Quaestio 1

¶ Distinctionis decime quarte questio prima. CIrca istam decimam quartam distinctionem queritur primo an peccati post baptisma commissi necessaria sit penitentia.

In hac questione primo duo termini declarabuntur postea respondebitur per conclusiones ad questionem que impugn abuntur vt veritas magis elucescat et soluentur: in secundo sententiarum diffinitur peccatum proptere a tangam diuisiones in quibus doctores hic insistunt.

¶ Peccatum et reatus peccati aliquid discriminis habent sed de reatu peccati hic est principalis sermo quid remanet in peccatore omni actu peccati cessante pariter et habitu quod facile contingit talis est coram deo peccator et si decideret sic dormie do dannaretur. Aliquibus dicentibus quod remanet re spectus extrinsecus adueniens in peccatore. Aliis opinantibus quod solum manet respectus rationis cau satus per actum voluntatis dei volentis istum ordinari ad penam quia ipsum offendit. Se quia non pono huiusmodi respectus dicitur quod reatus peccati po test capi intransitiue et tunc est peccatum quo homo est reus. Aliomodo capitur transitiue et tunc sup ponit pro homine vel anima ita quod postquam sortes co misit vnum mortale peccatum et adhuc non detestatus est in forma vel in valore / et nullus actus vel habitus est in eo tunc est reatus peccati hoc est dictu est reus peccati perpetrati / sed reatus peccati non absolute supponit pro homnie vel anima sed comnotatiue connotando quod fecerunt aliquid contra le gem dei vel omiserunt aliquid quod facere teneban tur et non detestati sunt formaliter vel virtualitermulta concreta verificantur de rebus et non propter aliquam rem inherentem eis neque res: deus diligit vnum paruulum ticium. titius est dilectus tame non est dilectio in ticio nec in deo dilectio dei est de

¶ Duplex est reatus peccati scilicet culpe et pene in terdum bomo est reus reatu peccati et reatu pene et ille reatus est met bomo reus / ex quo sequitur tales propositiones sunt vere si inferantur reatus pec cati erit in celo quia hic homo erit in celo hic homo est vel erit reatus culpe: ergo reatus culpe erit in celo de legeiam posita et hoc non est aliud dicere quam thic homo peccati reus erit in celo et hoc est verum sed illa non est concedenda reatus peccati est in celo oportet tollere terminum connotatiuum ponendo il lam inesse: reatus culpe actualis fuit antequam erat rea tus culpe actualis in sorte quia sortes fuit antequam esset reatus culpe actualis. dico actualis non prius erat sortes quam erat reatus culpe originalis quo fit multi doctores se inuolentes tenebrose loquuntur de macula peccati: actu peccati transeunte interdum rema net habitus nonnumquam ille extingitur cum actu tunc nul la qualitas positiua vel priuatiua relatio extrinsecus vel intrinsecus adueniens manet in peccatore / non opi neris peccatum animam maculare more aliquorum sicut atramentum papirum relinquendo vestigium aliquod in ea aliud ab habitu in nonnullis peccatis in corpore generantur mali humores homines incitantes ad malum vt in ebrietate excessiuo cibo et forte in peccatis carnis peccatum quod non statim eluitur suo pondere ad aliud trahit hoc est relinquit malos pabitus in anima et carnem incitantes ad malum.

¶ Secundus terminus est penitentia ille terminus penitentia biphariam accipitur: vno moo vt est nomen virtutis: aliomoo vt est nomen sacramenti et multum interest vt est sacramentum est signum sensibile vt que stione sequenti dicetur vt est virtus est qualitas men tis interdum tamen late accipitur pro omni pena vo luntarie pro peccato vel peccatis assumpta.

¶ Dis finitur penitentia a beato ambrosio in quodem sermo ne quadragesime. Penitentia est preterita mala plan gere et plangenda iterum non committere hoc est do lere de perpetratis et habere propositum non peccandi detestari peccatum ipsum odiendo quia dicitur offensiuum velle accipere penam sine murmure gau dere de pena assumpta propter deum isti sunt actus benitentie virtutis et habitus ex eis geniti sunt penitentia virtus / virtus conuenit et actui et habitui sed citius actui quo ad mereri et demereri. i. ethi. viii atque vt in olimpia non ii qui sunt elegantissimi forma prestantissimique robore sed ii qui decertant coro nis efficiuntur sed quo ad denominationem habitui propter stabilitatem conuenit tristicia dolor quae unt passiones sequentes huiuscemodi detestationes sunt penitentia. Similiter peregrinatio / ieiuniumelemosina et huiusmodi operationes exteriores la e capiendo. et sicut peccatum consistit in actu voluntatis: ita detestatio peccati est proprissimus actus penitentie vindicare peccatum commissum tristicia et dolor in parte sensitiua detestationem sequuntur. proprie contritio est nolle peccasse hoc est displicet michi peccasse et non peccabo dicitur gratia in posterum cui quadrat diffinitio beati ambrosii. homo potest multiphariam detestari peccatum: vno moo quia ledit naturam tantum vel solum formidine pene: tertius quia est dei offensiuum et solum tertium valet contritio ue est penitentia in sua ratione dicit displicentiam de peccatis quia contra honorem dei cum proposito con fitendi et abstinendi a peccato in posterum de displice tia voluntatis loquor hoc est clare dicere iste termi nus contritio vel actus penitentie virtutis omnia hec connotat non requiritur quod omnia fiant per eundem actum sufficit per varios ad hoc quod quis dicatur contritus dolor partis sensitiue non partinet essentialiter et intrinsece ad contritionem sed quandoque concomi¬ tatur in quantum ex displicentia voluntatis sequitur aliqua passio in virtute sensitiua ob connexionem inter vires superiores et inferiores. Penitentia potest capi collectiue et diuisiue sicut iste terminus logica.

¶ Ex illa acceptione insero propositiones. Prima est multe penitentie specie distinguntur hoc est multi actus vel habitus quorum quilibet est penitentia specie distinguntur. probatur. Actus distingunt per obiecta secundo de anima et regula vniuersalis est quandocumque obiecta specie distinguntur actus specie distinguntur: sed nolitio qua nolo peccatum esse propter deum specie distinguitur a nolitione qua nolo pecca tum esse. illud patet eodem actu possum diligere medium et finem et medium propter finem ex prima distinctione primi obiectum illius actus est medium et finis puta deus et peccatum alterius solum peccatum.

¶ Ex ista propositione sequitur quod odium peccati est dilectio dei: hoc patet eodem actu vt di cit prima propositio odio peccatum et diligo deum: ergo illo actu demonstrato hec est vera hic actus est odium quia bene sequitur est odium peccati ergo est odium eodemmoo concluditur quod est dilectio.

¶ Ex illa regula vniuersaliter in prima propositione sequitur quod detestatio superbie et auaricie specie distinguntur et sic in multis aliis eodemmoo in habitibus quia vtrobique quanta: est distinctio in actibus tanta est in habitibus natura liter genitis.

¶ Tertio sequitur quod frequenter pen tens gaudet et tristatur. hoc patet tristatur de peccato perpetrato et gaudet de illa tristicia ad illud non sequitur quod qualitates contrarie sunt in eodem quia non contrariantur nisi essent respectu eiusdem quemad modum non est hic: possum naturaliter diligere sor tem et simul odire platonem quiimo possum diligere et odire eundem simuls sed multum intensus dolor tristi ciam extinguit quocumque obiectorum et econuerso. vii. ethicorum.

¶ Quarto sequitur licet tristicia naturaliter sequatur nolitionem alicuius disconuenientis tamen voluntas potest impedire crebrone fiat: hoc patet: quia ex nolitione alicuius disconuenientis naturaliter causatur tristicia voluntas potest impe dire illam nolitionem non apprehendendo diueratendo se ad aliud.

¶ Pono conclusiones responsiias.

¶ Prima est nulla penitentia est necessaria ad belendum peccatum. probatur. nec hec nec illa et sic de aliis quia deus de potentia absoluta potest dimittere peccatum sine penitentia non aligat suam virtutem sacramentis.

¶ Secunda conclusio de potentia dei ordinata nulla penitentia est necessaria ad delendum peccatum post baptisma commissum. patet. nec ista nec illa et sic de singulis: ergo nulla. For tasse dicis singulares negatiue non inferunt vniuersa lem vt clare patet arguendo ex opposito consequen tis / ad oppositum antecedentis puta ab indeffinita af firmatiua ad disiunctiuam compositam ex singularibus hoc non impedit propositum pone constantiam et tunc currit probatio. quelibet singularis est vera quod patet / da detestationem in aliquo gradu ad huc medietas illius gradus sufficit ad dimittendum illud peccatum vt infra questione sequente dicetur. Item per ieiunium potest deleri vel per elemosinam et sic de multis aliis penitentiis propter peccatum super bie perpetratum possum velleieiunare in vltionem. illius peccati vel peregrinari licet proprius orare.

¶ Tertia conclusio non ad delendum peccatum requiritur penitentia hec propositio non est eadem cum prima apud multos eo quod asserunt quod est distributio opposita suppositioni confuse tantum in hac / in secunda propositione opposita suppositioni determi nate propterea concedunt ad equitandum requiritur iquus et nullus equus requiritur ad equitandum. pro batur conclusio ille equiualent ad equitandum requi ritur equus et equus requiritur ad equitandum. ergo sue contradictorie equiualent ista consequentia est infallibilis: alioquin protinus dabis contradictoria vera vel falsa. assumptum patet: vnum extremum istius ad equitandum requiritur equus non supponit puta ens requisitum ad equitandum. si dicas pro quo libet equo iam vtraque est vera et non dabis vnam veram altera existente falsa si formetur idem est in pro posito. Teneo quod equiualent tertia et secunda conclusiones quemadmodum ille equus requiritur ad equitandum et ad equitandum requiritur equus et vtraque potest defendi falsa / sed talis conditionalis est vera. necesse est si quis equitet habere equum clarius est propositiones illas saluando eas sic reducere vt ne cesse cadat in totam conditionalem nec oportet ascen dere nec descendere ibidem nec in consequentiis. secus est de copulatiuis et disiunctiuis: non sequitur si ho mo currit animal currit: ergo si homo currit istud animal currit: antecedens est necessarium et consequens im possibile animal stat ibi determinate nisi fingamus seculiarem modum ascendendi et descendendi in con sequentiis in quo nunc non insistendum est.

¶ Tund lono quartam conclusionem. hec non est necessaria si sortes qui est in peccato debet habere salutem opi est penitentia. patet. stat quod sortes sit in decem pecca tis mortalibus et non doleat de eis tamen saluetur patet. posito quod repente vocetur coram tiranno quod ne get nomen christi vel occidetur stat intrepidus sicut peatus laurentius aut vincentius vel si trepidus non vult negare nomen christi et occiditur talis est vere martir et iniuriam facit martiri qui pro martire brat. extra de celebratione missarum. cum marte. ergo talis saluatur et non detestatur peccata sua: sic tiram nus circunstat cum minis et terroribus quod non dabatur ei facultas ea detestari talis si morietur saluabitur. Istud potest contingere alia via si sortes fecit diligen tiam quam potuit et aliqua suorum peccatorum ei non pccurrunt iam talis saluabitur tamen non detestatur omnia peccata que perpetrauit saltem in particula ri: sed sufficit in hoc casu vniuersalis detestatio.

¶ Quinta conclusio arguitiua necesse est existent in peccato mortali specialiter et de eodem conscien tiam habenti vel habere debenti de potentia dei ordinata habere penitentiam formalem vel virtualem Iuastud est verum de peccato actuali siue ante baptis mum siue post: penitentia sacramentum requiritur post baptismum hoc est penitentia virtus requiritur de omni mortali facto siue ante baptisma siue post baptisma / sed non oportet confiteri peccata sacerdoti et pro eis capere penitentiam nisi que feci post baptisma: vides voco penitentiam virtutem interdum actum nonnumquam habitum ad hoc quod deleatur peccatum. probatur conclusio per illud Luce. xiii. nisi penitentiam egeritis omnes simul peribitis. item mar ci. i. penitemini et credite euangelio. et actuum. iii. pe nitemini et conuertimini vt deleantur peccata vestra et ratio est quia pena est reordinatiua culpe melius est peccatorem non correctum esse in pena quam sine pena ne dedecus culpe sit sine decore iusticie sicut deducit Boetius. iiii. de consolatione prosa. iiii. et non intelligo solum de pena que est peccatum quia clarum esset illud. quod peccatum sit pena. patet per illud aug. v. confessionum / iussisti domine et ita est vt pena sit sibi quisque inordinatus animmus. dictum est in peccato mortali quia originale deletur sine penitentia et veniale interdum. dicitur vel habere debenti propter ignorantiam vincibilem. dicitur virtualiter secundum aliquos quia perferuentem dilectionem dei quam deus acceptat ad deletionem peccati. ita quod si homo tunc occideretur saluaretur postquam talis diligit deum super omnia / sed illud non plene intelligo: si dicas dimissa sunt magdalene peccata multa quoniam dilexit multum. Respondetur quia dilexit multum fleuit de peccatis multum et sic dilectio dei erat causa contritionis et contritio causa proxima deletionis pecca torum vbi quis repente esset vocatus coram tiranno ad abnegandam fidem qui mauult pati mortem quam eam negare et non cogitat de peccatis suis sed statim occiditur detestatio peccatorum in generali sufficit tali / et si sit ita intentus circa cruciatus et circa tiran num quod non detestatur in generali opinor talem vere martirem et saluum talis habet penitentiam vrtualem cum se et vitam amore dei dat parum esset ei in re spectu confiteri et detestari sua peccata pro deo. fortasse dicis tunc post actum martirii si ob miracula martir non occiditur tunc ipse non requiritur ad am pliorem detestationem et dico si talis sospes euada et donetur pristine libertati vel tempus sufficiens habeat tenetur sua peccatam confiteri esto quod peccata coram deo deleta fuerint / insuper pro modo illius doctoris dicatur. quis potest eodem actu diligere deum et odire peccatum. patet de actu quo quis odit peccatum propter deum vt dictum est. beatus aug. in libro de penitentia. Remo sue voluntatis arbiter constitutus potest inchoare nouam vitam nisi peni teat eum veteris vite / aliomoo sic ille diligit deum super omnia qui non vult aliquod displicibile deo et ex con sequenti scit peccatum displicere deo detesta ipsum. si dicas nullum istorum esse ad suam mentem: non est improbabile illud tenere in terminis / sed pro me non pono aliam penitentiam virtualem nisi in martirio quos penitet ob lesionem nature vt anthiocus. ii. machabeorum. ix. Orabat scelestus dominum a quo non esset minam consecuturus non habent penitentiam virtutem sic de iuda et cain qui non habent spem venie non habent penitentiam cum terminus peniten¬ tia omnia illa presupponit. de talibus dicitur: contritio et infelicitas in viis eorum.

¶ Ex illa conclusione cum eius deductione sequitur quod sine peniten tia sacramento deletur peccatum. patet. quandocumque detestatur quis sua peccata propter deum iam ei dimit tuntur. illud etiam patet per illud ezechielis. xviii. con siderans et aduertens se ab omnibus iniquitatibus suis quas operatus vita viuet et non morietur. paulo post sequitur conuertimini et agite penitentiam ab omnibus iniquitatibus vestris et non erit vobis in ruinam inid tas proiicite a vobis omnes iniquitates vestras in quibus preuaricati estis et facite vobis cor nouun et spiritum nouum et reliqua.

¶ Arguitur contra secundam conclusionem et correlarium illatum probando quod non cuilibet detestanti peccatum dimittitur o peccatum. patet. requiritur quod peccator eliciat vnum bonum actum meritorium de congruo in aliquo certo gradu et continuet per aliquod certum chrpetus ad hoc quod peccatum eius deleatur et in instanti terminatiuo illius temporis infunditur ei gratia et meretur de comdigno: ergo si moriatur ante illud instans dannabil Ricardus in. xvii. distinctione et doctor subtilis secunda conclusione huius. xiiii. distin. et multi loquentes dicunt quod requiritur certum tempus et certus gradus quo ad intensionem ad hoc quod gratia infundatur es in toto tempore intermedio ille actus est meritorius de congruo et in instanti terminanti illud tempus in fundatur gratia et idem actus numero postea est con tritio et antequam infundebatur gratia vocabatur artritio et si ille actus desinit esse in isto instanti per primum instans non esse adhuc fortassis ei infunditur gratia si in illo instanti non potuit obicem.

¶ Sed contra istum modum arguitur sic. nullum tempus requiritur ad hoc quod gratia infundatur. quod probo per te qualibet dilectio dei est dispositio sufficiens ad gratiam / sed in quolibet tempore quantumcumque paruo potest elici dilectio imo in instanti sed in qualibet detesta tione peccati quia est dei offensiuum inbibitur amor dei idem actus numero est odium peccati et amor dei de testor peccatum propter deum amatum si sint duo actus et vnus alium presupponens tempore vel natura suf ficit michi: ergo non requiritur continuatio illius de testationis per aliquod tempus vel per aliquam inter sionem gradualem. insuper signetur illud tempus et sit vna hora gratia exempli si sit millesima pars hore equaliter currit argumentum medietas illius temporis sufficit ad detestandum suum peccatum: quod patet si sortes subito occidatur et in medietate illius temporis detestetur suum peccatum tali dabitur gra tia: quod probo multipliciter. Tum primo / cuilibet fa cienti quod in seest datur gratia sortes est huiusmodi vt supponitur / ergo sorti datur gratia: tenet consesuentia cum minore et maior est rationabilis. forte dices si ex culpa precedenti non oportet: occidens in ebrietate ex culpa precedenti facit quod in se est et tamen peccat. similiter aliquis est perplexus ex cul pa precedenti quod peccatum euadere non potesi et sic erit de illo. Contra primo de plene ebrio occi dente non peccat. secundo non facit quod in se est quo ad bonitatem nichil boni facit. secus est de isto in casu. illud de perplexitate nichil valet nullus es ita perplexus ex quacumque culpa precedenti quin eut tare potest nouum peccatum: iurans occidere homi nem post periurium potest cauere nouum peccatum et detestari primum in quocumque paruo tempore. Ti secundo quam cito aliquis elicit actum contra preceptum diuinum deliberate in quocumque tempore quantumcumque paruo aufertur sua gratia vt constat et deus est pronior ad miserendum quam ad condemnandum secundum illud mise ricordia eius super omnia opera eius: ergo quamtuncunque paruum tempus detestandi peccatum sufficit. istud patet de penitentia distin. iii. tales. et est iohannis crisostomi de reparatione lapsi: verba sunt hec: talis michi crede est erga homines pietas dei numquam sper nit penitentiam si ei sincere et simpliciter offeratur et si ad summum perueniat malorum et inde tamen ve lit reuerti ad virtutis viam susciptt et libenter amplectitur facit omnia quatinus ad priorem reuocet statum quodque est adhuc prestantius et eminentius etiam si non poteris quis explere omnem satisfaciendi or dinem quantuncunque tamen et quanlibet breui tempore gestam non respuit penitentiam ferme eisdem mediis probari potest quod non requititur aliquis gradus detestationis: quili bet gradus quo ad intensionem volendi contrauenire precepto dei sufficit ad peccatum: ergo quilibet gradus detestationis sufficit ad penitentiam. item quilibet gradus dilectionis dei su per omnia sufficit ad illud preceptum implendum: quilibet gradus detestandi sufficit: antecedens patet quia non precipitur in quo gradu debeamus deum diligere nec in quo gradu debeamus nostra peccata delere. insuper secundum hunc modum nunquam constabit tibi certitudine morali sicut sacramento penitentie quod es in gratia nescis quanto tempore vel quanto gradu debet actus ille durare ad hoc quod gratia infundatur quod est durum. hec positio michi apparet multum conformis mine dei / auctoritatibus sanctorum ezechielis. xviit in quacunque hora etc. et interdum tenetur publice in schola. aliqui fortasse ab hoc modo abhorrent dicentes eum esse nimis latum. Sed contra bunc modum arguitur sic secundum hunc modum nullum dabis christianum dannatum pena sensus essentialiter quilibet scelestus sordium colluuie irretitus facile poterit actum talem rite circunstantionatum elicere raptim vel impercepti biliter more alterius positionis de actus elicitione et sic non dannabitur. respondeo hoc argumentum non mouet. Tum primo positio est non abiecta in theo logia nemo potest sine ope diuina speciali actum bo num moraliter elicere et quia hoc auxilium speciale non cuilibet confertur consequutio est nulla hanc positionem probabilem in secundo cum aliis sustinemus. Tum secundo tenendo oppositum quod est etiam defensabile requiritur ista detestatio efficaciter propter deum quod homo sit paratus deo ad emendam / si tu habes alienum et non restituis vbi potes detestatio tua non est rite circunstantionata et sic non habes contritionem ostendo aliis quod non debent confidere in hac ratione: peto ab eis quare non quilibet est bonus cum qui libet potest elicere actum voluntatis bonum et quanta facilitate possunt hoc elicere efficaciter tanta facilitate possunt esse boni quare non facit quilibet quod melius est si vellet efficaciter id faceret: argumentum innititur baculo arundineo. Rursus quando bomo est in extremis et dicturus suprimum vale cadens in igne vel aqua vel a vertice domus vel graui infirmitate detentus sensualitas abhorret suapte natura mortem et ratio ob vicinitatem impeditur plurimum ab actibus pont aneis bonis vt patet ad sensum plerique reluctan tur motione spiritus sancti et cum pharaone induran tur / adhereo illi parti propter rationes istas quicumque gradus detestationis peccati rite circunstantionatus inquantuncunque paruo tempore sufficit ad deletionem peccati quo ad culpam sic scilicet quod pena eterna mutetur in temporalem. Sed contra istud arguitur quia ex illa solutione sequitur quod attritio et contritio non differunt imo quod numquam est attritio consequens est inconueniens ergo et antecedens. probo consequentiam. si quis eliciat detestationem peccati sui propter deum in instanti in illo infunditur gratia et quam primum est gratia illa detestatio est contritio et nunquam habebitur attritio si successiue eliciatur per vltimum instans non esse sequitur idem: quod probo. sit a vltimum in stans non esse in quo nos sumus in a iste actus non est et immediate post a iste actus secundum se vel aliquid eius erit et quam primum aliquid eius erit gratia infundetur per dicta ante quodlibet instans futurum post boc instans a ille actus erit contritio. non valet mo dus istius gabrielis etiam mecum conuenientis in comclusione principali quod in illo instanti quo gratia infuun ditur adhuc detestatio non est contritio / sed immedia e post hoc erit contritio de gratia non concurrit in illo instanti / peto ab eo quare gratia non magis con currit in ista instanti quam in alio sequenti / viso quod ipse tenet et ratio fauet creaturam posse actum elicere in instanti. Rursus si homo pure partibiliter eliciat detestationem per vltimum instans non esse quocunque instanti dato quo gratia erit in anima concur rit cum illo actu et in quolibet instanti futuro imo ante quodlibet instans futurum detestatio istius erit con tritio et non dabis attritionem. forte dicis non dal instans adequatum attritionis quo ad produci vel existere / sed precedit contritionem sicut non datur instans in quo secundus angelus primo est post praecedentem posito quod immediate post eum producatur: hoc nichil est dictu datur instans in quo secundus augelus est licet non datur primum instans esse eius sed vltimum non esse in proposito nullum das instans attritionis. insuper licet alibi admisimus tres ange los esse productos immediate post se dando instans beterminatum productionis medi et indetermina tum extremorum non tamen dando vnum in instan ti primo admisimus duos post se se esse immediate productos: ergo non potes post hoc vltimum instans non esse attritionis dare attritionem instantaneam et tunc contritionem. Si dicas vel attritio est bonus actus vel malus transeat quod sit malus non ratione illius infunditur gratia / sed ratione actus boni et sic deus non dat sine ratione actus boni gratiam. For te dicis illud est contra communem modum loquend in theologia nescis quid faris. Tum primo multis theologis placet quod nemo potest aliquid mereri de condigno et sic non est standum in illa distinctione. Tum secundo vtere ratione et fundamento quod rationabile apparet et dicas consequenter. Tum tertio multa sunt plantata in capitibus paterum minus solida / aliqui dicunt attritionem esse de aliquibus peccatis et non omnibus et sic dicerent attritione esse actum malum vel est timor seruilis a timore communiter inchoatur penitentia ad hoc magister intro ducit in tertio capite huius distinctionis illud Esavye xxvi. a timore tuo domine concepimus et peperim spiritum salutis non semper praerequiritur iste timor nec attritio ad hoc quod sequatur contritio multi famegerati viri de discrimine inter attritionem et contritionem superficialiter loquuntur Vnde beatus thomas in xvii. distinctione dicit duplex est opinio an attritio potest esse contritio quidam enim dicunt quod attritio sit contritio sicut fides in formis sit formata sed hoc non potest esse quia quamuis habitus fidei in formis fiat for matus nunquam tamen actus fidei in formis fit actus fidei formate quia actus ille transit et non manet veniente charitate. attritio et contritio non dicunt ha bitum sed actum de palude biphariam istud prote gere nititur vno moo tenendo quod intensio forme non nt per additionem gradualem. aliomodo non est idem actus elicitus a gratia et sine gratia sunt hic multa falsa iudicio meo sicut doctor sanctus dicit de habitu. sic dico de actu est idem actus numero fidei in formis et fidei formate successiue / licet impossibile sit fidem informen esse formatam. stat sortem peccatorem continuare actum per breue tempus et cum illa continuatione detestabitur peccatum non repugnant duo actus in anima simul vnus in intellectu et alius in voluntate quinimo nec duo in intellectu minus vales commentum petri data prima glosa et non concessa non video quodo per hoc euitaret propositum secundum dictum ess nullum plerique actus continuantur ante gratiam gratis superueniente attritio ergo vel est displicentia de aliquibus peccatis et non omnibus sed in eis complacendo vel displicentia peccatorum solum formidine pene secundum illud poete. Oderunt peccare mali formidine pene et ista nunquam potest esse contritio nisi sicut aer potest esse aquae quia succedit loco illius nec est necessarium omnem resurgentem habere hanc attritionem priuiam licet ita plerumque fit ratione attritionis deus non infundit gratiam sed ratione contritionis. Contra dicis / tunc contritio est causa gratie et gratia effectiue concurrit cum contritione cum est actus meritorius. Respon detur contritio est solum causa sine qua non respe ctu gratie hanc deus creat se solo an gratia effecti ue concurrit ad actum meritorium latior habitus est sermo pro nunc supponitur quod sic et naturaliter comcurrit cum contritione ad eius productionem nec inconuenit effectum vnius cause esse causam sine qua non illius cause. Ex quo patet facilius est voluntati continuare suam contritionem quam eam primo inchoare correlarium est lucidum supponendo quod deus auget gra tiam secundum crementum actus meritorii dat adiumentum gra tuitum voluntati ad cooperandum cum maiorata causa naturali voluntas facilius potest exire in actum non tamen est propterea consequens quod omnis excessus potentie ad resistentiam sufficit ad continuandum motum et non ad inchoandum cum ab omni proportione equalitatis maioris sit actio. vii. phisicorum. dicis si quis eliciat contritionem in instanti gratia iuuat illam elicitionem et facit eam intensiorem quam fuisset transeat illud si actus detestandi fuisset vt duo sine gra tia de potentia dei absoluta quia superuenit gratia et causalitatem suam naturalem habet actus erit vt duo cum dimidio vel vna tertia / sed de reciproco argumento alibi inquirimus per aliquod maius apparens per actus et habitum naturalem et sic est aliqua prioritas inter contritionem et gratiam et econuerso nec illud absonum est quod a habeat quandam prioritatem respectu b et contra patet analogia de numeris per multiplica tionem digiti cum digito auferendo totiens minorem a sua dena quot vnitatibus maior elongatur a denario: et si vnitates fuerint pares eandem legem sub eunt auferendo a octo a b octo a rationem maioris et minoris vicissim accipit sic de gratia et contritio ne de merito congrui et condigni nuncnon perquiro.