas est virtus et an viduitati et coniugio praestet
Quaestio 3 : An fuit verum matrimonium inter Mariam et Ioseph
Distinctio 31
Quaestio 1 : An tria bona matrimonii excusant actum matrimonialem ne sit peccatum
Distinctio 32
Quaestio 1 : An quilibet coniugum teneatur alteri reddere debitum
Distinctio 33
Quaestio 1 : An liceat per dispensationem habere simul plures uxores
Quaestio 2 : An libellus repudii erat licitus in lege Mosaica
Distinctio 34
Quaestio 1 : An impotentia coeundi impediat matrimonium
Distinctio 35
Quaestio 1 : An licet uxorem dimittere ob solam fornicationem
Distinctio 36
Quaestio 1 : An servitus impediat matrimonium
Distinctio 37
Quaestio 1 : An quis potest illam capere in uxorem quam polluit per adulterium
Quaestio 2 : An ordo sacer impediat matrimonium
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum omne votum obliget et an expediat vovere
Quaestio 2 : An religiosus peccat tenendo proprium
Quaestio 4 : An sit optima inter tria vota et ad quae se extendit
Quaestio 5 : An Carthusiensis in extrema necessitate potest vesci carnibus
Distinctio 39
Quaestio 1 : De gradibus consanguinitatis
Distinctio 40
Quaestio 1 : De gradibus consanguinitatis
Quaestio 2 : An consanguinitas impediat matrimonium
Distinctio 41
Quaestio 1 : An sex species luxuriae communiter enumeratae sufficiunt
Quaestio 2 : An fornicatio simplex sit magnum peccatum
Quaestio 4 : An adulterium sit grande peccatum
Quaestio 6 : De ratione affinitatis et eius impedimento
Quaestio 7 : An sint aliqui filii illegitimi
Distinctio 42
Quaestio 1 : De cognatione spirituali, adoptione et arrogatione
Distinctio 43
Quaestio 1 : An idem corruptum numero potest resuscitari
Quaestio 2 : An totum dicat tertiam entitatem a suis partibus realiter distinctam
Quaestio 3 : An resurrectio mortuorum generalis sit futura et de modo resurgendi
Quaestio 4 : An corpora mortuorum resurgent cum omnibus suis partibus et adminiculis
Distinctio 44
Quaestio 1 : An infernus sit sub terra
Quaestio 2 : An ignis inferni sit eiusdem speciei cum igne nostro
Quaestio 3 : An corpus damnati possit calefieri
Quaestio 4 : Quomodo animae corporibus exutae crucientur, similiter
Distinctio 45
Quaestio 1 : Quibus prosint suffragia ecclesiae
Quaestio 3 : An suffragia existentis in mortali peccato prosunt defuncto
Distinctio 46
Quaestio 1 : An Deus aequaliter punit intensive in eodem foro aequaliter peccantes
Quaestio 2 : Quod inaequaliter praemiet aequaliter merentes
Quaestio 3 Quod aliqui sunt homines qui nec salvabuntur nec damnabuntur.
Distinctio 47
Quaestio 1 : An in generali iudicio erit disputatio vocalis
Quaestio 2 : An ignis conflagrationis erit eiusdem cum igne praesenti
Distinctio 48
Quaestio 1 : An caeli cessabunt a motu post diem iudicii
Distinctio 49
Quaestio 1 : De essentia beatitudinis:
Quaestio 2 : An beatitudo totaliter causetur a Deo
Quaestio 3 : An fruitio sit potior actus beatitudinis quam visio
Quaestio 4 : An omnes beati sunt aequaliter beati
Quaestio 5 : An beatitudo sit perpetua
Quaestio 6 : An omnes homines summe et de necessitate appetant beatitudinem
Quaestio 8 : De alia dote scilicet dote agilitatis
Quaestio 9 : An corpus beati potest naturaliter esse cum corpore non glorioso per dotem subtilitatis
Quaestio 10 : Quae res est dos claritatis
Quaestio 11 : An duo corpora dura possunt se tangere
Quaestio 12 : An sensus beatorum in patria erunt in actibus suis
Quaestio 13 : An sit aliquod praemium accidentale
Quaestio 14 : An mors est de ratione martyrii
Quaestio 15 : Quando quis debet pati martyrium et pro quibus causis
Quaestio 16 : an actus quilibet cui debetur palma martyrii sit actus magne perfectionis
Quaestio 17 : Cuius virtutis sit actus martyrii vel ille cui debetur aureola martyrum
Distinctio 50
Quaestio 1 : An damnati post diem iudicii peccent et pro eorum peccatis infligetur poena
Quaestio 3
Utrum quilibet clericus quolibet die tenetur dicere horas¶ Distinctionis duodecime questio tertia. VTrum quilibet clericus quolibet die tenetur dicere horas.
Pro solutione que Istionis notabis aliqui sunt in sacris ali Li in minoribus aliqui studentes et aliqui beneficiati aliqui vero non. et studentum aliqui stu dent theologie aliquiinferioribus facultatibus
¶ Prima est omnes in sacris et beneficiati siue i sacris siue non tenentur quolibet die dicere horas e licet sit consonum dicere in horis competentibus non tamen est necessarium imo fortassis oppositum prodest. patet. omnes tales sunt in sorte domini hii in sorte patrimonii crucifixi illi in ordinibus tenentur solue re pensum hoc patet extra de celebratione missa. prae biter inquit mane matutinali officio expleto pensum seruitutis sue videlicet primam / tertiam / sextam / nonam / vesperamquem persoluat et non modo presbiter sed subdiaconus. similiter percipientes bona ecclesie te nentur si viuant de altari seruire debent altari et illud est de iure diuino. Vltima pars patet propter obli uionem vel aliam rationabilem causam non existino cum sana conscientia iuuenem vel senem qui dicere potest et habet beneficium quin tenetur dicere horas quum talis colligere vult fructus ecclesie et non seruire hiis qui fructus instituerunt futile et nimis rigidum est dicere hominem teneri ad celebrationem horarum extra tempus misse sufficit dominico divel alio sic audire missam et celebrare horas. Sed contra dicis homo tenetur ad vtrumque scilicet ad audiendam missam in festo et ad dicendas horas: ergo per vnicum actum non satisfacit preceptis: hoc concedo non satisfacit vtrique precepto per vnicum actum sed per duos aduertit celebrationi horarum et cum hoc celebrationi misse leuationi corporis dominici sicut alii: ad audire missam non requiritur quod audiatur presbiter proferens. patet de surdo et audientibus remotis nec requiritur videre eucharistiam leuatam patet de ceco nec quilibet tenetur appropinquare presbitero quousque audiat: vetitum est laicis intrare cam cellos chori de honestate. Sed contra ergo si quis es set obligatus audire duas vel tres missas sufficit eas audire omnes simul in diuersis altaribus. iam talis satisfacit precepto per solutionem datam de illo qui satisfacit duobus preceptis simul vt puta de dicen¬ dis horis et audienda re diuina. Respondetur oportet aduertere ad intentionem obligantis audire plures missas vel est in eodem die vel in aliis si secundum rei plica est nulla si in eodem die vel in variis horis vt solitet esse in multis religionibus et adhuc non currit: consuetudo exponit ius positiuum quae est inter graues viros: simul dicere horas et audire rem diuina nec est ratio vincens ad oppositum. Sed petes an laici peccent egredientes ante finem misse sicut communi ter facere solent. Respondetur aliqui impediuntur ab auditione non obligantur audire missam vt infirmi adhuc paruuli non doli capaces custodientes infirmos vel lactantes paruulos et potissimum vbi multum distant ab ecclesia vt nostrates custodes boum domorum vel ouium vbi est vna missa solum in parrochia et distantia magna ad ecclesiam in festis preci puis debent eis procurare vt missam audiant de istis qui missam audiunt difficile est dicere hominem tene ri audire consiteor / sed sufficit venire circa introitum: stat dare infinitos casus in quibus homo potest exi re ante finem misse et sic non peccat stat quod illa est vl tima celebranda sed isti omnes tenentur colere deum in die illo secundum congruentiam: in campis bomo potest deum orare. non videtur quod homo obligetur audire mis sam quolibet die festo in sua parrochia sufficit in religiosis domibus vicinis dummodo parrochia visitetur in precipuis festis et non defraudetur curatus in oblationibus: bonum est citius in propria parrochia audire missam quam alibi. videtur etiam sufficere audire duas secundas duarum missarum: due medie tates equiualent vno integro: non est idem descendere ad tres tertias quinque quintas et octo octauas.
¶ Contra istud argumentor quia ex ista solutione sequeretur quod laicus ad tantum obligatur sicut sacerdos in festo. patet. ad auditionem misse et etiam ad aliquas preces. Respondeo non est facile dare ad quas horas determinate laicus deuincitur et sic est la tum discrimen cum presbiter tenetur dicere horas ab exordio ad finem vsque / sed bene verum est plus conuenit laicus cum clerico in dicendis horis et precibus in festo quam in non festo. et facio ratiunculam contra aduersarium: celebret sortes clericus horas inter audien dam rem diuinam. iam peto a te in fine an satisfecit vni precepto vel vtrique vel neutri. si tertium tunc audiat secundo rem diuinam et celebret horas et eque obli gabitur et sic decies si tantum vni precepto satisfactum iri opineris remanet quaestio de illa preceptione ergo remanet secundum membrum. argumentum de consuetu dine / et ista me mouent potissimum cum nec ius diuinum nec humanum reperitur in oppositum. insuper ad quid homo restringetur quando audit missam: ad dicendas aliquas preces: iam in festo clericus obligabitur ad tria ad audiendam rem diuinam ad illas preces et ad horas sed vbi dixi stat dare plerosque casus in qui bus homo tenetur andire integram rem diuinam regulariter tamen credo quod tenetur quis toti sacrifiacio interesse nisi causam legitimam habuerit quae est examinanda a prudentibus. Sed contra totum istud instatur ponentur duo beneficiati sortes et plato sor¬ tes in camera celebrat horas vadit ad ecclesiam au dit missam nullum actum deuoticnis habendo pla to ad longum recitat horas plato satisfacit vtrique precepto de dicendis horis et audienda re diuina sed sortes tantumdem facit sicut plato: ergo sortes non est transgressor. Forte dicis et sic apparet esse dicendum plato habet deuotionem et leuatur in deum vel in horas secus est de sorte licet similes actus habuerit in camera non est idem. Sed contra tunc sequitur quod sortes dicens horas in camera transiens ad ecclesiam tempore misse legens genesim vel exodum tempo re misse satisfacit cum leuatur in rem deuotam. concedis sicut de aliis deuotionibus quilibet est bonus iudex sui et recolligere se est bonum tempore misse in materiam illam quae plus inflammat affectum hic est finis horarum sacrifici et similium: dicis est consue tudo audire missam quolibet die in collegio monti acuti vnus studiosus interea dat operam studio numquid peccat quia si non iniuste ceditur nemo debet puniri sine sua culpa. si dicas delinquit quia non obtemperat maioribus quia si iste licite potest se absentare gratia studii sic potest quilibet alius et sic peribit omnis acrimonia discipline hoc non satisfacit ponatur quod eat ad sacellum cum aliis et interim studet an superior li cite eum percutit pro illo studio vel quia noluit celebra re. dicis potest studere mentaliter sed non quotare suos libros vel legere sic alios scandalisat. Contra non est scandalum actiuum de quo loqui opereprecium est nisi quando factum est indirectum: quicquid sit aliquis punitur sine sua culpa non tamen sine causa parendum est superioribus in quibus est ius superioritatis in aliis non oportet et quando ambigitur de su periore an iuste precipiat praesumatur in meliorem partem et parendum est. regens cedit scholasticum qui non venit ad lectionem matutinam et forte non erat ex titatus et sic eum cedit sine culpa. dicis si post inda ginem exploratum haberet quod non erat excitatus nec erat in culpa illius regens iniuste eum ferit fateor in illo casu non est feriendus sed de hoc in materia omissionis: sunt tamen alique trice inter arguendum ta cte non medullitus explicate dedita opera partraneo.
¶ Secunda conclusio. licet cuilibet studenti bonum sit dicere horas nostre domine quotidie et audi re missam non tamen obligatur extra dominicam diem et festa. prior pars patet si intendat esse presbiter dis cat iugum domini ab adolescentia successiue ascendendo. si non intendat esse presbiter propter doctrinam et studium cui incumbit et consuetudinem eorum cum qui bus conuersatur. qui habent quolibet die missam de putatam vt in collegiis. nolo negare quin omnibus laicis est bonum. secunda pars est exponibilis duas partes complectitur. patet. nullo iure est cautum nec naturali non diuino nec humano: ergo illud non est dicendum. secunda pars patet quia ecclesia illa festa intituit et tunc laici tenentur fundere orationes. er ¬ go clerici secundum consuetudinem ecclesie et plus theoogie studentes quam ceteris facultatibus. insuper non est consuetudo multorum prudentum quolibet die audire missam et in hoc non faciunt conscientiam quae tamen facerent in dicendis horis et consuetudo interpretatur ius positiuum. Item de priuilegiis. c. vltimo libro sexto dicitur quod eprieti itinerantes super altare portatile vbique paesent facere celebrare cum non dece at eos aliquem diem transigere sine missa nisi fuerit re tionabilis causa. rationabilis causa ergo eos excusat a non audienda: etiam ponitur decet: glosa ponens non debitut non considerat textum nisi eam exponas per debitum congruitatis et si episcopus non obligetur a fortiori nec alii.
¶ Contra primam conclusionem argui tur. sortes clericus in sacris de nullo vsu tenetur di cere horas canonicas: quia non de vsu romano nec de vsu sarum nec de aliquo alio igitur nullas horas canonicas tenetur dicere. Item nullo tempore dici tene tur dicere horas non hora prima post mediam noctem nec hora secunda nec tertia et sic de qualibet hora ergo. Et confirmatur. sufficit dicere medietatem horarum patet de dicente cum alio: ergo idem est si solus dicat. Forte dicis et bene consequentia nulla est quia audit alium dicentem et hoc sufficit. contra: ergo si audirem alium in mediis horis dicendis liberabor pari ratio ne ab alia medietate et per consequens sufficit sorti presbitero audire duos celebrantes horas. Item po natur quod sit surdaster tunc non potest celebrare cum alio per illam responsionem. Ad primum conceditur quod de nullo vsu homo tenetur dicere horas de ne cessitate salutis non de vsu romano. patet de gallo qui ad illum vsum non tenetur: non de vsu vbi suum beneficium est: potest derelinquere beneficium igitur ergo non tenetur dicere horas. nego consequentiam. septies in die laudem tibi dixi. laudare deum specialiter est de iure diuino beneficiato vel existenti in sacris: sed nunc quilibet debet secundum consuetudinem patrie in qua est celebrare vel secundum vsum romanum quia illa est patria communis quo ad hoc / et hoc si non fuerit beneficiatus: si beneficiatus fuerit dicat secundum consuetudinem ecclesie cuius fructus colligit: quod si plures habeat secundum consuetudinem principalioris benefici: quod si equae principalia sint: quando est in vno loco secundum consuetudinen illius / et sic in alio / quod si in neutro loco resideat / eligat vnam consuetudinem: congruum est nunc isti nunc illi deseruire propterea dicere de hoc vsu vel illo est constitutio humana in qua romanus pontifex dispensare potest propter rationabilem causam sed non potest liberare eum a toto qui dicat aliquid: quemadmodum ego teneor dare vnum istorum agnorum pro decima sed in facultate mea est quemlibet dare: de tempore potest solui: possum de sero pro ratio nabili causa dicere horas diei sequentis vt quia cras ante meridiem ero impeditus: patet extra de celebratione missarum. presbiter. et concedo quod nulla par te huius diei teneor dicere horas: ergo non teneor in isto tempore / nego consequentiam. Petis si quis omittit dicere horas / quando primo omittit: dico quod si potest dicere horas suas in duabus horis et non in minore tempore non peccat omittendo ante duas vltimas horas totalis temporis sed quacumque parte illarum duarum labente antequam dicere incipiat pec cat et magis ac magis secundum magnitudinem temporis ita quod dato vltimo instante non esse illarum duarum horarum nunc non omittit culpabiliter et immediate post hoc culpabiliter omittet sed non tantum si in vltima hora incipiat dicere ac si vtraque hora elapsa dicere incipiat. Ad aliud quando dicis sufficit dicere medietatem: distingo vel ipso aduertente ad alium re liquum profert conceditur: alioquin negatur. Et con ceditur quod surdaster non debet cum alio celebrare et quando arguis sufficit audire vnam medietatem ergo et aliam: nego consequentiam / oportet quod ipe dicat horas / et ad dicere sufficit quod dicat partem se cundum consuetudinem praterie. potes insistere quod sortes dicat primam lectionem / plato secundam / cicero ter tiam / iohannes quartam / an celebret sed seruetur comsuetudo loci qui est de duobus.
¶ Secundo argui tur: ludat presbiter breuiarium ad taxillos vel comburat ex iracundia talis non tenetur dicere horas quia est ei impossibile. Item infirmus non potest dicere: ergo pro tunc non tenetur dicere nec quando redit ad sanitatem: patet de ieiunio et aliis. Preterea iuuenis habens beneficium et fructus non per cipiens nichil ab altari recipit sicut episcopi suis con sanguineis practicant: ergo non tenetur dicere horas imo per illam rationem tenens illud beneficium eprieus pro eis tenetur dicere horas et videtur quod si ratione a beneficii teneor dicere horas eodemmoo ratio ne b benefici et sic bis in eodem die teneor dicere easdem horas. Ad secundum de presbitero qui breuiarium ludit ad taxillos dicitur si postea penitet de lusione vel combustione toto tempore quo non potest habere librum coram deo a dicendis horis excusa tur roget tamen deum et dicat aliqua que scit memo riter si non penituerit formaliter sed habet hanc in tentionem vellem dicere horas si librum haberem iam penitet vtualiter de non dicendis horis. Item excusatur si efficaciter vult dicere horas et ad hoc esficaciter vult habere librum sine quo dicere nescit de infirmo concedo quod non tenetur dicere boras et transeunte die illo nec sanus nec infirmus tenetur bro die preterito dicere horas quia detentio est pro cer to die. Et si dicas si sortes tenetur michi soluere detem in festo diui andree elapso die tenetur postea soluere decem: ergo sic est in proposito: nego conse quentiam quia tenetur sortes michi soluere decem sed de tentio solutionis est in festo andree modo in propo sito non est debitum nisi pro die puta debitum illius piei determinate dies habent determinatas horas Sed contra sequitur quod omittens facere confessionem vocalem de peccatis suis infesto paschatis in die sequenti non tenetur ad confessionem quod est inconueniens / et brobo quod sequatur quia tenetur pro certo tempore. Aliqui concedunt et non preter rationem si homo per transeat totum tempus quo tenetur communicare quod non amplius tenetur: potes dicere non esse idem potest homo confiteri se in ebdomada pascatis vel in die iouis precedenti sufficit in ebdomada sancta vel in octa uis pasche vt patet in extrauagante qui incipit fide di gna eugenii. iiii. nec transgressor est: peccata non ha bent respondentiam ad certum diem sed in istis or¬ dinatis pro determinatis diebus transgressio diei est peccatum. sed bomo post diem illum non tenetur ad illud nec in ieiunio nec in dicendis horis potest capere aliam penitentiam bene ageret qui vellet supplere quod omissum est. dixi illo die elapso quia ad huc in illo die tenetur et si non sis in hoc tranquillus sufficit tibi modus dicendi hominum in hac parte oppositum esset nimis durum si aliquis transgrede retur per annum dicere horas anno sequenti satis laboris haberet vel se omitteret per septem annos Ad aliud puctum de iuuene qui nichil recipit pau cos tales inuenies collatores vel eorum consangui nei eis partem fructuum porrigunt propterea non deobligantur et quando manerent in titulo beneficii non auderem eos absoluere a celebrandis horis sunt in culpa vel causa quare non recipiunt. de illo qui habet duo beneficia dico quod talis tenetur dicere ratione vtriusque beneficii quia est par ratio sed ne go quod bis teneatur sicut nonnunquam contingit quod homo tenetur ad idem pluribus de causis vt facile est exemplificare ratione trium ordinum et subiectum huius / sortes erit occidendus ampliatur a copula et predicato. Sed si quis omitteret dicere matutinas vsque post meridiem quamquam sit consuetudo multorum celebrare matutinas ante meridiem non auderem dicere talem post meridiem deobligari post meridiem esto quod meridies sit preteritus cum aliquid hu ius diei adhuc remanet dato quod non sit respondentia puctualis horarum vt dicendo vesperi iam lucis orto sidere. Sed dicis nunc est hora vndecima de nocte cum dimidia et sortes non potest comple te dicere horas in minore tempore quam in vna hora an tunc tenetur sub pena nouipeccati medietatem horarum dicere si tunc deliberat opinor tenetur dicere vsque ad duodecimam et consilium esset totum perficere. hec ratio quam apposui non concludit de illo qui omittit dicere septem annis quamuis potest bene duci vel tenetur bodie dicere totiens horas quo tiens potest hoc est quadragies vel non secundum est dif ficile si dicas bis vel ter tenetur et non pluries. Contra si deberes sorti pecuniam soluere deuinciris elapso termino secundum quod actu habes tu obli garis pro istis septem annis potes hoc die dicere quat dragesies horas et satisfacere deo igitur: sed hec ra tio dicis refellitur per debitorem qui non habet vn de creditori satisfaciat nisi in parte et similiter dice tur. Secundo argumentor si omittas in ebdomada sancta dicere horas iam in die pasche qui est dies leticie vteris horis planctus tu concedis non pro illo die sed pro alio: iste tamen ratiuncule cum modo communi sufficiunt probabile apud aliquos repu tatur quod is qui plura beneficia habet sine rationabili causa secundum numerum beneficiorum tenetur celebrare et hoc nescio reprobare. si sortes defraudet deum subtrahendo virum a cultu diuino tenetur illud supplere. secus est vbi est rationabilis cau sa plura tenendi sacerdos ratione cuiuslibet sacri ordinis tenetur celebrare: sed vna celebratio sufficit: sed verius quia in sorte domini et pluries ad hoc a¬ strictus. Dicis hiis duo beneficia sine rationabili causa vel tria bis vel ter tenetur dicere horas: ergo habens vnum beneficium inidonee equiualens tribus tenetur ter dicere horas: consequentia est nulla est maior difformitas tenere duo beneficia sine rationabili causa quam tenere vnum eis equiualens sine rationabili causa et si consequentiam ponderes mea non refert vt me in hoc inuoluam si quis sero celebrat dato quod parum postea bibit hoc sufficit pro celebratione non tamen debet cenare post celebratas horas. Studiosi viri dicunt horas de sero vel post prandium reseruantes tempus sunt melius dispositi theorice mane nec hoc est quisquillias deo porrigere cum omnia in gloriam dei facit diuidit tempus rationabiliter vnum tempus est aptum celebrationi studio ineptum. si cuipiam est verosimile quod psalmum vnum vel duos dixit / esto quod habeat scru pulos in oppositum pergat talis consequenter remouendo scrupulos quia reincipiendo erit eadem. difficultas et nouissimus error peior priore. Aliqui ex habitu quem habet iuterdum dicit duos psalmos sine aduertentia. Si quis dicat ex inaduertentia tertiam ante primam suppleat pretermissum hoc ipsum apparet de preteritione psalmi vnius
¶ Tertio arguitur de illo qui imaginando castra in hispania celebrat non peccat in celebrando. Ad illud vbi arguis quod homo debet aduertere / verum est secundum fragilitatem humane nature non quod in cuiuslibet verbi prolatione de verbis vel deo cogitare teneatur humana fragilitas non sinit: patet de il lo cui promissus est asinus vt pater noster diceret non cogitando de extraneis sed bomo non debet pone re se scienter in aliquod repugnas de dicendis horis debet aduertere plus valet psalmus cum deuo tione in ratione meriti quam hore nostre domine cum vagatione mentis recitate: sed quando preter intensionem bomo distrahitur per medium psalmum vel duos cum percipit redeat ad mentem nec est opus repetere dicta cum euagatione: sed an dicens horas cum omnimoda euagatione mentis satisfacit praecepto ecclesie / est simile in materia de ieiunio.
¶ Quarto arguitur probando quod non peccat beneficiatus vel in sacris non dicens horas sortes non peccat omittendo vltimum verbum borarum ex certo proposito: ergo omne verbum omittens dicendi non peccat: probo consequentiam ratio vltimi verbi non peccat eadem ratione penultimi et ante penultimi. Forte dicis a certo proposito relinquen do vltimum verbum peccat aut venialiter aut mor taliter. Si primum idem erit iudicium de quolibet alio verbo et omittendo horas peccabit mortaliter: ergo mortale equiualenter componitur ex venialibus. Si dicas omittendo vnum verbum ex certo proposito quando solus dicit peccat mortaliter. Contra: ergo eodemmodo omittens aliud verbum et sic omittens dicere horas quando tenetur committeret centum mille mortalia quod non videtur dicendum. Forte dicis volens determinate omittere vltimum verbum plus peccat quam omittens aliud de quo non cogitat et omittens dicere horas se cundum se et quanlibet partem peccat mortaliter ratio ne totius cathegoce et non ratione vnius verbi quemad modum furans cumulum grani mortaliter peccat: sed non mortaliter ratione vnius grani et non oportet quod lla volitio sit ita mala sicut multe volitiones quibus vult omittere distincte circa multa veba quemadmodum volens occidere mille homines in confuso non tan tum peccat sicut habens volitiones distinctas cirta mille ceteris paribus. Contra ex illo sequitur si esset ita grande nephas velle distincte omittere vnum psalmum supposito quod nolitiones dicendi cadant distin cte super quodlibet verbum illius psalmi simul ver successiue sicut nolitio qua quis vult dicere matuti nas. Preterea capio sortem qui est in vltimo psal mo celebrans. Et arguo sic: sortes non dixit horas patet per falsitatem sue contradictorie partes ma tutinarum non sunt matutine: et tamen non tenetur dicere istas horas pars vltimi psalmi non est iste ho re. Tunc sic in forma arguo: sortes istas horas non dixit hoc die: nec est aliunde impeditus: et tamen non tenetur dicere istas horas isto die: ergo sortes pres biter non tenetur celebrare horas quod erat probam dum. Rursus infirmus non tenetur dicere horas vt supra dictum est: et causa est quia non potest cum est aliunde vexatus et non potest commode sic est quod transiens romam pro beneficio vel saltem propria causa que est in periculo perdendi non potest commode dicere: ergo talis non tenetur. preterea sufficit cogitare horas: ergo non tenetur vocaliter proferre stat quod quis cogitando deuotius celebret quam ero ferens vocaliter vt de anna. primi regum primo. Item actus exterior nichil boni superaddit actu nteriori: ergo ille tantum meretur qui vult celebra re et non celebrat sicut celebrans.
¶ Ad primum conceditur quod stat aliquem tantum peccare volens omittere vnum psalmum et multa verba illius distincte sicut omittens dicere horas confuse de verbis cogitans sicut in casu homicidii contingit.
¶ Ad secundum conceditur in illo casu quod sortes non bixit horas et satis chrmporis restat huius diei et tamen non te netur dicere suas horas. Si dicas est aliquis qui dicit matutinas in choro dixerunt vnum psalmum an tequam intrauit an talis tenetur dicere illum psalmum dicitur quod pro paruo apparet quod non tenetur: sed si fuerit notabilis omissio tenetur supplere: quod deest supplent omnes: secus est si diceret solus vel cum vno quando homo abesset per notabile tempus non sufficeret aliorum supplementum.
¶ Ad aliud con cedo quod infirmus non tenetur dicere horas vocaliter si ei noceat proferre vocaliter sicut in meipso ex pertus sum in febribus vbi propter sitim vix homo bene loquitur: deus nec obligat nos ad impossibile nec ad nimis difficile: sed si ponas quod infirmitatem incurrimus ex culpa nostra an sumus deobligati. Dico quod sic sicut inferius dicitur de ieiunio eodemmodo concedo quod tanta potest esse necessitas pie cau se que est in periculo perditionis: non debeo dicere horas sed indubie talis causa non solet esse acquisi¬ tio beneficii stat quod homo egeat tanto studio propter actum quem repente habet facere vel sermonem quod vno bie naturali non obligatur dicere horas nec ieiunare diem ieiunabilem sufficit ibi rogare deum et de nullo vsu dicere sicut de ielunio. Ad alia duo nego quod sufficit cogitare de horis: requiritur celebratio vocalis: ac tus exterior nichil boni superaddit actui interiori: ed plerumque actus exterior praecipitur et tunc oportet ipsum facere alioquin non habetur actus interior. si essent puo quorum vterque vellet dicere horas efficaciter et vnius lingua est et abcisa tantum meretur sicut alter dicens si deuotio vocaliter orantis augeatur ab oratione vo tali iam cetera sunt imparia: crebro actus exterior est causa quare actus interior est melior vel peior. Dicis forte quando sortes est in fine primi psalmi vt beatus vir: tunc dixit horas: patet. de inesse illius de praeterito est vera ergo et illa de inesse: consequentia claret: antecedens patet tunc verum est dicere sortes est dicens suas horas. Respondetur per propoenes. Prima est: aliqua est propositio de praeterito vera cui nulla de praesenti respondebat vera sed falsa: hoc patet si sortes dicat hanc sortes bicit falsum hora duodecina et nullum aliud falsum profe rat iam illa est falsa ob falsificationem suiipsius: postta lapsa duodecima dicat / sortes dicit falsum hora duodecina ipsa de praeterito est vera: ita est sicut ipsa si gnificat nec se falsificat: ergo est vera. Secunda propoteso non quae libet enunciatio de praeterito vera extra insolubilia habet vnam de inesse veram reseruatis propriis termins exremorum patet de talibus / sortes erat iunior quam ipse est / plato erit senior quam ipse est / sortes vidit omnem planetam vel omne astrum lucidum. Tertia propo sitio nec hoc habet vbique verum in extremis simpli cibus vt patet de talibus / archimenides fecit circu lum: quando actus importatus per terminum dicit com plementum alicuius: et talis denominatio non vsur patur ante finem rei non est metienda veritas propositionum de extrinsecis temporibus per illas de inesse sed capiendi sunt termini absoluti saltem ab solutiores termino difficultatem ingerente: sortes di cit hoc demonstrando hanc lectionem vel verbum Sed quia est communis modus orare vocaliter dubitas an prodest vocaliter orare quando bomo celebrat. beatus augustinus in epistola ad probam tangit multa de oratione. Respondetur bonum est quod oratio communis sit vocalis vt innotescat populo pro quo offertur et deuotio excitetur: etiam aliqua est bratio vocalis in precepto vt de dicendis horis et missa sed an presbiter valde eleuata voce debet lo qui vel depressa non potest dari regula quod vni nu trit deuotionem alteri eam extinguit quilibet cognoscere potest quid sibi prodest vbi oratio est par ticularis quam bomo capit supereroganter non est opus multiloquio deuotio interna plus conducit de consecratione distinctione quinta. non medi ocriter. et Mathei sexto. "Orantes nolite multum loqui".
On this page