Quaestio 1

[lec2 q1] Circa primam questionem decem inquiruntur.

[lec2 q1.1] Primum est utrum anima sit perfectio, et ostenditur quod sic: omnis substantia que rei materiali et in potentia existenti confert esse specificum et operationem et conseruationem et per sui recessum infert ei contraria est perfectio. Hec propositio manifesta est de se. Set anima est huiusmodi, quia dat esse specificum ipsi corpori, sicut uisum est, ergo anima est perfectio.

Ad oppositum: non est eadem comparatio motoris ad mobile et forme ad materiam. Set anima comparatur ad corpus, sicut motor ad mobile, cum utatur eo sicut instrumento, ergo non comparatur ad ipsum sicut forma ad materiam, quia forma perficit, ergo anima non est perfectio.

Secunda ratio hec est: nulla forma separabilis est a materia, quia omnis forma dependet a materia, set anima separabilis est a corpora ad minus quantum ad animam intelligentiuam. Ergo anima non est perfectio. Et ad hoc possunt adduci rationes ostendentes superius quod anima non sit forma.

Solutio. Ad hoc dicendum est quod anima est perfectio, sicut ostendit ratio.

Ad rationem in contrarium dicendum est quod motor est duplex: quidam enim est motor tantum, et talis non comparatur ad mobile sicut forma ad materiam. Alius est qui est motor et forma et talis comparatur ad illud in quo est sicut motor ad mobile, et sicut perfectio ad perfectibile, et talis motor est anima.

Ad secundam dicendum quod forma duplex est, quia quedam est forma tantum et hec non separatur ab eo cuius est, sicut forma ignis. Alia est forma que est forma et substantia et hec est duplex, quia quedam habet eradicationem in corpore et est alicuius corporis actus et hec est anima uegitabilis et sensibilis et hec non separatur. Alia est que non habet eradicationem in corpore nec est actus partis corporis, sicut anima intellectiua, et hec est separabilis genere eius quod est substantia et non genere eius quod est forma et ita est perfectio.

[lec2 q1.2] Secundo queritur circa hoc cuius sit anima perfectio utrum corporis, et ostenditur quod sit perfectio corporis, sicut dicit Algazel, proprium enim est substantiarum spiritualium ut imprimant supra corporales et non e conuerso. Ergo cum anima sit substantia spiritualis et sit forma, sicut ostensus est, superius, imprimet supra corpus, ergo anima est forma et perfectio corporis et non alterius, cum hoc sit ei proprium, scilicet imprimere supra substantiam corporalem.

Secunda ratio hec est: ex eis que sunt actu non fit tercium, set ex eis quorum unum est actu et alterum in potentia. Illud autem quod est potentia ad formam est corpus et non substantia spiritualis, quia substantia spiritualis est actus et forma. Ergo anima cum sit forma et perfectio alicuius erit perfectio alterius.

Tercia ratio hec est: anima est perfectio eius quod complet, cuius partes ligat et continet et regulat et a quo per sui absentiam recedit completio et esse speciem et conseruatio. Hoc autem est corpus, quia recedente anima a corpore exspirat corpus et marcesit, ergo anima est forma et perfectio corporis.

Ad oppositum: materia est proportionalis forme, cum igitur anima sit forma spiritualis ei debet respondere materia spiritualis et non corporalis, ergo anima non est forma nec perfectio corporis.

Solutio. Ad hoc dicendum est quod anima est perfectio corporis quod complet, continent et conseruat.

Ad rationem in contrarium dicendum est quod aliquid dicitur corporale duobus modis: uno modo quia fit ex materia corporali et hoc modo anima non est corporalis. Alio modo dicitur aliquid corporale, quia perfectio est rei corporalis et non propter aliud, et hoc modo anima potest dici corporalis non quia sit ex materia corporali constituta, set quia est perfectio et forma rei corporalis, unde anima hoc modo est corporalis et ita potest esse modo forma et perfectio corporis.

[lec2 q1.3] Tercio queritur circa hoc utrum anima possit esse perfectio corporis artificialis an naturalis solum et non artificialis. Naturalia habent intra se principium sui motus. Artificia uero que sunt in genere per accidens non habent proprium motum nisi per illud quod contrahunt a natura, ergo cum corpus quod ab anima perficitur se ipso moueatur. Corpus autem artificiale non est manifestum quod anima non est perfectio corporis artificialis, set solum corporis naturalis quod se ipso mouetur.

Secunda ratio hec est: secundum Auicennam corpus habile est ad uitam est recedens a contrarietate. Item habet in se dipositiones per quas recipit in se influentias anime et in partibus suis que dispositiones sunt spiritus et uie et alie. Set corpora artificialia non sunt huiusmodi, quod habeant in se istas dispositiones set solum naturalia, ergo corpora artificialia non sunt perfectabilia ab anima, set solum naturalia.

Tercia ratio hec est: natura ordinata est in suis operationibus et dator et regulator nature ordinatus est. Set anima est prior quolibet corpore in uia perfectionis et nobilitatis et similiter corpus animatum. Corpora autem artificialia sunt posteriora omni natura, ergo corpora artificialia non sunt habilia ad uitam et ad animam set solum naturalia, ergo anima non potest esse perfectio corporum artificialium set solum naturalium.

Quarta ratio hec est: corpora artificialia perficiuntur a forma artis. Forma autem artis, ut patet in Metaphisica, non differt a quantitate materie, immo est sicut quantitas materie disposita in figura, sicut patet in anillo et in domo et consimilibus. Hec autem forma non habet rationem per quam moueat, ergo cum anima sit perfectio corporis quod natum est moueri ab ipsa et recipere motum ab ipsa et a forma sua patet quod anima non est perfectio corporis artificialis set solum naturalis, quod sic natum est moueri, sicut anima exigit.

Ad oppositum: anima est perfectio corporis diuerse rationis in parte et in toto per cuius partium diuersitatem diuersas operationes operatur. Set corpus artificiale maxime est huiusmodi, ergo anima potest esse perfectio corporis artificialis. Minor patet, quia corpus artificiale habet diuersitatem partium, sicut patet in domo.

Secunda ratio hec est: motus nature est ad unam partem. Motus autem qui est ad diuersos effectus et diuersos fines et diuersas partes est ab anima, set motus rerum artificialium est ad diuersas partes, sicut patet de scamno, quod habet motum ad diuersas partes, quia de natura una est natum descendere, de alia autem natura est natum sedere ut supra ipsum sedat homo, igitur anima potest esse perfectio corporis artificialis.

Solutio. Ad hoc dicendum est quod anima est perfectio corporis naturalis et non artificialis. Unde corpora naturalia sint habilia ad uitam et animam et non quelibet corpora naturalia, set solum illa que dicta sunt, et non est perfectio corporis artificialis. Unde corpora artificialia non sunt habilia ad uitam et animam, sicut ostendunt rationes.

Ad primam rationem in contrarium dicendum est quod diuersitas partium in corpore est duobis modis: uno modo est diuersitas in corpore propter exigentiam diuersarum operationum anime et uirtutum anime in corpore cui anima unitur et diuersitas et hec diuersitas partium disponit ad receptionem anime et hec non est in corpore artificiali. Alia est diuersitas partium in corpore propter diuersos fines ad quod agens ordinat corpora ut ipsis utatur in exercendibus operationibus et non in celestibus, et talem diuersitatem partium habent corpora artificialia. Set hec non est dispositio ad animam et uitam recipiendam.

Ad secundam dicendum est quod motus est in rebus artificialibus diuersus non propter naturam suorum principiorum nec propter naturam anime set propter diuersitatem partium et finium ad quos ars ipsa ordinat. Item habet alium motum propter naturam suam et alium ab arte et sic non debent ab anima perfici.

[lec2 q1.4] Quarto queritur circa hoc cuius corporis sit anima perfectio, utrum, scilicet, corporis organici uel alterius corporis. Et ostenditur quod sit perfectio corporis organici: omnis substantia spiritualis que multarum operationum est principium per diuersitatem suarum potentiarum operans per corpus et per corporis partes tanquam per instrumentum est perfectio corporis habentis diuersam rationem in partibus et in toto secundum diuersas rationes componentium compositas. Set anima est talis perfectio et talis substantia. Corpus autem organicum est tale corpus, ergo anima solum est perfectio corporis organici.

Ad oppositum: si anima solum esset perfectio corporis organici, ergo cum multa sint corpora que non habent organa illa corpora non habent animam. Hoc autem est falsum, quia multa corpora habent animam que non habent organa, sicut anguille et serpentes. Immo habent partes consimiles, unde anguille decise uiuunt propter similitudinem in partibus et in toto, sicut uult Auerrois in fine primi De anima. Ergo anima non solum est perfectio corporis organici et ad hanc questionem possunt adduci rationes que ponuntur in questione precedenti, que est de necessitate et causa organizationis in corporibus.

Solutio. Ad hoc dicendum est quod anima est perfectio corporis organici solum per cuius partium diuersitatem diuersas exercet operationes.

Ad rationes in contrarium dicendum est quod omnia uiuentia participant organa. Set tamen secundum maiorem et minorem perfectionem. Quanto enim aliquod corpus animatum pluribus differentiis anime perficitur tanto plura organa obtinet. Animalia enim anulosa habent organa et plante similiter, set non habent ea in tanta diuersitate et expressione, sicut habent alia animata. Unde serpens quamuis non habeat exterius organum motus progressiui tamen interius habet organum quod ordinat ipsum ad motum progresiuum, et pisces similiter habent interius organum per quod nati sunt natare et hec est uirtus cordis per quam prorumpunt in operationes suas et motus, et dispositio in ipsis ad hoc est a parte figure corporis et completionis disponere ad hoc, quia enim serpens longum est et directum ideo serpit.

[lec2 q1.5] Quinto queritur circa hoc utrum anima sit actus corporis phisici organici primus an secundus. Et prius sciendum quod forma dicitur actus primus secundum quod dat esse specificum ei cuius est forma, et dicitur actus secundus secundum quod est principium operationis speciei debite. Videtur autem quod anima sit actus utroque modo hac ratione, quia omnis forma dans esse specificum et operationem speciei conuenientem et mouet semper in materia et operatur et est actus primus et secundus. Set anima uegetabilis et sensibilis est huiusmodi, ergo utraque est actus primus et secundus. Maior patet secundum expositionem actus primi et secundi. Minor patet quia uegetabilis nutrimenti et intellectiua semper est in suo actu secundum Aristotelem et hoc est quod dicit commentator supra locum istum, scilicet supra principium secundi De anima, quod de sensibili probatum est cum sit principium sompni et uigilie et aliarum operationum.

Ad hoc intelligendum est quod anima est perfectio corporis substantialis dans esse specificum corpori et est principium operationis eius et principium motus et quietis in eo non secundum quod secundo modo est principium materie, set secundum quod primo eo quod hoc modo est actus intransmutabilis et ideo dicitur esse actus primus et iste modus proprie precedit alterum per naturam, quamuis forte simul in quibusdam sit duratione et ponit commentator supra passum istum quod quedam animalia per partem unam non habent opus uegetabilis in nutriendo sicut serpentes et quedam rane, set melius est dicendum, sicut dictum est, quod anima est actus primus et secundus, et non diffinitiur per secundum, quia per illum non dat esse sicut uult Aristoteles, quia anima est principium motus et status, motus ad differentiam motoris celi, qui est infinite potentie et operationis. Anima autem non est huiusmodi, et per hoc patet solutio ad obiectum, quia quamuis primus actus sit simul tempore cum secundo, tamen primus precedit secundum naturam. Iuxta hoc queritur de hoc quod dicit quod scientia precedit considerare, set hoc uidetur falsum, quia in moralibus ita est quod ex frequenti bene agere causatur uirtus, ergo a simili ex frequenti considerare causatur scientia et ita considerare precedit scientiam cum sit causa eius. Et ratione huius queritur quare in naturalibus habitus precedit operationes, in moralibus uero e conuerso fit. Queritur etiam de hoc quod dicit in littera quod actus primus qui est sicut scientia est sicut sompnus, actus secundi qui est considerare assimilatur uigilie queritur super hoc quo modo actus sit uigilia et sompnus, quia si accipiatur hic, sicut in libro De sompno et uigilia, falsum dicit, quia illo modo uigilia precedit sompnum secundum naturam.

Ad primum horum dicendum est quod in naturalibus precedunt habitus operationes et quia in illis a potentiis substantiarum elicimus operationes et ita primus actus precedit secundum.

Ad illud uero quod obicitur de scientia et considerare dicendum est quod scientia potest considerare habitum scientis mediante quo operatur et considerare operationem elicitam ab illo actu sicut patet in docente quem secundum Aristotelem necesse est habere scientiam antequam doceat. Potest autem scientia alio modo nominare effectum doctrine et inuentionis eius principium est frequens est considerare et considerare potest dicere operationem ex qua huiusmodi habitus relinquitur, sicut patet in discipulo, qui ex doctrina et inuentione scientiam adquirit. Alio modo precedit considerare, et hoc modo intendit Aristoteles. Secundo autem modo est ex conuerso. Ad illud autem quod querebatur de habitibus naturalibus et uoluntariis dicendum quod in uoluntariis, sicut dictum est, habitus sunt cause operationum et ideo habitus precedunt operationes. In uoluntariis autem est e conuerso propter ea, quia habitus sunt acquisiti et non innati. Set quedam operationes sunt innate quia ad minus dispositiones, quia, sicut uult Boetius in libro De consolatione philosophie, est enim in mentibus hominum ueri boni inserta cupiditas et hoc per naturam quam habent ad habitus acquisitos homines mouentur et ita operationes prime precedunt primos habitus et hoc dico quia ex bonis operibus causantur boni habitus et ex bonis habitibus regulantibus nos causantur bone operationes.

Ad aliud dicendum est quod sompnus non accipitur hic prout est uinculum et immobilitatio sensuum quantum ad actus exteriores sicut accipitur in libro De sompno et uigilia, nec uigilia est excitatio uirtutum sensibilium ad operationes exteriores, set accipitur sompnus sicut primus actus et uigilia pro operatione naturali et actu secundo secundum proportionem.

[lec2 q1.6] Queritur sexto utrum hec diffinitio anime que est actus corporis organici et cetera conueniat omni anime. Et uidetur quod non conueniat anime intellectiue quia nichil quod non sit illius partis corporis actus est actus corporis phisici organici. Anima intellectiua non est actus corporis phisici et cetera. Maior patet quia forma perficiens perfectibile secundum totum necesse est ipsam perficere secundum partes, quia alter diminute perficeret ipsum. Minor patet in sensibilibus.

Secunda ratio hec est: omnis diffinitio semper et per se conuenit suo diffinitio. Set hec diffinitio non semper conuenit anime intellectiue, ergo non est eius diffinitio. Maior per se patet. Minor patet, quia si semper ei conueniret non esset separabilis a corpore.

Ad oppositum est illud quod dicetur postea quod si etiam aliquid commune est in omni anima oporteret dicere quia est perfectio corporis phisici et cetera, et ita diffinitio illa conuenit omni anime. Et quia hoc magis manifestabitur postea, ideo pauca obiciuntur circa hoc.

Solutio. Ad hoc intelligendum est quod hec diffinitio omni anime conuenit, set non uniuoce set diuersimode, et ad hoc melius intelligendum. Notandum est quod forma est multis modis. Est enim quedam forma que perficit materiam secundum eandem rationem in partibus et in toto et secundum quam denominantur partes ab actu et operatione totius. Et talis forma est anima uegetabilis et sensibilis, quia, sicut dicit, non quelibet pars plante est planta, nec quelibet pars animalis animal, set quelibet pars plante uegetat et quelibet pars animalis sentit, et huiusmodi forme sunt actus totius et partium secundum operationes diuersas quamuis partes plante magis sint homogenee partibus animalis, sicut postea patebit. Est autem alia forma que ita perficit totum quod non partes et que nullius partis corporis est actus, et hec denominat totum ab actu suo et nullam suarum partium, et hec est anima rationlis que ita perficit totum hominem quod nullam partem ipsius, et sic patet solutio ad primam rationem.

Ad secundam dicendum est quod anima diffinitur secundum quod est forma et non secundum quod est substantia, et hac uia essentiale est anime intellectiue esse in corpore, scilicet secundum quod est forma et non secundum quod est substantia.

[lec2 q1.7] Septimo queritur utrum forma et actus sint eadem, et ostenditur quod non: in quolibet quod est ab aliquo ad aliquod dependens per cuius unionem cum altero resultat tercium differt in eo sua substantia et unio sua et illud quod resultat ex hiis. Hoc autem est actus qui resultat ex unione forme cum materia, ergo actus differt ab essentia forme.

Secunda ratio hec est: duplex est actus, scilicet primus et secundus. Actus primus est esse, quia sicut Auicenna, est actus primus entis esse uel uiuere in uiuentibus, quia uiuere uiuentibus est esse. Actus autem secundus est operatio, set sicut habetur in libro De unitate et uno esse est actus relictus ex unione forme cum materia, et uiuere est actus relictus ex unione anime cum corpore, ergo actus primus est effectus forme existentis in materia, ergo differt ab essentia forme. Item secundus qui est operatio differt a forma, quia in qualibet substantia creata differt sua actio a sua substantia, et iterum actus secundus posterior est ipsa essentia forme, ergo tam actus primus quam secundus differt a sua forma.

Ad oppositum: dicit Aristoteles in Metaphisica quod actus et forma sunt idem, et in libro De anima, et hoc etiam patet quia anima que est forma diffinitur per actum, set quelibet pars diffinitionis est eadem cum diffinitio, ergo actus est idem cum forma uel anima in quantum est forma.

Secunda ratio hec est: in forma non differt quo est et quod est, cum forma sit principium simplex non compositum ex aliis. Aliter enim esset abire infinitum in principiis uel oportet ponere principia non esse composita, ergo in forma non differt quod sit forma et actus nisi secundum rationem, quia esset compositio in ipsa et non esset status in ipsa tanquam in principio.

Solutio. Ad hoc dicendum est quod in forma differt sua essentia et actus. Set actus est duplex: primus et secundus. Secundus est operatio que elicitur a forma et iste omnino differt ab essentia forme et a composito, et iste actus est accidens compositi. Actus autem primus est duplex, quia quidam est qui est actus essentialie compositi resultans ex unione suorum principiorum et iste actus differt et a forma et a materia et iste actus est in entibus esse et in uiuentibus uiuere. Alius est actus primus qui est principium esse uel uite sicut illud quo datur esse et uita ex sui unione cum materia et iste est principium secundi actus qui est operatio et talis actus et forma sunt idem. Differunt autem solum secundum rationem. Dicitur enim forma esse substantia a parte sui et dicitur actus in quantum perficit materiam et est principium operationis et per hoc soluuntur rationes.

[lec2 q1.8] Octauo queritur utrum anima sit perfectio corporis mixti uel simplicis, et ostenditur quod sit perfectio corporis mixti, sicut dicit Auicenna, sicut maior mundus consituitur ex quatuor elementis similiter minor mundus, quod est corpus animatum ex omnibus elementis constituitur que in ipso miscentur. Et iterum anima exigit corpus diuersarum rationum in partibus et in toto in cuius partibus diuerse sunt compositiones proportionales potentiis et obiectis. Tale uero corpus est mixtum et non simplex, ergo anima exigit corpus mixtum et non simplex. Anima ergo est perfectio corporis mixti et non simplicis.

Ad oppositum est ratio philosophorum talis quam ponunt in fine primi De anima eiusdem nature sunt elementa in partibus et in toto, set elementa prout sunt in moto, scilicet in corpore animato perficiuntur ab anima, ergo et extra corpus animatum cum sint eiusdem nature essentialiter perficitur ab anima.

Solutio. Ad hoc dicendum est quod anima est perfectio corporis mixti et non simplicis in quo est recessus a contrarietate per commixtionem et confractionem contrarietatis et reductionem contrariorum ad medium in quo sunt diuersitates partium secundum diuersas compositiones et proportiones elementorum, unde corpus animatum est compositum duplici compositione, scilicet compositione mixtionis et compositione difformitatis partium, et compositio mixtionis respondet substantie anime in quantum est forma et principium uite que requirit temperamentum complexionis. Compositio autem difformitatis partium in corpore respondet anime prout est motor utens partibus corporis sicut instrumentis, per quas diuersarum uirtutum diuersas exeret operationes.

Ad rationem in contrarium dicendum est quod elementa non habent animam nisi potentia solum. Ex coniunctione enim eorum ad inuicem et confractione resultat complexio corporis mixti que est habilis ad anime receptionem et uite quam non habuerunt elementa primo, et ideo in mixto elementa animam participant, extra mixtum uero non. Unde non sunt eiusdem nature intra mixtum et extra quantum ad receptionem anime quamuis in se sint eiusdem nature intra et extra.

[lec2 q1.9] Nono queritur utrum anima sit diffinibilis per uitam ut anima sit perfectio corporis potentia uitam habentis. Et ostenditur quod sic: uiuere in uiuentibus est esse, ergo cum perfectio det esse et non perfectio quelibet, set perfectio prima, cum anima sit perfectio prima in uiuentibus anima dat esse. Illud autem in uiuentibus esse est uita, ergo anima dat esse, set per actum primum quem dat anima corpori debet anima diffiniri, ergo per uitam quam dat anima corpori tanquam per actum primum debet diffiniri.

Secunda ratio hec est: anima dupliciter diffinitur: uno modo secundum suam substantiam et hoc modo non diffinitiur a philosopho naturali. Alio modo diffinitur per comparationem ad corpus et hoc modo diffinitur secundum quod est perfectio corporis et a parte actus quem dat corpori, ergo per illum actum debet diffiniri, quem actum dat corpori qui est uniuersalis omnibus differentiis anime. Ille autem actus uniuersalis est uita, ergo anima debet diffiniri per uitam, ergo anima est perfectio corporis habentis uitam.

Ad oppositum: forma dicitur ad materiam et materia ad formam. Materia autem est potentia ad formam et ad substantiam forme per se et primo, ex consequenti uero ad actum resultatem ex unione forme cum materia, ergo corpus cum sit perfectibile ab anima inmediate dicitur ad animam et mediate debet dici ad uitam que ab anima fluit, ergo debet sic diffiniri: anima est perfectio corporis potentia ad animam et non potentia ad uitam, cum omnis diffinitio detur per inmediata.

Secunda ratio hec est: diffinitio anime debet conuenire cuilibet differentie eius, sicut uult Aristoteles, uita est ab anima uegetabili. Hec enim est principium uite in omni uiuente, ergo omne principium et perfectum quantum ad animam non conuenit omnibus aliis differentiis anime, ergo diffinitio, scilicet anima est perfectio corporis uitam habentis, non est uniuersalis cuilibet anime. Debet igitur dici anima est perfectio corporis anima habentis et hoc modo erit uniuersalis diffinitio et data per inmediata.

Solutio. Ad hoc dicendum est quod anima diffinitur per comparationem ad corpus quod perficit. Anima uero per sui presentiam in corpore, quantum ad omnem sui differentiam actualiter perficiens corpus dat ei primum actum et secundum. Primus autem est uiuere quod est esse in uiuentibus. Secundus autem est operari et ita anima dat corpori uitam et operationem. Per primum autem actum, qui est uniuersalis et principalis diffinitur anima cum diffinitur per comparationem ad corpus et in quantum est perfectio. Hoc autem modo dat actum primum qui est uita ipsi corpori et in hoc complet corpus, unde complet corpus per uitam, et ideo cum diffiniatur hic per comparationem ad corpus diffinitur per uitam, qui est actus per quem corpora sunt uiuentia.

Ad prima rationem in contrarium dicendum est quod ratio illa procedit secundum accidens, non enim corpus potentia est ad animam nisi in quantum anima est perfectio corporis. Hoc autem modo dat anima actum corpori resultantem ex sui unione cum corpore per quem corpus complet et perficit. Et quia anima diffinita per comparationem ad corpus tanquam eius perfectio debet diffiniri per illud per quod complet corpus cum per actum primum qui est uita corpus compleat propter hoc per relationem ad corpus per uitam diffinitur.

Ad secundam rationem dicendum est quod uiuere est quatuor modis: uno modo est uiuere, aliquo uti et operationibus anime sensibilis que ab anima uegetabili exeunt. Et hoc modo anima uegetabilis est principium uite. Secundo modo uiuere est sentire, et sic conuenit anime sensibili et hoc modo anima sensibilis est principium uite. Tercio modo dicitur uiuere intelligere, et hoc modo anima intellectiua est principium uite. Quarto modo dicitur uiuere moueri secundum locum, et hoc modo uita conuenit corporibus superioribus. Vita autem communiter se habet ad omnes istas differentias uite et de illis nomine anologo predicatur. Sic ergo patet quod quelibet differentia anime est principium uite, et ideo quelibet potest diffiniri per uitam.

[lec2 q1.10] Decimo queritur utrum anima sit perfectio corporis potentia uitam habentis uel actu uitam habentis. Et ostenditur quod sit perfectio corporis potentia uitam habentis. Materia enim id quod est potentia est. Forma uero actus est uel actus, cum ergo corpus sit materia respectu anime, et uite et anima et uita sit perfectio et completio eius necesse est quod corpus sit potentia ad animam, ergo est potentia ad actum per quem anima complet et perficit corpus. Hoc autem est uita, ergo corpus quod est perfectibile ab anima est potentia uitam habens, ergo anima est perfectio corporis potentia uitam habentis et non actu.

Secunda ratio hec est: ex illis quorum utrumque est actu non fit tercium, set ex illis quorum unum est actu alterum potentia. Set ex anima et corpore fit unum in perficiendo, ergo unum est potentia et relicum siue alterum actu. Anima uero non est potentia cum compleat et perficiat corpus, ergo corpus est potentia respectu eius per quod anima perficit ipsum corpus. Hoc autem est uita, ergo corpus quod perficitur ab anima est potentia ad uitam, ergo anima est perfectio corporis potentia uitam habentis.

Ad oppositum: sicut uult Aristoteles, anima habet essentialem unionem cum corpore, ergo corpus prout habile est ad animam actu perficitur, ergo actum quem anima ei exibet semper actu participat. Hoc autem est uita, ergo actu semper participat uitam, ergo corpus quod perficitur ab anima habet actu uitam et non solum potentia. Est igitur anima perfectio corporis actu uitam habentis et non solum potentia.

Solutio. Ad hoc dicendum est quod corpus perfectibile ab anima est sicut materia. Anima uero sicut perfectio et forma. Corpus est potentia ad animam et ad actum completiuum quem recipit ab anima per quem ipsum corpus completur. Iste autem actus est uita, et ideo corpus quod ab anima perficitur est potentia ad uitam.

Ad rationem in contrarium dicendum est quod corpus consideratur duobus modis: uno modo in sui natura. Alio modo per relationem ad animam a qua perficitur. Corpus igitur in sui natura potentia est ad animam et uitam per quam completur. Quod autem sit actu habens uitam hoc non est de sui natura per relationem ad animam a qua perficit, et ideo de natura sua non habet actu uitam, set potentia et ideo dicitur anima esse actus corporis potentia uitam habentis, quia ipsam de natura sua non habet, set ab alio influxam. Ex hiis ergo patet quod anima corporis naturalis instrumentalis principium completiuum existens ad ipsam, sicut instrumentum artificiale sua perfectionis necessitas comparatur.