Praeambulum

Paragraphus secundus de specialibus opinionibus et primo de opinione Democriti, Leucipi, Platonis et sequantium suorum. Continuatio intensionis.

Vnde Democritus qu endam ignem aut calorem dicit eam esse et cetera. In predictis sermonibus dixit Philosophus quod philosophi fere omnes per duas conditiones diffiniunt animam, scilicet per motum et cognitionem, et quod multi in hoc consenserunt et posuerunt ipsam esse principium motus se ipsum mouens. Et hec fuit ipsorum uniuersalis intensio ei, scilicet motum apropriare. In hac autem parte narratione speciali tangit eorum opiniones secundum quod ipsam animam diffiniunt per motum.

Diuisio. Recipit autem hec pars diuisionem in tres partes in quarum prima recitat opinionesDemocriti et Leucipi. In secunda in hac scilicet, uidetur quod et a Pitagoricis dictum eandem habere intelligentiam et cetera, tangit opiniones Pitagore et sequatium eius. In tercia, scilicet in hac, similiter autem Anaxagoras animam dicit se ipsam mouentem et cetera, tangit opinionem Anaxagore et sequatium eius.

Prime autem due partes spectant ad presentem lectionem siue speculationem secundum quas ecipit presens lectio diuisionem in duas partes, in quarum prima tangit opinionem Democriti et Leucipi. In secunda tangit opinionem Pitagore. Prima autem pars recipit diuisionem in duas partes, in quarum prima recitat opinionem Democriti. In secunda, scilicet in hac,similiter autem et Leucipus horum autem specie rotunda dicit animam et cetera, recitat opinionem Leucipi, qui in suis opinionibus sequitur Democritum. Secunda autem pars principalis in qua recitat opinionem Pitagoritarum recipit diuisionem in duas partes, in quarum prima recitat opinionem Pitagoritarum. In secunda, scilicet in hac, qui autem ferunt et quicumque dicunt animam esse se ipsa mouens et cetera, tangit opinionem ponentium animam esse substantiam se ipsam mouentem que fuit opinio similis opinionibus Pitagore,Democriti et Leucipi. Hec autem fuit opinio Platonicorum.

Diuisionis recollectio. Sunt igitur in lectione presenti partes quatuor, in quarum prima recitat Philosophus opinionem Democriti. In secunda recitat opinionem Leucipi college ipsius. In tercia recitat opinionem Pitagore. In quarta recitat opinionem ponentium animam esse substantiam se ipsam mouentem que similis est predictis.

Hec autem est diuisio huius partis. In narratione autem intensionis philosophi minime particule distinguentur.

Sententia prime partis de opinione Democriti. Circa primam partem procedit Philosophus hoc modo: notificatum est quod omnes philosophi diffiniunt animam per motum et cognitionem et multi ponunt ipsam esse substantiam que cum mouet per se mouetur, et illi uniuersaliter attribuerunt motum maxime anime competere, unde Democritus posuit ipsam substantiam corporalem maxime mobilem, et duo tan git de ipsius opinione dicens quod posuit ipsam ignem uel substantiam igneam ignis habentem naturam, quia ignis inter omnia corpora maxime est habilis ad motum et ad operationem et actionem cum sit maxime speciei. Secundum est quod tangit de ipsius opinione quod posuit ipsam esse ex athomis infinitis igneis leuibus figure rotunde et causa in hoc est quia huiusmodi athomi sunt semper in continuo motu et nulla aeris tempestas uel motus ipsos. Cum igitur anima sit maxime participans motum maxime habet naturam huiusmodi athomorum et precipue habentium naturam ignis et habentium rotundas figuras, quia ille maxime sunt habiles ad motum. Isti uero athomi apparent per fenestras in radiis solaribus constituentibus similitudinem turbis et ipsos posuerunt philosophi principia elementaria omnium corporum naturalium. Hoc autem tangit cum dicit, infinitis enim existentibus figuris et athomis et cetera.

Sententia secunde partis de opinione Leucipi, consequenter tangit opinionem Leucipi et duo tangit de ipsius opinione: primum est quod posuit animam esse ex athomis rotunde figure sicut et Democritus. Secundum est autem que est ratio opinionis ipsius. Posuit enim animam esse principium uite et uitam stare per respirationem et respirationem fieri per abstractionem esse athomorum et motum ipsorum intra corpus per ingressum et regressum suum. Primo ergo ponit rationem Leucipi et ratio sua talis est: omne illud quod animalibus est adhibens motum que sunt maxime mobilia et maxime subtilia et maxime omnium penetratiua. Set anima huiusmodi, ergo est maxime ex illis principiis, set illa principia sunt athomi rotunde figure, ergo anima est ex athomis rotunde figure, deinde secundo cum dicit, uiuere et uiuendi terminum esse respirationem et cetera, tangit causam propter quam motus fuit Leucipus que fuit a parte hanelitus qui ad uitam consequitur et per quem stat uita. Omnis enim rationabiliter determinans de quidditate alicuius rei dat causam circa rem quam determinat. Et ideo cum Leucipus et alii philosophi posuerunt animam esse ex athomis spericis laborauerunt in causa reddendi sue positionis. Et ideo dixerunt quod anclitus est illud per quod diffinitur uita, sicut id quod ad uitam consequitur et sine quo uita non stat, et deinde secundum ipsorum opinionem tangit modum secundum quem fit hanelitus dicens quod hanelitus fit hoc modo, quia aer continens alteriam uel aliam deffert athomos secum et congregat ipsos et cum animalibus attrahitur. Ipsi uero athomi adhibent motum animalibus et cum motus per aerem inspirant recipiuntur mouent ipsa et non permittunt ipsa quiescere in aliqua hora, immo ipsa conti nue mouent per sui ingressum et egressum, et sic per ingressum cum aereconstringuit intus corpus aliquis et non possunt animalissustineri quin moueantur ad motum athomorum nec a celestis influentia uirtutis que super omnia corpora influit possunt hoc obtinere quin ad ipsorum motum moueantur. Ad egressum igitur athomorum intus primitus receptorum qui exitus respiratio appellatur mouentur animalia, set deinde recipiunt alios athomos per ingressum qui est inspiratio, et sic continue per ingressum quorumdam per inspirationem et exitum quorumdam per respirationem continue mouentur. Et fit in hoc concursu athomorum prohibitio quedam, quia illi qui intrinsecus adueniunt per inspirationem prohibent eos qui extrinsecus exeunt per respirationem conclucando et condempsando ipsos ut sine discontinuatione temporis animalia secundum motus athomorum ingredientium et egredientium fuit semper in continuo motu et uita conseruetur in animalibus, dum in ipsis durat motus athomorum per inspirationem et expirationem. Est igitur eorum ratio talis Leucipi, scilicet et Democriti et sequatium ipsorum. Ex illis que exhibent animalibus motum continuum et uitam et inspiratonem et respirationem et per quam diffinitur uita et sine qua non stat et per quam consueruatur qua durante durat uita et qua cessante cessat uita ex illis in quantum talibus est anima. Set athomi sunt huiusmodi, ex athomis ergo est anima hoc declaratur, quia anima est causa uite et conseruationis ipsius et motus uiuentium est causa per sui operationem. Set cessante sui operatione et motu cessat ipsius uita, et sic exponitur intensio Leucipi et sequentium ipsum.

Sententia tercie partis de opinione Pitagore. Hiis autem determinatis recitat opinionem Pitagoritarum que predictis est similis et primo tangit ipsam, secundo rationem ipsius. Dicit igitur quod opinio Pitagoritatum uidetur habere eandem intensionem. Dixerunt enim animam componi ex paruis resolutionibus que dicuntur athomi, quia generantur ex subtilibus partibus a terra maxime, et ab aqua resolutis et ab aliis mixtis qui diffiniuntur per aerem. Et hec opinio bipartita est, quia quidam posuerunt animam componi ex illis athomis, quidam tamen posuerunt animam ex illis non componi, set ipsam esse motorem mouentem ipsos, deinde cum dicit, de hiis autem dictum est propter id quod uidentur continue moueri, dicit igitur quod hoc dixerunt propter hanc rationem. Ex illis enim est anima uel illorum motor que semper sunt in continuo motu, quamuis alia sint in quiete et nimia tranquillitate. Et hoc est quia inter omnes res naturales anima, sicut supra dictum est, maxime est principium motus in natura set athomi, sicut sensibiliter apparet in radiis solaribus sunt huiusmodi, ergo ex athomis est anima uel illorum motor.

Sententia quarte partis de opinione ponentium animam esse substantiam se ipsam mouentem. Consequenter recitat o pinionem ponentium animam esse substantiam se ipsam mouentem, sicut posuerunt Platonici que est similis predictis quantum ad diffinitionem anime per motum. Platonicorum enim fuit alia opinio quantum ad cognitionem. Primo igitur narrat eorum opinionem dicens quod ad idem ferunt intellectum cum Pitagoricis et cum aliis predictis. Illi autem qui dicunt animam esse rem mouentem per se ipsam. Omnes enim in hoc conueniunt quod ponunt animam diffiniri per motum, set in hoc differunt, scilicet quod in quidditate eius. Quidam enim posuerunt esse ignem uel rem igneam, quidam athomos, quidam motorem eorum, quidam materiam se ipsam mouentem, sicut Platonici. Deinde secundo tangit eorum rationem cum dicit, uidentur autem hii omnes accipere motum proprie esse anime et cetera, dicit igitur quod omnes isti posuerunt in suis opinionibus anime maxime et proprie competere motum et posuerunt animam moueri propter animam et dixerunt ipsam se ipsam maxime mouere. Et causa sue intensionis fuit hoc principium quod ponebant quod omne mouens necesse est moueri. Ratio igitur eorum sic abbreuiatur: omne quod maxime est principium maxime mouetur, et causa huius est quia sicut posuerunt omne quod mouet simul et ipsum moueretur. Set anima est huiusmodi, ergo anima maxime mouetur, cum igitur sufficienter moueat alia sufficienter mouet et ipsam, set illud quod sufficienter mouetur se ipso mouetur, sicut quod sufficienter est uel operatur se ipso, ergo anima se ipsa mouetur. Ergo rationabiliter competit motus anime ut per ipsum diffiniatur, sicut ipsorum positio asserit.

Et per predictam exponitur intensio philosophi circa hanc partem.

Questiones. Postquam autem determinatum est de intensione philosophorum diffinientium animam per motum in generali, dicendum est de specialibus opinionibus singulorum. Et primo dicendum est de opinione Democriti et Leucipi; secundo dicendum est de opinione Anaxagore. Tercio dicendum est de opinione philosophorum ponentium animam se ipsam moueri.

Circa primam questionem duo queruntur: primum [lec9 q1] est utrum anima sit substantia que habeat naturam ignis caloris et que sit ignis sicut posuerunt philosophi. Secundo [lec9 q2] est quo modo athomi sint principia rerum et utrum anima sit composita ex athomis sicut posuerunt philosophi.