Table of Contents
Scriptum in libros sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 2 : Utrum notitia evidens veritatum theologiae sit scientia proprie dicta
Quaestio 3 : Utrum passio scibilis de aliquo scientia proprie dicta differat ab eo realiter
Quaestio 4 : Utrum omnis passio sit demonstrabilis de suo subiecto primo a priori
Quaestio 5 : Utrum in omni demonstratione definitio sit medium demonstrandi
Quaestio 7 : Utrum theologia quae de communi lege habetur a theologis sit scientia proprie dicta
Quaestio 8 : Utrum habitus theologiae sit realiter unus secundum numerum
Quaestio 9 : Utrum Deus sub propria ratione deitatis sit subiectum theologiae
Quaestio 10 : Utrum sola operatio potentiae sensitivae sit praxis
Quaestio 11 : Utrum notitia practica et speculativa distinguantur per fines vel per obiecta
Quaestio 12 : Utrum habitus theologicus sit speculativus vel practicus
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum tantum omni alio a Deo sit utendum
Quaestio 2 : Utrum frui sit actus solius voluntatis
Quaestio 3 : Utrum fruitio sit qualitas realiter distincta a delectatione
Quaestio 4 : Utrum solus Deus sit debitum obiectum fruitionis
Quaestio 5 : Utrum voluntas possit frui essentia non fruendo persona
Quaestio 6 : Utrum voluntas contingenter et libere fruatur fine ultimo
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit omnimoda identitas inter essentiam divinam et perfectiones attributales
Quaestio 2 : Utrum perfectiones attributales sint ipsa divina essentia
Quaestio 3 : Utrum aliquid reale possit distingui secundum rationem ab aliquo reali
Quaestio 4 : Utrum universale sit vera res extra animam
Quaestio 5 : Utrum universale sit vera res realiter distincta ab individuo
Quaestio 6 : Utrum universale sit realiter extra animam, non distinctum realiter ab individuo
Quaestio 8 : Utrum universale et commune univocum sit aliquid reale exsistens alicubi subiective
Quaestio 9 : Utrum aliquod universale sit univocum Deo et creaturae
Quaestio 10 : Utrum sit tantum unus Deus
Quaestio 11 : Utrum cum unitate divina stet pluralitas personarum
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum primum cognitum ab intellectu nostro sit divina essentia
Quaestio 2 : Utrum divina essentia sit a nobis cognoscibilis
Quaestio 3 : Utrum de Deo possimus habere plures conceptus quidditativos
Quaestio 4 : Utrum Deum esset sit per se et naturaliter notum
Quaestio 5 : Utrum universale communissimum sit primum cognitum a nobis
Quaestio 8 : Utrum ens commune sit obiectum primum et adaequatum intellectus nostri
Quaestio 9 : Utrum in omni creatura sit vestigium trinitatis
Quaestio 10 : Utrum creatura rationalis sit imago trinitatis
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum haec sit concedenda: Deus generat Deum
Quaestio 2 : Utrum haec sit concedenda: Deus est Pater et Filius et Spiritus Sanctus
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum essentia divina generet vel generetur
Quaestio 2 : Utrum Filius generetur de substantia Patris
Quaestio 3 : Utrum essentia sit terminus formalis generationis
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum Pater genuit Filium natura vel voluntate
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi in Patre sit aliquid absolutum vel respectivum
Quaestio 3 : Utrum potentia generandi possit communicari Filio a Patre
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum simplicitati divinae repugnat esse in aliquo genere praedicamentali
Quaestio 2 : Utrum aliquod simpliciter simplex possit esse in genere
Quaestio 4 : Utrum genus et differentia importent eandem rem primo
Quaestio 5 : Utrum Deus possit definiri definitione non data per additamentum
Quaestio 7 : Utrum solus Deus sit immutabilis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum Filius vere generetur a Patre
Quaestio 2 : Utrum generatio in divinis sit univoca vel aequivoca
Quaestio 3 : Utrum generatio Filii sit aeterna
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum voluntas sit principium productivum Spiritus Sancti
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus libere producatur
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum Spiritus Sanctus procedat a Patre et Filio
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus posset distingui a Filio si ab eo non procederet
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum Pater et Filius sint unum principium spirans Spiritum Sanctum
Quaestio 3 : Utrum Pater et Filius spirent omnino uniformiter Spiritum Sanctum
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum generatio Filii sit spiratio Spiritus Sancti
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum Spiritui Sancto competat duplex processio
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus detur in propria persona vel tantum secundum dona sua
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum quaelibet persona possit mittere et mitti
Distinctio 16
Quaestio 1 : Utrum divina persona visibiliter mittatur
Distinctio 17
Quaestio 3 : Utrum omni actui meritorio caritas creata praesupponatur
Quaestio 4 : Utrum caritas possit augeri
Quaestio 5 : Utrum caritas praeexsistens remaneat in fine augmentationis
Quaestio 6 : Utrum in augmentatione caritas aliquid realiter differens a priori sibi adveniat
Quaestio 8 : Utrum sit dare summam caritatem cui repugnet augmentari
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum donum dicat proprietatem personalem Spiritus Sancti
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum personae divinae sint secundum magnitudinem perfecte aequales
Quaestio 2 : Utrum quaelibet persona sit in alis per circumincessionem
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum personae divinae sint aequales secundum potentiam
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum haec sit concedenda de virtute sermonis 'Solus Pater est Deus'
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum viator possit aliquod nomen imponere ad distincte significandum divinam essentiam
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum hoc nomen 'persona' sit nomen primae intentionis vel secundae
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum unitas qua Deus dicitur unus sit aliquid additum Deo
Quaestio 2 : Utrum Trinitas personarum sit verus numerus
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum 'persona' in divinis dicatur secundum substantiam vel secundum relationem
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum personae divinae constituantur et distinguantur per relationes originis
Quaestio 3 : Utrum omnes relationes divinae sint constitutivae personarum divinarum
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum in eadem persona sint plures proprietates
Quaestio 2 : Utrum verbum intellectus creati sit vera qualitas subiective producta in mente
Quaestio 3 : Utrum solus Filius sit Verbum
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum innascibilitas sit proprietas constituva Patris
Distinctio 29
Quaestio 1 : Utrum principium dicatur univoce de omnibus illis in Deo de quibus vere praedicatur
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum Deus realiter vel secundum rationem referatur ad creaturam
Quaestio 2 : Utrum respectus extrinsecus advenientes importent res distinctas ad absolutis
Quaestio 4 : Utrum secundum rei veritatem respectus distinguatur a parte rei ab absolutis
Quaestio 5 : Utrum relatio temporalis Dei ad creatum sit relatio realis
Distinctio 31
Quaestio 1 : Utrum identitas, similitudo et aequalitas sint relationes reales in divinis
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum Pater sit sapiens sapienta genita
Quaestio 2 : Utrum Pater et Filius diligant se Spiritu Sancto
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum proprietas divina sit realiter tam essentia quam persona
Distinctio 34
Quaestio 1 : Utrum persona sit realiter divina essentia
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum in Deo sit scientia ex natura rei
Quaestio 2 : Utrum Deus intelligat omnia alia a se distincte
Quaestio 3 : Utrum divina essentia sit primum obiectum intellectus sui
Quaestio 5 : Utrum Deus intelligat omnia alia a se per ideas eorum
Quaestio 6 : Utrum ideae in mente divina sint practicae vel speculativae
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam determinatam et necessariam omnium futurorum contingentium
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum Deus possit scire plura quam scit
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum sit possibile aliquem praedestinatum damnari et praescitum salvari
Distinctio 41
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum Deus possit facere omne possibile fieri a creatura
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum Deus possit facere aliqua quae non facit nec faciet
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum Deus posset facere mundum meliorem isto mundo
Distinctio 45
Quaestio 1 : Utrum voluntas Dei sit cause immediata et prima omnium eorum quae fiunt
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum voluntas divina per quamcumque potentiam creaturae possit impediri
Quaestio 2 : Utrum per rationem naturalem possit probari quod voluntas divina semper impletur
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum Deus possit praecipere malum fieri
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum quaelibet voluntas creata teneatur se conformare divinae voluntati
Liber 2
Quaestio 2 : Utrum creatio passio differat a creatura
Quaestio 3 : Utrum Deus sit prima causa et immediata omnium
Quaestio 4 : Utrum Deus sit agens naturale vel liberum
Quaestio 5 : Utrum Deus sit causa omnium secundum intentionem philosophorum
Quaestio 6 : Utrum contradicat creaturae habere potentiam creandi
Quaestio 7 : Utrum motus sit vera res extra animam differens realiter a mobili et a termino
Quaestio 8 : Utrum duratio angeli differat ab essentia vel exsistentia angeli
Quaestio 9 : Utrum mensura sit semper notior et nobilior mensurato
Quaestio 10 : Utrum tempus habeat esse reale extra animam
Quaestio 11 : Utrum tempus sit mensura angelorum
Quaestio 12 : Utrum angelus intelligat alia a se per essentiam suam vel per species
Quaestio 13 : Utrum angelus superior intelligat per pauciores species quam inferior
Quaestio 14 : Utrum angelus accipiat cognitionem a rebus spiritualibus vel corporalibus
Quaestio 15 : Utrum angelus malus semper sit in actu malo
Quaestio 16 : Utrum angelus possit loqui intellectualiter alteri angelo
Quaestio 17 : Utrum actus rectus et reflexus sint idem realiter aut diversi actus
Quaestio 18 : Utrum in caelo sit materia eiusdem rationis cum materia istorum inferiorum
Quaestio 19 : Utrum creatura aliqua sit cause productionis animalium
Quaestio 20 : Utrum memoria, intellectus et voluntas sint potentiae realiter distinctae
Liber 3
Quaestio 1 : Utrum solus Filius univit sibi naturam humanam in unitate suppositi
Quaestio 2 : Utrum sensibile imprimat speciem suam in medio realiter distinctam ab eo
Quaestio 4 : Utrum potentiae sensitivae differant realiter ab ipsa anima sensitiva et inter se
Quaestio 5 : Utrum in beata Virgine fuerit fomes peccati
Quaestio 6 : Utrum beata Virgo debeat dici parens Christi secundum naturam humanam
Quaestio 7 : Utrum habitus sit qualitas absoluta effectiva actus
Quaestio 8 : Utrum anima Christi habuit summam gratiam possibilem haberi
Quaestio 10 : Utrum haec sit concedenda: Deus factus est homo
Quaestio 11 : Utrum habitus virtuosus sit in parte intellectiva subiective
Quaestio 12 : Utrum omnis habitus virtuosus generetur ex actibus
Liber 4
Quaestio 1 : Utrum sacramenta Novae Legis sint causae effectivae gratiae
Quaestio 2 : Utrum cuilibet digne recipienti Baptismum character imprimatur
Quaestio 4 : Utrum Baptismus tollat omnem culpam
Quaestio 5 : Utrum omnis poena in Baptismo remittatur
Quaestio 6 : Utrum corpus Christi realiter sub speciebus panis contineatur
Quaestio 8 : Utrum substantia panis transubstantietur in corpus Christi
Quaestio 10 : Utrum sine Poenitentia possit deleri peccatum mortale
Quaestio 11 : Utrum cuilibet poenitenti per sacramentum Poenitentiae gratia et virtutes infundantur
Quaestio 12 : Utrum omnes homines resurgent incorruptibiles
Quaestio 13 : Utrum idem homo numero resurget qui prius vixit
Quaestio 5
Preterea quero utrum in omni demonstratione diffinitio sit medium demon strandi. Quod sic. ii. posteriorum: omnis quaestio est quaestio medi medium autem et causa idem sunt ibidem: ergo omnis. qu. est. q. de diffinitione tamquam de medio: sed omnis conclusio demonstra bilis est quaeribilis: ergo habet terminari per diffinitionem tam quam per medium.
⁋ Ad oppositum dictum est prius quod alicua passio demonstratur de deo: et tamen non per diffinitionem Similiter aliquid demonstratur de ente: et tamen non per diffinitionem: ergo.
⁋ Ad istam. q. est opinio communis quod in omni de monstratione medium est diffinitio. Sed de medio de monstrationis potissime sunt diuerse opiniones. Una opinio est quod medium in tali demonstratione est diffinitio passionis non subiecti. Et circa istam opi nionem primo declaratur quae demonstrato est potissima secundo quod medium in ea non est diffinitio subiecti sed passionis
⁋ Primum declaratur quia secundum philosophum primo posteriorum. quique sunt conditiones demonstrationis potissime. scilicet quod sit propter quid. in prima figura. vniversalis. affimativa. et ostensiva. Sed in secundo libro ponit alsa con ditionem: quod medium in ea sit diffinitio formalis. Et est illa diffinitio quae sumitur a forma rei: vel a fine. Alie autem diffinitiones sumuntur a materia vel ab ef ficiente. Secundum probatur: primo quod non diffinitio sub iecti. primo sic. quando demonstrationes dantur per aliqua goe nera causarum: semperbantur per causas inhere tie puta per causam efficientem inherentie vel per causan materiale vel finalem inherentie: ergo similiter quando dantur per causa formalem: dantur per causam inherentie passionis: sed diffinitio formalis subiecti non est causa formalis inherentie pas sionis: sed magis efficiens vel materialis: ergo etc.
⁋ Item medium demonstrandi potissime debet esse causa propria et pro xima inherentie passionis: sed diffinitio sormalis sub iecti non est huiusmodi: quia si sic non esset causa nisi eius: nunc autem est causa propria exemplaris et proxima subiecti: ergo etc.
⁋ Ite medium demonstrandi potissime non est medium positione tantum: sicut in quolibet sillogismo sed oportet quod sit medium secundum naturam. quia si esset equae primo secundum naturam aut posterior passione non esset causa. Et si esset prior subietto. non esset causa proxima: sed diffinitio formalis subiecti est prior subiecto datur enim per priora secundum naturam. et per consequens non mediat secundum naturam inter subiectum et praedicatum. Quod autem diffinitio formalis sum pta a forma sit medium in demonstratione potissi ma: declaratur per philosophum ii. posteriorum. quia demonstratio demonstrans tantum est potior demonstratione demostrata. Demonstratio enim est sillogismus secundum quem sci mus in habendo ipsum: absque hoc quod indigeamus ali quo alio. Sed sola demonstratio per causam formalem est huiusmodi: ergo etc. minorem ari. ostendit per multa exempla quae omnia sumunt robur secundum lin. ex hoc quod finis causat effi cientem et forma materiam. Si dicatur quod causae inui cem sunt causae secundo phisicorum. et secundum comen id est phisicorum. Dicendum sed istam opinionem: quod licet causae sint causae inuicem: tamen haec est modo ignobiliori. Uerbi gratia finis in intentione causat efficientem et tunc primo efficiens in ducit finem. Unde patet quod efficiens non causat nisi inquam tum causatus a fine. Sed finis causat et non causat ab eo Efficiens etiam non causat formam inquantum ipsa causat formaliter causat etiam formaliter cessante ef ficiente. Unde efficiens non est causa nisi fieri eius. Effici ens etiam non dat materie esse sed fieri tantum. Ibatria vero non causat compositum nisi prius secundum naturam causata et constituta per formam nec tunc causat nis sicut occasio tantum. Sed forma sic causat rem formaliter quod ipsa est formaliter quicquid res est proprie per se: in tantum quod il la posita et omni alia causa amota per impossibile: res esset in specie et genere et in effectum. Unde ipsa est potissima causa rei. Et ideo diffinitio sumpta ex ea est potissimum medium demonstrandi.
⁋ Secundo quod dif finitio passionis demonstrande sit medium declaratur: quia ipsa est causa formalis exemplaris eius et propria et proxima in nullo genere cause. Est etiam posterior subiecto secundum naturam et prior passione sicut men sura mensurato: et per consequens mediat secundum naturam in subiectum et praedicatum.
⁋ Contra istam opinionem prio mo ostendo quod diffinitio passionis non est medium qui si sic: aut diffinitio proprie dicta per principia intri seca: aut data per additamentum. Non primo modo: quia multe sunt passiones quae talem diffinitionem non habent: sicut omnes passiones importantes res absolutas simplices: sicut alias patebit
⁋ Nec secundo modo qui illa diffinitio includit ipsum subiectum vel aliquam aliam causam extrinsecam. Si primo modo non potest esse medium: quia medium numquam debet continere alterum terminum: scilicet nec maiorem extremitatem nec minorem. Si se cundo modo: ergo non erit demonstratio simpliciter vniversalis: quia declaratum est in priori quaestione quod per causam extrinsecam non sit demonstratio vniversalis.
⁋ Preterea demonstratie potissima est ex indemonstrabilibus a priori. Sed dif finitio passionis est demonstrabilis de subiecto a priori: et per consequens non est principium in demonstratione po tissima. Assumptum patet quia habet causam inherentie sue ad subiectum: quia subiectum est causa passionis et forme sue secundum eos: et per consequens secundum eos erit causa in cognitione dis finitionis exprimentis illam formam. Sminis autem caus secundum eos potest esse medium in demonstratione a priori: quamuis non semper potissima.
⁋ Preterea diffinitio passio. nis non differt realiter a diffinito: et per consequens non est causa eius realiter: sed per te demonstratio potissima est per causam: ergo etc
⁋ Ad istud respondetur quod diffinitio et diffinitum non differunt tantum secundum vocem: sed secundum rem rationis quae pertinet ad signatum vnius et non ad signatum alterius. Nomen enim signat totum quoddam confusum vt circulus: sed diffinitio diuidit in singula. Unde illa explicatio quam nomen scilicet diffiniti non signat: pertinet ad signatum diffinitionis. Diffinitio enim indicat et explicat diffinitum: non sic nomen et ideo dis finitio est mensura et exemplar diffiniti: non autem nomen
⁋ Contra. siue diffinitio differt a diffinito si ue no: semper tamen explicat causam realem illius quod impor tatur per diffinitum: maxime secundum istos ponentes quod omnis demonstratio a priori est per causam. Sed rei absolute importate per passionem non est aliqua causa realis nisiextrinseca propter simplicitatem ipsius: ergo diffinitio quae est medium sumitur a causa extrinseca: et per consequens non est diffinitio formalis: de qua iste loquit. Contra dicta et modum ponendi primo videtur male intellige re distinctionem philosophi inter diffinitionem formalem et materialem: quia omnis diffinitio alicuius habentis causam materialem et formalem explicat tam materiam quam formam: quia aliter non esset conuertibilis cum diffinito. Illud enim quod praecise dicit formam et nullo modo importat materiam praedicatur de forma in abstra cto: et per consequens non conuertitur cum toto habente mate riam et formam.
⁋ Preterea quod dicit quod finis causat efficientem: et forma informat materiam. Ista sunt verba vel methaphorica et impropria vel simpliciter falsa: quia sequeretur quod aliquid causaret deum: cum sit cat sa efficiens. Sequeretur etiam quod sol quandocumque causaret aliquem effectum propter finem: quod tunc causaretur. Et tunc anima intellectiua faciens aliquid propter malum finen causaretur ab illo malo fine. Qualiter autem ista verba methaphorica sint intelligenda alias patebit Similiter dicit quod forma causat formaliter cessante efficiente non est verum: quamuis hoc sit verum de efficien te secundo: non de primo: ergo efficiens primum est potissime medium demonstrandi Similiter quod dicit quod materia non causat compositiuum nisi prius secundum naturam causata et onstituta per formam. includit contradictionem: quia mate ria non causatur per formam: nisi quia informatur a formam sed impossibile est quod informetur a forma nisi causet con positum totum. Totum etiam quod sequitur in illa declarati one est falsum: quia materia est de essentia rei composite: aliter enim anima intellectiua vel alia forma substantialis esset per se in specie et genere: quod est manifeste falsum
⁋ Ideo dico ad istam. q. primo quod demonstra tio potissima est illa: quae est propter quid. vniversalis. vtravniversalitate de qua dictum est prius: et affirmatiua Et ex hoc sequitur quod sit in prima figura eoipso quod est vniversalis affirmatiua. Et quia est propter quid: sequitur quod sit per causam. Si militer quia est affirmatiua praecise sequitur quod sit ostensiua.
⁋ Secundo dico quod demonstrationis aliquando medium est diffinitio: et aliquando non. Exemplum primi sicut habere tres angulos etc. demonstratur de triangulo: et et se corruptibile de substantia composita. Exemplum secundi esse susceptiuum discipline demonstratur de homine: non pe diffinitionem hominis. sed per animam intellectiuam: posito quod conueniat soli anime intellectiue.
⁋ Istud secundum probatur: quia demonstratio potissima est ex propositionibus simplicitur indemonstrabilibus: maxime a pori. Sed propositio in qua praedicatur ista passio de diffinitione hominis non est simpliciter indemonstrabilis: immediata et prima. quia illa est prior in quae praedicatur de subiecto suo primo. puta de anima intellectiua: ergo etc. Item in medio talis demodo strationis nihil debet poni ni siquod habet rationem causae respe ctu illius: quia potest simpliciter poni in esse omni alio praeter for mam circumscripto et tamen aliquid aliud ponitur inilla dif finitione. Unde in tali sillogismo esse videtur non causa vticam: qui illud quod expremit alia parten hominis nihil facit ad hoc quod sibi insit illa passio
⁋ Tertio dico quod quando me dium est diffinitio: talis diffinitio est diffinitio subiecti non passionis. hoc patet: quia talis diffinito debet exprimere causam et aliquid neccessario requisitum ad hoc quod passio praedicetur de subiecto: sed tale est diffinitio subiecti: quia expremit partes subiecti sine quibus impos sibile esset passionem illi subiecto competere. hoc patet per exempla: quia diffinitio exprimens partes trianguli est medium et causa quare sibi competit ista passio: sic partes substantiae composite sunt causae quare sibi competit cor ruptibilitas: quia nisi vna pars esset ab alia separabilis non posset dici corruptibilis. huiusmodi autem demon strationes fiunt in mathematid. Et quia ille obtinent locum primum in demonstrationibus seu inter demonstrati ones: ideo philosophus multas conditiones frequenter attribuit demonstratioi quae competunt mathe. demonstre tionibus: vel semper: vel pro maiori parte.
⁋ Ad rationes alterius opinionis. Ad primam quod illa procedit ex fasa ymaginatione: quia ymaginatur quod inherentia pass onis ad subiectum: vel ipsa passio habeat causam formalem: quod est simpliciter falsum: quia forma simplex non potest habere causam nisi efficientem vel finalem. Non materialem: quia illa non esset nisi materia vel suum receptiuum: sed materia non est causa forme sed totius. Nec for malem: quia ipsamet est forma alicuius alterius et ideo nul lam potest habere diffinitionem sumptam a sua forma: cum nullam habeat. et ideo tales demonstrationes non fiunt per causam formalem. et ita argumentum est ad oppos tum. Si autem intelligit quod medium debet esse causa in herentie. aut causa inherentie. aut causa passionis. Sed primo modo. ergo cum causa inherentie sit tam subiectum quam passio. quia respectus causatur et dependet essentialie tam a fundamento quam a termino. non plus vnum est causa formalis respectus quam aliud. sequitur quod si medium dciur accipere causam. quod tam diffinitio subiecti quam passio nis debet esse medium demonstrandi. Si secundo modo et nihil est hic causa passionis nisi subiectum. sequitur quod diffinitio subiecti erit medium.
⁋ Ad secundum dico. quod medium demonstrandi debet esse causa proxima al quomo. hoc est exprimens causam proximam. et hoc potissi me in genere cause materialis. quia debet esse sub iectum passionis. et hoc vel primum. sicut quando demonstratur de subiecto suo non primo. vel exprimens partes ali quas essentiales subiecti: propter quas talis passio couenit sibi. et huiusmodi non est diffinitio passionis. qui illa non praecise causam passionis expremit. sed ipsam passionem. Sed non oportem quod sit causa propria. ita quod non sit causa alicuius alterius. sed stat simul quod sit causa alterius. et in eodem genere causae: et etiam in alio genere cause Sic anima intellectiua potest esse medium demonstran di. et quod homo est intellectiuus. et quod est volitiuus. et sic de aliis. et anima in eodem genere causae est causa intellectionis et volitionis. quia est subiectum immediatum vtriusque. et ita passio vtraque immediate de ea pridicatur. et per consequens potest esse principium demonstrandi vtrumque de alio in alio genere cause. quia anima est ssubitnt iectum intellectionis et volitionis. et causa formalis hominis
⁋ Ad tertium dico quod inter medium et extrema requiri tur aliquis alius ordo realiter quam positione tantum. et in illo ordine aliquando medium est simplicitur primum. Si cut si anima intellectiva sit medium demonstrandi esse susceptibile discipline de homine est primum in ordine nature. quie est inter ista. quia semper pars est prior natura suo toto. quia potest esse sine eo. et non econuerso. et totum subiectum aliquo modo est prius natura ad cidente. quamuis non ita stricte loquendo: sicut pars est prior toto secundum naturam. et ex hoc ipso quod pars ipsa est prior in isto ordine potest esse medium in demonstra tione. fforte tamen in ordine perfectionis: vel in aliquo alio potest esse simpliciter medium. quia in proposito homo est perfectior anima intellectiva. et anima intellectiua est per fectior actu intelligendi et volendi.
⁋ Si dicatur quod vnius subiecti non possunt esse plures passiones eque prime. sed semper vna est prior et ratio demonstrandi vnam de alia.
⁋ Respondeo quod vnius subiecti possunt esse plures passiones eque prime. ita quod neutra sit ratio demonstrandi aliam de subiecto. quameuis aliquando vna sit ratio demonstrandi aliam de subiecto non demonstratione vniversali et simpliciter. sed demonstratione particulari et secundum quid. Aliquando autem sic ordinantur: quod vna est ratio demonstrandi alia de subiecto demonstratione vniversali. sed hoc non est verum: ni si quando vna importat subiectum alterius. vel prima di¬ cit aliquid subiectiue existens in subiecto: et sibi primo potest competere alia passio secunda. Exemplum primi. si quantitas sit alia res a substantia. et sit subiectum qualitatur: tunc quantitas quae importatur per passionem subseantiae erit medium demonstrandi passione importantem qualitatem de substantia. Exemplum secundi. sicu calor est medium demonstrandi calefactiuum de igne
⁋ Ad illam declarationem quod diffinitio formalis est medium demonstrandi. Dico: quod verum est quando diffintio est medium in demonstratione vniversali: tunc diffintio formalis subiecti est medium: sed illa diffinitio non includit praecise formam rei: sed dicitur formalis quia in cludit principia rei essentialia
⁋ Unde pro intentione philosophi est sciendum: quod diffinitionum quadam est indicans quidrei: quadam quid nominis.
⁋ Secundo sciendum: quod diffinitio potest comprari ad diffinitum et ad illud de quo diffinitum praedicatur. Similiter diffinitio aliquando datur per principia essentialia: et illa est formalis. Aliquando aut datur per principia alicuius rei extrinseca: et illa est ma terialis. Prima non potest competere nisi substantie compo site: et hoc strictissime accipiendo diffinitionem for malem. Targe tamen accipiendo potest competere alicui habenti distinctas partes eiusdem rationis: et tali diffi nitione diffiniuntur multa mathematica: sicut triam gulus quadrangulus: et sic de aliis: Unde triangulus dif finitur quod est figura tribus lineis contenta etc. iste li nee non sunt alterius rationis inter se. Et sic large accipit philosophus diffinitionem formalem. Alie autem difinitiones date per alias causas sunt diffinitiones materiales: et hoc quia vt frequenter dantur tales diff nitiones per materiam: extendendo materiam ad omne receptiuum. Et iste diffinitiones vt in pluribus sunt diffinitiones exprimentes quid nominis: non exprimentes quid rei. hoc potest persuaderi: quia secundum philosophum eclipsis est priuatio luminis in luna per obiectum terre. Ista diffinitio expremit quid nominis: quia si in luna causaretur defectus luminis per aliam causam: secundum intentionem philosoph non diceretur eclipsis. Similiter ponatur quod tonitruum causetur ex extinctione ignis in nube: et tunc vocatur tonitruum: et tamen si sonus eiusdem speciei causaretur in nube ex alia causa non diceretur tonitruum. Et semper ita quando diffinitio datur per aliquam causam extrinseca illa diffinitio est exprimens quid nominis tantum. hoc probatur qui diffinitio et diffinitum conuertuntur: ita quod semper consequentia formali contingit inferre diffinitum ex diffinitione: et econuerso: sed si talis diffinitio exprimeret quid rei: non inferretur formaliter diffinitio ex diffinito: nec econuerso. quia simpliciter posset illa res fieri si ne illa causa extrinseca: saltem per potentiam diuinam: et per consequens non contingeret arguere ab illa re ad diffi nitionem: nec ecouerso. Uerbi gratia. si tonitruum causaretur ex extinctione ignis in nube tamquam ex causa extrinseca: omnis res quae est alia ab illa causa extrinseca potest fieri a deo sine illa extinctione: ergo non sequeretur tunc diffinitio ista ex illo diffinito: quia ponatur quod illa res significetur per a. tunc non sequitur. a est. igitur so nus ex extinctione ignis in nube est. quia illo posi to antecedens est verum: et consequens falsum
⁋ Dico go. quod diffini tio formalis semper datur per intrinseca et essentialia. hoc est per conceptus exprimentes principia intrinseca Diffinitio autem materialis datur per extrinseca rei cui primo competit diffinitio.
⁋ Et quod hoc sit intentio philosophi patet. quia dicit quod causa aut est eadem aut alia. hoc non potest intelligi quod aliquando causa sit distincta realiter. aliquando non. quia impossibile est quod causa et effectus sunt idem rea liter. ergo per causam eandem intelligit causam intrinsecam. quae potest dici eadem. quia non simplicitur diuersa: sic dicit commentator. iest phisicorum. quod pars non est simpliciter alia a toto. Et per causam aliam intelligit causam extrinsecam. sed nunc est ita quod materia ita est intrinseca rei composite: sicut ipsa forma. et per consequens ita eadem quamuis forma sit pars principalior. sed nunc est ita quod philosophus vocat diffinitiones factas secundum speciem quae no dantur per aliam causam. illas autem quae dantur per alias causas vocat materiales. ergo formales dantur per causas intrinsecas. alie per extrinsecas. Assumptum patet Nam dicit aristoteles sic. est autem quorundam quidem quedam altera causa. quorundam non est scilicet altera causa quae debebit poni in diffinitione exprimente quid rei Diffinitiones quidem secundum speciem nullum habent medium quo demonstrantur. sed diffinitiones secundum materiam fa cte possunt habere medium. et sequitur. habentium medium quorundam est quadam altera causa subseantie et ipsius esse etc.
⁋ Ex hoc patet. quod diffinitiones materiales vocat da tas per alteras causas. quarum aliqua est demonstrabilis: et aliqua non. et diffinitiones secundum speciem vocat illas quae non dantur per alias causas. Quomodo ergo se habent iste diffinitiones ad demonstrationem secundum intentionem philosophi. Dico quod diffinitio exprimens quid rei numquam potest demonstrari de diffinito. quia semper illa propositio est immediata. Secundo quod si esset aliqua diffinitio exprimens quid rei simpliu. illa non esset demon strabilis de diffinito. sed de illo eodem de quo diffi nitum esset demonstrabile. Et ideo si calor haberet diffinitionem datam per principia intrinseca. esset demonstrabilis de eodem de quo calor. et per idem medium. et ita ista diffinitio esset demonstrabilis siue conclusio demonstrationis. hoc est. esset de aliquo demonstrabile.
⁋ Sed loquendo de diffinitione expri mente quid nominis. distinguo de ea. quia duplicitur accipitur. vel pro aliqua orione qua omnes loquentes de nomine intelligant per nomen. vel pro orione cuius: veritas sequitur ex veritate prioris orionis.
⁋ Prima diffinitio non potest demonstrari de diffinito quamuis posset demonstrari de subiecto. et ita est principium demonstrationis. Secunda diffinitio potest demod strari. Uerbi gratia omnes per domum intelligunt quid prohibens nos a frigore etc. est illa diffinitio non potest demonstrari de domo. sed est principium demonstrationis. Sequitur autem probibet nos a talibus tempesta¬ tibus etc. ergo componitur ex corporibus solidis: sed non nisi ex lignis et lapidibus. Ponatur quod non essent aliqua alia corpora potentia nos defendere vel prohibere: et ita secunda ista diffinitio quae non exprimit quid rei alicuius potest demonstrari per priorem et esse conclusio demonstrationis.
⁋ Ex istis autem componitur vna diffinitio complexa exprimens omnes causas eius neccessarias qui expremit finem et materiam: causam autem efficientem non expremit: quia nihil refert ad hoc quod de ipso verificetur principale quid nominis: a quo efficiente causetur: si cut refert de qua materia fiat. Ita omnes per demon strationem intelligunt svllogismum facietem scire: se hoc non potest fieri nisi per propositiones neccessarias etc. et ideo dicitur: quod demonstratio est svllogismus ex veris etc.
⁋ Tame est aduertendum quod ista demonstratio non est sim plicitur demonstratio vniversalis. et ideo dicit philosophus: quod quamuis aliqua causa altera sit demonstrabilis: et aliqua non: et vnum demonstrat: et aliud non demonstrat sed demonstratus Dicitur hoc quidem modus quod non sit demonstratio dictum est prius: sed est logicus spllogismus ipsius quid est. Similiter potest dici quod aliquo modo quid rei est demonstrabile per quid nominis. Supposito enim quod per hominem intelligatur substantia composita potens intelligere et velle: potest concludi quod componitur ex corpore et anima intellectiua: sed iste demonstrationes non sunt simpliciter vniversales. quia non faciunt scire: sed tantum inferunt conclusionem ex praemissis: quia secundum Ari. ii. poste. impossibile est cognoscere quid est nisi cognoscendo si est.
⁋ Dico quod non potest sciri quid est sine si est. hoc est: non potest sciri quio est sine notitia qua scitur hoc esse vel fuisse vel futurum esse: quia aliter naturaliter non potest sciri esse possibile in rerum natura. et quod quid nominis non includit contradictionem. Et sic loquendo de si est: verum est quod dicit ari. quod idem est scire quod quid est: et scire causam ipsius si est: quia circumscribendo notitiam intuitiuam et notitiam causatam immediate a notitia intuitiva impossibile est naturaliter scire de ali quae passione si est vel erit: nisi sciendo quod causa sua est vel erit. Et ita sine quid est hoc est sine diffinitione exprimente aliquo modo quid: mediante notitia intuitiua: potest sciride luna quod deficit: nesciendo causam ipsius. et ita nesciendo diffinitionem datam per illam causam: tamen abstra ctiue non potest sciri: nisi sciendo causam. puta quod deficit vel deficiet: nisi sciendo quod terra interponitur vel interponetur.
⁋ Et similiter non potest esse causa notitie veritatis contigentur. Similiter hoc propositio: luna deficit vel deficiet est contiges.
⁋ Ad primum istorum dico: quod no titia abstractiva abstrahit ab existentia: quia non est sufficiens ad sciendum existentiam in esse determinato tempore: tamen cum aliqua notitia potest esse sufficiens: sicut secundum viam philosophi potest sciri quod luna determinato tempore eclipsabitur quia scitur quod sol sic mouebitur: et quod luna similiter. et per consequens quod inter ponetur terra et per consequens luna eclipsabitur: et ita talis no titia numquam potest sciri nisi per causam.
⁋ Ad secundum: quod eodem cor modo mediantibus talibus veritatibus potest sciri veritas contingens: et ideo sola notitia abstractiua termi ni vel termiorum non sufficit.
⁋ Ad tertium: quod potest formari proposito neccessaria de terminis illis: et ita sci etur scientia proprie dicta: tamen illa contingens potest euidenter cognosci: quamuis non sciri scientia proprie decam.
⁋ Ad argumentum principale dico quod causa et medium sunt idem extendendo nomen causae ad omne illud cui primo compe tit: et sine quo npossit alteri competere: et hoc in demonstratione vniversali et propter quid. Et quando dicitur quod propter quid et quod quid est idem sunt. Dico quod hoc non est intelligendum: quod propter quid ie causa: et quod quid e: hoc est tota diffinitio simplicitur sunt idem: sed quia propter quid i. causa ponitur in diffinitione. Et ita ad intetionem philosophi sufficit quod causa sit pars diffinitionis. hoc patet per philosophum ii. poste. In omnibus ma nifestum est quod idem sit: quod quid e: et propt quid est. Ut quid est defectus lune: priuatio luminis a luna a terre obiectum. Propst quid est defectus aut propter quid deficit luna propter defectum luminis obiecta terra Nunc manifestum est quod causa hac scilicet obiectio terre non est nisi pars illius diffinitonis. defectus est priuatio luminis a luma a tre obiectu. Sequitur alia quaetio annexa secunde.
On this page