Quaestio 3

TErtio circa hanc distinctionem queritur an lumen videatur:

¶ Et arguitur quod non. lumen est species lucis et eius representatiua: si cut species coloris colorem representat. sed species coloris non videtur. ergo nec lumen. minor patet. species albedinis non est albedo nec color. sed color est obsiem adequa tum visus: secundo de anima.

¶ In oppositum arguitur. lumen solis resplendens in pariete obsieo / videtur. et lumen solis est species lucis. ergo species lucis videtur.

¶ Pro solutione quaestionis scito virum posse dupliciter respondere: et ita faciunt varii. Uno modo quod nullius sensibilis species videtur. Alio modo quod aliqua videtur.

¶ Sed pono hanc conclusionem. lumen videtur et per consequens species lucis videtur. Probatur hec conclusio per argumentum post oppositum. Uisus non decipitur circa suum proprium obsiectum optime applicatum sine obice in medio. sed per noticiam acceptam a sensu visus: in aere prope parietem iudicamus esse lumen. ergo non est negandum illic esse lumen.

¶ Secundo arguitur ad idem. radius solis transiens per vitrum rubeum videtur terminari ad parietem album oppositum: et videtur illic rubedo. et tamen non est vera rubedo. suppono fantasiam ockannegantis species pro nunc falsam et sine apparentia: (sicut est de facto) allatam. illuc quod oculus sentit est species solis. intensa rubedo non est in aere vel in pariete cum albedine.

¶ Tertio sic arguitur. videmus lumen in luna. alias non videremus luna. et tamen lumenlune est species lucis a sole producta. quod patet. cum sper habeat cornua opposita soli: et in deliquio non habet aliquid similis luminis. igitur

¶ Quarto arguitur secundum Aristotelem in de sensu et sensato: fulgor emissus ab oculo videtur in tenebris. et tamen est species lucis tamtum. igitur.

¶ Secunda conclusio. species coloris cadit subobsieo sensus. Probatur. species vitri rubei videtur in medio: vt patet per secundam probationem conclusionis praecedentis.

¶ Secundo arguitur ad idem. species solis in iridevidetur ab oclusio existentis in centro orizontis. igitur.

¶ Tertio arguitur: dicit commentator in de sensu et sensato / ca. primo. quando lumen reflectitur ad virides plantas colorantur parietes. Propterea si omnia foraminacamere tue in die clauseris quod sint tenebre sicut de nocte: et fiat paruum foramen in fenestra in quo ingrediatur radius solis non spissior digito: et dimittatur oblique est incidere super speculum artificiale: ad aliam partem reflectetur radius. et si oculus illic ponatur ad septem pedes distans: sic quod radius reflectatur ad oculum: species vi debis sicut in iride.

¶ his vtcumque probatis deuenio ad argumentum ante oppositum introductum: cuius minorem nego. et ad eius probationem concedo quod nullius coloris species est color. sed eius species est altrius speciei: sicu est lumen respectu lucis. et quando id probas perAristotelem dicentem / secundo de anima: color est adequatum obiectum visus. distinguo. vel proprie capiendo colorem pro quaelitate secunda producta ex commixtione quaelitatum primarum: sicut Aristoteles causapit in de sensu et sensato. et sic nego. lux videtur: et tamennon est color. extendendo vocabulum color ad colorem proprie dietun lueem / lumen / et species colorum / sicut Aristoteles capit. 3. Metheororum (dic et Aristoteles lumen est color diaphani secundum actum) et ad subiecta istorum quae de per accidens videntur. sic concedo quod color est proprium et adequatum obsiecum visus ad huc sensum: nichil videtur nisi quod includatur sub aliquo istorum

¶ Et si dicas. non semper videmus species coloris in medio / nec lumen. verum est. solum videntur quando sunt fortes et terminantur ad opacum. Alias nullo modo perciperetur. si radius solaris in grederetur per rimam pruam camere bene clause in die: si esset foramen ei respondens in pariete opposito: non videres lumen: et maneres illic in camera tenebro sa. et tamen si non esset foramen in pariete opposito: lumen videres: et camera tua ante obscura illumiriaretur per reflexionem luminis ad aerem tuum. hic species solis videntur in nube rorida quodam modo opaca. quia reflectuntur species ad oculum tuum. et si non esset illic nubes reflectens tales species: eas nullo rnodo deprhenderes. et propterea lumen solis non vi demus de nocte: esto quod stat supra nos. quia vmbra terre finitur in mercurio. celum non terminat illas species tanquam corpus opacum in omni parte. et tamen lumen solis de nocte videmus in stellis in corpore denso quodammodo opaco. et ita vtrobique videmus lumenquod est species lucis: et species colorum quando terminantur in corpore denso: et sunt fortes. et non aliter.

¶ Sed contra illud arguitur. species intentionalis non sentitur: sed est solum id per quad sentimus. quia sic intus existens prohiberet extraneum: et non perciperemus sensibilia sensuum. sicut videns per rubeum vitrum deprehendit omnia rubea. species soni: hoc est sonus intensionalis: non auditur: sed est illud per quod sonum realem apprehendimus. et ita de aliis sensibus. sensibile reale positum super sensum non causat sensationem secundum Aristotelem secundo de anima

¶ Respondetur. Aliqa est species et intentio sentiendi: hoc est: medium per quod aliquid sentitur: quod etiam sentitur. aliquod vero non. concedo quod sonus realis non multiplicatur ad organum auditus: sed solum species soni perquam sonus realis percipitur ad exur. si timnitus ille qui est intedum ex ventositate genitus in aure / sit verus sonus et realis: nichil est contra hoc. quia est in ori ficio auris vel prope ipsum organum auditus in terius in cerebro.

¶ Secundo arguitur contraconclusionem vtramque simul: quia eandem sapiunt difficultatem. et hoc sic. intensa species etiam ad opacum terminata non videtur. ergo solutio nulla. antecedens patet. simulachrum quod putas te videre in speculo non est ipsum speculum: nec species obiecti visibilis: puta tui vel sortis et tergo tuo. sed est realiter obiectum visibile: puta tuipse quem vides per lineam reflexam. ergo non vi des lumen lune: sed solum solem cuius luna est specie. quod species illa non sit simulachrum patet. vel ip sum est in aere propinquo speculo: et hoc non. quod probo. remoue aerem a speculo manu tua vel faciat hoc ventus: adhuc remanet simula. hrum: et non aer. et accidens non migrat de subiecto in subiectum. ergo idolum illud non est in aere speculovicino. nec est rationabile dicere quod est in speculo. quia tunc ad ptitionem speculi diuideretur simulachrum: quod est falsum. si triprtiatur: tria erunt simulachra. sed tenendo quod illud quod putas videre non est idolum: hoc est species sed ipse sortes speciei productiuus: omnia optime saluantur: et nulla est difficultas.

¶ Respondetur. hoc argumentum est replica quod an modo contra solutionem datam. sed ipsum non concludit. dicon quod illud idolum quod video est realiter species meareflexa a speculo.

¶ Pro cuius intelligentia note tur illud commune ex perspectiua quod triplex est radi us: scilicet rectus. et radius recte incidere dicitur quando de corpore lucido vel colorato / radius incidit ad visum secundum lineam rectam. dicitur autem incidere reflecte vel refracte: quando de corpore lucido vel colorato incidit ad oculum per lineas anguli vel angulus intermedio facientes speculum opacum vel alterius diaphanci tatis repercutiendo species angulum constituit. tunc fit reflectio quando ab obiecto radius incipiens / et vel terius procedere nitens / a speculo repercutitur: suam primam causam productiua versus: nullatenus speculum ob eius densitatem potens pertransire. vt quando teipsum in oculo sociitui vides vel in speculo artificiali: color tuus suum radium: hoc est species suas: producit ad speculum. que cum pertransire non possunt: reuerberantur a speculo te versus. quia agens natura le non potens suas species producere omnes per lineam rectam reflexe producit vel refracte radius perpendicularis in seipsum reuertitur. lateralis in partem contrariam. si fuerit perpendicularis in seipsum reflectitur. et si lateralis fuerit flectitur in partem contriam. vt de pila contra parietem proiecta contigit non quod sit penitus idem. quia eadem pila numero ad parietem proiecta / resilit. non sic de radio flexo. sed visibile radium ipsum producit rectum et reflexum. vel radius rectus reflexum producit. et vna pars radii recti alteram partem radii recti gignit. ergo in visione reflexa concurrunt duo radii: scilicet incidens: scilicet radius productus ab obsieo ad speculum: et radius reflexus repercussus. et duo anguli constituuntur: scilicet an gulus incidentie et angulus reflexionis. Angulus incidentie est angulus a radio incidem tie et superficie speculi reflectentis contentus. Angulus reaflexionis est ille qui continetur a radio reflexionis et superficie corporis reflectentis. Radius fractus siue radius refractus est radius qui in occursu medii alterius diaphanneitatis non in directum multiplicat: sed perpendicularem vrsus a puncto incidentie incedit: aut a perpendiculari recedit vt cum aliquid per aquam stantem videt. secundum illud Uer gilianum in buccolicis. nuper me in littore vidi placidum dum staret mare ab aqua ergo est reflexio. video tamen lapidem in fundo aquae non profunde. ergo radius transit per aquanquia sine radio videre nequirem. sed radius a me vel sole productus cadit super speculum. quod est superficies aque. radii laterales tendunt perpendicu larem versum. totus radius ille est refractus ille non est causa quare me video: sed radius reflexus: est tamen causa quare video existentes in fundo aque vel in ea existentes.

¶ Ad formam dico. simulachrum illud est prope speculum inhesiue acri inherens. et quando illud improbas: manet simulachrum moto aere. potest dici quod est realiter in speculo. oppositum est etiam probabile. propterea dico generatur nouum idolum a visibili. quemadmodum ad motum corporis luminosi generatur et corrumpitur radius medio. et hoc in speculis artificialibus experiri potes. in aqua turbata hoc non inuenies. quia si superficies aquae comota fuerit: species reflex a non reflectitur sicut quando est stans in aqua mota videtur sol et lux eius: non autem figura eius variorum sensibilium species varium modum habent in subiecto. hoc ergo quod vides est visibile. et non est visibile quod illas species produxit. et species illa representat visibile: sicut noticia sortem representat cuius est similitudo. et sicut imago depicta herculis herculem representat. sic species herculis vel noticia actualis eius proprius et naturalius herculem representat.

¶ Tertio arguitur. in Iride apparet verus color. ergo illic est verus color. quia sensus non decipitur circa suum obsiectum: in genere potissimum.

¶ Quarto arguitur si esset species coloris in Iride: non appareret bicolor Iris: sed idem color: cum sint eedem species in medio.

¶ Ad tertium concedo antecedens: et nego consequentiam. sensus illic decipitur. hoc est: iudicium sensus interioris vel intellectus acceptum a solo sensu est erroneum. non decipitur in genere: capiendo genus vt species et colorem proprie dictum includat. et hoc capiendo genus bene altum. aliqua noticia intuitiua veri animalis propter imperfectionem eius non producit iudicium in me quod sit animal sed quod est substantia / ens / vel corpus. vt si equus tuus fuerit a remotis inter monticulos sue magnitudinis: et stas. nescis an sit animal. iudicas quod est corpus. vel corpora sic in proposito et si ratio non ostenderit aliunde oppositum: intellectus deciperetur. cattus realiter credit illic esse verum colorem: et se in speculo intuens / pede percutit realiter speculum: credens in speculo vel altera parte speculi esse cattum cum quo colludere optat immo Ockam diceret realiter illic esse colorem intrinsecum in proposito volo dicere ratio castigat sensum: quae rationabilius extrahitur quod illic non est verus color sed species coloris.

¶ Ad quartum nego sequelam. dicimus in Iride non esse verum colorem. sed speciei lucis aliter et aliter cadentes alium et alium faciunt apparere colorem Patet. lux fortis cum multo opaco facit apparere rubedinem. patet in carbone ignito. et ex commixtione fortis lucis cum tenui opaco generatur albedo: hoc est: apparet albedo. et ex commixtione debilis lucis cum multo opaco causatur nigredo. sic lux solis vel lumen non ponit discrimen quo ad hoc. cadens super varias partes opacas nubis facit alios apparere colores. perspicua: quemadmodum sunt: aqua / aer / et vitrum: non sunt colorata nisi multum remisse. ideo quando magna aqua et profunda videtur: apparet nigra. quia magna densitas et profunditas impediunt transitum lucis. si appareat viridis (vt oceanum) hoc est propter lucis reflectionem / vel propter quedam alia corpora commixta. sic aliqua pars nubis apparet nigra. aliqua pars non ita densanon sic apparet nigra. quid mirum si lux solis super varias partes nubis cadens alium faciat apparere colorem: et cum hoc quartum propter iuxtapositionem trium colo¬ rum apparentium. hoc est: propter tres species realilter quae apparent colores. sic est in collo columbi vel in cauda pauonis: vel si ex filis trium colorum fiat pannus videbitur alius distinctus a coloribus filorum.

¶ Quinto arguitur. non vides currum distantem a te. 20. pedibus in tenebris. ergo suas species non multiplicat. quia si illas species haberes in oculo: videres currum. quia species sunt res motiue potentie ad hoc quod videat

¶ Sexto arguitur. stelle non multiplicant suas species. et tamen interdum videntur: vt patet de nocte. quod suas species non multiplicent patet. tunc de die viderentur: quod est contra experientiam.

¶ Ad quantum dicitur. in primis: a multis putatur quod color nichil aliud est quam lumen in superficie corporis terminati. et quando non est lumen: non est color. sicut tenet Auicenna sexto naturalium. lib. 3. c. 1. sic dicit corpous cuius color solet videri cum non fuerit illuminatum: fiet obscurum. et tunc non erit in eo certissime color in effectu. quod autem putantur ibi esse colores / sed occulti: hoc nichil est. aer enim non tegit eos quamuis obscurus: cum colores fuerint in effectu. hanc viam Albertus magnus multis experientiis colorare satagit. Sed hec opinio est contra Aristotelem et varietatem manifestam. dicit Aristoteles secundo de anima. quorumdam videtur lux seu lumen in tenebris: et non videtur eorum proprius color. et Commentator 2. de anima. textu: commenti. 67. non potest aliquis dicere quod color non inuenitur in actu nisi luce praesente. et paulopost inquit. presentia lucis no est necessaria in essendo colorem sed in essendo visibile.

¶ Sed dicis. Aristoteles dicit in de sensu et sensato. color est extremitas perspicui in corpore terminato. Aristoteles posuit hoc de colore qui videtur. color in profunditate corporis non videtur: sed solum color in superficie exteriori. et oportet quod ille color (si actu debeat videri) iungatur extremitati perspicui per quad suam speciem multiplicat: alias non videbitur. ac si diceret. color in corpore terminato. a visum terminante qui est coniunctus extremitati perspicui videtur. quando marmor frangitur interius est color: et vinum diuisum subito: interius habet colorem qui prius actualiter erat illic. hoc tanquam certo supposito. aliud est etiam certum: quod solus color sine vllolumine non potest sufficientur immutare potentiam visiuam ad videndum. sed non tantum constat an color suas species per medium multiplicat: sed illa species non sufficit immutare visum ad videndum. sed opinor quod nullo modo sine lumine multiplicat suas species nec intensas nec remissas. quia opposito dato sine vllo lumine videres intensum colorem. quia si remissus color causaret remissas species visum non potentes immutare: intensus color intensas species causaret potentes immutare visum. solus ergo color nullas multiplicat species in medio non lucido. capio indifferenter (loquendo vt plures) lumen pro luce: intelligens tamen discrimen specificum inter hec duo: vt patet quando loquor in speciali de illa materia. lumen est causa concausans: et de necessitate nature requisita / ad hoc quod color suas species producat in medium. sicut semen maternum non est sufficiciens causa prolifica fetus: tenendo quod efficientiam respectu fetus habeat partialem. et licet sortes in tenebris videat platonem prope candelam et non econuerso: hoc non facit sine lumine. lumen remissum est prope sortem: et etiam intensum lumen prope plato nem quod multum iuuat multiplicare suas species ad oculum sortis et non est lumen tale prope sortem ad multiplicandum species sortis ad oculum platonis. propterea plato non videt sortem a quo videtur. quia sortes non habet causam adiutiuam ad productionem specierum eius: scilicet lumen: sicut plato. et licet regens per curiam incedens / ad lectionem matutinam veniens cum lucerna / videat scolasticum: et non econuerso: et tamen lumen est propinquius regenti quam scolastico: hoc non impedit. Ratio: pars lucerne prope regentem est opaca de denso ferro: in cuius vmbra stat regens. et pars dyaphona scolasticum versus proiecta. et si squamas piscium vel cat torum oculos de nocte in tenebris videas: hoc est quia habent lucem innatam: que lumen per medium multiplicat: et nix et corpora alba. equus albus de nocte videtur quando equus alterius coloris minime percipitur. hinc nocturni equites latrones in vtriusque regni britannie limitibus cauent adducere equos albos.

¶ Ad sextum nego quod stelle non multiplicent suas species / immo actualiter suas species multiplicant. videmus eas de nocte. habent lumen a sole ab altera parte terre. vmbra terre est piramidalis: et finitur diu ante celum stel latum: ergo sol stellas illuminat sicut existens in vmbra hostii obiecte candele vel tede non potest legere. et tamen remotior diametraliter post ostiumexistens extra vmbram: legere potest. de die stellehabent sufficientissimum lumen. ergo species suas producunt. et patet hoc experimento. existens in profundo puteo vel inter arbores longas et propinquas: videt stellas de die. et species stellarum non deueniunt ad eos in locis illis existentes antedeuenere ad aerem bene illuminatum. maius lumen in aere illuminato impedit ne oculus immutetur a speciebus stellarum sufficienter. de die sol suum lumen in oculum producit: et ipsum sic actuat fortiore specie ne immutari possit a minori in tanta distantia a stella. sufficienter immutatur a ligno vel sorte propinquo: esto quod speciebus solis prius actuetur propter propinquitatem obiecti fortiter imprimentis suam speciem. sicut luna de die videtur: ob eius propinquitatem: et non stella maior ob eius distantiam maiorem. et licet stella suam speciem producat in instanti: sic facit sol. et sic stella non videtur de die ab oculo communi. hoc dico propter acutissime videntem. si fuerit tamen aliqua stella multum lumine radians: nonnunquam videtur post meridiem vel ante meridiem a communiter videntibus: vt interdum in collegio percipimus: que vix in meridie ob intensum lumen solis videtur. sicut alique stelle citius vesperi apparent quam alie: et diutius potentiam immutant mane ante solis ortum. tales multum luminis habent. et vigorose immutant. pro¬ prterea videtur: aliis non sic potentibus immutare non visis.

¶ Si dicas. si speculum in aqua immersum fuerit et soli obiectum: stella videtur. verum est: apparet tibi quod videas stellam / sed illa non est stella quam vides: sed secundarium solis idolum ex diuersitate specierum speculi et aque resplendentis in aliis tamen lucidis hoc non experimur propter radio rum debilitatem.

¶ Septimo arguitur. si radius visualis producat suas species visiuas: sequitur vbicumque sint similes species / similiter poten- tiam visiuam immutabunt consequens est falsum. igitur. falsitas consequentis patet. pone denarium in fundum peluis et retrocedas quousque primo non poteris videre denarium et maneas in eodem loco faciendo replere peluem aqua: eundem denarium quem ante videre non poteras nunc videbis. et tamenidem radius et eadem potentia.

¶ Respondetur: ante erat radius rectus per medium vniformis diaphoneitatis nunc vero videtur per medium diuerse diaprboneitatis: scilicet per aquam et aerem. propter est alius radius: propter hec visio est refracta. hoc est: causatur hec vi sio per radium refractum. et sic videtur sub maiori angulo et maior. et per consequens ad maiorem distantiam videbitur et sol cum tempus est madidum et est futura pluuia citius videtur antequam ascendat super orizontem communem. hoc modo littere apparent grossiores cum conspicilibus quam in aere. in aere nescirent legere senes qui cum conspicilibus optime legunt. et conspicilia possunt talia fieri quod parum visus habentes possunt per illa legere: sicut de quodam scolastico nostro in collegio fieri vi di. respectu diuersarum potentiarum nullum esset inconueniens qnod aliquis aliter videret quam alter. se nex terrestres iam habens oculos cum conspicilibus optime videt: que tamen iuueni viuaces oculos habenti essent impedimento. species visibi les laterales transeuntes de medio rariori ad medium densius ad perpendiculum appropinquant non quod rad ii laterales transeant de vno subiecto inaliud. sed cum superficiem medii attingant: a visibi li producuntur magis vnite circa perpendicularem lineam: que inter ceteras est fortissima: et non est maior ratio quod ad vnam partem tenderet quam ad aliam via regia incedit. cui alii extremales sese apodiant. hoc ex natura radii prouenit: et non ob resistentiam vllam in medio. si a medio densiori ad rarius radii veniant: expanduntur in medio rariori.

¶ Ex his dictis patet solutio argumenti: quod non est idem radius quo videtur denarius in pelui in puro aere / et in pelue repleta aqua. prior est rectus. secundus est refractus. licet denarium in pelui videre possim per duos radios: quorum vnus est refractus et alter reflexus. si peluim plenam aquaponas: et si sol radiat super eam per fenestram: tunc sortes existens a latere in peluim aspiciens: solem videbit et lucem eius per radios reflexos a superficie aque ad oculos sortis. et tamen cum hoc radius solis super superficiem aque cadens in peluim se multiplicat ad fundum. aliter ille non videret denarium in fundo vt diximus secundum argunentum soluendo. ergo hic est solis duplex radius. vnus re Nlexus a superficie aquae. per quem videtur aqua alter refractus: per quem denarius videtur in fundo aque.

¶ Octano arguitur. si essent sic lumina in medio sese intenderent. consequens est falsum. si duo luminosa a mplicentur ad corpus opacum: faciunt duas vmbras. ergo non intendunt seinuicem.

¶ Et comfirmatur hoc quod non sese intendunt dupliciter: vt fiant nonum et decimum argumentum. tamenn primo. calor productus ab .a. igne si fuerit in medio: si agens potens precise similem calorem in gradum produceret nichl caloris producit. ergo si a. luminosum potest solum quattuor gradus luminis producere: b. superueniens nichil luminis producit.

¶ Tum secundo. quia si sic: lumen reflexum et directum facient vnam formam quando radius perpendicularis reflectitur a seipso in speculum.

¶ Ad. 8. licet communiter hoc negetur: et dicunt accidentia eiusdem speciei specialissime sese intendunt / intelligitur in prure corporalibus: non autem in lumine. hoc non vaiet Tum primo. lumen est cormus extensum. Tum secundo lumina eiusdem corporis faciunt aliquod vnum. quia da oppositum: erunt infinite partens separate in lumine. Tum. 3 das michi occasionem negandi quod vnquam duo gradus scientie vel charitatis constituant aliquod vnum. teneo vtrobique quod constituant aliquod vnum. dato quod duas faciiit vmbras: sequitur oppositum.

¶ Ad nonum argumentum quod est primum in consrmatione: concedo illud de calore quod assumitur. non autem de luminibus et actibus sua obiecta representantibus. et ratio est si sortes sit in conspectu tuo: plato superueniens videbitur. etgo accidentia eiusdem speciei representantia sua ob inecta stabunt mutuo in medio. nec quaelibet pars illius luminis representabit obiectum vtrumque: sed solum su in causam. quem admodum noticia sorts et plato nis in intellectu meo sese intendunt. et tamen non queli bet pars illius totalis noticie representabit sortem. sed noticia sortis sortem solum representabit.

¶ Ad decimum argumentum concedo: quod radius rectus et reflexus constituunt vnam formam

¶ Sed contra illud arguitur si intensius erit lumen per varia corpora luminosa sequitur hec conclusio. si a. luminosum producat suum lumen vniformiter disformiter ad non gradum: et sortes fuerit prope finem illius luminis in quo non potest legere. et b. luminosum tantum distet a sorte: producet tantum luminis in medio in quo est sicut a. luminosum. et sic erit duplex lumen. et applicentur c. et d. equaliter distantes a sorte sicut a. et b. sequitur quod sortes possit legere. quia iam erit lumen sufficiens ad mouendas litteras vt suas species producant ad immutandam potentiam sortis: sed non est simile omnino de luminibus diuersorum luminosorum et de recto et reflexo eiusdem 2. licet finaliter in casu possit sortes legere. hoc non erit per intensius lumen forma liter. sed vbi sortes esset in puncto terinatur non gradus: ec circumferentialiter ponerentur alia luminosa: non legere magis in fine quam in principio.

¶ Undecimo arguitur. sequitur ex dictis quod tuvideres faciem tuam in pariet. quocumque plano eonsequens est contra experientiam. et quod sequatur patet: sit radius visualis a te productus ad parietem: ipsum non penetrat saltem totali ter. patet de aquam. ergo radius reflectitur ad te. et per consequens teipsum videbis: quod est probandum.

¶ Duodecimo arguitur: et est replica / si dicas quod requiritur corpus politum ad species reflectendas. et hoc sic. aer species reflectit. ergo et paries. antecedens patet per Antiphontem de quo recitat aristoteles quod vidit se in aere. et Uitulio simile recitat in sua perspectiua de quodam qui habuit quendam tota nocte equitantem prope se.

¶ Decimotertio arguitur. apparet iris prope candelam dummodo oculus non sit nimis propinquus vel distans: sed prope ad duos passus: sicut quando candela harbet paruam flammam: vt de candela parua cerea contingit. et hoc vocat aristonteles. 3. metheororum de iride circa lucernas. Et Uitulio decimo sue perspectiue in commento conclusionis. 20. dicit idem: maxime in hieme flante austro: et maxime visibus humidis. sic prope candelam est purus aer. ergo reflexio fit a puro aere. et per consequens a pariere

¶ Ad vndecimum data est responsio. ad speculum reflectere species requiritur quod ipsum politum sit et tersum. alioquin vnite non reflectuntur species ad immutandam potentiam visiuam.

¶ Ad duodecimum respondeo. in eo est difficultas. est magna apparentia quod in puro aere non est reflexio specierum sufficiens: nec debilitas visus sufficit ad hoc. patet oculus bene dispositus citius debet immutari a specie reflex a ab aere quam oculus debilis. sed bene vi dens tale idolum non percipit: nec aliquis nunc videns diceretur / aristoteles recitat dictum illius anthiphontis: et ei adhesit vel bis que retulerunt. et nichil ad philosophum. quam admodum michi vnum mendacium de patria tua recitares: et hoc ego aliis recitarem.

¶ Ad. 13. concedo quod illud nobis apparet sed hoc est ab eis qui oculos humidos habent: qui vapore aerem condensant in quibus est aeris condensatio / et radius refractus cum fumo de benepotentibus dicere solent: iudicant lucernas accedere et decedere propter vapores decedentes et de nouo genitos. nec sequitur quod oculus sanus istum radium sic percipiet. cetera sunt imparia. prope oculum debilis visus habet vapores quod non habet alter. si oculus acutus esset in eodem medio cum oculo debili: possit etiam hoc percipere. opposito dato: quod acutus non possit videre hoc quod videt debilis coniungendo suum oculum propinque oculo alterius: dicere oportet / causa non est exterius extra potentiam: sed est in sensu exteriore vel inte riore. sicut de frenetico male disposito iudicante de palea quod sit serpens et senex terrestreitatem in oculo habens iudicat se videre continuo maculam nigram: et tamen nulla est talis extra se. quis potest quasdam probabilitates ex dictis illius solutionis applicari antihphonti qui suum idolum contra conspiciens vidit continuo in aere. ex illo nolo dicere visionem fieri extra mittendo: sed suscipiendo species ab obiecto. sed tamen ad aliquam distantiam hu¬ mores ab oculis immittuntur: vt in quarto de fascinatione dixi.

¶ Dubitatur vnde proueniunt iste deceptiones in speculis.

¶ Respodetur: non est de ceptio in sensu exteriori in visu. sed sensus interior et noticia simplex intuitiua exterior causant vnum iudicium crebriter erroneum. et si intellectus non possit per rationem castigare sensum: etiam errat simile iudicium habendo. generale est quod res vt sa per lineam reflexam non apparet esse in loco inquo est: ymmo obiectum apparet esse vltra superficiem speculi: vbi linea reflexionis terminata ad oculum pertingeret si protraheretur in rectum vltra superficiem speculi in occursu catheci. hoc est: perpendicularis cadentis ab obiecto. hinc quinto obiectum realiter distat a speculo tanto simulachrum distare videbitur. hinc cattus iudicat sine vacillatione simulachro suo viso in speculo esse ex altera parte sdeculi. et sic iudicaret homo: si ratio sensus iudicium non castigaret. homo per sensum visus / tactus / et auditus / capit iudicium certum quod homo est ex illa parte speculi vbi est de idolo viso tenebrosius est iudicare. quia sapientes in illo inter se disiunguntur. vnus (vt Ockam) diceret non est vlla species in medio: sed verus color qui videtur communis tam perspectiuorum quam philosophorum scola rectius diceret hoc quod videtur nullomodo est color. colores contrarii non sunt in eodem medio: que tamen per idem medium videntur. ad huc isti inter se non conuenirent. Diceret vnus species sensibilis nullomodo videtur. species ille reflexe non videntur realiter: sed obiectum per radium reflexum. sic quod homo iudicat se videre simulachrum in speculo vel prope speculum. sed nullum simulachrum videt: licet appareat simulachrum. sed tenendo sicut tenuimus: realiter species videmus. Adhuc potest quis dicere simulachrum illud est in vitro speculi / in pupilla oculi tui / in polito qua calibe: et non in aere propinquo: licet species sint tam in speculo quam in aere illud est probabile quod tenet perspectiua cantuariensis libro secundo. michi pro nunc vterque modus est probabilis. reflectio specierum fit a speculo. quando corpus transparens iungitur opaco: tunc species pertransire non possunt. vel si alique pertransierint: alique repercutiuntur propter plumbum quod vitro iungitur immediate. alioquin non esset reflexio. et terra opaca aque diaphane in oculo carbunculo / vel in politis lapidibus / nos videmus: licet ad aliquam distatiam species profundantur in eis. aliqua specula semper iudicium erroneum prebent. specula concauarem maiorem: conuexa minorem. fac experimentum tuipse in singulis partibus conclearis argentei politi. sanguis hominum nigrum et pallidum: oleum iuuenilem: gladius latum aut oblongum et representat. in speculo multe concauitatis pars superior apparet inferior et econuerso: eo quod vna pars speciem supra aliam proiiciat. nonnunquam in speculo res confuse apparet: et non videtur figura rei / licet figura sit res figurata. stat per noticiam simplicem que habetur cognoscere iudicatiue de re vnum predicatum et aliud sicut stat cognoscere coriscum et coriscum venientem cognoscere et non cognoscere venientem coriscum sic stat figuram cognoscere et non cognoscere figuram. mirabile est quod in speculis inuenitur: quod Augustinus ad nebridium occultum dicit esse: sic inquiens: quamuis specula ingentia sint: non reddunt maiores quam sint corpora etiam breuissia obiecta. in paruis autem speculis sicut pupillis oculorum / et si magna facies sese apponat: breuissia tamen imago pro modo speculiformatur.

¶ Dicis. quedam sunt specula in quibus recte iudicamus rem sicuti est: vt stans clara aqua / pupilla oculi / calibs / specula artificialia / planaspecula et vniformia. per alia multa sinstre iudicamus: quomodo scimus quod illorum rectum dat iudictum.

¶ Respondemus: hoc cognoscimus per radium rectum. quero ab aliis qualis ego sum qui me per radium directum vident qui oppositum prebet iudicium. et quia aliqua specula simile dant iudicium: iudico illa recta. sicut quicquid vero quadrat / est verum. quod discrepat / falsum. Re liqua vero etheroclita. radius rectus est certior inter omnes radios. reflexus debilis. et se reflexe videns / crebro dicitur: et parum super hoc reminiscitur: sicut dicit beatus Iacobus in canoni ca. vir qui contemplatur faciem suam in speculo: et se auertens: statim qualis fuerit obliuiscitur. videt enim homo faciem suam per radium a speculo reflexum. quam do dicimus specula dare iudicium intelligitur vtrobique: noticia intuitiua talis qualis habetur cum in tellectu tale iudicium producit. sicut quando dicimus species sensibilis representat rem ipsam: est medium per quod intellectus noticiam actualem rei format.

¶ Dicis: radii sunt inutiles: cum crebritr per eos fallimur. Respondetur. secundum eos non negantes sequitur. negantes / etiam fallimur iudicando baculum cuius vna medietas est in aqua et alia in aere fractum: qui tamen non est. similiter lanceam ardentem iudicamus de celo stellato cadere: et nubes esse celo vicienas. et hoc est quod dicitur conclusione. 63. prime partis perspectiue sola distantia mediocris visui est certificabilis et hoc per corpora interiacentia et ordinata. et conclusione. 76. eiusdem dicitur. nulla quantitas rei immoderate distantis estoculo certificabilis. hoc experimur in terris. si promontoria multum inter se distent et vnum fuerit post aliud in magna distantia ab vtroque iudicabis ea esse vicina si alii possent dare meliorem causam quam species ponentes: pro se haberent apparentiam habemus remedia in inferioribus per alios sensus et rationem: assensum causatum ex noticiis talibus ad mittere vel recusare. multa commoda per has speciebus habemus sine quibus nullum sensibile cognosceremus. quomodo nosipsos sine speculo et spesciebus contemplaremur: ait quomodo viderem rasuram capitis vnum speculum ante faciem et aliud oblique super coronam ponendo vt species bone a speculo superiore ad speculum anterius et inferius reflectantur. Etiam cum eadem candela pervariorum speculorum appositionem plures legere possunt quam sine hac specierum reflexione. quomodo aliter simplex columbus in aqua potaturus accipitrem venientem deprehenderet: nisi quia species visibiles accipitris reflecterentur ab aqua ex qui bus elicit species inimicicie et aufugit. ergo species sunt et vtiles nobis ad multa et necessarie ad sentiendum.

¶ Forte dicis. cum per duos oculos species suscipimus duas noticias sensitiuas habebrmus et duo iudicia.

¶ Respondeo quod non sequitur. quia illi duo per quos spiritus visiuus diffunditur / et species visibilium deferuntur / sunt rami vnius nerui a sensu communi progredientis: qui circa oculos duplicatur. et partes ad similitudinem fistularum ampliantur Ramus dexter oculum dextrum et sinistersinistrum complectitur. locus autem bifurcationis (qui et neruus obticus) dicitur in quo visio completur. hinc res duobus oculis conspecta non due sed vna videtur: nisi alter vltra suum situm leuetur. tunc ratio concludet quod res vna due res iudicabitur. et licet altero clauso melius videamus: vt videmus: vt patet per balistarios alterum claudentes: quia virtus est magis vnita: natura tamen duos ministrauit oculos vt vno ablato per alium videamus: et alterum claudamus quando volumus. quia sensum visus pre aliis sensibus diligimus: primo methaphisice.