Quaestio 11

Deinde quero utrum notitia practica et speculatiua distinguuntur per fines an per obiecta. Quod per fines probatur. quia secundo methaphisice. Finis speculatiue veritas. pra ctice autem opus. ergo etc. Contra Auicenna est metha phisice dicit quod scientie practice sunt de operibus nostris non autem speculatiue.

⁋ Ad istam quaestionem dicunt aliqui quod scientia speculatiua et practica distinguuntur penes fines suos. Distinguitur tamen de fine. quia quidam est finis scientie. et quidam scientis. ffinis scientie est ille ad quem ordinatur scientia. finis scientis est ille ad que sciens ordinat sci entiam. Similiter finis scientie est duplex scilicet per se et per accidens. principalis et secundarius. setinis per se scientie est ad quem ex natura sua habet ordina ri. Einis per accidens scientie siue non principalis est ille ad quem non ordinatur per se. sed potest ordinari ex intentione scientis. A fine scientis quem scilicet ipse sciens intendit. non dicitur scientia nec speculati ua nec practica. sed a fine scientie per se et principali: et non a fine non principali dicitur scientia speculatiua vel practica. quia illa scientia que ex se ordi natur ad cognitionem veri est speculatiua. illa quae ordinatur ad operationem boni est practica.

⁋ Dititur igitur quod scientia practica distinguitur a speculatiua penes finem scientie per se et principalem. quia finis practiee est opus. sefinis autem specula tiue est veritas. hoc probatur. quia vnusquisque effectus distinguitur per suam causam nobiliorem: sed inter omns causas. causa finalis est nobilissima cum sit car sa causarum secundum auicenuam. ergo notitia practica habet distingui ab alia penes finem snum.

⁋ Preterea vna scientia distinguitur ab alia. vel per subiectum vel per finem. sed notitia practica non distguitur a speculatiua per subiectum. quia de eodem sul iecto possunt esse et scientia speculatiua et pract ca. ergo penes fines.

⁋ Preterea sicut principit tinim speculabilibus. ita finis in operabilibus. ii. ph sicorum. sed scientia speculatiua distinguitur ab alia per sua principia. ergo etc. hoc patet per philosophum ii metaphisice. et iii. de anima. Ubi dicit. Differt autem speculatiua fine. Similiter dicit intellectus qui propter aliquid ratiocinatur practicus est. Contra istam opinionem ostendo quod practica non distinguitur a spe culatiua fine id est per causam finalem. ita scilicet quod habeat distinctam causam finalem a causa finali speculatiue: sed idem simpliciter potest esse causa fiualis vtriusque. hoc probo. prim mo sic. idem est finis scientie et scientis: sed idem potest esse fi nis scientur propter quem acquirit scientiam tam speculatiuam quam practica. ergo etc. minor patet. quia idem est finis agentum hoc est intentus ab agente. et actionis sue seu forme facte. quia omnis finis cuiuscumque actionis est finis in tentus ab isto. agente. aut superiore dirigente illud agens inferius sicut in naturalibus idem est finis agentium inferiorum et itelligentie dirigentis. et a quocuque intendatur. sequitur quod idem sit finis agentis. hoc est intentus ab agente et actionis sue.

⁋ Preterea finis numquam respicit formam nec materiam nisi mediante agente: inquantum. scilicet mouet efficiens ad agendum. hod est inquantum intenditur ab agente: ergo non est causa finalis nisi quia intenditur ab agente: ergo idem est finis agentir scilicet intentus et forme.

⁋ Proptrea illud non est causa essentialis alicuius rei a quo non dependet. nec in esse nec in fieri. sed a tali quod non mouet efficiens ad agendum non dependet res quocumque modo. Quod non in esse patet: quia sine illo est res in rerum natura. quod non in fic ri. patet quia nihilominus erit res.

⁋ Propterea illud a quo res dependet essentialiter: ita quod sine illo res non haberet esse reale. videtur esse causa essentialis illius rei. sed a fine scientur dependet ipsa scientia realiter et essentialiter: quia sine illo simplicitur non foret. sicut ponatur: quod aliquis non addisceret scientiam speculatiuam nisi propter lucrum: vel propter aliquid tale: nisi ille tunc hoc intenderet. simplicitur nihil foret illa scientia: ergo illud habet rationem cause: et non nisi rationem cause finaetc.

⁋ Propterea per quod contingit respondere ad quam stionem factam propter quid habet rationem cause finalis: sed per finem scientis contigit respondere ad quaestionem factam propter quid. sicut si quaeratur propter quid est ista scientia. contingis respondere per finem scienter. ergo etc.

⁋ Ideo aliter dico ad quaestione. et primo distinguo de fine: quia accipitur vno modo pro aliquo acquirendo per aliquam opeationem sicut sanitas est finis deambulationis. et iste finis est amatus: et desideratus amore concupiscentie. llius est finis amatus amore amicitie: propter quem nis primus producitur: quia eni homo diligit seipsum concuscit sibiipsi sanitatem. et ideo ad illam habendam operaSimiliter: quia aliquis diligit deum summe propter se. ideo igit propter deum. et ita deus est finis omnium actuum primus finis est prior in intentione. et vltimus in tecutione: quia realiter est effectus: et communiter ignobiillo fine: ad quem est saltem agente qui intendit ed secundus finis vt communiter est praexistens ipsi opera et si secundum rectam operationem itendatur non est igno pr illo quod est ad finem. nec est effectus: nec acqui prie loquendo per ipsam operationem.

⁋ secundo dico. quod finis scientie proprie loquendo est illud quod est amatum ab addiscente. siue amore amicitie siue amore concupiscentie: secundum diuersos modos accipiendi finem ipsum quae mouet ad discendum: et ita ad acquirendum scientiam. Et ideo idem est simplicitur finis quie est causa finalis scientur et scientie. non tamen ita: quod causa fina lis scientie sit causa finalis scientur. sed quod illud quod efficiens intendit et amat: propter quod agit ad acquirendum scientiam est causa finalis ipsius scientie. Non tamen est causa finalis scientis: sed est intentum et amatum a sciente. Uerbi gratia. Aliquis addiscit scientiam propter amorem amicitie ad seipsum: et concupiscit ipsam scientiam sibi propter ali quodlucrum acquisibile per ipsam scientiam. tunc dico quod ipse met est causa finalis illius scientie: quia est amatus amore amicitie. et realiter ipsa scientia non produceretur in effectum et ita ipsemet amatus a seipso est causa finalis scientie. quia ipse solus est: ad cuius esse sic amatum sequitur scientia: et ita ipsemet habet rationem alicuius cause. quia est ad cuius esse sequitur aliud. et tamen ipsemet non est causa suipius. et ipsemet non dependet sic a seipso.

⁋ Similiter ipsum lucrum vel aliquid tale est causa finalis aliquo modo ipsius scientie. quia est per quod respondetur ad questionem fa ctam propter quid. Si enim aliquasquaerat. quare addiscit vel quare scientia producitur. conuenienter respondetur propter lucrum per ipsum acquirendum. et tamen illud lucrum non est causa finalis ipsius scientis. quia ipse sciens non dependet ab eo essentialiter. sed tantum desideratum et concupitum a sciente propter quod agit ad acquirendum scientiam

⁋ hoc poterit declarari. quia sicut in agentibus naturaliter illud est causa finalis quod intenditur a natura. ita in voluntariis illud est cau sa finalis quod intenditur a voluntate. sed lucrum vel aliquid tale est intentum a voluntate. propter quod producitur scientia. ergo illud vere erit causa finalis scientie et non scientis.

⁋ Preterea illud quod intenditur a voluntate diuina in causando vere habet rationem cause finalis. non dei sed scientie vel effectus. ergo eadem ratione illud quod intenditur a voluntate creata

⁋ Et per istum modum potest poni quod deus est causa finalis omnium. quia ipse semper amatur. Et propter ipsum omnia fiunt saltem seipo. et etiam in naturalibus idem est simpliciter finis agentis naturalis et agentis supremi dirigentis. Propter tamen communia dicta potest distingui de fine scientie. vnus est qui simpliciter potest esse cau sa finalis proprie dicta. propter quem ipsa scientia acquiritur. et qui mouet agens ad agendum. et de illo lo cutus sum prius. Alius est finis scientie. qui secundum rectam rationem debet intendi ab agente quod libere agit. et isto modo finis scientie practice est opu vel operari. et finis speculatiue est considerare. quia rationabiliter addiscens vel in maiori parte vel sem per debet istos fines intendere. si tamen de facto non faciat non erunt cause finales. quia ipse scientie in nullo dependebunt ab eis. sed alia intenta erunt cause finales.

⁋ Si dicitur quod non est de ratione cause final actualiter intendi sed quod sit apta nata intendi. hoc non valet. quia de ratione eius est causare actualiter si effectus erit. et ita cum non possit actualiter causare nisi actualiter intendatur non est causa finalis vel fi nis nisi actualiter intendatur. Si dicatur quod hoc est ontua philosophum iii. de anima. et vi. methaphsop. et id est metaphisice. Preterea vnius rei est vna causa finalis essentialis. sed si omne tale intentum esset causa fiualis essent plures cause finales. cum talia plura possint intendi.

⁋ Ad omns auctoritates respondeo quod procedunt de fine qui secundum rectam rationem saltem vt in pluribus debet intendi si omnia essent conuenienter ordinata et ideo quasi ex natura sua habet quod sit ordinabilis ad talem finem. si tamen non actualiter intendatur non est vere et proprie causa finalis.

⁋ Ad aliud respondeo quod sicut non est inconueniens. quia eiusdem rei sint plures cause efficientes proprie dicte. quarum que libet est sufficiens inter causas secundas sicut calor potest produci ab igne sine sole: et a sole sine igne. ita non est inconueniens quod eiusdem rei sint plures cause finales. ita quod quaelibet illarum sit sufficiens in illo ordine causandi. Et ideo eiusdem scientie secundum speciem possunt esse plures cause finales. Et eodem modo sicut aliquod efficiens potest esse effectiuum plurium effectuum specie distinctorum ita ea dem causa finalis potest esse causa finalis plurium scientiarum et plurium effectuum specie distinctorum Tertio dico quod aliqua distingui per aliqua potest in telligi multipliciter. vel tanquam per aliqua intrinseca vel tanquam per aliqua extrinseca. Exemplum primi. sicut aliqua puta homo et asinus distinguuntur per suas formas substantiales. Secundo modo contingit duplicitur. vel tanquam per aliqua quae sunt causa distinctionis ipsorum. quia sunt cause ipsorum quae sunt distincta. et tunc distinctiuum vel est limitatum et proprium. vel illimitatum et commune. sicut aliquid est causa illimitata et aliquid limitata. vel tanquam per aliqua sibi propria. sicut aliqua distinguuntur per suas proprietates. vel per sua subie cta scilicet quia necessario est aliud subiectum vnius. et aliud alterius. vel per effectus sibi propositios. Ex his respondeo ad questione quod iste scientie seipis distinguum. tur intrinsece et formaliter. sed per fines vel per findistinguuntur causaliter. sicut causaliter distinguum tur per causam efficientem. Sed per subiecta scientie nullo praedictorum modorum distinguuntur necessario. quia nec formaliter et intrinsece nec causaliter neccessario. nec tanquam per aliqua sibi propria. sed isto vltimo modo distinguuntur per obiecta. hoc est perconclusiones scitas. Primum patet qui iste scientie sunt forme simplices. sicut alias decla rabitur de omnibus accidentibus: sed forme simplices non possunt distingui intrinsece et formaliter nisi scipsis ergo etc. Secudum patet. quia ab eodem causaliter habet res esse et distinctum esse a quolibet alio. ergo cum quaelibet scientia sicut quaelibet alia res habeat esse suum a causa finali sua. se quitur quod ab ea habet esse distinctum. Et ideo dico quod po sito quod scientia speculatiua et practica habeant ean dem causam sinalem per illam distinguuntur causaliter. quia il la in illo genere causandi est causa distinctionis ea rum. Et isto modo omnes res create distinguuntur per deum qui est causa distinctionis omnium. Et si dicitur quod nulla distinguuntur per illud in quo conueniunt. Respondeo quod verum est tanquam per sibi proprium. tamen causaliter quando causa est illimitata vel simpliciter vel secundum quid. non est inconueniens quin per illud distinguantur in quo conueniunt illo modo quo conueniunt in illo

⁋ Uerutmen sciendum quod accipiendo finem pro illo quae secundum rectam rationem debet esse finis modo exposito sic distinguuntur per fines tanquam per aliqua propria. quia alius est finis vnius et alterius. Isto modo intelligit philosophus. iii de anima et ii metaphisice et vbique vbi dicit eas distingui per fines. tamen sicut dictum est. iste non sunt semper cause finales proprie dicte

⁋ Tertium patet. quod enim non distinguantur per sub iectum formaliter et intrinsece manifestum est. quia subiectum nec est ipsa scientia. nec de essentia eius. Quod nec distinguuntur causaliter per illa patet. quia aliquando et fere semper pro statu isto ipsum subiectum cum si ens rationis secundum vnam opinionem in nullo genere causae est causm scientie. vel saltem possibile est quod deus sit causa praecise scientie. et per consequens subiectum nullo modo causabit Quod nec distinguantur per subiecta tanquam per aliqua sibi propria patet. quia idem simpliciter potest esse subiectum notitie speculatiue et notitie practice. Nam de subiecto quod habet aliquas passiones quae sunt in po testate nostra et aliquas que non sunt in ptante nostra potest esse notitia speculatiua qua sciuntur ille passiones que non sunt in ptante nostra de illo subiecto et etiam notitia practica qua sciuntur alie passiones que sunt in ptante nostra de illo eodem sub iecto. sed aliquod subiectum est huiusmodi sicut patet: quia terra multas habet passiones quae non sunt in ptante nra sicut terra est rotunda. frigida. sicca. guis. et huiusmodi. ita quod omns ille conclusiones si tamen sini demonstrabiles sunt simpliciter speculatiue et sciuntur scientia naturali. Similiter habet aliquas passiones quae sunt in ptante nostra. vel signata illarum passionum sunt in ptante nostra. sicut quod terra est arabilis. potest sic vel sic coli et sic de aliis. et de istis est no titia practica sicut agricultura et vniuersaliter ex hoc ipso quod ens naturale est materia formarum artificialium. idem est subiectum notitie specula tiue quia est ens naturale. et notitie practice. quia materia formarum artificialium. et isto modo de homine et de anima intellectiua et de multis talibus potest esse notitia speculatiua et practica. ergo penes subiecta tanquam per aliqua sibi propria non di stinguuntur. Si dicitur quod conclusiones practice non re soluuntur in principia speculatiua. ergo de eodem non possunt esse iste due notitie. Respondeo quod non est in conueniens conclusiones practicas salte mediate vel particularitur deduci ex principiis speculabi libus. Uerbi gratia. ex isto pure speculabili scilicet tera est dura accipiuntur multa practica. propter hoc enim oportet quod aretur vel frangatur aliquo duro ad hoc quod sit apta ad actiones quis agricultor habet exercere circa eam. Similiter quia homo est talis vel talis condi tionis. oportet quod ad conseruationem sanitatis talis vel talis adhibeatur medicina. Et vniversaliter ex hoc ipso quod in ptante nostra est habere operationes etiam circa pure speculabilia. et circa rectam rationem secundum variationem ipsorum entium et conditionum suarum sunt operationes no stre diuersimode eligende. ideo ex principiis purspeculabilibus contingit inferre multas conclusiones simpliciter practicas. Potest tamen dici quod illa prit cipia sunt aliquo modo practica virutualiter. tamen secundum modum communem loquendi sunt simpliciter speculatiua. quia aliter nullum principium esset pure speculatiuum. quia nullum penitus est principium quin aliquo modo possit se habere ad praxim. Unde ex isto. omnis triangulius habet tres inartibus mechanid possunt haberi diuersen notitie practice. Unde etiam inuenitur aliquam do quod scientia practica subalternatur speculatiue scientie sicut musica arithmetice et sic de aliis. quod no esset verum nisi contingeret resoluere conclusiones practicas in principia speculatiua. Quartur scilicet quod iste notitie distinguuntur per conclusiones so tas tanquam per propria sibi. ita scilicet quod neccessario est alia conclusio scita notitia practica. et alia scita notitia speculatiua. patet quia in illa conclusione quae scitur no titia speculatiua nihil ponitur operabile a nob cum notitia speculatiua non sit de operibus nostris. In ililla autem conclusione que scitur notitia practica po nitur aliquid operabile a nobis. vel aliquid importans operabile a nobis. cum notitia practica sit de operibus nostris. hoc est de illis qui significant opera nra. ergo alia est conclusio scita vna scientia: et alia alia Ideo dico quod cum notitia practica sit directiua alicuius praxis. oportet quod semper notitia practica habeat praxim vel significas praxim: vel operabersae a nobis pro obiecto saltem partiali. et cum notitia practica sit respectu alicuius complexi. oportet quod illa notitia sit magis directiua operis quam notitia incon plexa cuiuscumque termini illius complexi. Et quando sic est tunc est notitia practica aliter non. Ex isto sequuntur aliqua. Unum quod de operibus nostris. hoc est de termi nis vel complexis importantibus opera nostra potest esse scia speculatiua. quia de operibus nris possunt aliqua sciri aliqua notitia quae non magis dirigit quam notitia in complexa. sicut si sciam quod dilectio est qualitas. quod est a deo dependens. et sic de aliis. ille enim notitie non magis dirigunt quam notitia inconplexa dilectionis. Et isto modo potest liber de anima contineri sub scientia speculatiua. quamuis quo ad parte magnam sit de operibus nostris. Aliud sequitur quod logica. retho rica. et gramatica sunt vere notitie practice et non speculatiue. quia vere dirigunt intellectum in operationibus suis. quae sunt mediante voluntate in sua ptante. sicut logica dirigit intellectum in sillog sando: discurrendo et sic de aliis.

⁋ Potest tamen distingui de practica. quia quadam est dictatiua. et quedam tantum ostensiua. Prima est illa quae determinate dictat aliquid esse faciendum vel non faciendum. et sic loquitur philosophus. vi. ethicorum et iii de anima. Et isto modo nec logica nec rethorica est practica. nec etiam ars quecumque mechanica. quia nulla istarum dictat quod domus est facienda. sed hoc pertinet ad prudentiam qua scitur quando est facienda et quando non. et quando est operandum et quando non. Secunda notitia practica est tantum ostensiua qui non dictat aliquid fugiendum aut prosequendum. Sed tantum ostendit opusquo fieri potest. virtute cuius notitie si intellectus dictet id est faciendum et voluntas velit. statim potest recte operari. sicut ars edificatoria ondit quod domus componitur ex lignis et lapidibus et ex fundamento tali. et talibus parietibus et tali tecto et sic de aliis. et non dictat quod domus est facienda nec quondo est facienda. sed ad prudentiam pertinet dictare quod tali tempore est facienda. vel sic est agendum vel sic. Et eodem modo logica et alie artes sunt tantum ostensiue et non dictatiue. sunt tamen directiue. habentque tales a tes frequenter: non praxim pro obiecto: sed obiectum praxis. sicut ars edificatoria habet ipsam domum proobiecto et non praxim vel operationem ipsam que est in ptante nostra.

⁋ Sed tunc est hoc vnum dubium. quia secundum praedicta sequeretur quod omnis habitus practicus praeter istas artes esset prudentia. consequens est falsum. et falsitas eius patet qui tunc liber ethicorum esset prudentia. consequens est falsum cum sit de vniversalibus et prudentia de particularibus. consequentia patet qui omnis habitus dictatiuus est prudentia. quia omnis talis ha bitus dictatiuus est cum va ratione actiuus. et per consequens orudentia.

⁋ Ad istud dicit scotus quod diffinitio prudentie debex intelligi de habitum actiuo proximo qualis est habitus acquisitus ex actibus. Unde sicut ars se habet circa factibilia singularia ad habitum experimenta lem. ita circa agibilia se habet scientia moralis ad habitum prudentie quia habitus artum et scientie moralis sunt remoti ad dirigendum: quia vniversales. sed habitus prudentie et exper menti. quia generati sunt ex actibus sunt particulares et propin qui ad dirigendum. Ista expositio est neccsara. alio quin nulla esset scientia practica. quia quaecumque est habitus actiuus vel factiuus.

⁋ Sed istud quantum ad hoc quod dicit quod habitus talis non est proximus ad dirigendum no videtur verum. quia sicut se videtur habere in speculabilibus ita in agibilibus. sed quaecumque habens propositionem vniversalem. sisubsumat quamcumque singularem. statim scitur conclusio. ergo eodem modo habens propositionem vniversalem. quod sic est agendu pro tali tempore et tali loco. et sic secundum alias circumstantias. non oportet nisi quod ondatur aliquid habens tales codito nes. et statim virtute propositionis vniversalis poterit oper rari. Et si dicitur quod ex hoc ipso quod requiritur talis omntensio. non sufficit cognitio vniversalis. hoc non valet. quia etiatm habitus pri dentie quaecumque sine tali ostensione non sufficit. et ita equaliter diriget habitus vniversalis respectu actus. quam uis non respectu omnium. sicut quaecumque alius. Preter ea sicut patet in alia questione ista vniversalia non possunt euidenter cognosci nisi per experientiam. et per consequens prisupponitur experientia. et ita immediate diriget respectu alicuius.

⁋ Ideo dico quod habitus vniversalis aliquis ita poterit perfecte dirigere respectu alicuius actus quantum est ex parte sui. sicut quicumque alius et frequenter potest haberi sine experientia singularium et posito quod posset adhuc perfecte diriget respectu actus. Sed istud videntur contrsa philosophum 1 metaph. vbi vult quod ars potest esse sine experimento. et quod expe ti certius operantur.

⁋ Pro intentone philosophi dico quod dupliciter potest contingere quod exparti certius operantur. ali quando propter exerc tium organorum exteriorum. quia propter talium experientiam et exercitium. aliquando homo acquirit habitum in organis. propter que melius operatur. sicut aliquis addiscens musicam vel artem citharisandi per exercitium actuale melius operabitur quam alius quai forte omnem habitum intellectualem circa vniversalia et circa par ticularia habet meliorem. quia organa alterius propter defectum exercitii non sunt apta. sicut aliquos tantum audiendo cantum et huiusmodi potest acquirere habitum inte ligibilem. et eodem modo contingere potest in medici na et in aliis. ad quorum opera requiruntur opera exterio ra. Aliquando potest hoc contingere. quia exparti habent notitiam aliquorum singularium et aliquorum vniversalium quorum alii non habent euidentem notitiam. Unde expartus in experiendo acquirit notitiam multarum propositionum vniversalium quas alius habere non potest. quamuis expartus ne sciat eas per causam. sed tantum quia et aliud scilicet artifex aliquo modo nouit causam in vniversali vel particulari. sicut aliquando contingit in scientia subalternante. et ideo quia tales propositiones vniversales magis immediate dirigunt quam alie vnversaliores. et ideo exparti certius operantur. Sed tunc est dubium quo artifices habent notitiam euidentem si talia non possunt sciri nisi per experientiam. Respondeo quod sicut in aliis aliqua principia possunt sciri praecise per experientiam. et aliqua sunt principia per se nota. ita in practicis. Aliquando sunt principia per se nota. et aliquando tantum nota per experientiam. De praemis et de conclusionibus se quentibus ex illis habet artifex notitiam euidentem. et similiter studens in morali philosophia sine exercitio. frequin ter tamen talium non habent expertinotitiam euidentem: sed ignorant ea: vel saltem multa eorum. Alia autem sunt principia per experientiam nota. et aliquando illorum habent artifices notitiam euidentem et non exparti. et tamen aliquando notitiam conclusionum quae possunt per experientiam sciri habent exper ti et non artifices. Et ita patet quo possibile est quod artifex sit magis sciens quam exptus. et quod expartus cer tius operetur. et tamen notitia vniversalis non quecumque: sed respectu minmi vniversalis. ita perfecte dirigat respectu alicuius actus. sicut quicumque alius habitus. Et ideo dico quod si aliquis studens in morali philosophia sine omi actu prudentie vel morali posset acquirere notit am omnium propositionum vniversalium quas acquirit alius exercitatus. quod ita perfectum habitu et ita perfecte directiuum haberet ipse sicut alius. sed de facto vel hoc non est possibile vel cum maxima difficultate. et propter istam rationem sicut patebit in tertio. non potest prudentia separari (in acquisitione ipsius) a virtute morali.

⁋ Sed quo tunc distinguuntur scientia moralis et prudentia. Dico quod distinguuntur sicut habitus magis vniversalis et minus vniversalis. quia scientia moralis est de magis vnversalibus et prudentia de minus vniversalibus quae cognoscuntur praecise per etperientiam et non per deductione ex magis vniversalibus Sed quo est tunc prudentia circa particularia. Dico quod est circa particularia in acquirendo de facto et virutaliter: sed de hoc et de multiplicatione prudentie pa tebit in tertio. Ex praedictui respondeo ad formam quaestio nis quod scientia speculatiua et practica distinguunt per fines vel per finem causaliter. quia semper fines vel finis est causa distinctionis istarum scientiarum sicut est causa scientia rum istarum. accipiendo autem finem proprie sed pro illo quod secundum rectam rationem debet esse finis. sic distinguuntur per fines tanquam per aliqua sibi propria. hoc est distinctarum scientiarum sunt distincti tales fines. sed scientie neutro modo distinguuntur per subiecta. sed secundo modo distinguuntur per pbiecta. Ad rationes alterius opinionis patet per dicta Ad primam patet quod scientia speculatiua distinguitur a pra ctica causaliter per finem tanquam per causam. et hoc siue sit idem finis siue alius. sed per distinctum finem secundo modo dictantum distinguitur tanquam per aliquid sibi proprium.

⁋ Ad secundam patet quod scientia speculatiua et practica distinguuntur per pbiecta. hoc est per conclusiones scitas. Ad tertia quod scien speculatiue distinguuntur per seipsas. tamen per principia. sua distinguuntur tanquam per propria. et quantum ad hoc non est simile de principiis respectu conclusionum speculabilium. et de fine respectu eoclusionum practicarum. et hoc maxi me accipiendo finem pro causa finali proprie dicta. Ad auctoritatem aristotel patet prius quod philosophus loquitur de sine qui secundum rectam rationem debet intendi: et tunc scientiam practicam distingui a speculatiua fine non est aliud nisi quod scientia practica habet alium finem talem quam scientia speculatiua. Unde sciendum est quod proprie loquendo ni hil distinguitur ab alio nisi per seiprtet vel per aliquid si bi intrinlecum. quia sicut vnumquodque seipo est vnum et non per aliquod sibi additum. nec per aliquid sibi extrinsecum. ita vnumquodque seipso vel per sibi intrinsecum distinguitur a quocuque distinguitur. tamen dicitur distingui per aliquid ab aliquos quando illud est proprium vni et non potest competere alteri. ita iet quod ex distinctione aliquorum contingit inferre distinctionem aliorum. sicut sequitur. qualitas corporalis et spiritualis distinguuntur. ergo subiecta earum distinguunt et ita non sequitur. albedo et dulcedo distinguuntur ergo subiecta earum distinguuntur. et ita improprie potest dici quod substantia spiritualis distinguitur a subiecta corporea per ilitatem suam. et tamen lac non distinguitur a cigno per alpedinem.

⁋ Ad primum principale patet. quod finis practi ce quae secundum rectam rationem debet intendi est opus natum dirigi per scientiam practicam. non tamen semper tale opus est causa finalis pro prie dcam. Tame pro intentione philosophi sciendum quod finis quae debet ecundum rectam rationem intendi scientie practice non est veritas sicut est finis scientie speculatiue. sed finis vltimus scientie speculatiue est veritas. finis autem vltimus scientie practice non est veritas: sed opus.