Quaestio 2

Supposito ex questione praecedenti: quod per potentiam diuinam multe veritates pure theologice possint euidentur cognosci Quero. Utrum notitia euidens illarum veritatum sit scientia proprie dicta.

⁋ Quod non probatur sic. omnis scientia proprie dicta est per causame quia scire esoper causam rem cognoscere primo posteriorum) sed nihil praedicabile de ipso deo cum sit realiter ipse deus) habet cau sam. igitur nihil tale potest sciri de deo scientia proprie dicta.

⁋ Secundo sic. omnis scientia proprie dicta est effectus demonstrationis. demonstratio autem est per diffinitio nan tanquam per medium. sed deus non habet diffinitionem cum sit simplicitur simplex: ergo nihil potest de deo demonstrari: et per consequens nec sciri scientia proprie dctam. Tertio sic. omnis propositio scita scientie propriedctam est per se secundo modo dicendi per se: quia praedicatur passio de subiecto: sed nihil praedicatur de deo: secundo modo dicendi per se quia non habet passionem: cum passio rea liter distinguitur a subiecto) igitur nihil tale praedicatur de deo.

⁋ Ad oppositum. si non hoc non est nisipropter identitatem praedicati ad subiectum: sed hoc non ob stat quia deente est scientia proprie dicta: puta metha. et tamen nihil realiter differt ab ente: quia tunc esset non ens.

⁋ Circa illam quaestionem primo videndum quae propositio est scita scientia proprie dctam. secundo quae est scientia pprie dicta. tertio ad quaestionem.

⁋ Circa primum dico quod propositio scibilis scientia proprie dicta est propositio necaria: dubitabilis: nata fieri euidens per propositiones necarias. euidentur per discursum sil logisticum applicatas ad ipsum

⁋ Per primam condi tionem quod sit neccaria: excluditur propositio contigens quae quamuis possit esse euidentur nota: quia tamen non est ne cessaria: sed potest esse falsa. non est scibilis scientia proorie dicta.

⁋ Secunda conditio: quod sit propositio dubitalis. patet: quia per hoc excluditur propositio per se nota: quam quamuis sit necaria: et possit esse euidenter nota. quia tamen non est dubitabilis. ideo non est scibilis scientia pro prie dctam. hoc etiam patet per liconi. i.st posteriorum. c.. Ubi dicit: scientia principiorum non est acquisita per do ctrinam quia non docemur neque addiscimus nisi id quod cum primo concipimus est nobis dubium: aut apparet nobis falsum: et post dubium. vel contrariam opinionem manifestat nobis veritas eius. et secundum quod patet ibidem ipse loquitur de conclusione scibili secundum quod distinguitur contra principia. igitur omnis conclu sio scibilis est primo dubia vel apparet falsa: et postea per principia manifestatur veritas eius.

⁋ No est intelligendum: quod necessarium est propositionem proprie scibilem primo esse dubiam vel apparere falsam cuicunque discenti eam: sed possibile est quod sit du bitalis: vel quod possit ab aliquo dubitari vel ap parere falsa: et postea per discursum sillogisticum possit fieri nota: et sic distinguitur a propositionibus perse noti. et a praemis principiis

⁋ Item ii. posteriorum quaestiones sunt equales numero hiis quae vere scimus. igitur omne scibile est quaeribile. sed omne quaribile est dubitabile: ergo omne scibile scientia proprie dicta est dubitabile

⁋ Tertia conditio: quod sit nata fieri euidens per propositiones euidentes applicatas ad ipsam per discursum sillogisticum. quia per illam distinguitur ab ali quibus principiis praimis: quai non sunt simplicitur per se nota: et per consequens dubitabilia: sed quia non possunt fieri nota per discursum sillogisticu. ideo non sunt scibilia scientia proprie dicta. Uerbi gratia illa pro positio. calor est calefactiuus: est necessaria et dubitabilis: quia si aliquis actu apprehenderet calorem ituitiue solum n intellectum. et nunquam sentiret calorem. nec sentiret calorem calefacere: puta si nullum calefactibile esset calori intuitiue cognito ap proximatum. posset dubitare an calor posset producere calorem. sicut dubitat an albedo posset producere albedinem. et per consequens illa propositio dubita bilis est: tamen illa propositio per nullas propositiones necessarias euidentur applicabiles ad ipsam per discursum sillogisticum potest de non euidenti fieri euidens. sed tantum fit euidens per experientiam sumptam et notitia intuitiua. et ideo non potest esse scibilis scientia proprie dicta.

⁋ Sed cotra illam descriptionem potest instari primo. videtur quod secunda conditio sit falsa. quia aliqua propositio per se nota est scibilis scientia proprie dicta qui est demonstrabilis. et tamen non dubitabilis: ergo etc. Quod aliqua propositio per se nota sit demonstrabilis patet per algam el in perspectiua sua. li. i c. iii. quia ista est demonstrabilis totum est maius sua parte: et tamen haec est per se nota

⁋ Secundo quia omnis passio est demon strabilis de suo subiecto: et aliqua talis est per se no ta: et per consequens non est dubitabilis. Similiter omne comple cum posterius primo principio est demonstrabile per ipsum qui sillogisando ex ipso erit sillogismus ex praemis et imediatis etc. Et per consequens erit demonstratio. et per consequens conclusio erit scibilis scientia proprie dicta: et tamen aliquod complexum posterius primo principio est per se no tum: et per cosequens non dubitabile.

⁋ Tertio argui potest: quod illa conditio sit falsa. quia si omnis propositio sci bilis scientia proprie dicta est dubitabilis. ergo iste inlectus quinon posset dubitare vel errare: non posset scire aliquam propositionem scientia proprie dicta. consequens est falsum. quia tunc intellectus diuinus nullam propositionem sciret scientia proprie dicta. quod falsum est qui scientia proprie dicta nullam imperfectionem dicit. ergo non debet negari a diuino intellectu.

⁋ Contra ter tiam conditionem. videtur quod sit superflua. quia omnis propositio neccessaria: quae non est per se nota: est scibilis scientia proprie dicta. et solum talis. sed omnis propositio neccessaria: quo non est per se nota est dubitabilis. ergo omnis propositio dubitabilis est scibilis scientia proprie dicta. ergo posito dubitabili superfluit ponere aliud. Maior patet per philosophum id est posteriorum. vbi docet modum accipiendi dicens. quod principia cognoscimus inquantum terminos cognoscimus: ergo omnia principia cognoscimus cognitis terminis: ergo nullum principium est dubitabile. Sed omnis propositio necessaria est principium vel conclusio pro prie scibilis.

⁋ Idem philosophus voluit id est thopicorum di cens demonstratio est ex praemis et veris immediatis vel ex hiis quae per prima et vera fidem sumpserunt: ergo in omni de monstratione contigit stare ad per se nota: et per consequens omne principium demonstrationis quod ita est principium quod non conclusio est primo et per se notum: et per consequens non est dubitabile.

⁋ Ad primum istorum dico quod demonstratio potest accipi largissime et impropissime: et sic svel logismus ex necessariis potest dici demonstratio: et ideo si propositio necessaria et per se nota sillogisa tur ex propositionibus necessariis non per se notis il le svllogismus potest dici demonstratio: quia non est so phisticus nec dyalecticus nec falsigphus stricte ad cipiendo: et sic potest reduci ad demonstrationem secundum quod diuiditur spllogismus sufficienter in litigiosum dyale cticum et demonstratiuum. Aliter potest dici demonstratio large improprie. et sic omnis svllogismus ex necessariis et prioribus potest dici demonstratio: siue conclusio sit per se nota: siue non. Tertio modo accipitur demonstratio stricte et proprie pro spllogismo faciente scire ex necessariis: ita quod primisse sint nate causare notitiam conclusionis: et isto modo loquitur philosophus de demonstratione et loquuntur doctores et exposito res.

⁋ Et per hoc ad argumentum dico quod propositio per se nota est demonstrabilis primo modo et secundo: et sic for te intellexerit ille auctor: sed tertio modo dico quod propositio non est demonstrabilis: quia propositio per se nota praecise cognoscitur ex notitia terminorum. Aliter enim non esset per se nota: ergo notitia propositionis per se note non est nata causari ex notitia praemissarum: et per consequens non est demonstrabilis. nec scibilis scientia proprie dicta

⁋ Si dicatur quod quamuis talis propositio per se nota suffi cientur posset sciri ex notitia terminorum: tamen si notitia termiorum non sufficeret: adhuc ille praemisse ex quibus in fertur causarent notitiam illius propositionis: et per consequens notitia illarum praemissarum est nata causare notitiam illius per se noti: et per consequens est demonstrabile.

⁋ hoc no valet quia per istam rationem primum principium posset demonstrari: quia si notitia termiorum non sufficeret: pesset sillogisari ex aliquibus noti quae causarent notitiam principii primi.

⁋ Si dicatur quod principium primum si non esset notu nihil aliud esset notum. et ideo non est simile. hoc non valet: quia etiam aliquando de facto aliquid est actualiter notum: et tamen primum prin cipium non ersgo actualiter notum: et ita stat ratio. Ideo dico quod de ratione propositionis scibilis est quod eius notitia possit. causari ex notitia principiorum. et ita quod habeat rationem du bitabilis. vnde per rationem praecedentem factam patet quod illo modo quo est scibilis est dubitabilis: quia siideo dicatur scibilis: quia non sufficeret notitia termiorum: tunc posset causari eius notitia ex premissis. ita dicetur dubitabilis quia si notitia termiorum non sufficeret posset dubitari de ea. pu ta si propositio illa apprehenderetur sine propositionibus ex quibus deberet sciri.

⁋ Ad aliam probationem dico: quod non omnis passio est demonstrabilis de suo subiecto: sed aliqua passio non potest sciri inesse suo subiecto: nisi praecise per experientiam et nullo modo per demonstrationem: et hoc non tantum est verum de propositione per se nota: in quae praedicatur passio de suo subiecto: sed etiam de propositione frequentur non per se nota: sicut de ista calor est calefactiuus: et de similibus.

⁋ Ad aliam dico quod non semper complexum neccessarium posteri. potest demonstrari per principium primum. etiam si ex ipso posset inferri sillogistice: sed cum hoc requiritur quod notitia principii posset causare notitiam posterioris. et haec deficit in proposito.

⁋ Ad tertium concedo quod intellectus diuinus non habet scientiam sic stricte sumptam: nec ist scientia dicit perfectionem simpliciter: sed includit imperfectionem scilicet quod sit nata produci ab alia notitia complexa.

⁋ Ad aliud contra tertiam conditionem dico quod illa non super fluit. Ad rationem dico quod non omnis propositio quae non est perse nota est scibilis scientia proprie decam: quia multa sunt prin cipia prima indemonstrabilia et immediata. et cum hoc non sunt propositiones per se note.

⁋ Unde sciendum quod aliqua conclusio est demonstrabilis per principia per se nota. ita quod vltiata resolutio stat ad principia per se no ta. Aliqua autem stat ad principia non per se no: sed ad principia nota tantum per experientiam: sicut multe sunt passiones quae non possunt esse note de suis subiectis nisi per experientiam tantum: sicut quod calor est calefactiuus: quod grauitas inclinat deorsum: et tamen ista non sunt per se nota sed dubitabilia et ideo multa sunt principia prima in nulla priora resolubi lia: hoc est quod ex nullis prioribus possunt inferri et sciri: et tamen non sunt per se nota. ista est intento beati Aug. i.s retracta. c. viii. vbi declarat quomodo anima aliquas artes attulit secum et aliquas non: quia illas artes dicitur attulisse secum: de quibus ordinate interrogata: recte responderet same ex pientia. et hoc contigit quando vltiata resolutio stat ad principia per se nota. tunc enim non oportet nisi quod ordinate proponantur conclusiones immediate sequentes ex propositionibus per se noter: et postea alie immediate sequentes ex ill: et sic semper procedendo vsque ad vltias. alias autem artes non attulit secum qua scilicet n resoluuntur ad prima principia per se nota: sed tantum ad principia nota per exiprientiam. si enim resoluto staret ad principia per se nota: tunc doctor habens illam scientiam posset proposonere discipluro principia per se non: ad quic vt certum est codiscipulus recte responderet: deinde posset propositionee re conclusiones immediate sequentes. ad quas discipu ius recte responderm: quia videret eas sequi ad propo sitiones sibi per se notas. Tertio posset propositinere propositiones immediate sequentes ad illas conclusiones ad quas est recte responderm per eandem rationem: et sic estitm procededo vsque ad vltias: sed manifestum est quod hoc non contigit omnibus scientiis: quia multe sunt quae non possunt acquiri samin experientia: quamuis opinio vel credulitas de iml scibi libus possit acquiri per doctrinam praecise: ergo ille scientie non habent principia per se no: alie habent. Unde aug. postqua explanauit quomodo anima attulit artes secu: subiumgit Nec sane omnes artes eo modo secum attulit. aut secum habet. nam de artibus qui ad sensus corporis pertinent. si cut multe medicine: sicut astrologia: nisi quae hoc didicit non potest dicere: ea vero quae scientia et intelligentia capit proptr illud quod dixi cui vel a seipso vel ab alio fuerit bene interrogata et recordata respondet. Eandem sninam ponit. iii. li. detrinitate. hecetiam est intentio Aristotel in diuersis locis. Unde id est metha. et ii. posteriorum. docens quomo acquiritur notitia principiorum dic. quod ex sensu fit menoria. ex menoria fit experimentum. et ex experimento accipitur vniversale: quod acipium artis et scientie. et tamen manifestum est: quod in ma propositio frequentur accepta per experientiam est illa: in qua praedicatur passio de suo subiecto. et quae est dubitabilis: sic declarat philosophus id est metha. vnde dic ex perientia quidem artem fecit sed inexperientia casum: fit autem ars cum ex multis experimentalibus conceptibus vna fit velut de similibus acceptio. acceptionem quidem eni habere: quod callie et socrati hac egritudine labo rantibus hoc cotulit. et ita multis singularium expartum est. quod autem omnibus huiusmodi secundum vnam speciem determinatur. hac egritudine laborantibus hoc cotulit vt fleuma maticis. aut coleriqo. aut estu febricitantibus. artum est. Ex ista auctoritate habetur. quod talis exprientia. est de dubitabilibus. et ita prima principia in arte et scientia acquisita per experientiam: sunt dubitabilia. et consequens non sunt per se nota.

⁋ hoc etiam patet per philosohum id es Ethicorum. c. x. dicentem. Quod principiorum hec quidem in ductione contemplata sunt. hoc vero sensu. haec autem con fuetudine quadam. et alia autem aliter. et commentator ibiden

⁋ Ad primam probationem illius maioris de primo po steriorum. potest dici duplicitur. Uno modo: quod loquitur de principiis per se notis: quia illa cognoscuntur cogniterminis. non aut loquitur de pricipiis aliis: qua possunt sciri tantum per experientiam: et nullo modo per doctrinam. Aliter potest intelligi illud dictum vniversaliter de omnibus principiis. quod cognoscuntur cognitum terminis. excludendo alias pro positiones neccessarias priores eis. ex quibus sillogistice possunt inferri: et per eas sciri. non tamen sufficit quaecumque notitia termiorum: sicut est de notitia propositionis per se note. quia ad illam sufficit quaecumque notitia terminorum siue intuitiua: siue abstractiua. sed requiritur notitia intuitiua: saltem alicuius termini. vel alicuius impor tati per terminum. et forte requiruntur frequentur multe notitie intuitiue. sicut ponatur: quod hoc sit primum principium. omnis herba talis speciei confert febricitanti. ista per nullas propositiones notiores potest sillogisari. sed eius notitia accipitur ex notitia intuitiua: et forte multarum. quia enim iste vidit quod post comestionem talis herbe sequebatur sanitas in febricitante. et amo uit omnes alias causas sanitatis illius. sciuit euidenter quod ista herba fuit causa sanitatis. et tunc habet experimen tum de singulari. Est autem sibi notum quod omnia indiui dua eiusdem rationis habent in passo effectus eiusdem rationis equitr disposito. et ideo euidentur accipit tanquam pri cipium: quod omnis talis herba confert febricitanti. Ad auctoritatem de primo topicorum dico quod dicit quod de monstratio est ex praemis et veris: vel ex hiis quae per primo ma et vera fidem sumpserunt: et hoc concedo. Sed non dicit. quod est ex per se notis. vel quae ex hiis quae sunt per se nota fidem sumpeferet: nec sunt idem sicut dictum est principia pria. et principia per se nota. Circa secundum quid est scientia dico quod scientia secundum quod distinguitur. contra alios habitus intellectuales. de quibus loquitur philosophus. vi. ethicorum. Est notitia euidens veri neccesi nata causari per priemissas applicatas ad ipsum per discursum sillogisticum. Per primam conditio nem excluditur: et opinio: et suspitio: et fides. et huiusmodi. quia nulla illarum est euidens. Per secundam excluditur euidens notitia contingentium. quae non est scientia proprie dicta: quia non est veri necessarii. per tertiam conditionem excluditur notitsa euidens primorum principiorum: quia illa non potest haberi per discursum sillogisticu. Dico autem nata causari. quia non est neccessarium quod de facto causetur per tales primissas. quia potest per ex perientiam causari. potest enim aliquis sine sillogismo evui dentur scire: quod luna est eclipsabilis per solam experientiam sine omni sillogismo. ponendo quod ista sit conclu sio demonstrabilis. Quod autem ista sit scientia proprie dicta potest probari. quia ista scientia est habitus veridicus. sed secundum philosophum. vi. ethicorum. non sunt nisi quinque habitus ve ridici scilicet intellectus. sapientia. scientia. ars. et prudentia et certum est quod non est intellectus nec sapientia. nec ars nec prudentia. ergo reliquitur quod sit scientia. Contra tamen istam vltimam conditionem potest instari. Primo quia non est similis modus acquirendi notitiam principiorum et conclusionum. sed notitia aliquorum principiorum sicut dictum est accipitur per experientiam sine demonstratione. ergo notitia conclusionum: quae est scientia proprie dicta: non potest accipi per experientiam sine demonstratione. Secundo aut ista notitia euidens est eiusdem speciet cum notitia acquisita per demonstrationem eiusdem conclusionis. aut alterius: non primo modo: quia plus differunt scientia acquisita per demonstratione. et scientia acquisita per experien tiam: quam scientia quia: et scientia propter quid. sed ille differunt specieid st posteriorum. ergo etc.

⁋ Potest confirmari. quia distincte causae causant distinctos effectus. Sed scientie quarum vna habetur per experientiam. et alia per demonstrationem. causantur per distinctas causas specie. ergo distinguntur specie. maior patet. quia ad multitudinem prioris sequitur multiplicatio posterioris: quamuis non econuersnec potest dari secundum quia in eodem intellectu respectu eiusdem complexi non possunt esse due notitie abstractiue distincte specie.

⁋ Ad primum istorum dicendum. quod potest esse consimilis modus acquirendi notitiam aliquorum principiorum. et aliquarum conclusionum. sed praeter istum modum communem est vnus proprius notitie conclusionum scilicet per demonstrationem. qui nullo modo potest competere notitie principior priorum quorumcumque.

⁋ Ad secundum potest dici. quod notitia conclusionis acquisita per experientiam. et notitia eiusdem¬ acquisita per demonstrationem sunt eiusdem speciei: quia non est incoueniens distinctas causas specie habere eosdemeffectus specie: sicut sol et ignis producunt eundem casa lorem specie: et vtraque sine altera est causa sufficiens re spectu caloris. ita est in proposito quam nontitiam intuitiuua aliquorum termiorum vel signatorum per terminos: virtute cuius accipitur notitia euidens alicuius veritatis contingentis de aliquo singulari intuitiue cognito: est ca saltem mediata et partialis respectu notitie alicuius conclusionis demonstrabilis ssicut si virtute notitie intuitiue accipiatur notitia euidens istius veritatis contingentur. ista herba sanat talem infirmita tem. illa est causa mediata partialis notitie istius conclusionis demonstrabilis. omnis talis herba sanat. est autem ista notitia intuitiva causa partialis tantum: quia ista no titia non sufficit nisi euidenter sciatur quod omnia indiui dua eiusdem rationis sunt nata habere effectus eiusdem ratio nis in passo eiusdem rationis et equaliter dispositeuetut prtest ter istam causam notitia praemissarum potest esse causa sufficiens: ad causandum notitiam eiusdem speciei respectu eiusdem conclusionis. et si primo sciatur conclusio per experitiam: et post eadem conclusio sciatur per demonstratione non causabitur noua scientia distincta specie: sed fiet vnum ex gradu praecedente et sequente: sicut si primo in li gno producatur calor per solem: et post intendatur per ignem

⁋ Si dicatur quod secundum Aristotelem primo posteriorum. Necessarium non potest sciri per veritatem contingentem quam uis possit inferri ex contingente. ergo ad acquisitione scientie proprie dicte nihil facit notitia veritatis contin gentis.

⁋ Dico igitur quod intentio Aristotelis est quod ne cessarium non potest demonstrari per contigens tamquam per aliquam praemissam in demonstratione per notitiam tamen euidentem alicuius contingentis et notitiam vnius veritatis ne cessarie: non ordinatis in modo et figura potest accipit notitia euidens conclusionis demonstrabilis: per mo dum declaratum: quia scilicet sciretur euidenter conclusio neccessari per vnam contingente euidenter notam ex qua contingenti se quitur formaliter conclusio illa demonstrabilis: sicut sequiformaliter hoc herba sanat: ergo omnis herba eiusdem speciei sanat. et tenm ista consequentia non per aliquod medium intrinse cum: quo adiuncto esset spllogismus: sed tenet per medi um extrinsecum scilicet per illud medium omnia agentia eiusdemspeciei spcialissime sunt effectiua effectuum eiusdem ratio nis.

⁋ Et si dicatur isto modo dato sufficeret vni experimentum ad habedum principium artum et scientie: quia suf ficeret scire de vno singulari: quod est productiuum ta lis effectus: si illa propositio si vniversaliter vera.

⁋ Similiter hoc dato numerao per experientiam posset sciri principium artis et scientie: nisi de specie spaialissima: et non de genere. quia ista propositio omnia quae sunt eiusdem generis sunt productiua effectuum eiusdem rationis vel generis est simpliciter fa sa: quia aliqui substantie producere possunt substantias: et aliqua accidentia tantum.

⁋ Similiter ista consequentia non valet. ista herba est sanatiua: ergo omnis herba talis speciei est sauatiua: quia potest stare oppositum: quod aliqua talis her¬ ba non sit sanativa: sed magis insirmatiua. quia poterit habere contrarium illius quod est sanatiuum: et quod est in hac he ba.

⁋ Ad primum istorum dico quod aliquando sufficit vnum experimentum ad habendum principium artum et scientie. et aliquando requiruntur multa experimetas si enim in principio primo artis et scientie subiiciatur species spalissima: sufficit vnum eperimentum: sicut ad sciendum istam propositionem omnis calor est calefactiuus quae est principium primum: sufficit euidenter cognoscere quod iste calor calefacit vel. calefecit. et hoc propter causam iam dictam Si autem subiiciatur aliquod commune ad plures species tunc requiruntur plura experimenta. quia requiritur exipermentum de aliquo singulari cuiuscumque speciei. sicut ad sciendum euidenter quod omnis actus est generatiuus habitus requiritur experimentum quod actus principii est generatiuus habitus: et quod actus conclusionis est generatiuus habitus. et sic de aliis speciebus funtur hoc est verum quando tale principium accipitur per experientiam praecise. quia si accipret per rationem non oporteret. et tunc talis deductio non tenebit per istam propositionem: quod causae eiusdem generis sunt effectiue effectuum eiusdem generis ve eiusdem rationis vel per aliquod medium consimile. Puta per tale medium. Quicquid competit alicui alicuius ge neris competere potest alteri eiusdem generis. vel consimile Sed tenebit per illud medium. quando aliquid compe titur cuilibetur speciei contete sub aliquo genere compe ti vniversaliter illi generi. et ita tale principium de genere vel de aliquo communi ad plura alterius et alterius rationis. accipietur per experientiam et aliquo modo per inductionem scilicet inferendo vnam vniversalem de genere ex omnibus vniversalibus de omnibus speciebus contentis sub genere sicut si arguerem sic omnis homo est augmentabilis: omnis asinus est augmentabilis: quod omnis leo est augmentabilis: et sic de singulis: ergo omne animal est augmentabile. et propter hoc dicit philosophus quod aliquando prima principia accipiuntur per inductionem.

⁋ Tunc ad argumentum dico: quod sufficit sciri de vno singula ri ad habendum tale propositionem euidentur notam de specie spalissima non tamen dealiquo commui ad plura diuersarum rationum.

⁋ Per idem patet ad secundum quia propositio de omni ad plura diuersarum rationum non accipietur per istam propositionem omnes causae eiusdem generis vel eiusdem ratio nis habent effectus eiusdem generis vel eiusdem rationis. nec per aliquam consimilem: sed per modum iam expositum

⁋ Ad tertium dico: quod ista non est prima propositio accer pta per experientiam. omnis talis herba est sanatiua ta lis infirmitatis. nec illa herba est sanatiua talis infir mitatis nisi ipsa substantia esset ratio producendi talem sanitatem. Si enim aliqua qualitas existens in herba sit principium sanandi: tunc illa propositio in quae praedicatur sanatiuum de communi ad illam qualitatem erit principium primum: et ista. omnis talis herba est sanatiua erit conclusio demonstrabilis: sicut hoc est primum principium: omnis calor est calefactiuus. et ista est conclusio. omnis ignis est calefactiuus: et etiam illud omne calidum est calefactiuum. Ueruntamen haec est consequentia bona. hoc herba est sanatiua: ergo omnis talis herba est samiativa: quam et uis consequens hoc illatum esset conclusio et non principium: quia talis consequentia tenet per illud medium necessarium et euident notum. quicquid absolutum: vel proprietas con sequens absolutum competit alicui indiuiduo. cuilibet indiuiduo eiusdem rationis potest aliquid consimile compete re. et ideo ex hoc ipso quod hoc herba habet qualitatem talem quae est principium sanandi talem infirmitate: quaelibet talies herba poterit haec habere. Et quando dicitur quod aliqua tals herba non est sanativa. sed magis inductiva infirmitatis. Dico quod stant simul quod sit inductiva talis infirmuitatis. et tamen sana tiua talis infirmitatis: et hoc quia non est incouenies quod aliquid sit in potentia ad vtraque quae sunt principia co trariorum.

⁋ Istud de ista vltia consequentia est ve rum secundum theologiam et veritatem. quamuis philosophus et errantes hoc negarent.

⁋ Per hoc ad primam confirmationem dico. quod non semper distincte causae specie. habent distinctos effe ctus specie. nec semper ad multiplicationem priorum sequitur multiplicatio posteriorum. quia secundum omnes multe causae essentiales concurrunt ad eundem effectum producendum

⁋ Ad aliam probationem dico quod scientia quia et propter quid du plicitur accipi possunt. Uno modo pro demonstratione qui et propter quid. Alio modo pro notitia causata a primissis istarum demonstrationum. Si primo. sic dico quod distinguuntur specie respectu eiusdem conclusionis: sicut ille demonstrationes respectu eiusdem conclusionis distinguuntur specie. quia alie primisse sunt in vna demod stratione et in alia. et isto modo loquitur philosophus id est poste riorum. Secundo modo dico quod non distinguuntur specie quan tuncunque notitie praemissarum: quae sunt causae efficientes notitie conclusionis distinguantur specie.

⁋ Si dicatur quod secundum praedicta in priori quaestione: illa que non possunt habere eunde effectum specie distinguuntur specie. sed scientia quia: quan tumcunque intendatur etiam in infinitum nunquam faciet sci re propter quid. ergo scientia propter quid: et quia distinguuntur specie. et eodem modo do potest argui de scientia acqui sita per demonstrationem: et per experientiam. Respondeo quod scientia quia numquam facit scire propter quid. quia ad hoc requiritur vna alia caua scilicet notitia prmissarum demonstrationis propter quid. et ideo sequitur quod distinguitur specie a notitia praemissarum illius demonstrationis.

⁋ Predcam opi nio de vnitate scientie acquisita per experientiam et demodo strationem: maxime probabilitatem habet. si scientia conclusio nis distinguatur realiter et totaliter a notitia principiorum. si aut non distingueretur realiter et totalit a non titia principiorum non haberet probabilitatem

⁋ Cir ca tertium articulum sciendum. quod circa istam quaestionem sunt diuerse opiniones. Una quod quantumcumque de tali bus veritatibus necessariis theologicis posset esse notitia certa et euidens. tamen illa non erit scientia proprie dcam. hoc probatur. quia omnis scientia proprie dicta acquiritur per causam illius: quod concluditur de subiecto. sed nihil praedi cabile de deo habet causam. ergo etc. Maior patet per philosophum primo posteriorum: quae dicit quod scire arbitramur vnumquodque cum causam arbitramur cognoscere: per quam res est. ergo etc. Si dicitur quod philosophus accipit ibi causam non pro causa incomplexa: sed pri causa complexa

⁋ Contra. philosophus ibi dicit expresse quod cum arbitramur cognoscere causam: per quam res est non: per quam complexum est. Similiter secundo posteriorum dicit. scire opinamur: cum scimus causam. et immediate exemplificat de quattuor caus: quae sunt causae rerum. non complexorum. Idem videtur sentire primo phisicorum in prima propositione libri. hoc etiam probatur. tum quia omne subiectum scientie est causatum et compoitum: quia habet compositum conceptum quidditatatum: et denomina tiuum. tum quia omne subiectum scientie habet passionem differentem realiter a subiecto. tum quia omne subiectum scientie habet passionem demonstrabilem de eo per diffinitionem sub iecti tanquam per medium. illa non competunt deo. ergo etc. Dicit tamen ista opinio. quod aliquid potest concludi de deo a priori. tamen non erit scientia proprie dicama. quia non est per causam realem

⁋ Contra istam opinionem. videtur quod primum et secundum repugnent inter se. quia quando aliqua conclusio scitur a priori respectu illius conclusionis est aliquis habitus ve ridicus. et non intellectus. quia ille est praecise respectu prin cipiorum: quae sunt vel per se nota vel praecise cognoscibilia per experientiam. Nec sapientia. quia illa est tam principiorum quam coclusium. vi. ethi. Nec ars. nec prudentia qui ille sunt respectu agibilium et factibilium tantum. ergo cientia. Si dicatur quod talis notitia est sapientia: sicut me taphisica: quae est de ente. quia non est per causam est sapientia.

⁋ Contra. talis propositio conclusa per aliquid prius: non tamen per causam realem priorem potest reperiri de istis inferioribus. et per consequens secundum istum habitus talis conclusionis non erit sapientiaqui non est de caus vniversalibus et praimis. nec est intellectus certum est: nec ars: nec prudentia. ergo scientia proprie dctam et tamen non erit per causam realem. Assumptum patet per eos qui sicut per infinitatem dei potest ostendi indiuisibilitas dei. ita per intellectualitate anime intellective potest ostendi in corruptibilitas anime intellectiue vel simplicitas vel aliquid huiusmodi.

⁋ Ideo est alia opinio: quod de ta libus veritatibus potest esse scientia proprie decam: propter quid et a priori. et ista opinio primo declarat. quod perfectiones essentiales sunt demonstrabiles de essentia propter quid et a priori. Secundo ostendit haec idem de notionibus. Tertio de respectiuis ad extra.

⁋ Primum declarant qui ordo est inter rationes sub quibus deus est conceptibilis. ita quod ratio essentie est omnino pria: et alie rationes sequen tes sunt priores aut posteriores: secundum quod huic rationi sunt propinquores: aut ab ipsa remotiores. hoc patet qui quecumque ordinem realem haberent aliqua si essent distincta realiter consimilem ordinem habent secundum rationem vbi sunt distincta secundum rationem. nunc ergo si essentialia essent distincta realiter inter se haberent ordinem in consequendo ipsam essentiam. ergo si sint distincta secundum rationem haben talem ordinem secundum rationem. Minor patet. quia si perfectiones essentiales realiter distinguerentur: puta natura intellectualiter perfecta. intellectus perfectus. et illud per quod intelletus habet obiectum proportionatum sibi praesens. et ipse actus intelli gendi. et vltra etiam esset alius actus circa obiecta se cundaria virtualiter contenta in obiecto primario. esset inter ista talis realis ordo: quod essentia intellectualis perfe cta esset prior realiter illa ratione repraesentante obie ctum. et ratio ista repraesentans esset prior actu intelligendi obiectum. et actus intelligendi obiectum primarium esset prior actu intelligendi realiter obiectum secundarium. et ista propositio esset propter quid. habens naturam immaterialem perfectam habet intellectualitatem perfectam. et haec esset propter quid. Intellectuale perfectum potest habere ratione sibi repraesentantem perfecte obiectum proportionatum sibi. Iterum haec esset propter quid. Intellectus perfectus praequens proportionatum obiectum sibi perfecte praesens intel ligit nisi impediatur: et hoc propter quid ad concludendum extremum de extremo. Consimiliter potest argui de ipsa voluntate et actu volendi etc.

⁋ Secundum declara tur: quia si ista differrent realiter: memoria perfecta quae scilicet includit intellectum et obiectum sibi praesens. et act intellectus vel intelligentie: et actus exprimendi notitiam declaratiuam ipsius obiecti quae est dicere: et ipsa notitia producta per actum dicendi quae dicitur verbum: esset ibi simplicitur ordo realis: ita quod memoria perfecta in actu esset ibi primum: dicere secundum: verbum tertium Consmiliter phiotspht argui de voluntate et spiratione spiritus san cti. et sic patet quod semper per priora tamquam per causas propter quid possent sciri posteriora: ergo nunc est huiusmodi ordo eorum secundum rationem qualis esset si realiter vt dictum est essent inter se distincta. Item pro vtraque conclusione praedicta arguitur secundo sic. In demonstrationibus quia et propter quid de eodem videtur esse ordo conratrarius. Nam in demon stratione quia prius concluduntur quae sunt propinquiora effectui a quo arguitur. et ista videntur esse remotiora a causa per se: econuerso autem in demonstratione simpliciter et propter quid vbi prius concluduntur illa quae sunt propinquora prai causae: et vltimo concluditur de effectu remoto: ergo si aliqua conueniunt alicui causae quae statim possunt concludi ex effectibus: et alia quae non possunt. ista non videntur habere ordinem ieque immediatum ad talem causam: nunc autem ali quae possunt concludi de deo ex effectibus et aliqua non: ergo haoc et illa secundum ordinem nature insunt deo.

⁋ Confirmatur quia aliqua possunt cognosci de deo confuso conceptu ali quae non nisi distincto conceptu.

⁋ Tertium probatur ali bi quotlibet. q. ist quia talis proposito neccessaria puta deus est opis. et eadem ratione tales deus est creatiuus: beatificatiuus etc. est propositio demonstrabilis: quia neccessarium me diatum. hoc probatur: quia qualis est ordo realis inter ali quae si sint distincta realiter talis est ordo cognitionis inter eadem qualitercumque sint distincta in esse cognoscibili: nunc autem si esset distinctio realis inter naturam et intellectum et voluntatem et potentiam ad extra. esset talis or do realis. quiquia natura habet talem intellectum et volunta tem ideo est sic potens respectu talium ad extr: ergo haec quali tercumque sint distincta semper erit ordo cognoscibilitatis talis quod quia natura diuiua habet tale intellectum et talem voluntatem: ideo habet talem potentiam quae est omipotentia. Similiter notionale immediatius conuenit essen tie quam illud quod dicit relationem ad extra sed de illo compran do ipsum ad diuinam personam potest esse verum medium.

⁋ Preterea arguitur sic. de quidditate non contenta in ali quo priori composito habente per se diffinitionem et causam et passionem a se realiter distinctam. et habente plures conce ptus denominatiuos per se secundo modo. de omni tali potest esse scientia proprie dcam tamquae de subiecto. sed hoc non est ratione compositionis nec causationis nec distinctionis realiter passionis ergo subiecto. patet de ente. ergo praecise: quia habet plures conceptus ordinatos. sed huiusmodi est deus. ergo etc.

⁋ Contra istam opinionem: quantum ad aliqua decata in ea ar guo primo. quod attributa non possunt de deo demonstrari propterquid. et hoc de deo distincte cognito quomo loquitur doctor iste. quia nullus conceptus communis quiddita tiuus: potest demonstrari demonstratione proptquid de illo quod immediate continetur sub eo. quia talis propositio est immediata secundum philosophum id est posteriorum. et per consequens illa non est altera prior. sed omnis talis conceptus est communis deo a creaturis: vt suppono nunc: quia postea probabitur. et est conceptus quidditatius. quia supposito ad praesens: et postea probabitur: quod inter diuinam essentiam et diuinum intellectum vel voluntatem nulla est distinctio: nec realis: nec rationis. ergo conceptus bonitatis vel quicumque talis est quidditatius. et per consequens nullus talis potest de deo demonstrari.

⁋ Si dicatur quod omnino de eadem re sine omni distinctione possunt esse plures conceptus scilicet quidditatiuus et denominatiuus

⁋ Contra. quandocunque quicquid omnino a parte rei exprimitur per vnum conceptum etiam per alium. non est maior ratio quare vnus sit quidditatiuus: quam alius. se si nulla penitus sit distinctio a parte rei inter diuinam essentiam et intellectum et actum intelligendi. nihil ymaginabile potest exprimi per vnum conceptum: quod non per alium. ergo vterque erit quidditatius: vel neuter. Si dicatur quod exprimitur idem non eodem modo.

⁋ Contra. non potest assigna ri talis diuersitas modorum: nisi aliquo modo propter ali quam non identitatem a parte rei.

⁋ Confirmatur ista ratio qui ille conceptus quae praecise expremit quidditatem: et nihil aliud: est quidditatius. non esim potest alia ratio assignari. quare aliquis conceptus est quidditatius. ergo omnis conceptus talis est quidditatium. Quod autm sit immediatus patet. quia nihil est medium. quia nec deus certum est. nec aliquid creatum quia illud est alterum condiuidens. sicut quando dicitur sapientia quaedam est creata: quadam increata. sapientia ibi imme diate praedicatur de sapientia increata quae nullo modo distinguitur ab essentia diuina. ergo nullus conceptus talis potest de monstrari a priori de deo distincte cognito. nisi forte demonstraretur passio aliqua entum in communi de deo per ests tamque per medium. ita quod aliquis conceptus communis deo a cre ature sit medium in illa demonstratione.

⁋ Secundo arguo. quod nullum notionale potest demonstrari de diuina essentia per aliud notionale. quia nulla est distinctio ibi: nisi praecise inter essentiam et relationem et re lationes inter se. ita tamen quod in proprietatibus vnius persone nulla est distinctio. ergo non potet ibi esse aliquod medium demonstrandi vnum de reliquo.

⁋ Per idem patet contrater tium. quia conceptus ad extra non potest demonstrari de diuina essentia. quia nihil est tale medium etc. Arguo ergo sic. si esse omnipotens vel aliquid sit demonstrabile de deo: ergo aut de diuina essentia: aut de persona non de diuina essentia in se: quia si sic. quero per quod medium: aut per medium quod est vera res: aut per medium quod est ens rationis vel conceptus rei. non primo: quia in deo non sunt nisi essentia et persone et re lationes secundum istos si non ponatur distinctio forma lis attributorum: sed nec per personam nec per relatione potest hoc demonstrari de diuina essentia quia non prius conuenit persone vel relationi quam essentie: quia quacumque personam accepta vel rela tione conuenit alicui alteri quod non est illa perso na vel relatio: ergo prius conuenit essentie quam cuicunque quod non est formaliter essentia: ergo de essentia non potest demonstrari a priori per aliquam veram re tamque per medium. nec per ens rationis: quia quando ali quid est proprium alicui rei per prius dicitur de illa re quam de quocumque ente rationis vel conceptu: sed esse omipotens est proprium vere rei: ergo non prius dicitur de aliquo conceptu. Nec potest dici quod demonstratur de persona de demonstratione a priori: quia tunc posset aliquis scire quod essentia in se esset omipotens et tamen dubitaret de personam: cuius oppositum ostendetur infra.

⁋ Si dicitur ad omnia ista quod preter esset tiam est distinctio formalis attributorum. et illa distinctio sufficit ad hoc quod vnus conceptus sit quidem ditatiuus et alius denominatiuus: et ad hoc quod aliquio demonstretur de aliquo demonstratione proporita propi quid et a priori. Contra. hoc non saluat istum docto rem. primo: quia ponit quod omnia ista possunt saluari si ne omni distinctione formali propter solam distincti onem rationis et propter solam distinctionem per relationes rationis se mutuo respicientes. Unde dicit sic. Una res potest virtualiter continere conceptus quasi de nominatiuos qui possunt ab intellectu distingui a co ceptu quidditatiuo: et hoc praecise si illi conceptus sint tantum distincti per relationes rationis mutuo se respicientes: forte tamen posset poni alia distinctio maior illorum conceptuum quam secundum relationem rationis. Ex istis et aliis ibidem dictis patet quod intento sua est po nere tales conceptus scilicet quidditatiuum et denominati uum sine omni respectu ad extra. etiam si non esset distinctio formalis.

⁋ Preterea posito quod esset distinctio formalis adhuc non oporteret quod vnus conceptus esset quidditatiuus et alius denominatiuu qui si conceptus intellectus dicitur denominatiuus ei conceptus essentie quidditatius. quero: aut conce ptus intellectus dicitur denominatiuus respectu est sentie vel respectu vnius rei includentis essentialiter tam essentiam quam intellectum et cetera talia distincta formaliter. secundum non potest dari quia ex quo illa res essentialiter includit intellectum et esse tiam: non plus conceptus vnius est quidditatiuus re spectu illius quam conceptus alterius: sicut non plus conceptus materie est quidditatiuus respectu com¬ positi quam conceptus forme nec econuerso. Nec potest dici primum. quia sicut quando aliqua distin guntur realiter quantumcunque faciant per se vnum: non magis conceptus vnius est denominatiuus respe ctu alterius quam econuerso. sicut patet de matetia et forma. ita quando aliqua distinguntur tantum forma liter non magis conceptus vnius erit denominati uus respectu alterius quam econuerso. ergo non magis conceptus intellectus est denominatiuus respectu essentie: quam conceptus essentie est denominatiuus respectu intellectus. quia sicut intellectus non in cludit formaliter essentiam. ita nec econuerso. Sed conceptus essentie non est denominatiuus respectuintellectus. quia tunc per rationem eorum concept essentie posset concludi de intellectu per conceptuistum quidditatiuum intellectus. nec conceptus intellectus est denominatiuus respectu essentie. ergo oportet dicere quod conceptus essentie est quidditatiuus respectu alicuius: quod non est formaliter essentio respectu cuius conceptus intellectus na est quid ditatiuus sed denominatiuus. sed hoc est impossibi le. quia probatum est quod omne tale equaliter includit in tellectum sicut essentiam et econuerso.

⁋ Si dicatur quod non est aliquod tale vnum quod essentialiter sic includit et intellectum et essentiam. sed ipsa essentia est quid ditas. et ipsa attributa sunt quasi passiones et pro prietates eius

⁋ Contra. illa que sunt distincta realiter propter tamen compositionem faciunt per se vnum. sicut patet de materia et forma. ergo multo magis illa quae distinguntur formaliter propter identitatem realem fa cient per se vnum. ergo essentia diuina et intellectus fa ciunt per se vnum. ergo illud eque essentialiter intellectum includit sicut essentiam et econuerso.

⁋ Confirma per principium eorum. quia qualem ordinem haberent alicua si essent distincta realiter. talem ordinem habebum vbi distinguuntur tantum formaliter. sed si essentia et in tellectus essent distincta realiter: haberent istum prdinem quod intellectus esset posterior. et non plus includeret essentialiter et formaliter intellectus essen tiam quam econuerso. nec plus conceptus essentie esset quidditatiuus respectu intellectus quam econuerso ergo et aunc non erit magis conceptus essentie quiddi tatiuus respectu intellectus quam ecomuerso. nec est magis quidditatiuus respectu alterius quod non est formalit essentia nec intellectus. et conceptus in tellectus est ita quidditatiuus respectu intellectus: sicut conceptus essentie est quidditatiuus respe ctu essentie. ergo nullo modo conceptus essentie est magis quidditatiuus quam conceptus intellectus. Si dicitur quod conceptus essentie est quidditatiuus respectu persone. non autem conceptus intellectus: nec ali quis conceptus attributalis. Contra. quandocunque aliqua habent ordinem per se inter se. ita quod est primu secundum. et tertium. si primum et tertium faciunt aliquid per se vnum essentialiter includens vtrumque. necessario primum secundum: et tertium faciunt tale vnum: sed per istos omni notionali essentiale est immediatius essentie diuine: et hoc tam positiue quam negatiue: ergo si essen tia et relatio constituant aliquid per se vnum scilicet personam: necesse est quod essentiale et relatio constituant aliquid per se vnum essentialiter includens quodli bet illorum: sed illud non potest esse nisi persona: ergo persona essentialiter includit quodlibet essentiale: ergo conceptus talis essentialis erit ita quidditatiuus respectu persone sicut conceptus essentie vel relatio. nis.

⁋ Ideo dico aliter ad istam questionem. Cit ca quam sciendum primo: quod demonstratio quadam est quod et quedam propter quid.

⁋ Secundo sciendum quod illorum quae praedicantur de deo: quadam sunt res si res possit praedicari: et quadam tamen conceptus. Exemplum primi: quia intellectus potens intelligere diuinam essentiam potest etiam intelligere paternitatem. filiationem. et spirationem: et omnia ista potest de deo praedicare: quia non est ma gis ratio quod possit vnum cognitum praedicare de aliquo cognito quam aliud. et ita intellectus omne cognitum siue sit res siue conceptus potest praedicare de omni con gnito. et sic potest praedicare paternitatem et filiatio nem et spirationem de diuina essentia: quamuis nobis non sit pro statu isto talis propositio possibilis: quia nos pro nunc de lege communi ipsam diuinam essentiam in se vel paternitate in se intelligere non possumus: sed tantum in aliquo conceptu. Exemplum secundi: praedicando conceptum entis vel sapientie in communi de deo: dicendo deus est ens: deus est sapiens: et ita de aliis

⁋ Tertio dico: quod re spectu praedicabilium de deo potest subiici vel res ipsa quae deus est. vel aliquis conceptus praedicabilis de illa re. Quid autem sit iste conceptus: et quo modo distinguatur a re: alias dicetur. sed suppono ad praesens quod non est realiter nec formaliter ipsa res cuius est

⁋ Totum quod dicitur de praedicatione rei in diuinis debet intelligi secundum illam opinionem quae ponit quod intellectio non est subiectum nec praedicatum propositionis: sed obiectum intellectionis: quan opinionem reputo probabilem. Secundum autem aliam opi nionem quam reputo etiam probabile. scilicet quod omne subiectum propositionis in mente est intellectio vel aliqua qualitas inherens menti debet dici quod propositio illa quam format intellectus de diuinitate distincte non componitur ex re: sed sitentione distincta diuinitatis quae non est nobis possibilis et secundum hoc proportionabiliter dicendum est de illa propositie icut diceretur de propositione si componeretur ex re

⁋ Secundum haec ad istam quaestionem prima conclusio erit ista. Quod nihil intrinsacum deo potest de diuina essentia demon strari: ita quod diuina essentia in se subiiciatur et ali quid quod est realiter divina essentia praedicetur in se. hec conclusio sic potest persuaderi. Impossibile est quod aliqua sint idem realiter et intuitiue vel abstractiue distincte intelligantur et quod dubitetur de identitate eorum: quia si aliqua propositio sit per se nota: illa erit maxime in qua praedicatur idem realiter de eodem realiter: sed essentia dinina est eadem realiter cum quolibet quod est realiter deus: ergo nulla talis propositio est dubitabilis: nec per consequens demod strabilis.

⁋ Secundo omne quod demonstratur de aliquo per prius praedicatur de illo per quod demonstratur: sed nihil re aliter idem cum deo potest praedicari prius de aliquo quam di uina essentia: quia nihil tale est

⁋ sicut suppono ad praesens et inferius declarabitur nisi persona vel aliqua re latio. Si dicatur: hoc videtur esse demonstratio. pater est paternitas: essentia est pater: ergo essentia est paternitas. Potest dici quod si intellectui apprehendenti essentiam in se et paternitatem in se esset ista dubitalis et posset fie ri nota per praedictas praemissas tunc esset ibi demonstratio: sed non videtur quod aliquis talis intellectus pos sit de illa dubitare Si dicatur quod tunc esset propositio per se nota. et per consequens esset euidenter nota cui libet intellectui et ita. nobis. Respondeo quod illa propositio quam potest habere sic intelligens di stincte deum sub ratione deitatis et paternitatem in se est propositio per se nota: et ideo est nota cuiliber potenti illam propositionem formare. sed nos pro isto statu non possumus habere istam propositione: sicut nec terminos eius: sed habemus vnam aliam. quia in nostra propositione nobis possibili de communi lege termini sunt conceptus quidam communes fidelibus: et infidelibus in illa autem propositione quam haberet talis intellectus vnus terminus est essentia et alius paternitas. et pro istis supponunt termini propositionis nostre non pro se. et ideo sicut termini sunt distincti ita propositiones sunt distincte. et ideo potest vna illarum per se esse nota et alia dubitabilis simplicitur et forte demonstrabilis. hoc potest declarari: quia quae distincte intelligeret diuinam essentiam et praedicaret eam de se ipsa non posset dubitare de illa propositione: sed esset sibi nota ex terminis: et tamen ista propositio quam nos habemus: deus est deus. est du bitabilis: quia ista equipollet isti: ens summum et infinitum est ens summum et infinitum. hoc enim dicimus esse quid nominis dei vel aliquid consimilem: et tamen ista in qua predicatur idem de se est dubitabilis sicut vnio illorum quae ponuntur a parte subiectum dubitabilis est: sicut si vnio illorum. esset falsa to ta propositio esset falsa propter falsam implicationem: sicut si nullus homo esset albus: haoc esset falsa. homo albus est homo albus: sicut et ista. aliquid est homo albus: ergo si talis propositio quam talis intellectus haberet non est dubitabilis: et nostra est dubitabilis: sunt distincte. Secunda conclusio sequens ex ista est: quod nihil tale potest demonstrari de persona propter identitatem re ale persone cum quolibet tali quod de ipsa praedicatur: et per consequens nulla talis propositio potest esse dubia habenti eam.

⁋ Si dicatur quod quamuis talis propositio siue essentia siue persona subiiciatur non possit esse dubia cognoscenti illos terminos distincte et intuitiue. potest tamen esse dubia cognoscenti terminos confuse et abstractive. Dico quod nulli habenti illos terminos potest esse dubia: siue cognoscantur abstractiue siue intuiti ue: quia siue sic siue sic cognoscatur diuina essentia: necessario distincte cognoscitur diuina essentia Unde ipsa diuina essentia propter summam eius simplicitatem nullo modo potest cognosci indistincte et confuse: quia vnum consusum quod non est ipsa diuina essentia: praedicabile tamen de ea non pro se sed pro ipsa diuina essentia possit cognosci: et tunc fecessario est aliud cognitum et alius terminus. et hoc non tantum dico de essentia diuina sed vniversaliter de omni simplici re creata: sicut infra apparebit. hoc debet in telligi quando illa res simplex cognoscitur et nulla alia: propter vnam opinionem quam probabilem reputo illud tamen hic dicitur secundum aliam opinionem.

⁋ Et ideo dico: quod illi termini talis propositionis nullis aliis terminis cognitis nullo modo possunt cognosciconfuse: sed tantum distincte. et ideo ista propositio in quae subiiciuntur illi termini et non alii: nulli intellectui potest esse dubia: et ideo erit per se nota et principium et nullo modo conclusio.

⁋ Tertia conclusio est ista. Quoid conceptus communes praedicabiles in quid de deo et creaturis non possunt de diuina essentia in se demonstrari a priori: nec de conceptu proprio sibi et simplici: si talis sit possibilis. hoc patet: quia queli bet talis est immediata: quia omne commune immediate pridicatur de quolibet contento in quod primo diuiditur: sed quaelibet talis conceptus immediate diuiditur in deum et in creaturam: sicut prima diuisio sapientie est: quod quod dam est creata et quadam increata. Similiter intellectus quidam est creatus quidam increatus. et bo nitas alia creata alia increata: et sic de aliis. ergo nulla talis est demonstrabilis a priori

⁋ Si inste tur quod hic est demonstratio: omne ens est bonum: deus est ens. ergo deus est bonus. Dico quod accipiendo bonum secundum quod praedicatur in quid de deo: non est haec demonstratio: quia sic accipiendo bonum et ens simplicitur sunt svnonima accipiendo autem bonum secundum quod connotat ens deter minatum. quia idem est quod volibile: et ita connotat voluntatem: sic est demonstratio aliquo modo a priori: sed sic non praedicatur de deo in quid.

⁋ Quarta conclusio est quod conceptus connotatiui et negatiui commu nes deo et creaturis possunt de diuina essentia demonstrari: et hoc si aliqui tales sint de di uina essentia in se cognita dubitabiles. hoc patet. quia omne commune predicabile adequate de aliquo communi potest demonstrari de quolibet cotento sub illo communi per illud commune tamquam per medium: sed tales conceptus praedicantur et primo et adequate de aliquo commun ad deum et ad creaturas: ergo per illud tamquam per medium possunt demonstrari de quolibet contento. et ideo forte hic est demonstratio et aliquo modo a priori: omne ens est bonum: deus est ens. ergo etc.

⁋ Quod autem tali svllogismo acquiratur scientia proprie dicta: et per consequens sit demonstratio. patet: quia est habitus veridicus: et non intellectus nec sapientia etc. ergo est scientia.

⁋ Consir¬ matur. quia non minus videtur quod ibi sit demod stratio quam in sillogismo ex simpliciter posterio ribus. sed talis conceditur esse demonstratio quamuis non potissima. ergo et multo fortius ista.

⁋ Quinta conclusio est quod conceptus connotatiui et negatiui proprii deo non sunt de diuina essentia in se demon strabiles a priori. et ideo esse creatiuum. esse operis. esse eternum. infinitum. immortale. et sic de aliis. non sunt de diuina essentia in se demonstrabiles. hoc probatur. quia omnis demonstratio a priori est per mon dium: cui praedicatum demonstrabile prius conuenit quam subiecto de quo demonstretur. sed talia praedicata nulli possunt competere per prius quam deo: quod possit esse medium. quia illud medium: aut erit res: aut conceptus non res. quia nulla res est cui prius conueniat posse creare quam deo. quia de nulla alia re praedicatur. Nec con ceptus. quia omne praedicatum proprium alicui rei per prius com petit sibi quam cuicumque conceptui.

⁋ Si dicatur quod tales conceptus possunt demonstrari de diuina essentia per suas diffinitiones tanquam per media. sicut hot sic argui. omne productiuum alicuius de nihilo est creatiuum. sed deus est productiuus alicuius de nihilo. ergo deus est creatiuus. hec videtur esse bona demonstratio quia sillogismus est bonus procedens ex necessariis et notioribus: et prioribus. Respondeo quod hic non est demonstratio simplicitur et a priori de quae modo est sermo. nec aliquis talis sillogismus: qui est per diffinitiones exprimentes tantum quid nominis est simpliciter demonstratio. cuius ratio est. quia in omni demonstratione simplicitur et a priori est praesupponendum quid no ninis de omnibus terminis. sed prsupposito quid nominis de omnibus terminis non potest intellectus dubitare de conclusione: et tamen scire praemissam in qua praedicatur diffinitio de subiecto conclusionis. sicut scito quod creatiuum est idem quod productiuum alicuius de nihilo non potest scire istam propositionem. deus est productius alicuius de nihilo. et dubitare illam. deus est creatiuus. et de tali diffinitione est verum: quod dicitur a diffinitione ad diffinitum: est fallacia petitionis principii. et ideo tales sillogismi non sunt demonstrationes simplicitur. de quibus est modo sermo. Sexta con clusib est: quod omnia praedicabilia de deo in se: quae sunt dubitabilia de conceptu composito proprio deo qua les habemus nos de facto sunt de illo conceptu de monstrabiles per diuinam essentiam in se: tanquam per medium: vel cognitionem distinctam deitatis: vel per aliquod commune ranquam per medium. quia omnia talia praedicata prius conueniunt: vel ipsi diuine essentie: sicut relationes et notiones vel persone. et similiter conceptus negatiui et connotatiui proprii deo. vel primo conueniunt alicui communideo eat creaturis. sicut esse. vnum bonum. verum. et sic de aliis. ergo respectu omnium talium contigit inueire medium per quod pest sillogisari taulis propositio. Aliquando tamen sufficit facere vnum solum sillogismum ali quando sillogismum. cum prosillogismo vel prosillogismis. Uerbi gratia aliquis non beatus potest dubitare istam propositionem deus est. et postea potest deus causare notitiam abstractiuam in illo intellectu illo posito: iste poterit facere spllogismum demonstratiuum in quo erit ista conclusio deus est. quam primo dubitauit: ita quod in maiori praedicatum istius propositionis quam de facto habemus praedicabitur de ipsa diuina essentia in se vel de cognitione di stincta essentie diuine. et in secunda ipsa diuina et sentia in se praedicabitur de isto subiecto istius concli sionis. ac si argueretur sic. essentia diuina est: deus est essentia diuina. ergo deus est Ueruntamen ille due praemisse non sunt nobis possibiles: sed tantum possunt ap prehendi ab intellectu intuitiue vel abstractie intelligente ipsam diuinitatem in se. et ideo soli tali sunt ille conclusiones in se demonstrabiles a prioriquae non possunt demonstrari de deo per aliquod commune tam quam per medium.

⁋ Circa praedicta preter illa quae addu cta sunt per primam opinionem sunt adhuc aliqua alia dubia. Primum dubium est: quia non videtur quod ali quid possit de deo demonstrari: quia nihil quod couenit deo potest prius conuenire alii a deo: quia tunc esset aliquid prius deo. et per consequens nihil potest esse medium demonstrandi aliquid de deo.

⁋ Secundum dubium est An de deo possint esse plures conceptus. quod sic videtur non obstante simplicitate dei. ens. vnum. verum. et bonum. dicunt distinctos conceptus: et tamen non dicunt distincta entia. Silt diffinitio et diffinitum dicunt distinctos conceptus: et tamen dicunt simpliciter eandem re.

⁋ Ad primum pro secunda opinione dico: quod sicut probatum est pus quod tales conceptus qui dicuntur attributales non sunt demonstrabiles de diuina essentia in se: et hoc intelligendo per conceptus at tributales conceptus simplicitur absolutos secundum quod distinguntur contra connotatiuos et negtiuos: propter rationem dictam in tertia conclusione pre cedente. Ad probationem primam dico: quod non est talis ordo illorum conceptuum qualis requiritur ad demo stratione simpliciter et a priori: quia ad talem demo strationem semper requiritur ordo aliquorum se habentium secundum superius et inferius. vel secundum ordinem totius et pertis. vel secundum ordinem subiecti et accidentis. vel vbi demonstratur passio de subiecto per diffinitionem ex primentem partes reales diffiniti. et hoc ad demon stratione simplicitur vniversalem et cathegoricam. Exemplum primi: sicut passio trianguli in communi potest demon strari de aliquo contento sub triangulo per triangulum tamquam per medium quod est superius ad illud cotentum. Sicut hic omnis triangulus habet tres angulos: ysocheles est triangulus: ergo vsocheles habet tres etc. et voco hic demonstratione vniversalem non precise vbi demonstratur passio de suo subiecto primo: sed vbi conclusio simplicitur est de omni quomodo loquitur philosophu primo posteriorum. ca. ii Exepsum secundui sicut hoc pos dici demonstratio. omne habens animam intellectiuam est susceptiuum discipline: omnis homo habet animam intellecti uam: ergo. etc. Exemplum tertii. omne calidum est calefactiuum: omnis ignis est calidus: ergo. etc. Exemplum quarti. omnis figura tribus lineis cotenta habet tres angulos etc. omnis triangulus est huiusmodi: ergo. etc. Secundus et tertius modus demonstrandi vltimate stant ad demonstratio nem ex obiquis: sed inter istos conceptus non est talis ordo: quia non se habent sicut superius et inferius: manife stum est. nec exprimunt totum et parte: manifestum est. et sic de aliis propter diuinam simplicitatem. Utrum autemem sit aliquis alius ordo inter istos conceptus non est modo ad propositum: de hoc alias. Ad probationem assumpti in illo argumento quando accipitur quod quemcumque ordinem realem haberent aliqua si essent distincta realiter. consimilem ordinem habent vbi sunt distincta secundum rationem. Dico primo quod secundum communem intellectum multorum qui est iste: quod consimilem ordinem haberent talia secundum rationem vbi sunt distincta secundum rationem: et tamen sunt vnum realiter. ista propositio est impossibilis simpliciter propter falsam implicationem: quia impli catur quod aliqua possunt esse vnum realiter: et tamen distingui secundum tionem: sicut alias patebit.

⁋ Similiter ista propositio adhuc est falsa intelligendo eam sic. quod qualem ordinem haberent aliqua si essent distincta realiter: talem ordinem habent rationes vel con ceptus correspondentes illis rebus si essent: est tamen conceptus non sunt vna res: quia non est semper con similis ordo in rebus et in conceptibus correspondentibus. Exemplum homo et albedo ordinantur sicutur subiectum et accidens. non tamen sic ordinatur coceptus correspondentes. Similiter homo et animal si distin guerentur realiter vnum esset potentia et aliud actus et neutrum esset de altero praedicabile primo modo per se: sed tantum secundo modo. nec vnum esset de intellectu alterius et tamen vbi modo non distinguuntur realiter sed ratione no habet ordinem talem: quia vnum praedicatur de alio. non se cundo modo: sed primo modo. Eodem modo est de ete et deo quod si distinguerentur realiter vere vnum esset poten tia et aliud actus: et tamen non est ita modo vbi distinguuntur ratione. Similiter si deus et deitas di stinguerentur realiter vnum esset perfectius et aliud imperfectius. nec alterum de altero predi caretur praedicatione dicente hoc esse hoc: et tamen isti conceptus non sic ordinantur. et ideo ex ordine rerum vel de facto vel de possibili. non ex ordine rerum posita positione impossibili inclu dente contradictionem: debet accipi ordo conceptuum: non ergo etiam in illo casu est semper consimilis ordo inter res et conceptus vel rationes patet etiam falsitas illius propositionis: quia si cor pus animal homo: et iste homo distinguerentur realiter: inter ea non essetordo secundum superius et inferius. quia sicut alias declarabitur: inter res non est ordo superioris et inferioris: et tamen in ter istos conceptus est ordo secundum superius et inferius. eodem modo de ente et de deo quia modo habent ordinem isti conceptus secundum superius et inferius: et tamen tunc non haberent tale ordinem: sic ergo patet ad maiorem

⁋ Ad minorem dico: quod illo casu impossibili posito natura intellectualis perfecta et intellectus perfectus se haberent sicut subiectum et accidens: quia cum illa positio includit contradictionem: ideo non oportet quod sitconsimilis or do nunc inter conceptus. nec oposit quod nunc vernum praossit. esse medium concludedi aliquid de aliquo: sicut si deus et deitas distinguerentur realitur vel includerent distincta realiter: vnum esset pars alterius vel subiectum alterius et per consequens vnum posset esse medium demonstrandi ali quid de reliquo: et tamen modo non est sic.

⁋ Si diciatur quod hoc videtur esse demonstratio a priori. omnis natura intellectualis est volitiua: essentia diuina est natura in tellectualis: ergo est volitiua. Dico quod accipiendo vo luntatem et volitiuum secnum quod est quadam conceptus absolutus simpliciternon connotatiuus: sic non est demonstratio: quia sic hoc non est immediata. omnis natura intellectu alis est volitiua: sed ista est immediata: natura diui na est volitiua: et vna alia in quae illud primum praedicatum praedicatur de alio condiuidente. Accipiendo autem volitiuum secundum quod est connotatiuum: sic potest demonstrari si cut dictum est in iiii conclusione. Unde sic volitiuum idem est quod potens habere actum volendi

⁋ Eodem modo respon deo ad illud de personalibus: quia non habent talem ordinem quae sufficiat ad demonstrationem quamuis forte haberent talem ordinem si distinguerentur realiter. Similiter posito quod distinguerentur realiter et non haberent ordinem aliquem il lorum de quibus dictum est in principio solutionis istius argumenti: non posset vnum esse medium demonstrandi aliquid de reliquo: sicut si albedo et dulcedo habe rent ordinem inter se: ita etiam quod vnum esset causa alterius dummo non haberent alique ordinem praedictorum: non posset vnum esse medium demonstrandi demonstratio ne vniversali: de qua dictum est aliquid de reliquo.

⁋ Et si dei catur quod secundum philosophum ii. posteriorum: quaelibet ca potest esse medium demonstrandi. Respondeo quod non demonstratione vniversali: et quantum ad vniversalitatem suppositorum et quantum ad vniversalitatem tempum: sicut in alia. q. dicetur.

⁋ Ad aliam rationem dico: quod non est talis ordo contrarius in demonstratione quia et propter quid sicut isti ymaginantur: quia idem concluditur in demonstratione quia et propter quid quamuis per diuersa media. Et sicut responsum est ad secundum: eodem modomdo potest responderi ad tertium: quod quantumcumque natura diuina intellectus et voluntas distinguerentur realiter: quod tunc pos set oipotentia demonstrari de diuina essentia per intellectum et voluntatem tamquam per medium: tamen modo non est talis ordo istorum conceptuum quod vnum possit esse medium demonstrandi oipotentiam de reliquo: quia tunc oipotentia non competeret primo diuine essentie sed intellectui vel voluntati: nunc autem primo competit diui ne essentie: quia primum quod competit praecise vni rei non potest competere primum nisi illi rei. et ideo omnipotentia. modo primo competit diuine essentie: et est propositio imme¬ diata praedicando de essentia diuina omnipotentiam Ex hoc patet falsitas illius propositionis qualis est ordo realis etc. quia si sola natura diuina eset intellectualis et volitiua: et natura diuina et intellectus et vo luntas essent distincta realiter: tunc herent talem ordi nem quod quicquid praedicaretur de vno et de alio. et tamen isti conceptus non sic se habent. Similiter arguitur de essentia diuina. intellectu. actu intelligendi. habitu etc. quia non omnis actus intelligendi est essentia diuina. Similiter de facto non est consimilis ordo rerum et conceptuum correspondentium: quia rerum correspondentium conceptui animalis et conceptui hominis non est ordo superioris et infe rioris: sed alius ordo. et tamen istorum conceptuum est talis ordo et non ille. et ita illa propositio propter multas instam tias est simpliciter falsa.

⁋ Ad vltimum pro illa opinione concedo quod de aliquo simplici non habente diffinitionem potest esse scientia proprie dicta: quia potest esse subiectum accidentis quod potest esse medium demonstrandi aliquod de illo simplici. Similiter forte si illud simplex consti tuatur ex distinctis formaliter potest aliquid dem oenestrari de isto per alterum constitutiuum tamquam per medium et sic forte esset haec demonstratio. essentia diuina est cre atiua: pater est essentia diuina: ergo pater est creatiuus Et similiter de simplici potest aliquid demonstrari per aliquod commune sibi et aliis tamquam per medium: sed per diffinitonem tam quam per medium nihil potest de eo demostrari. quando ergo dicitur quod si nec ratione compositionis etc. de aliquo est scientia: ergo solum quia habet conceptus ordinatos. respondeo quod non quod cumque ordo conceptuum sufficit ad hoc quod de aliquo sit scientia proprie dicta: sed requiritur ordo conceptuum se habentium secundum superius et inferius. vel exprimentium parten et to tum. vel constituens et constitutum. vel conceptuum exprimentium subiectum et accidens. vel diffinitionem et diffinitum sict dictum est prius. Et ideo possito quod conceptus intellectus et voluntatis praedicabiles de deo habeant ordinem inter se: quia tamen nullum ordinem praedictorum habent. ideo non potest vnum esse medium demonstrandi aliquid de reli quo. Sicut si in creaturis intellectus et voluntas essent potentie realiter distincte quarum vtraque in mediate perficeret naturam intellectualem sicut aliqui po nunt: vnum non esse ratio demonstrandi aliquid de reliquo tamquam per medium.

⁋ Si dicitur quod hoc est demonstratio omne intellectiuum est volitiuum. anima rationalis est in tellectiua: ergo etc. Respondeo quod siue sit haec demo stratio propt quid siue non: non est haec demonstratio sim plicitur et a priori: quia intellectus non est prius ipsa voluntate tanquam suum subiectum: et ita voluntas non competit intellectui tamquam primo subiecto: sed conpetit primo tanquam subiecto ipsi nature que est etiam intellectualis et volitiua.

⁋ Si dicitur quod omnis demonsttatio quae est per prius est a priori: dico quod non sufficit quecumque prioritans: sed prioritas sub iecti requiritur

⁋ Si dicitur quod immo aliquando est demonstratio a priori per casm extrinsecam Respondeo quod illa demenstratio non est vniversalis quantum ad vniversalitatem temporis et suppositorum. de hoc in alia quaestione.

⁋ Ad primum dubium dico quod aliquid potest de deo demon strari. et ideo concedo quod aliquid est prius deo prioritate predicationis: et tale prius debet esse medium in demonstrando aliquid de deo.

⁋ Ad secundum dico: quod nunquam potest esse distinctio conceptuum nisi propter aliquam distinctionem a parte rei. et hoc vel rerum in eadem re. vel rerum totaliter dispata rum: vel distinctarum formaliter. et ideo dico quod de deo non essent distincti conceptus nisi esset aliqua distinctio dei a sapientia creata: a voluntate creata: et ab intellectione et volitione. et haec distinctio sufficit ad distictionem istorum conceptuum praedicabilium de deo. et ideo omnes tales conceptus vel sunt communes vniuoci deo a cre aturis vel alicui creature vel consequentes ad illos. de der alias. Quando ergo dicitur Unum verum bonum etc. habent distictos conceptus etamen non sunt distincta etia. dico quod consequeno tant distincta. quia verum connotat actum intelligendi. bonum actum volendi etc. et nisi connotarent aliqua dificta realiter non essent distincti conceptus. Similiter conceptus superior et inferior distinguuntur. quia vnus importat pleres res quam alius. Eodem momodo est de diffinitione et diffinito quod distinguuntur propter distinctionem rerum importatarum per diffinitione.

⁋ Ad primum argumentum prime opinionis cum dicitur quod scire est per causam. dico quod philosophus non praecise intendit loque de causa incomplexa reali et proprie dicta: sed de omni illo cui primo competit aliquid de mostrabile: et ita est causa extedendo nomen causae. quare illud competit aliis: quia sequitur formaliter quod si non compe tit sibi quod nec competit aliis et non econuerso: et ita non potest competere alicui nisi prius competat illi: et illud est extensiue causa quare competit aliis. Si dicitur quod loquitur proprie ibi de causa: quia dat diffinitionem proprie dictam. dico quod extendit causam ad omne subiectum primum ali cuius praedicati demonstrabilis: et tamen cum hoc stat quod sit vera diffinitio et hoc sufficit ad intentionem philosophi. Ad aliud quod non oportet subiectum scientie esse causatum: nec copositum: nec habere passionem realiter differentem nec dif finitionem: sed de istis post.

⁋ Ad argumenta principalia patet ad primum quod non oportet quod semper demonstrabile habeat causam proprie dictam: sed sufficit quod sit aliquid prius cui primo conueniat saltem secundum praedicationem

⁋ Ad secundum dico quod non omnis demonstratio est per dif finitionem tanquam per medium.

⁋ Ad tertium dico quod aliquid praedicatur de deo secundo modo dicendi per se: et quod pabet passiones sicut patebit: sed non oportet quod diffe rant realiter ab ipso.