Quaestio 1

IN hac. xiiii. distinctione (in qua magister loquitur de celo) varias formabo questiones: que suo ordine patebunt. Prinmo queram an sint plures celi et de ordine eorum.

¶ Pro cuius solutione declarabo acceptionem termini celum: ne in equiuoco fallamur: postea conclusiue ad questionis tiphorice pro corpore diaphano cum celo vero contulum responsurus. Celum accipitur interdum methauenienti. et sic aer dicit celum. sic accipitur in hymnon puerorum: benedicite volucres celi domino. et luce octauo volucres celi communederunt illud. nonnunquam sancta trinitas in scriptura dicitur celum. Pet Esayedecimo quarto. ascendam in celum i. equalitatem dei. interdum spiritualia bona in quibus est sanctorum remuneratio daunr celum: vt mathei quinto. merces vestra multa est in celis. exponit Augustinus quandoque tria genera spiritualium visionum: scilicet corpora lis / imaginaria / et intellectualis. tres celi nominantur. de quibus Augustinus exponit paulus raptus est ad tercium celum 2. corinthiorum. 12. in proposito capimus pro quinta essentia perpetua. et nonnunquam capitur collectiue pro tota congregatione celorum: nonnunquam pro vno celo quod est vnum continuum. frequenter capitur pro omnibus requisitis ad motum vnius planete: et sic concentricus et ecentricus et epiciclus dicuntur vnum celum. sermones accipiendi sunt secundum materiam subiectam.

¶ His praemissis pono conclusiones ad questionem considera in qua significatione loqui intendimus. quarum prima est. Plures sunt celi. probatur hec conclusio per stellas.

¶ Sed dicis. non sunt ponende stelle. sed est vnum celum fulgidum et lucidum supremum. et celum sub illo est aliquibus magnis fora¬ minibus aliquibus paruis repletum: ita quam est grossum foramen quod solem vocas. et hoc videmus celum lucidum. et hoc quod mercurium vocas paruum foramen per quod lucidum celum vides.

¶ Contra: per hec foramina non possunt saluari apparentie in sublimioribus: vt pote de augmento et decremento lune de apparentibus coloribus planetarum et stellarum cum eis in apparenti colore conuenientium: nec inequalis inter planetas intercapedo. relinquitur ergo quod realiter sunt stelle et plane te sicut via communis dicit. hoc supposito si: argumentor. Alique stelle interdum sunt propinquiores non nunquam remotiores inter se includo planetam substella. sed stella non mouetur motu progressiuo: sed est in suo orbe sicut clauus in rota. Probat hoc aristoteles secundo de celo. tunc natura dedisset ei instrumenta mouendi: cuius oppositum patet ad sensum. hoc idem Probatur. quia si sic: celum condensaretur: si stella more piscis in aqua moueretur vel instar sagitte in aere. cum pars anterior aeris condensatur et pars mobile sequens rarefit. inconueniens est ponere celum condensari vel rarefieri: licet vna pars celi entitatiue sit spissior et densior creata a principio. quod alique stelle sunt inter se propinquiores / et nonnunquam remotiores. patet de plane tis cum aliqua stella fixa et de planetis inter se quae interdumsunt in trino aspectu / interdum in sextili / ien coniunctione / vel oppositione non alias / stelle erratice dicuntur. Insuper stelle fixe scintillant. et vna causa est: stellarum fixarum distantia. erratice stelle non scintillat ob propinquitate. ergo sunt in variis celis

¶ Correlarie sequitur quot sunt stelle nunc magis distantes nunc minus distantes inter se: tot sunt celi. hec ex predictis sequitur.

¶ Secunda conclusio: pro omnibus stellis fixis est precise vnum celum. Probatur. si stelle ille essent in variis celis: nonnumquam magis nonnumquam minus distarent sicut planete illa probatio in proposito sufficit: licet non vinceret dicentem varios celos continentes stellas vniformiter moueri: et eque velociter ad vnam differentiam positionis: quorum stelle semper equaliter distant in ter se.

¶ Insuper arguitur ad idem. non alias celum stellatum vocatur firmamentum cum continuo moueatur. sed quia stelle sue semper equaliter distant inter se. nota hodie drachono inter geminas vrsas interceptum et earum inter se inter capedinem vel inter quascumque stellas illius orbis volueris: semper equale interuallum inuenies.

¶ Tertia conclusio. pro planetis et celo stellato inuenti sunt octo celi. Probatur. pro septem planetis nunc equaliter nunc inequaliter distatibus inuentis sunt septem celi. et celum stellatum est aliud ab eis. ergo inuenti sunt octo celi. ad hos celos deuentum est in diebus aristotelis et non plures: saltem ab eo. propterea posuit celum stellatum sapremum / in et de celo et mundo

¶ Quarta conclusio. celum lune est celum nobis propinquissimum. Probatio. corpus lune inter omnes planetas et stellas est nobis propinquius. ergo celum lune consequentia est nota. probatur antetecedens. omne corpus / aliud eclipsans a nobis est nobis vicinius corpore quod eclipsat. corpus lune reliquas stellas omnes eclipsat. ergo luna est nobis propinquius. consequentia est nota. cum maiore. et minore experientia nota est. et sic ascedendo per ordinem per orbes planetarum secundum carmen vulgare. Post sim sum sequitur vltima luna subest. per mutuam eclipsim supcrioreitas et in ferioreitas est deprghensa: dempto sole. propterea circa hoc est difficultas. Aristoteles putabat solem lune esse proximum in ascendendo: cum a nullo planeta alio a luna sol eclipsetur. et hec ratio est apparens Albumasar solem / mercurium / et venerem in eodem celo locauit: eo quod nunquam multum elongantur. sed hanc paruam distantiam per magnum epiciclum saluauit. sed Ptholomeus in almagesti posuit mercurium et venerem sub sole inter lunam et solem. cuius opinionem: tum propter suasiones: tum propter viri peritiam in astronomia: omnes sequuntur.

¶ Et tunc ad rationem in oppositum luna solem eclipsat. venus et mercurius non eclipsant solem. ergo non sunt ponendi inter nos et solem. Respondetur: consequentia est nulla. tum primo. sunt corpora non ita compacta sicut luna: sed sunt magis transparentia. Tum secundo. sunt soli propinquiora. Unde dicit Alphraganus in libro suo triginta differentiarum: differentia quintadecima. venus ad plus a sole elongatur ad. 48. gradus. nocte accedens a solem a vulgaribus hesperus vocatur. cui alludit maro in bucco licis Ite domum sature venit hesperus ite capelle mane vocatur stella matutina quado solem precedit illa stella ante diem proximo futurum. et adhuc mercurius minus distat: solum 26 gradibus ad summum vt idem alphraganus in loco allegato dicit. et per consequens nobis sunt remotiora: et sic non eclipsant solem nobis sicut luna ipsum eclipsat Exemplum. sit a. teda: et ponatur. b. opacum prope nos inter nos et tedam. b. tedam eclipsabit nobis. et tamenc. et d. opaca nobis remotiora non sic nobis tedam eclipsabunt. sumus extra conum totius vmbre c. et d. Ecce octo celorum spheras non distinguendo inter spheram et orbem: licet in re differant. sphera est corpus solidum vnica superficie contentum in cuius medio ponitur punctum a quo omnes linee recte ducte ad circumferentia sunt equales. orbis vero duas habet superficies exteriorem coucxam et interiorem concauam. septem pro planetis siue stel lis erraticis: vnum pro firmamento et stellis fixis

¶ Sed de reliquorum celorum numero inquirendo ponitur hec quinta conclusio. Super hos octo celos sunt duo alii celi moti. non possumus per sensibilia vt pote per stellas hoc probare qua rum motus tanquam quedam notiora multas celorum passiones ostendunt: sicut principia conclusiones ignotas detegunt. propterea in diebus Aristotelis firmamentum putatum est primum mobile et solo vnico motu moueri: vt patet secundo de celo et mundo. Ptholomeus posterius superueniens inuenit stellas a predecessoribus notatas mutatas esse incentum annis vno gradu ab occidente in orientem. et ita in triginta sex milibus annorum compleri: nec aliud superius celum posuit. Adhuc posteriores vi dentes pertholomeum hoc bene super maiores deprehendisse: recentiores circa astronomiam vigilantes perceperunt celum stellatum tripliciter moueri: ab oriente in occidentem motu diurno: et econtrario secundum successionem signorum ad motum noue sphere in ducentis annis gradum vno et 28. minutis. et sic in. 4oNo0. annis totus perficitur: et motus augium et stellarum fixarum dicitur. quo scilicet motu stelle que sunt in firmamento variantur de signo in signum respectu 3odiaci primi mobilis. hoc deprehendi tur pleyades stelle fixe que sunt in capite tauri in firmamento respectu 3odiaci superioris sunt in. xxii. gradu tauri. Tertius est motus trepidationis vel accessus et recessus: quo scilicet octaua sphera mouetur super duobus circulis paruis quorum poli sunt capita arietis et libre noue sphere. hi duo parucirculi iu septem milibus annorum describunc homo non tantu viuit: primus notat quant transit in suo tempore: et scripto posteris relinquit: et sic consequenter. habito quantum describat in centum annis vel in alio tempore notabili: sciunt quantum in magno tempore describit. his suppositis quod celum stellatum triplici motu moueatur arguitur sic. vnus istorum est firmamento proprius et a sua intelligentia: non ab oriente in occidentem: hoc eni conuenit motui raptus primi mobilis et mouetur ab occidente ad orientem. Omnis motus conueniens alicui preter naturam alicui conuenit secundum naturam. sed hoc non conuenit primo mobili: nec habet illum motum ab aliquo celo inferiori. quia superioris est suo influxu inferiorem mouere et non econtrario. ergo est aliquod celum quod a sua natura habet motum ab occidente in orientem: quod trahit stellatum celum ad orientem. et illud est nouum mobile super quod est primum mobile solum vnico motu motum a sua intelligentia regularissime circa terram. ergo conclusio quinta vera.

¶ Sexta conclusio. super hos dece celos continuo motos datur vnum quiescens. Probatur de celo empireo. hoc pobasilus in 2. exameron. hoc beda et sancti tene se Et probatur hoc idem ratione et congruentia. ratione primo. aliqua animalia et res habentur in oriente quaenon habentur in occidente et econuerso: etiam subeodem paralello vt in aurea therroneso et in taprobana insula. Patet in cornubia britanica et non inpartibus vicinis. hybernia non nutrit serpentem vllum: et partes propinque nutriunt. regios equos et mollius multo incedentes nutrit quod portio hbibettannie sub eodem palello secum existes: vt patet de his equis in gallia quos hobinos de anglia vocant: quos ab hibernitis angli habent equaliter a polo distantes: vt experientia docet. et illud non potest saluari per vllum celum motum. quod patet. cum pars celi moti: quae causat aliquem effectum in hac parte: mouetur ad alia partem occiduam: similem effectum causabit. illud non prouenit ex parte terre que indisferens est ad hec omnia nisi hoc a celo haberet.

¶ In super: difficile est aliter dare causam quare vna plaga terre inhabitetur et non altere: sed gst cira cundata aquis. sed de hoc post hac futurus est sermo.

¶ Preterea: aliter non potest dari. ratio quare terra non ita bene inhabitetur inter tropicum capricorni et circulum antarticum sicut inter tropicum cancri et circulum articum. sed hic dicis. sol est inopposito augis in nostra hyeme quando est estas illis ab altera parte equatoris. et sic sol eos comburit: non autem nos in estate nostra: quia tunc sol est nobis in auge. ratio prima sufficienter suadet congruitas est. illud celmum est dei smmum habitaculum: non quad illic solum sit: sed illic magna mainfestagloria eius. est locus beatorum spitrituum qui eternaliter in contemplatione dei insistunt: ferme ab orbecondito: vt patet de angelis. ergo vndecimum celum est quiescens. et loquor hic de totali celo.

¶ Contra sextam conclusionem arguitur. corpus motum est nobilius corpore immoto. hinc terra corpus ignobilissimum / ponitur corpus immotum.

¶ Respodetur negando assumptum. post diem iudicii celum non mouetur. Moueri non est conditio simpliciter melior quam non moueri. creauit deus celos motos prostatu vie: quibus additio celi quiescentis est vtilissima propter aliquos effectus quos deus mediante illo in terra in vna plaga producit et non in alia. illud celum vndecimum est metrum et mensura celorum motorum. motus per quietem mensuratur.