Quaestio 14

¶ Questio. xiiii. QUartodecimo de mari loquendo quaeritur: quid cause est vt mare fluat et refluat bis in die naturali vel prope diem naturalem. Dico prope vel fere. quia cum luna circuit terram Na vncto ouentis ad occiden. tem quousque redeat: plus tem pus quam dies naturalis consumitur. hoc tempus est longius quam dies naturalis intantum quantum est ortus arcus descripti per lunam contra primum mobile motu proprio. et hoc plusquam sol. Cuna ab ortur eius vsque ad eius iteratum ortum consumit plus temporis quam sit dies naturalis habens vigintiquattuor horas per spacium temporis in quo oriuntur tredecim gradus equinoctiales. Eleuatio. 15. graduum equinoctionalis facit vnam horam. ideo referunt lunam circuitum facere in 25. horis. demptis duobus gradibus. et tumor aquein totidem horis circuit totum oceanum.

¶ Respondetur ad questionem / primo ponendo aliqua de mari. Secundo respondendo conclusiue ad quesitum. Pro primi expeditione scito: quelibet congregatio aquarum dicitur mare. patet per scripturam / Genesis primo. Et vocauit deus aridam terram congregationesque aquarum appellauit maria. inc lacus in iudea vocantur maria: vt mare Thiberiades. respectu quorum scriptura sancta vocat mare Mediterraneum mare magnum. quia est iudee ad occidentem: et expedit in magnitudine omnes lacus et flumina que habent hebrei. Mare oceanum est ab eis remotum. nec eis patuit excessus nauigio ad mare oceanum nisi per mare mediterraneum. non sic capimus in communi sermone mare. sermones se cundum materiam subiectam sunt capiendi.

¶ Triplex est mare. quoddam Hircanum siue Caspium: a patriis vicinis denominatum in astaab oceano segregatum: productum est ab oceanon scithico per meatus subterraneos: et cum fluminibus in ipsum cadentibus: vel prout aliis augurari libet a solis fluminibus (esto quod sit magnum) procreatur. tot flumina a monte illo Asiam ad longum secante: qui in aliquibus locis caucasus in aliis taurus: in pluribus imaus vocatur. cadunt a meridie: et a montibus yperboreis a septemtrione in magnam et iman planiciem in confinio hircanie et caspie vt magnum mare reddant. Secundum mare est oceanus: dictus / quia ocissime terram aluit: aquarum mater: totam terram circuit. non est mare iudicum ab oceano separatum sicut Ptholomeo visum est. Plinius libro secundo variis experimentis oppositum docet. et Uespusius Emericus et Lusitani a viginti annis hoc magna nauium classe didicerunt. istud mare a terris quas alluit vrbibus et effectibus in eo commissis denominationem capit. sicut terra ipsa in variis eius portionibus a variis gentibus varias denominationes vsurpat vt scithi cum / iudicum / germanicum / gallicum / brit anni cum. Tertium est mare mediterraneum. non dictum conuertibiliter quod mediat inter terras. sic brachium maris scotiam in variis locis segregans demret dici mare mediterraneum: contra modum loquendi cosmographorum. solum vnum mare vocatur meditarraneum: quod Euro pam ab Affrica seiungat et in Meotide paludeterminatur. potest tamen dici quod es meditrraneum eo quod teram meditulio aluit. Affricam et europam partitur quae sunt due orbis partes. pari fora asiam in parte circumlambit. tramen a principio rapit inter affricam et europam. et argumentum est. apud miltos atiqus orbis biptitus est in Asia et europanita quod sicut Asia ad occidentem habet terminum tanaym flumen maris meditrranei partem a septentrione ad meridiem protensam. et nilum ad ostium canopi. in aliis partibus oceanum habet pi nctus scithicum orientalem et iudicum. reliqui continentis pars est Europa. et tamen iam a multis annis hec Europa in aqua est per ingressum maris in binas partes diuisa: quarum illa que ad meridiem tendit / Affrica / et alia ad septentrionem / Europa dicitur. / in principio ingressus inter abilam in affrica et calpen in Europa montes binos qui apud aliquis columne herculis denominantur. licet Hercules posuit illic in littore maris columpnas ereas quaerum vna in diebus commentatoris videbatur: vt patet in fine secundi de celo / siue iste columpne eree siue montes (cum sint propinque) dicantur columpne herculis: parum refert. fretum herculeum non tenet vltra. 10. mille passus. Postea descendendo secundum loca maritima communiter capit nomen: vt yspanicum balea ricum ab insulis balearibus. gallicum / ligusticum / siculum adriaticum ab adria vrbe. et sinum adriaticum ad venetias protendit. Ionicum carpatum a carpato insula inter rodum Asie insulam et egiptum in seprtentrionem se flectit. vbi mare egeum: in quo est Thios insula vna cicladum. Ciclades sunt multe insule in egeo vel mircoo mari in circuitu deliposite. vt andros / styros / tenos. etc. propontis et pontus exinus. et interpretatur bonum hospicium / contrarium: iuxta illud Quidii. quem tenet exini mendax cognomine pontus. Alio nomine vocatur pontus pars maris iuxta bizantium. et demunmeotis palus in qua fluit tanays et inequalis latitudinis: est hoc mare. non solum in principio: sed in fine vt patet in tribus magnis angustiis eius petemdo septentrionem. Primus locus angustus est helle spontus: ab helle muliere quae in illam cecidit. Uocatur a recentoribus nostris brachium sancti Georgii. solum septem stadia tenet in latum vbi xerses pote super naues facto totum exercitum de Asia in Europam traiecit. illic est abidus in Asia cui sescos vrbs in Europa respondet. Postea est osphorus tratius tracie respondens: et vltima angustia bosphorus timeamus prope scithas. De quaeLucanus ait sic. stat inhers scithicas asiringens bosphorus vndas. quare in vno loco in angustiamcontrahitur: et in alio expanditur: est maior terre vel minor resistentia. Eodem modo idem mare potest denomninari a locis maritimis affrice et asie ei finitis ratione altius partis maris. vt mauritanicum tinganense mauri tanicum cesariense: numidicum. dixi a terra siue sit in continenti siue insula: vt tiricum / sidonicum / corinthicum. interdum denominatur a memoria ducis / vt ionicum vel a casu accidente. et hoc est etiam in memoriam vt diximus helespotum icareum mirtoum istmos vel peiumfula inter duo freta contomta. quemadmodum est peloponessus siue morea intermare ionicum et egeum contenta.

¶ Ulterius considerabis: multiplex est maris motus: potissimum triplex: scilicet venti agitatione. a septentrione ad meridiem dicunt tres motus fluxus et refluxus. circaduos primos motus ponam conclusiones. Postea circa tertium aliqua recitabo et dicam sicut sentio.

¶ Sit omnium dicendorum hec prima conclusio. mare L. sicut quelibet aqua mouetur ad quamcumque differentiam positionis. patet. a quacumque differentia positionis potest prouenire ventus aquam maris vel alia mouens. igitur hinc multe maxime naues non inuenientes propici um receptaculum in mari pereunt: et animalia mari vi cina cum variis locis inopeienate per vehementes ventos mare leuantes. ita quod sit particulare diluuium. interdum venti scilicet oppositi: vt de borea et austro. et tunc mare insanit. et naues pessum eunt et si nauclerus non esset peritus: per nubium commotionem futurum ventum praeuidens et deponendo vela: creberrime succumberent. et non mo tempore venti: sed diu post ventum: mare hinc inde vento agitatum vento consumpto concutitur et feruet vt docet experientia. et causa est propter impetum in mari tantum. sicut sagitta mouetur post discessum ab arcu: et grossus lapis a tormento eneo.

¶ Secunda conclusio. omni vento secluso mare mouetur a septentrione ad meridiem. hoc patet ex perientia vt dicit Conterraneus: nauigando de scotia in northmandiam / et de hybernia in hyspaniam. sed vt opinor mouetur etiam a meridie ad septentrio nem. vt ratione audita: cum honc negaturum arbitror. sed vnum experimur. Aliud ratione concludi potest. probatur hec conclusio quo ad vtrumque motum. quod mare moueatur a seprtentrione ad meridiem: ratio est: quia a loco eminentio re ad locum decliuiorem mouetur. sub polo artico est magnum frigus. multe aque dulces mare ingrediuntur. et non consumuntur sub polo ab ardore solis. ergo illic multam aeris in aquam conuertitur. et per consequens aqua sub polo est altior quam remote ab polo. ergo illa aqua ad meridiem fluit: sed eadem est ratio quod a meridie ad septemtrionem fluat. ergo etiam fluit ad septentrionem. et ita opinor: scllicet: quod mare septentrionale fluit equatorem versus: et mare meridionale opposito modo sol vbi maximum radium habet consumptiuum aque siue sub equatore siue citra vel vltra: illic aqua est maxime decliuis. ad locum illum ergo cur. rit mare. nec inconuenit mare fluere ad differentias oppositas secundum varias partes. et licet sol potest aquam rarefacere et facere eam ad locum remotum fluere: naturaliter tamen de fancto consumptioaque prope viam solis et causa dicta in probatione conclusionis plus facit ad leuationem aque quam rarefactio: vt per experientiam patet non impeditur conclusio. et si per calefactionem rarefiat aqua sic quod plus leuatur in vno loco sub equatorem quam sub¬ alio loco remotiori. ad locum decliuiorem ruit aqua superior.

¶ Sed de fluxu et refluxu maris oceani bis in die naturali est maior difficultas. supponatur vnum quod solum mare oceanum sic fuit parum vel nihil hoc motu mouetur mediterraneum. quod potest esse propter fluxum et refluxum oceani ingredientis ad strictum scylle ad aliqua lem distantiam in mari mediterraneo. oportet dicere in stricto scylle fluxus et refluxus est maior ratio. in principio illius angustie est limes oceani. ergo illic est verus fluxus et refluxus. sed tandem est status. dicunt aliqui quanto mare est oceanopropinquius tanto magis mouetur. patet nauigando de scotia in normandiam. sed illud mare realiter est pars oceani. britannia realiter angliam et scotia continens est insula ab omni alia diuisa existente in marioceano.

¶ Circa hoc aliquas recitabo positiones: postea dicturus secundum viam quam reor apparentiorem. dicit vna via in mari est gulphus in quem vndique fluit mare qui cum plenus fuerit aquam repellit. et iterum illa aqua in gulphos refluit. sicut est de Caribde inter Calabriam et Triquetem. de qua Quidius. hic vomit epotas dira Caribdis aquas. Aliud est periculum ei vicinum secundum diuerbium commune. Incidit in scyllam cupiens vitare caribdim. Isti non possunt dare rationem quare gulphi mouentur ordinate secundum motum ipsius lune.

¶ Insuper. Multa Maria sunt nauigabilia: in quibus nauigantes non inueniunt gulphos. et tamen talia maria fluunt et refluunt vt dicunt. Gulphus nichil aliuest quam concursus duarum aquarum impetuose contra se motarum: vt in vasto gurgite fluminis cernere licet: vbi giratiue mouetur flumen. ita quod si nauis gulphum ingrediatur egerrime egreditur propter aquas oppositas circulariter motas.

¶ Secunda via est Roberti Linconiensis in libro de radiorum refractione dicentis / quod bone fit perradios lune oblique vel directe cadentes in mare. hoc Rogerius bachon / et quidam alii insequum tur. sed ipsa non placet. cum non videtur quod radii luminis ad hoc sufficiunt. Tum secundo: quando luna est ex altera parte hemisperii nostri: videmus fluxum et refluxum. et tamen lumen lune non at tingit mare per suos radios. nec placet quod dicunt lumen lune attingit celos: et ab eis reflectitur ad mare. terra est luna maior. ergo vmbra terre erit piramis euersa: et sic nichil luminis caderet in hanc partem maris. vel si aliquid luminis caderet lumen illud esset valde remissum et parum mare conmoueret. et sic insenbilis esset fluxus in nostro hemisperio: luna existente in alio. non est verosimi le quod aliqui dicunt quod luna sua influentia pre terra moueat mare.

¶ Tertia via quam recitat Ioannes picus que est abelandi et saracenorum vt dicit: quia partes maris distant. cupiunt vniri et coniungi. et repercutiuntur a montibus et terra: propterea fit fluxus et refluxus maris. cum ipse neget omnem influentiam aliam a motu et lumine ad aliquem motum confugit. hec via mimme placet partes aque separate nunquam se continuarent nisi ab extrinseco ascendendo. oportet ergo motorem extrinsecum assignare. licet in. 15. capite contra astronomos de hoc fluxu et refluxu disputet. citius fugisse ad lumen et suos radios sicut linconiensis et bachon quam ad suum modum.

¶ Quarta via differentie aquam moueri ad motum primi mobilis sicut alia elementa superiora. et influentia per quam motu raptus primum mobile mouet spheras celestes inferiores et elementa terminantur in oceano inclusiue quem circa terramouet.

¶ Contra hoc arguitur. ex hac positione sequitur alia maria et flumina puta meditrraneum et caspium debent fluere et refluere consequens est contra experientiam. Respondetur negando sequelam. illud ita apparenter contra motum sequentem (quem solum estimo verum et rationabiliorem) / procederet.

¶ Pro quinta via sequenti: videmus experimento luna magnum dominium habere super corpora humida. ostrea et cancri in coniunctione et oppositione sunt pleni. in quadris non emuntur. similiter in vas plenum aqua in quadris lune seruatum ad oppositionem: egreditur aqua. sed illud non sufficit ad fiuxum et refluxum. et lunatici aliqui fiunt in nouilunio et plenilunio et non in quadris. Pari forma mare vniformiter in suo motu insequitur lunam: sic quod tumor aque directe centro lune respondet. ergo luna est causa motus maris. non solum lumine: sed proprietate occulta. probant aliqui hoc. in coniunctione plus habet lunade lumine quam in oppositione. et tamen fluxus maris est maior in oppositione quam in coniunctione. ratioest nulla. licet luna plus luminis habeat in communiunctione quam in oppositione: lumen in illud mare non protenditur: sed in partes superiores. et pars lune inferior non illuminata actionem luminis in mare impedit. experimur quando luna maximum lumen habet comparatiue ad nos: tunc est maximus fluxus maris. sed in quadris plus luminis habet luna in ordine ad nos et agendo in mare ergo lumen lune facit ad maris fluxum: vel saltem erit dispositio prima ad actionem influentie occulte. melius est ergo primum. dico ergo lumen est caslefactiuum et rarefactiuum. et per consequens mare leuat extra suum alueum cum aqua occani est rarefacta. sicut lac rarefactum in poto ascendit vt videmus. et cum fortasse lu mina aliorum planetarum vel astrorum sint eiusdem speciei specialissime cum luna idem facerent suo lumine cum luna. si eque essent praesentes. ponenda est etiam virtus occulta lune que est attractiua maris. tunc ergo quando luna ascendit orizon tem mouendo ad meridiem: rare fit aqua maris et extra suum alueum leuatur in altum: contrarie necessario currit in aridam. et tunc inter meridiem et occidentem fit maris refluxus. tamen refluxus est naturaliter. tum propter quadratum aliarum motum. et insequitur partem maris sub orizonte tanquam minus decliuem naturaliter et cum luna a puncto meridiei occidentem versus mouetur fit refluxus naturaliter illius quarte que fluebat istis horis quibus luna mouebatur ab orizonte ad punctum meridiei. naturaliter a forma aque que a loco altiori in decliuiorem mouetur cessante prohibente. sicut aqua calefactione rarefacta remotaab igne: adducit se ad quantitatem antiqua. sic lunafacit quaedram oceani ebulire super quam mouetur a puncto meridiei ad occidentem: et sic quando luna est ex altera parte terre idem facit: et fluxus in vno hemisperio causat fluxum in alio. et sic de refluxo: per hoc quod aqua sublimior in decliuiorem fluit. ergo quandoluna mouetur ab occidente ad angulum noctis: tunc fit alius fluxus maris a meridie ad occidentem. hoc est: in partem contrarie oppositam.

¶ Contra hanc viam arguitur. eodem modo alia maria debent habere fluxum et refluxum et aque alie. consequens est contra experientiam. mare mortuum nunquam fluit. aliqua maria solum semel in mense lunari.

¶ Secundo sequitur: quod fluxus maris esset violentus: cum est a luna. et per consequens non potest esse perpetuus naturaliter: primo de celo. consequens negaret aristoteles. igitur.

¶ Tertio. vnus fluxus est maior alio esto quod luna sit in oppositione. ergo danda est alia causa fluxus et refluxus maris a luna.

¶ Ad primum nego sequelam. aque dulces non sufficienter recipiunt et tenent lumen et influentiam lune: vt cete ra minora maria. et actus actiuorum sunt in patiente et disposito 2. de anima. etiam super aliqua maria luna plus diuersi habet quam in aliis sicut pertholomeus in quadripertito / albumasar / et achabitius / dicunt. mare mortuum est tante grossiciei quod luna non potest mouere ipsum vnquam nullum viuum recipit obgrossitiem. equus non submergitur in eo. aliqua maria non ita bene suscipiunt vigorem lune sicut alia. et per consequens non potest luna ita cito ea mouere sicut oceanum. sed a coniunctione ad oppositionem in clusiue facit fluxum. et postea ad coniunctionem vsque exclusiue fit refluxus per motum naturalem maris in suum stabulum sicut equi in niue ad praesepe.

¶ Ad secundum concedo quod fluxus maris est violentus. sed ille non est perpetuus. in eadem parte. licet perpetuus sit maris fluxus. tamen mare quod sex horis fluit postea totidem naturaliter mouetur per refluxum et in puncto refluctionis quiescit. 7. et. 8. Phisicorum. licet fluxus non sit violentus materie maris: hoc non prohibet violationem. patet in calefactione aque. licet hic potest dari aliquid discriminis: dicendo quod aqua melius conseruatur inesse per motum quam si quiesceret. secus est de calefactione respectu aque

¶ Ad. 3 conceditur assumptum. hoc maris accoleexperimento nouerunt. glegorni in oppositione et magis in vna quam in alia nostri petunt mare ad quingentos passus distans: et magnam causacrorum copiam capiunt post maris discessum: quam alio tempore habere nequeunt. quanto fluxus est maior tanto plures cancri et polipedes interdum euomuntur. et in pedibus marinis latitant in refluxu sine artificio quilibet vncum in baculi extremitate imponit et extrahit cancros pedales et sesquipedales: vt per tesias pedum in templis pendentes in funibus campanarum intueri potes. causa maioris fluxus potest esse multiplex luna in opposito augis: vt in hyemetunc exprimere fluxum maiorem. possunt esse alie stelle vel planete lunam adiuuantes adiuncti. et tunc fluxus erit maior.

¶ Ex his patet maris fluxus et refluxus. qui in aliquo loco ad mille passus in aliquibus ad minus extenditur secundum quod terra est altavel decliuis. interdum quando terra est decliuis ad 40. mille passus vagatur: vt in Orx fluuium. hoc in forcha (quam mare scoticum dixere priores) contemplari potes: ad pontem stirlingi motum cum aqua salsa. simile est in sequana vltra rothomagum: et in thamisia maius vltra londoniarum pontem: vbi maris fluxus nauim ab occeauo ad londoniarum pontem deducit et refluxus sine vento reducit: vt expertus sum nauigando ad grauisend in nostra britannica lingua. amplius patet utare oceanum omni vento cessante a luna concutitur tam a septentrione ad meridiem quam econuersomouendo quam in terram fluendo: ita quod vnde maris in die tranquillo videbuntur ante te iudicio tuo immanes boues saltantes: et naues euersure ita vt vere dicere potes est. qui nauigat mare enarrant pericula eius Ecclesiastici. 45. et Iob. 4I. feruescere faciet quasi ollam profundum maris. quid ergo in ventorum flatu erit. Qui non est deuotus in mari nunquam deuotus erit. propterea multis cor lapideum habentibus prodesset mare visitare. non tamen continuo in naui stando. naute sunt mali et non timent post tot euasiones habitas. fluxus iste a deo non est datus sine nostro magno commodo: vt cadauera / opes / pisces / et multa a mari eiiciant. et vt naues magne et onuste tunc ad mare ascendant: que erant onustate in refluxu. terram impinguat: et portus sic iuuat quod est eis necessarius. Ulterius notum est mare esse profundius sub polis quam in locis a polis remotis. et ad profunditatem aque: se quitur maior piscium copia. quare si viam non habeant more aliorum: equiualens dedit deus: vt piscibus aliis prouideant: et recipiant viam. alter al terius onera portate.