Table of Contents
Scriptum in libros sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 2 : Utrum notitia evidens veritatum theologiae sit scientia proprie dicta
Quaestio 3 : Utrum passio scibilis de aliquo scientia proprie dicta differat ab eo realiter
Quaestio 4 : Utrum omnis passio sit demonstrabilis de suo subiecto primo a priori
Quaestio 5 : Utrum in omni demonstratione definitio sit medium demonstrandi
Quaestio 7 : Utrum theologia quae de communi lege habetur a theologis sit scientia proprie dicta
Quaestio 8 : Utrum habitus theologiae sit realiter unus secundum numerum
Quaestio 9 : Utrum Deus sub propria ratione deitatis sit subiectum theologiae
Quaestio 10 : Utrum sola operatio potentiae sensitivae sit praxis
Quaestio 11 : Utrum notitia practica et speculativa distinguantur per fines vel per obiecta
Quaestio 12 : Utrum habitus theologicus sit speculativus vel practicus
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum tantum omni alio a Deo sit utendum
Quaestio 2 : Utrum frui sit actus solius voluntatis
Quaestio 3 : Utrum fruitio sit qualitas realiter distincta a delectatione
Quaestio 4 : Utrum solus Deus sit debitum obiectum fruitionis
Quaestio 5 : Utrum voluntas possit frui essentia non fruendo persona
Quaestio 6 : Utrum voluntas contingenter et libere fruatur fine ultimo
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit omnimoda identitas inter essentiam divinam et perfectiones attributales
Quaestio 2 : Utrum perfectiones attributales sint ipsa divina essentia
Quaestio 3 : Utrum aliquid reale possit distingui secundum rationem ab aliquo reali
Quaestio 4 : Utrum universale sit vera res extra animam
Quaestio 5 : Utrum universale sit vera res realiter distincta ab individuo
Quaestio 6 : Utrum universale sit realiter extra animam, non distinctum realiter ab individuo
Quaestio 8 : Utrum universale et commune univocum sit aliquid reale exsistens alicubi subiective
Quaestio 9 : Utrum aliquod universale sit univocum Deo et creaturae
Quaestio 10 : Utrum sit tantum unus Deus
Quaestio 11 : Utrum cum unitate divina stet pluralitas personarum
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum primum cognitum ab intellectu nostro sit divina essentia
Quaestio 2 : Utrum divina essentia sit a nobis cognoscibilis
Quaestio 3 : Utrum de Deo possimus habere plures conceptus quidditativos
Quaestio 4 : Utrum Deum esset sit per se et naturaliter notum
Quaestio 5 : Utrum universale communissimum sit primum cognitum a nobis
Quaestio 8 : Utrum ens commune sit obiectum primum et adaequatum intellectus nostri
Quaestio 9 : Utrum in omni creatura sit vestigium trinitatis
Quaestio 10 : Utrum creatura rationalis sit imago trinitatis
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum haec sit concedenda: Deus generat Deum
Quaestio 2 : Utrum haec sit concedenda: Deus est Pater et Filius et Spiritus Sanctus
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum essentia divina generet vel generetur
Quaestio 2 : Utrum Filius generetur de substantia Patris
Quaestio 3 : Utrum essentia sit terminus formalis generationis
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum Pater genuit Filium natura vel voluntate
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi in Patre sit aliquid absolutum vel respectivum
Quaestio 3 : Utrum potentia generandi possit communicari Filio a Patre
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum simplicitati divinae repugnat esse in aliquo genere praedicamentali
Quaestio 2 : Utrum aliquod simpliciter simplex possit esse in genere
Quaestio 4 : Utrum genus et differentia importent eandem rem primo
Quaestio 5 : Utrum Deus possit definiri definitione non data per additamentum
Quaestio 7 : Utrum solus Deus sit immutabilis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum Filius vere generetur a Patre
Quaestio 2 : Utrum generatio in divinis sit univoca vel aequivoca
Quaestio 3 : Utrum generatio Filii sit aeterna
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum voluntas sit principium productivum Spiritus Sancti
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus libere producatur
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum Spiritus Sanctus procedat a Patre et Filio
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus posset distingui a Filio si ab eo non procederet
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum Pater et Filius sint unum principium spirans Spiritum Sanctum
Quaestio 3 : Utrum Pater et Filius spirent omnino uniformiter Spiritum Sanctum
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum generatio Filii sit spiratio Spiritus Sancti
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum Spiritui Sancto competat duplex processio
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus detur in propria persona vel tantum secundum dona sua
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum quaelibet persona possit mittere et mitti
Distinctio 16
Quaestio 1 : Utrum divina persona visibiliter mittatur
Distinctio 17
Quaestio 3 : Utrum omni actui meritorio caritas creata praesupponatur
Quaestio 4 : Utrum caritas possit augeri
Quaestio 5 : Utrum caritas praeexsistens remaneat in fine augmentationis
Quaestio 6 : Utrum in augmentatione caritas aliquid realiter differens a priori sibi adveniat
Quaestio 8 : Utrum sit dare summam caritatem cui repugnet augmentari
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum donum dicat proprietatem personalem Spiritus Sancti
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum personae divinae sint secundum magnitudinem perfecte aequales
Quaestio 2 : Utrum quaelibet persona sit in alis per circumincessionem
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum personae divinae sint aequales secundum potentiam
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum haec sit concedenda de virtute sermonis 'Solus Pater est Deus'
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum viator possit aliquod nomen imponere ad distincte significandum divinam essentiam
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum hoc nomen 'persona' sit nomen primae intentionis vel secundae
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum unitas qua Deus dicitur unus sit aliquid additum Deo
Quaestio 2 : Utrum Trinitas personarum sit verus numerus
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum 'persona' in divinis dicatur secundum substantiam vel secundum relationem
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum personae divinae constituantur et distinguantur per relationes originis
Quaestio 3 : Utrum omnes relationes divinae sint constitutivae personarum divinarum
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum in eadem persona sint plures proprietates
Quaestio 2 : Utrum verbum intellectus creati sit vera qualitas subiective producta in mente
Quaestio 3 : Utrum solus Filius sit Verbum
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum innascibilitas sit proprietas constituva Patris
Distinctio 29
Quaestio 1 : Utrum principium dicatur univoce de omnibus illis in Deo de quibus vere praedicatur
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum Deus realiter vel secundum rationem referatur ad creaturam
Quaestio 2 : Utrum respectus extrinsecus advenientes importent res distinctas ad absolutis
Quaestio 4 : Utrum secundum rei veritatem respectus distinguatur a parte rei ab absolutis
Quaestio 5 : Utrum relatio temporalis Dei ad creatum sit relatio realis
Distinctio 31
Quaestio 1 : Utrum identitas, similitudo et aequalitas sint relationes reales in divinis
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum Pater sit sapiens sapienta genita
Quaestio 2 : Utrum Pater et Filius diligant se Spiritu Sancto
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum proprietas divina sit realiter tam essentia quam persona
Distinctio 34
Quaestio 1 : Utrum persona sit realiter divina essentia
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum in Deo sit scientia ex natura rei
Quaestio 2 : Utrum Deus intelligat omnia alia a se distincte
Quaestio 3 : Utrum divina essentia sit primum obiectum intellectus sui
Quaestio 5 : Utrum Deus intelligat omnia alia a se per ideas eorum
Quaestio 6 : Utrum ideae in mente divina sint practicae vel speculativae
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam determinatam et necessariam omnium futurorum contingentium
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum Deus possit scire plura quam scit
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum sit possibile aliquem praedestinatum damnari et praescitum salvari
Distinctio 41
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum Deus possit facere omne possibile fieri a creatura
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum Deus possit facere aliqua quae non facit nec faciet
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum Deus posset facere mundum meliorem isto mundo
Distinctio 45
Quaestio 1 : Utrum voluntas Dei sit cause immediata et prima omnium eorum quae fiunt
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum voluntas divina per quamcumque potentiam creaturae possit impediri
Quaestio 2 : Utrum per rationem naturalem possit probari quod voluntas divina semper impletur
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum Deus possit praecipere malum fieri
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum quaelibet voluntas creata teneatur se conformare divinae voluntati
Liber 2
Quaestio 2 : Utrum creatio passio differat a creatura
Quaestio 3 : Utrum Deus sit prima causa et immediata omnium
Quaestio 4 : Utrum Deus sit agens naturale vel liberum
Quaestio 5 : Utrum Deus sit causa omnium secundum intentionem philosophorum
Quaestio 6 : Utrum contradicat creaturae habere potentiam creandi
Quaestio 7 : Utrum motus sit vera res extra animam differens realiter a mobili et a termino
Quaestio 8 : Utrum duratio angeli differat ab essentia vel exsistentia angeli
Quaestio 9 : Utrum mensura sit semper notior et nobilior mensurato
Quaestio 10 : Utrum tempus habeat esse reale extra animam
Quaestio 11 : Utrum tempus sit mensura angelorum
Quaestio 12 : Utrum angelus intelligat alia a se per essentiam suam vel per species
Quaestio 13 : Utrum angelus superior intelligat per pauciores species quam inferior
Quaestio 14 : Utrum angelus accipiat cognitionem a rebus spiritualibus vel corporalibus
Quaestio 15 : Utrum angelus malus semper sit in actu malo
Quaestio 16 : Utrum angelus possit loqui intellectualiter alteri angelo
Quaestio 17 : Utrum actus rectus et reflexus sint idem realiter aut diversi actus
Quaestio 18 : Utrum in caelo sit materia eiusdem rationis cum materia istorum inferiorum
Quaestio 19 : Utrum creatura aliqua sit cause productionis animalium
Quaestio 20 : Utrum memoria, intellectus et voluntas sint potentiae realiter distinctae
Liber 3
Quaestio 1 : Utrum solus Filius univit sibi naturam humanam in unitate suppositi
Quaestio 2 : Utrum sensibile imprimat speciem suam in medio realiter distinctam ab eo
Quaestio 4 : Utrum potentiae sensitivae differant realiter ab ipsa anima sensitiva et inter se
Quaestio 5 : Utrum in beata Virgine fuerit fomes peccati
Quaestio 6 : Utrum beata Virgo debeat dici parens Christi secundum naturam humanam
Quaestio 7 : Utrum habitus sit qualitas absoluta effectiva actus
Quaestio 8 : Utrum anima Christi habuit summam gratiam possibilem haberi
Quaestio 10 : Utrum haec sit concedenda: Deus factus est homo
Quaestio 11 : Utrum habitus virtuosus sit in parte intellectiva subiective
Quaestio 12 : Utrum omnis habitus virtuosus generetur ex actibus
Liber 4
Quaestio 1 : Utrum sacramenta Novae Legis sint causae effectivae gratiae
Quaestio 2 : Utrum cuilibet digne recipienti Baptismum character imprimatur
Quaestio 4 : Utrum Baptismus tollat omnem culpam
Quaestio 5 : Utrum omnis poena in Baptismo remittatur
Quaestio 6 : Utrum corpus Christi realiter sub speciebus panis contineatur
Quaestio 8 : Utrum substantia panis transubstantietur in corpus Christi
Quaestio 10 : Utrum sine Poenitentia possit deleri peccatum mortale
Quaestio 11 : Utrum cuilibet poenitenti per sacramentum Poenitentiae gratia et virtutes infundantur
Quaestio 12 : Utrum omnes homines resurgent incorruptibiles
Quaestio 13 : Utrum idem homo numero resurget qui prius vixit
Quaestio 6
Questio. vi. UTrum prima no titia intellectus primitate generationis sit notitia intuitiua alicuius singularis.
⁋ Quod non. singulare sub propria ratione singularis non intelligitur. ergo eius notitia in tuitiua non est prima. Antecedens patet per philosophum quia intellectus est vniuersalium. et sensus singularium.
⁋ Ad oppositum dictum est prius quod omnem notitiam vniuersalem singulare praecedit. et quod omnis notitia rei abstractiua presupponit intuitiuam.
⁋ Ad questionem dicitur quod singulare in rebus materialibus intellectus noter directe et primo cognoscere non potest. Cuius ratio est. quia principium singiaritatis in rebus materialibus est materia indiudualis intellectus autem intelligit abstrahendo speciem intelligibilem ab huiusmodi materia. quod autem a materia induiduali abstrahitur est vniversale. ergo intellect directe non est cognoscitiuus nisi vniversalium. Indire cte autem et per quandam reflexionem potest cognoscere singulare. quia etiam postquam species intelligibiles abstraxerit. non potest eas intelligere actu nisi comuertendo se ad fantasmata in quibus species intell gibiles intelligit. vt dicitur. ii de anima
⁋ Aliter ponit eadem conclusio quod scilicet intellectus linea recta non pe test intelligere singulare. sed tantum linea reflexa. per hunc modum. quod primo a singulari in fantasmate abstrahitur vniversale. et est quasi linea recta. puta al a in b. et ab illo vniversali vlterius protenditur in intellectum. vt a be in c. et tunc quando intellectus immutatur ad actum intelligendi. protrahitur quasi linea recta ab a in c. vt sit a be vna linea recta. Deinde postquam intellectus immutatus est ad actum intelligendi ab vniversali existente in fantasmate. actu suo intelligendi terminato in illud vniversale vt in obiectum. protrahi tur quasi quedam linea reflexa a c in b. postquam autem vlterius illam speciem primo intellectam in fantasmate secundum rationem vniversalis intelligit secundum rationem sue designationis et singularitatis quam habet in ipso fantasmate protrahitur quasi quedam linea reflexa a b in a. vt sit totum hoc quasi vna linea reflexa eb a. vtsilineam hanc componamus linee praecedenti. tunc illo erit linea vna circumflexa. complens actum intelli gendi reuertentem in illud a quo incepit. Sic qura dicunt isti quod singulare non intelligitur primo et directe⁋ hec conclusio probatur multipliciter. Primo iet phi. Pueri appellant primo omns homines patres etc. quod non esset verum nisi vniversale esset primo intellectum. Item primo phi. Ule quidem secundum rationem est notius. singulare vo secundum sensum. Et assignat causam dicens. ratio vero vniversalium est. sensus autem singularium. ergo secundum philosophum intellectus non est nisi vniversalium. et hoc intelligendo primo et directe.
⁋ Item consequente. ibidem commen. xlix Comprehensibile ab intellectum est vniversale. et comphensi bile a sensu est particulare.
⁋ Item ii de anima. comme i iest Cognitio vniversalis debet praecedere semper cognitionem propriam. ergo cognito vniversalis est prior omni alia.
⁋ Item consequene. licet. causa diuer sitatis inter sensum et intellectum acquirendo vltimam perfectionem est in hoc quod motor in sensu est extrinsecus. et in intellectu intrinsecus quoniam sensus in actum non mouetur nisi motu qui dicitur comphensio a rebus particularibus sensibilibus. et iste sunt exra animam. intellectus autem mouetur ad vltimam perfe ctionem a rebus vniversalibus. et iste sunt in anima. Ex isti auctoritate patet quod vltima perfectio sensus quae est actus sensus elicitus est respectum particularium. et actus secundus intellectus quem vocat commen. vltimam perfectionem intellectus est respectum vniversalium. ergo illa primo intelligitur
⁋ Item. iii. de anima. commen. v. Intellectus materilis differt a materia prima in hoc quod iste est in pi tentia omns intellectiones formarum vniversalium. Prima autem materia est in potentia omns iste forme sensibiles. Et sequitur. Causa autem propter quam iste intellectus est distinguens et cognoscens. primi autem materia neque distinguens neque cognoscens qui materia prima recipit formas diuersas scilicet in diuiduales. intellectus autem recipit formas vniversales ergo ex ista auctoritate patet quod intellectus non recipit a materia formam indiuidualem sicut materia facit qui tunc non esset distinguens neque cognoscens. Item consemene. ix. Intellectus comphendit formam per se et comprhendit indiuiduum mediante sensu. ergo indiuiduum non est primum apprehensum ab in tellectu.
⁋ Istem comme. commen. x. dicit quod in ment est proportio quae estintentionis ad intentionem. scilicet in diuidualis ad vniversalem. sicut proportio virtutis com prehendentis alteram illarum ad virtutem comphendentem alteram. ergo sicut intellectus non est sensus nec econuerso. ita intentio comphensa ab intelctu non est intentio comprhensa a sensu nec ecomuerso.
⁋ Istem philosophus subidem. et Commen videntur pone re quod indiuduum non intelligitur nisi per lineam spherale: vel reflexam. Item consemene. xxxvi. quidditas intellecti non est quidditas indiuidui singularis. nec spiritualis nec corporalis.
⁋ Preterea philosophus. iii de anima omnia quae sunt quodammodo est anima. aut enim que sunt sunt sensibilia aut intelligibilia. est autem scientia quodammodo sensibilia sensus autem sensibilia. sed si intellectus intelligeret singularia primo. iti esset sensibilia sicut intelligibilia.
⁋ Istem consequentea. Si res essent separate sicut posuit plato non in digeremus intellectu agente. ergo si singularia in telligeremus non indigeremus intellectu agente
⁋ Item prius ordine nature est color quam haec color licet in rerum existentia color non possit seprari a colore singulari. ergo prius ordine nature similitudo hu ius coloris repraesentat colorem quam hunc colorem. ergo prius intelligitur.
⁋ Contra conclusionem principalem istius opinionis argutum est prius et maxime contra primum modum dicendi cum ipsi ponant quod nihil est in rerum natura extra animam nisi singulare.
⁋ Preterea ratio sua non valet. quia non plus intellectus intelligit abstrahendo speciem intelligibilem a materia. quam ab strahendo speciem intelligibilem a forma extra. quia ita repugnat intellectui recipere aliquid tali modo quo est forma sicut repugnat sibi recipere aliquid materialiter.
⁋ Preterea quero de illo abstracto quando intellectus debet intelligere terram vel asinumaut est aliqua vera res extra animam aut tantum ens in anima. Si sit vera res extra animam. sic est il la terra vel illa. ergo est vere singulare. et per consequens vere singulare intelligitur. Si sit tantum ens in anima. aut ergo praecedit actum intelligendi. aut non si non. ergo non est primum intellectum quod iste negat.
⁋ Si dicatur quod illud abstractum est aliquid repraesntatum per speciem intelligibilem praecedente actum intel ligendi.
⁋ Contra. isto modo posset dici quod per speciem sensibilem haberetur vniversale. Probo. quia si per specie intelligibilem repraentaretur aliquid vniversale. aut hoc est. quia illa species est similitudo praecise ipsorum singularium inter se similium. aut quia est aliquid aliud a parte rei cuius illa species est primo similitudo.
⁋ Si dicatur primo modo. sic ipsa species sensibilis est similitudo omnium singula rium. et per consequens ita poterit repraesentare vniversale sicut species intelligibilis. Secundum non potest dari. quia nihil secundum eum est a parte rei nisi singulare.
⁋ Si dicatur quod species sensibilis est praecise similitudo vnius singularis et non alterius. non sic species intelligibilis.
⁋ Contra. quandocunque aliqua sunt similima. quicqud assimila tur vni illorum equaliter assimilatur alteri. sed alique albedines possunt esse vel sunt simillime. ergo species sensibilis equaliter assimilatur vni et alteri. et ita erit vna similitudo vnius sicut alterius. Pre terea. quod dicit quod illud quod abstrahitur a materia indiuiduali est vniuersale. quero quam ab stractionem intelligit. aut scilicet intelligendo vnum non intelligendo aliud. aut intelligendo vnum comune ad multa. Si primo modo. sic est manifeste fltum. quia hec albedo singularissima abstrahi tur a materia indiuiduali. quia hec albedo intelli gitur non intellecta materia.
⁋ Simimiliter sensus isto modo abstrahit a materia. quia sentit hanc albedinem non sentiendo materiam. ergo sentiret et abstraheret vniuersale. Si secundo modo et abstractum tali modo est vniuersale et per se commune ad illa a quibus abstrahitur. sequitur quod nihil intelligit nisi vnum comune ad omns mate rias. et ita vniuersale ad aliquas formas vel ad aliqua composita non intelligeret vel saltem non primo. sed tantum per quandam reflexionem.
⁋ Preterea. quod dicit quod intellectus praecise cognoscit singulare per quandam reflexionem. Contra. aut habet actum distinctum ab actu quo intelligit ipsum vniuersale. aut non. si non. Contra. actus quo intelligit vniuersale precedit actum quo intelligit singula re. per te. ergo est alius. Si sic. quero a quo causatur. aut precise a fantasmate. vel aliquo in parte sensitiua vel a specie intelligibili. vel ab actu auo intelligitur vniversale. Si primo modo. et positum cau sis sufficientibus potest poni effectus. ergo circumscribendo intellectione vniversalis posset poni cognito singularis. et ita non repugnaret intellectui quin notitia singularis esset prima. Si detur secundum et aibil causat nisi quando est. ita quod semper causa et effectus pro aliquo instanti sunt simul. ergo simul essent iste due intentiones: quod alibi negat
⁋ Contra secundum modum ponendi primo. quia tunc sequeretur quod etiam singulare sentitur per lineam reflexam. quia primo pritenditur quedam linea recta: a sensibili ad speciem sensibile. quasi ab a in b. et postea immutatur sensus ad cognoscendum singulare. et reflectitur quasi a b in a. et ita tales reflexiones nihil valent ni si idem esset bis cognitum.
⁋ Preterea. hoc repugnat dictis propriis. quia quando dicit quod a singulari in fantasmate abstrahitur vniversale. et deinde immutatur intelle ctus ad actum intelligendi. postea reflectitur intel ligendo vniversale illud. quaero aut quando abstrahitur vniversale a sin gulari in fantasmate est aliqua immutatio a parte sensus vel intellectus. vel nulla. si nulla. ergo non lus modo abstrahitur quam prius. et ita nulla est ibi ta lis linea recta. cum linea numquam sit sine distinctione partium et punctorum secundum eum. Aut si sit aliqua mutatio. et non a parte sensus. quia tunc vniversale esset in sensu et in parte sensitiua. Similiter quero ad quam formam est talis mutatio in parte sensitiua. et patet inductiue quod nulla potest dari. Si autem sit aliqua mutatio a parte intellectus et non ad actum intelligendi. quia ponis quod ista mutatio sequitur nec per consequens ad habitum. er ad aliquid preuium vtrique et illud vocatur species. ergo vere habens ponere speciem intelligibilem preuiam actui quod tum negas.
⁋ Preterea. quod dicis quod postqua intellectus immutatus est ad actum intelligendi ab vniversali existente in fantasmate. actu suo intelligendi terminato in illud vniversale vt in obiectum. protrahitur quasi quadam linea reflexa. a c in b. Ex isto sequitur quod vniversale nunquam intelligitur nisi per reflexionem. quia mum quam intelligitur vniversale nisi quando sic terminatur actus intel ligendi in illud sicut in obiectum. sed parte quando sic ter minatur actus intelligendi in vniversale sicut in obiectum est quedam linea reflexa. ergo nunquam intelligitur vniversale nisi per lineam reflexam. quod negatur.
⁋ Ideo dico aliter ad questionem. Et primo quod singulare intelligitur. Secundo quod prima notitia singularis est intuitiua. Tertio quod singulare primo intelligitur
⁋ Primum patet. quia si singulare non posset intelligi. aut hoc esst ratione perfectionis intellectus. aut imperfectionis. Noit ratione imperfectionis. quia sensus est imperfectior intel lectu et tamen apprehendit singulare.
⁋ Nec ratione perfe ctionis. quia si sic. aut hoc esset. quia non potest intelligere aliquid ita imperfectum sicut est singulare mi teriale. aut quia non potest immutari ab aliquo materiali. aut quia nihil recipit materialiter. Primum non impedit. quia vniversale abstractum a materialibus non est perfectius ipso singulari. Nec secundum impedit. quia ab eodem potest poni immutari ad cognitionem singularis sicut ad cognitionem vniversalis. si enim immutetur praecise ab intellectu agente ad cognitionem vniversalis. ita potest equae faciliter poni quod immutatur praecise ab intellectu agente ad cognitionem singularis. et si potest determi¬ siari per speciem intelligibilem vel per fantasma ad intelligendum determinate hoc vniversale et non aliud. ita potest poni determinari per speciem intelligibilem et per fantasma ad intelligendum hoc singlare et non illud. sicut etiam post intellectionem vniuersaliter dererminatur ad intelligendum hoc ingulare et non aliud. cum tamen ipsa cognitio illius vniuersalis equaliter respiciat omnia singularia. Nec tertium impedit. tum quia non plus repugnat huic singulari immaterialiter recipi in intellectu quam vniuersali Tum quia cognitio singularis sequens post cognitionem vniversalis recipitur immaterialiter. ergo non repugnat ibi primo recipi immaterialiter.
⁋ Confirmatur. quia vniversale recipitur immaterialiter. quia species intelligibilis vel cognitio per quam recipitur est immaterialis. quia nihil est realiter in intellectu nisi species intelligibilis. vel actus intelligendi vel habitus secundum istos. et secundum communiter loquentes. ergo nihil recipitur in intellectu nisi quia aliquod istorum quod est aliquo modo repraesentatiuum illius recipitur. sicut obiectum dicitur recipi in intellectu. quia actus intelligendi quot est illius obiecti dicitur recipi in intellectu. et per consequens non recipitur immaterialiter in intellectu. nisiqui aliquod illorum est immateriale. sed ipsa cognitio singularis ita poterit esse immaterialis. sicut cognitio vniversalis. ergo propter hoc non repugnat sibi peri mo recipi vel cognosci ab intellectu.
⁋ Confir matur secundo quia non plus repugnat singulari materiali immaterialiter recipi quam vniversali recipi singulariter. sed vniversale recipitur singuiariter in intellectu qui intellectio sua et etiam species intelligibilis per quam recipitur est simpliciter singularis
⁋ Secudum probo. quia notitia singularis aliqua potest esse intuitiua. quia aliter nuila veritas contingens posset euidenter cognosci ab intellectu. sed notitia intuitiua rei non est postetior notitia abstractiua. ergo notitia intuitiua rei ingularis est simpliciter prima.
⁋ Tertium probo quod notitia singularis sensibilis est simpliciter prima in intellectu pro statu isto. ita quod illud idem singulare quod primo sentitur a sensu. illud idem et sub eadem ratione primo intelligitur intuitiue ab intellectu. quia de ratione potentiarum ordinatarum est quod quicqud et sub eadem ratione potest potentia inferior potest et superior. patet quia idem subeadem ratione est sensatum sensu particulari et ymaginatum sensu interiori Similiter idem sub eadem ratione est cognitum a sensu et appetitum a potentia appetitiua ita quod idem sub eadem ratione est cognitum ab intellectu et voli tum a voluntate. ergo illud idem quod est primo sen satum a sensu erit intellectum ab intellectu. et sub oadem ratione
⁋ Si dicitur quod virtus superior potest in illud in quod potest virtus inferior sed emine tiori modo. quia illud quod cognoscit sensus ma terialiter et concrete. quod est cognoscere singula re directe. hoc cognoscit inteliectus immaterialiter et in abstracto. quod est cognoscere vniversale
⁋ Contra. quando cognitum a potentia iuperiori est simplicit imperfectius cognito a potentia inferiori. tunc superior potentia non cognoscit modo eminentiori illud quod cognoscitur a potentia inferiori. sed vniversali est simplicit imperfectius et posterius ipso singi lari. ergo intellectus non cognoscit obiectum sensus modo eminentiori.
⁋ Preterea. sensus non tantum co gnoscit album quod est concretum. sed albedinem. quod secundum philosophum secundo de anima. color est per se visibilis. ergo si cognoscere aliquid in abstracto est cognoscere vniversale. sensus cognosceret vniversale.
⁋ Preterea. cogno scere hanc albedinem que significatur nomine abitracto. non est plus cognoscere vniversale: quam cognoscere hoc album quod signiricatur in nomine concreto. Et ideo il le est absurdus et fatuus modus loquendi. dicere quod cognoscere aliquid concrete est cognoscere singulare. et cognoscere in abstracto est cognoscere vniversale. quia concretum et abstractum sunt coditiones et proprietates vocum vel signorum. vel forte conce ptuum. quorum cognitio non pertinet ad multos ser sus particulares. nisi valde per accidens et non ad omnes. et tamen omnes habent cognoscere singularia Et ideo iste non est intelligibilis modus loquendi. cognoscere aliquid vt significatur nomine concreto et cognoscere idem vt significatur nomine abstracto. niii intelligendo quod contingit aliquid significari vtroque nomine. et hoc praecise pertinet ad intellectum
⁋ Preterea. probatum est prius quod non repugnat singulari intelligi immaterialiter. quia non est impossibile quod cognitio illius singularis sit immaterialis
⁋ Et hoc confirmatur. quia sicut materia indiuidualis repugnat intellectui. ita materia vniversalis quae est communis ad materias indiuiduales istorum generabilium et corruptibilium repugnat intellectui. ergo repu gnat intellectui cognoscere materialiter quocumque istorum modorum. ergo qua ratione singulare materiale non potest primo cognosci ab intelleciu. nec vniversale materiale quod est commune ad materialia singuiaria poterit primo cognosci ab intellectu.
⁋ Ad primu argumentum alterius opinionis dico quod argumentum est contra opinionem omnium. quia probat quod vniversale prius sentitur quam singulare. quia sicut pueri primo appellant omnes viros patres et postea determinant vnum quodque. ita videmus experimentaliter. quod agnus videns ouem sequitur omnem ouem tanquam matrem. et postea discernit hanc ouem ab illa. et sequitur hanc determi natam. ergo quae ratione puer propter hoc cognosceret vniversale ante singulare. eadem ratione agnus primo cognosceret vniversale quam singulare
⁋ Preterea. pueri vt communiter prio appellant omnes viros patres. et sic omnes feminas matres. posterius autem determinant vnumquoque horum. etiam anteque habeant vsum rationis. et per consequens anteque habeant notitiam intellectualem. ergo tantum faciunt talia per notitiam sensitiuam. ergo notitia sensitiua primo esset vniversalis
⁋ Similiter idem experimentum est de furi osis et fatuis et aliis carentibus vsu rationis. quod eodem modo procedunt in tali cognitione sicut pueri et tamen non cognoscunt vniversale. Similiter idem patet de habentibus notitiam intellectualem tam vniuersalis quam singularis. quia frequenter aliquis intelligens hominem in communi. et post intelligendo hunc hominem siue per reflexionem. siue alio modo non curo modo vocat multos homines eodem nomine. posterius autem determinat vnum ob ab alio. et tamen tunc cognoscit singulare. ergo causa istius diuersitatis non est. quia primo intelligit vniversale et postea singulare. sed aliqua alia erit causa.
⁋ Ideo dico quod primo intelligitur singulare sicut primo sentitur singulare. tamen aliqua cognitio singularis tam sensitiua quam intellectiua siue partialiter siue totaliter est sufficies ad discernem dum apphensum ab alio.
⁋ Et aliqua non est sufficiens ad disernendum. nisi forte a paucis. et aliquando vna res potest discerni a paucioribus et alia a pluribus. Uerbi gratia. Agnus per notitiam sensi tiuam discernit ouem a lupo et a boue et asino. et tamen non discernit hanc ouem ab illa. Similiter aliquando statim discernit ouem albam a nigra. et tamen vnam ouem albam non discernit ab alia oue alba. et tam dem vltimo discernit matrem ab omni alia. Sminia illa nobis innotescunt per effectus. quia videmus quod agnus primo sequitur omnem ouem et non bouem nec asinum. postea quod sequitur omnem ouem talis vel talis conloris. postea quod sequitur ouem hanc determinatam. hoc autem non contigeret nisi variaretur ipsius cognitio sensitiua. cum cognitio sensitiua sit principium motus progressiui in talibus. Et ratio huius est. quia potentia apphensiua creata non potest discernere vnam ab alia. nisi propter aliquam dissimilitudinem ali quorum dissimilium apprehensorum. siue sit dissimilitudo in qualitatibus siue in figuris. siue in situ in ter aliqua talia inter quae est talis dissimilitudo. Et ideo quia non statim cognoscit distincte omnia talia non potest statim discernere vnum ab alio. Similiter quamuis aliquando habeat distinctam notitiam de vno singulari. tamen de alio singulari quo debet primum singulare discernere non habet distinctam notitiam et ideo poterit esse tanta similitudo multis inter illa quod notitia distincta vnius et notitia confusa. alterius non est sufficiens ad discernendum vnum singulare ab alio. et tamen semper cognoscitur singulare. Qualiter autem notitia ista differt a notitia ap prehensiua. vel an sit eadem simpliciter alias patebit
⁋ Si dicatur quod hoc est contrsi processum philosophid st phpi. quae dicit quod nobis manifestissima sunt et certa confusa magis.
⁋ Secundo dicit quod ex vniversalibus in singulare oportet deuenire. Similiter ad hoc videtur esse ratio sua. Uidetur enim sic arguere. sicut totum se habet ad sensum. ita vniversale est quoddam totum se habens ad intellectum. sed totum est notius secundum sensum. ergo vniversale secundum intellectum. Similiter commem. consemene. x. dicit quod oportet nos procedere de rebus vniversalibus ad particulares Similiter ibidem. necesse est vt vniversale intelligibil vniversaliter sit notius particulari quod est sub illo.
⁋ Ad ista dico quod equiuocatio est de communibus. et similiter est equiuocatio de notitia magis vniversalis.
⁋ Unde dico quod comuneest duplex. Quoddam est commune per praedicatio ¬ nem essentialem. quia scilicet de pluribus predicatur in quid et per se primo modo quam aliud. et isto modo animal est communius quod homo. et corpus quam animal. Aliud est com munius non per praedicationem in quid et per se primo modo. sed per praedicationem denominatiua et quasi per se secundo modo. et isto modo motus localis est quid communius quam color vel coloratum. quia in pluribus inuenitur motus localis quam color. quia omne coloratum potest moueri localiter. et non omne mobile localiter est coloratum Sic etiam potest dici quod lucidum est communius quam coloratum. quia in pluribus inuenitur. Similiter equiuocatio est de notitia vniversalioris. quialque dam est notitia complexa et quedam incomplexa.
⁋ Similiter aliquod incomplexum esse prius notum alio. potest intelligi dupliciter. vel quia hoc potest esse prius notum. quia est potentia propinqua ad notitiam alteri us. vel quia necessario est notum ante notitiam alte rius. ita quod sequatur. aliquid est notum. ergo hoc es notum et non ecouerso.
⁋ Per hoc respondendo ad argumenta dico quod intentio philosophi et commen. ibidem est dare ordinem libri phi. ad alios libros naturales qui scilicet illa complexa de quibus tractatur in libro phi sicorum sunt de vniversalibus vel primo modo vel secundo modo. et talia vniversalia sunt prius nota. quamuis sint ali qua propria. et hoc loquendo de prius noto primo modo et ideo vt in pluribus et communitati hominium sunt facilius nota. et ideo quia in tradendo scientiam aliquam. procedendum est eo ordine quo communitas auditorum facilius et melius potest eam addiscere. Ideo. in scientia naturali incipiendum est ordine doctrine ab vniversalioribus tam primo modo quam secundo quamuis ali quibus vel forte multis aliqua particularia sunt faciliora et notiora quam magis vniversalia. Uerbi gratia. quicumque potest apprehendere aliquid sensibile potest habere aliquam notitiam de motu. quia congnitio cuiuscumque sensibilis sufficit ad notitiam motus. Similiter cognitio albediins et nigredinis sufficit ad notitiam coloris. vniversaliter quaecumque due species coloris sufficiunt ad notitiam coloris. et ita quaecumque apprehendit aliquas duas species coloris est in potentia propinqua ad habendum notitiam de colore. et tamen a multis potest haberi notitia coloris. sine potentia propinqua ad notitiam istarum specierum determinatarum vel illarum. sicut patet in aliis. quia omnes homines habent notitiam de animali et de proprie tatibus animali communibus. et tamen de multis animalibus non habent potentiam propinquam vt co gnoscant ea. Sicut homines in vna praecise regione morantes nullam notitiam scientificam possunt habere de animalibus que praecise inueniuntur in alia regione et ita est de aliis in alia regione respectu anima ium que praecise inueniuntur in ista regione. et illa communitas hominium potest habere notitiam proprie tatum animalis. et tamen nullus vel cum maxima difficultate potest habere notitiam propriam de multi animalibus speciealibus. er tamen vnus homo vel plures ita faciliter possunt scire proprietates alicuius speciei animalis. cuius indiuidua et actus eorum tota die vident sicut possunt habere notitiam de aniali et de suis communibus proprietatibus. Patet enim quod homo ita potest habere notitiam alicuius determinati animalis quantum ad multa sibi propria. sicut quantum ad communia animali. et ideo scientia ista quae est de vniuersalibus siue vno modo siue alio. quantum ad multa est facilior communitati quam scientia specialium. et tamen vtraque notitia incipit a notitia singularium. sed notitia vniuersalium in diuersis hominibus incipit a notitia diuersorum singularium. sicut studentium in ale mania. notitia vniuersalium incipit a notitia sin gularium que ibi inueniuntur. et forte multa eorum non inueniuntur in italia. et econuerso est de studente in italia vel francia. et sic de aliis regionibus sed notitia de homine vel de asino oportet quod incipiat a notitia singularium speciei humane vel asimine. et multi possunt attingere ad notitiam scientificam proprietatum animalis qui non possunt attingere ad notitiam proprietatum specialium leonis vel vrsiet sic de aliis. Et ideo ordine doctrine quantum ad communitatem homnim prius incipiendum est a notitia animalis et suarum proprietatum. quam a notitia leonis vel vrsi. et sic de aliis. et tamen in quolibet homine notitia cuiuscumque vniversalis praesupponit notitiam alicuius singulatis vel aliquorum singularium. sed in diuer sis hominibus aliquando non precedunt notitie eorundem singularium sed diuersorum. quamuis vniversale principium scitum sit idem. Et hec est intentio Commen. comen. v. primi phi. vbi dicit sic. Indiuiduum compositum licet non sit principium in doctrina demonstratiua. tamen est principium acquisitionis vniversalis quod est principium doctrine demonstratiue. quia complexum de singulari non est principium demonstrandi. et tamen sine illo non pos set haberi demonstratio. et ita semper notitia singularis praesupponitur quamuis notitia diuersorum in diuersis. Dico ergo ad primam auctoritatem quod sicut patet per Commen. per consusa intelligit composita et hoc siue sint composita proprie ex partibus essentialibus realiter distinctis facientibus vnum. siue sint com posita illo modo quo diffinitum ex partibus dis sinientibus siue illo modo quo vniversale componitur ex sunis contentis. quos tres modos compositionis ponit commnen. consequene. v. quamuis tamen primus modus compositio nis sit proprie compositio. et duo alii sunt modi compositonis tantum metaphorice loquendo. et de talibus confusis dico quod sunt notiora et certa magis primo modo loquendo de notiore et hoc loquendo vel de notitia complexa vel incomplexa. non tamen oportet quod sint notiora secundo modo quia possibile est quod prima apprehensio etiam sensitiua sit distincta respectu partium distincte et non tantum respectu totius confuse
⁋ Ad secundam auctoritate dico quod similiter oportet ex vniversalibus in singularia prouenire. quia vniversalia facilius cognoscuntur modo exposito. et hoc dupliciter. quia facilius cogno scuntur proprietates vniversales de vniversalibus. quam eedem proprie tates vniversales de contentis sub illis vniversalibus. Similiter facilius cognoscuntur proprietates vniversales de vniversalibus quam proprietates proprie de contentis. et hoc modo ex posito. et frequenter notitia proprietatum vniversalium de vniversalibus. iuuat ad notitiam proprietatum de contentis sub illis vniversalibus.
⁋ Ad tertiam auctoritate dico per idem quod sicut totum secundum sensum est notius. quia pauciora sufficiunt ad notitiam totius vt totum discernatur ab alio toto. quam ad discernendum vnam partem vnius ab alia. sicut aliquando minor propinquatas sufficit. et sic est de quibusdam aliis. ita est de vniversalioribus quod multa sunt quae diuisim sufficiunt ad notitiam vniversalioris et tamen non sufficiunt. vel nulla vel aliqua ad notitiam minus vniversalis.
⁋ Per praedicta respondeo ad omnes aucto ritates consequense. quod intelligit quod vniversalia a communitate facilius cognoscuntur.
⁋ Ad secundum dico quod vniversale est notius secundum rationem. quia sola ratio potest apprehendere vniversale et nullo modo sensus. sed singulare est notius apud sensum. quia singulare prius cognoscitur a sensu quam ab intellectu et hoc intelligendo de singulari sensibili. quia secus est de singulari praecise intelligibium li de quo dictum est in prima quaone prologi.
⁋ Per idem ad aliud concedo quod vniversale est comprehesibil est ab intellectu et singulare a sensu. et cum hoc stat quod non tantum vniversale sit comphensibile ab intellectu. sed et singulare.
⁋ Propter quod aduertendum quod philosophus et consequenie. frequenter dicunt quod sensus est particularium. et intellectus vniversalium. vt innuant differentia inter sensum et intellectum. Nunc autem ita est quod ita contingit ar guere intellectum differre a sensu. si sensus sit pri cise apphensiuus singularium et intellectus sit apprer hensiuus et singularium et vniversalium. sicut si intellectus esset praecise apphensiuus vniversalium et non singu larium. sicut sensus est singularium non vniversalium.
⁋ Ad aliud dico quod Commetator intelligit de vltima perfectione intellectus que est notitia complexa et verum est quod illa non est immediate a motore extrinseco. sed est immediate a motore intrinseco. quia ad istam notitiam causandam concurrunt praecise immediate notitia incomplexa terminorum. vel formatio pro positionis. vel habitus intelligibilis acquisitus et actibus praecedentibus que omnia sunt intrinseca. vel etiam potest concurrere notitia alicuius completi que etiam erit in intellectu. Unde dicit consmen. ibidem causam esse istius depositionis in nobis. in scientia sensibilium est eadem causa in esse solum in sen sibilibus ipsis. Et similiter est intelligendum quod dispo sitio existens in nobis in scientia vniuersalium est in nobis. quia est in virtute rationali.
⁋ Ex qua auctoritate patet quod intelligit de scientia quae est notitia conplexa. vel si intelligat tam de perfectione complexa quam incomplexa. patet quod non intelligit vniversaliter de omni notitia inconplexa. sed tantum de illa quae potest habe ri in abidentia intelligibilis. quandocunque scilicet placet voluntati. Unde dicit ibi. mouentia virtute rationa nalem sunt intra animam et habita a nobis semper in actu. ideo homo in eis potest intelligere cum voluerit. et ita patet quod non intelligit de notitia intuitiua singularis. quia illam non potest habere cum voluerit. sed requiritur existentia rei quae debet cognosci.
⁋ Et si dicatur quod ipse intelligit quod solum intentiones vniuersales possunt mouere intellectum. et per consequens iste sole primo intelliguntur. quia dicit sic. intellectus mouetur ad vltimam perfectio nem a rebus vniversalibus et illa sunt in anima. Respon sio quod per vniversalia intelligit habitus de vniversalibus. quae mo uent ad vltimam perfectionem ad notitiam scientificam que est de solis vniversalibus. que notitie. incom plexe mouent intellectum ad scientiam propositionum vni uersalium. Nec est ista intentio extorta. sed satis posset probari per philosophum et consmen. in diuersis locis. quia satis videtur esse de intentione eorum quod nihil reale est in anima. nisi vel habitus. vel actus. vel passio vel si secundum aliquos ponatur species. non plus poterit species dici vniversalis quam actus vel habitus. ergo sicut dicit
⁋ Commen. vniversale est in anima et mouet et nihil mo uet nisi reale. oportet quod illud vniversale quod hic nominatisit actus vel habitus. passio vel species si ponatur species. et eque bene poterit dici quod habitus sit vniversale sicut quod species et sic intelligit Commen. commen. lix vbi dicit quod mouens scientem de prima perfectione in secundam. est aliquid compulatum cum anima compulatio. ne in esse. Ex quo patet quod illud quod mouet animam ad actum secundum est aliquid reale existens in anima et sicut patet in eodem commen. ipse intelligit de actu secundo qui est notitia scientifica. ad quam mouet ipse habitus. et tamen postea dicit. quod illa quae mouent vniversalia sunt. ergo non est inconuenies dicere quod iste per vniversalia intelligit habitus intellectuales. et ita etiam per vniversalia potest intelligere quosdam actus quorum vtrique possunt dici vniversales. quia sunt respecium obiectorum vniversalium. Ad aliud dico quod Commen. per formas in diuiduales intelligit formas eiusdem rationis cum formis existentibus in ipsis sensibilibus. et ideo ma teria. quia recipit tales formas non est distinguensneque cognoscens. et ideo non potest recipere formas vniversales. nec subiectiue et proprie. nec improprie et ob iectiue. Si dicatur secundum Comme. consemtenem. vi. quod virtus rationalis distinguit intentiones vniversales non indiuiduales. Dico quod hoc est intelligendum praecise quia non distinguunt intellectiones vniversales praecise sed et vniversales et indinduales.
⁋ Ad aliud dico quod intentio Commen. ibidennon est dicere quo intellectus intelligit singulare et vniuersale diuersimode. sed quomodo intellectus diuersimode intelligit indiuiduum et formam substantialem indiuidui. Unde dicit ibidem hoc indiuiduum est aliquid et intentio per quam hoc indiuiduum est ens scilicet quidditas et forma eius est aliud. Et sequitur. quod hoc accidit in omnibus composi tis ex materia et forma. sed non in omnibus ad excipiendum res absiractas et vniversaliter res simplices et non compositas. sed nunc est ita quod in rebus sim plicibus inuenitur singulare et vniversale. et magis commune et minus commune. sicut patet in mathematicis. de quibus intelligit Commen. et in aliis actibus et substantiis simplicibus. ergo patet quod intentionis sue est dicere quomodo diuersimode intellectus intelligit indiuiduum compositum ex materia et forma. et ipsam formam que est pars sua. et ita est singularis sicut ipsum indiuiduum. Ideo dico quod intentio philosophi. et Commen. est loqui de duobus obiectis ap prehensibilibus ab eadem potentia. quorum vnum regulariter potest perfecte apprehendi ab illa poten tia. et aliud non potest etiam sufficienter approxima to. quantum est ex parte sua. nisi aliud concurrat praeter ista quae sunt sufficientia ad primam apphensionem alterius obiecti. vel apphensio vnius ne cessario praesupponit apprehensionem alterius. quod nec est pars sua. nec econuerso. Exemplum primi est de sensu communi qui potest in diuersa obiecta diuersorum sensuum particularium. et tamen potest aliquando in vnum obiectum vnius sensus et non in aliud propter defectum alterius sensus. et ideo oportet neccessario quod sensus communis feratur in illa obiecta per diuersas potentias. ita quod diuersas virtutes dicat adiuersas potentias. vel quod feratur in ea per diuersas dispones. Et hoc potest intelligi dupliciter. vel quod illa diuersa dispositio sit diuersus. actus cognoscendi. ita quod habeat diuersos actus cognoscendi. respectu illorum a diuersis causatos. vel quod illa diuersa dispositio sit aliquid aliud praeter obiectum cognoscendum et potentiam cognoscendam. Uerbigratia. sensus communis cognoscedo vnum obiectum non est sufficiens ad cognoscendum aliud obiectum etiam quantumcumque aliud obiectum sit in se sufficiens et approximatum omni approximatone requisita a parte obiecti. Sed praeter ista requiritur actus cognoscendi sensus particularis. qui nec est obie ctum nec potentia cognoscens que habet cognoscere alietatem istorum obiectorum. et tunc quando dicit commem. quod cognoscit aliqua virtute vel per dispo¬ sitionem diuersam. lvper non dicit circumstantiam alicuius informantis illam potentiam vel alicuius existentis in ea. sed magis dicit circumstantiam cause extrinsece. Et ita dicit Comme. quod dispo sitio diuersa est per quam intelligit. quemadmodum sensus communis aprehedit alietatem inter sensibilia per disponem diuersam scilicet per sensus particulares. hoc est per actus cognoscendi iporum sensuum particularium. qui sunt vere cause efficientes actus illiur sensus communis. per istam propositionem omne absolutum necessario requisitum ad esse alicuius habet rationem cause respectu illius in aliquo genere cause. vel est causa cause. Et de ista diuersa dispone intelligit Comme. et philosophus. et non de prima. nisi quando praesupponit istam secundam. Exemplum secundi est de vniuersali et singulari sensibili. quia sicut frequenter dictum est. nec vniversale est de essentia singularis nec econuer so. et tamen vniversale non potest intelligi nisi presupposita cognitione singularis sensitiua. et ideo intelligit vniversale et singulare et alietatem inter illa per aliam virtutem vel disponem diuersam. et illa dispositio diuersa est sensus et actus cognoscendi sensus per quem intelligit singulare sensibile et per seipsum intelligit vniversale. et eodem modo est de indiuiduo et de forma quae est pars eius substantialis. quia forma substantialis nullo modo potest cognosci. nisi praesumposi ta notitia singularis. quod tamen indiuiduum non est pars forme. ideo necesse est quod intellectus compr hendat ista. vel per diuersas virtutes. vel per dispon sitionem diuersam. et illa dispositio diuersa erit: actus sentiendi. per quem tanquam per causam respicientem illud idem pro obiecto intellectus intelligit ipsum indiuiduum. et postea per seipsum nullo alio actu co gnoscendi respectu illius forme concurrente cognoscit ipsam formam. Et hoc expresse innuit commem. dicens sic. Cum determinatum suerit quod entia sen sibilia diuiduntur in duplex esse. scilicet in hoc singulare et in suam formam. necesse est vt virtus experimentatiua s comphensiua comprehendat ea. aut per duas virtutes aut per vnam. sed duabus disponnibus diuersis. Cum duabus autem virtutibus erit cum com prehenderit vtrumque istorum per se scilicet formam singula rem et indiuiduum singulare per vnam vero virtutem et dispositionem diuersam erit. quando compraehenderit alietatem que est inter has duas intentiones. Et sequitur. Comprehendit enim semper intellectus formam per se. et comprehendit indiuiduum mediante sensu. ergo per illam disponnem diuersam intelligit ipsum actum sentiendi. per quam tanquam per causam efficietem intelligit ipsum indiuiduum et hoc est intelligendi de prima apphensione ipsius indiuidui sensibilis
⁋ Si dicatur quod hec auctoritatas est ad oppositum. primo qui dicit quod sensibile diuiditur in duplex esse. scilice in singulare et suam formam. sed nihil diuiditur in seipsum ergo per singulare et suam formam non intelligit totum in diuiduum et suam partem. sed intelligit vniversale et ingula
⁋ Preterea dicit quod quando comprehendit vtrumque istorum per se. tunc comprehendit ea duabus virtutibus. sed certum est quod comprehendit formam per intellectum. ergo quando con prehendit per seipsum singulare comprehendit ipsum pre cise per sensum. et per consequens non comprehendit singulare ante vniversale vel ante formam. sed iste videtur esse processus quod primo anima comprhendit singulare per sensum. et postea vniversale per intellectum et deinde comphendit per intellectum alietatem inter singulare et suam formam vel vniversale. Unde dicit consequene. necesse est vt anima compr hendat has duas intentiones per virtutem diuersam et comprhendit alietatem esse per vnicam virtutem.
⁋ Ad primum istorum dico quod ista sensibilia non proprie diuiduntur in tale duplex esse. sed intelligit quod entia sensibilia sunt quedam singularia et non tantum sunt singularia sed etiam habent formam substantialem et accidentia sensibilia per se. per que intelligit ipsam materiam. vel potius per indiuiduum et per materiam intelligit consequentie. et etiam philosophus ipsamet accidentia sensibilia. et tunc intelligendum est quod entia intelligibilia quae sunt vere indiuidua et singularia in genere substantiaehabent ad cidentia per se sensibilia. propter quae ipsa subiecta dicuntur sentiri. saltem per accidens et habent formas substam tiales et ille forme substantiales non possunt cognosci nisipraesupposita notitia sensibilis inquantum sensibile est. et tamen neutrum est pars alterius. nec essentiale alteri. Et ideo necesse est quod anima comprehendat has duas intentiones. vel per duas virtutes vel per dispositionem diuersam modo exposito. Et quod ista sit eorum intentio videtur sa tis euidens. quia nisi loquantur de perse sensibili nihil valet ad propositum eorum loqui de sensu. Similiter ipsa materia substantialis non plus est sensibilis quam for ma substantialis. ergo non cognoscitur sensu. nec fac ad notitiam forme. sed magis econuerso. Similiter hoc dicit philosophus. quia dicit quod sensitiuo calidum et frigidum iudicat super anima. quorum ratio quidem est caro. ergo intelligit de per se sensibilibus.
⁋ Si dicatur quod philosophus vult quod illa forma quam iudicat intellectus est hoc in hoc. ergo per illa duo opposita obiecta. quorum alietas debet apprehendi ab intellectu intelligit sormam et illud in quo est forma. sed forma non est in accidentibus sed in materia substantiali.
⁋ Respondeo quod loquitur de forma substantiali quae vere est in materia substantiali. sed praeter illam materiam sunt accidentia per se sensibilia a sensu. quorum cognitio praesupponitur cognitioni ipsius forme substantialis. et inter illa primo iudicat intellectus alietatem. Et si diceretur quod omnia accidentia sensibilia sunt in forma sicut in subiecto primo. tunc propter hec per materiam intelligeret ipsa accidentia ipsius materie quae sunt per se sensibilia.
⁋ Ad secundum dico quod commen. intelligit de primis cognitionibus ipsorum sensibilium et ipsius forme. quia quando anima primo comprehendit sensibile singula re. comprehendit illud per sensum et postea comprehendit formam per intellectum. Sed quando comprehendit alie tatem. tunc necessario iudicat per vnam virtutem. quia sola vna virtus est iudicatiua illius alietatis. quia sola vna virtus comprehendit vtrumque extremum illiualietatis. scilicet intellectus et non sensus. et ideo non est talis processus. quod primo singulare sentitur. et postea intelligitur forma. et tertio iudicatur alietas esse in ter illa. quia omnis virtus cognitiua alietatis inter aliqua. ita praesupponit notitiam vnius sicut alterius. et ita est cognitiua vnius sicut alterius. ergo si intellectus non iudicaret alietatem inter sensibile. et formam nisi praesupposita notitia forme. oportet quod eodem modo praesupponat notitiam ipsius singularis.
⁋ Similit qua ratione intellectus posset iudicare il lam alietatem inter vniversale et singulare. quia habet notitiam forme. eadem ratione sensus posset iudicare illam alie tatem. quia habet notitiam alterius extremi. quod est manifeste falsum.
⁋ Est ergo iste processus quod sensus primo sentit singulare sensibile. Secundo intel lectus intelligit illud idem singulare sensibile.
⁋ Quarto iudicat inter illa. quia preco gnouit vtruque. sensus autem: quia non precognoscit vtrumque sed alterum tantum. ideo non iudicat illam alietatem. Ad aliud principale dico quod proportio est quantum ad aliqua. quia sicut sensus non est intellectus. nec econuerso. ita intentio vniuersalis non est particu. laris. nec econuerso in multis aliis est dissimile.
⁋ Ad aliud dico quod magis est intentio philosophi et commenquod vniversale intelligatur et similiter forma linea spherali vel reflexa quam singulare. de philosopho patet. quia dicit sicut sensiti uo ei calidum et frigidu iudicat super anima quorum rati quedam est caro huiusmodi intelligit de cognitione sen sibilis extra. in cuius materia est forma de notitia illius forme vel vniuersalis. alio autem aut etiam abstractiue. aut sicut circumflexa se habi ad seipsam. cum extensa fuerit carnis esse discernit ergo vult quod quando iudicat vel discernit carnis esse lec facit quasi linea circumflexa. Similiter de commentatore hoc patet quai dicit. neccess est vt forma experimentetur per aliam virtutem a specie a sensu. et hoc erit ex hac virtute aut per disponem sphericalem linee et recte. scicie cum intellexerit formam primam existentem in hac re singulari. aut disponem secundum similitudinem linee spheri calis. scilicet quando fuerit reuersa. querendo intelligere et quidditatem illius formare. Deinde quidditatem illius quidditatis. et hoc erit cum inuenit quidditate in quidditate. et non cessabit quousque perueniat ad simplicem quidditatem in illa re. ergo patet manifeste quod vult intellectum intelligere tali linea spherica li. quando intelligit illud obiectum quod non est obiectum sensus. Unde immediate ante illam auctoritatem dicit determinatum est quod comprhensum virtuturs ymaginatiue et sensibilis idem est. Deinde dicit similiter philosophus et experimentatur per aliud etc. Ex quo patet quod in litter sequenti loquitur de obiecto intellectus quod non est obiectum sensus. et illi attribuunt intelligi aliqua et linea sphericali. Ex ergo ista eorum intentio. quod intellectus primo intelligit singulare scilicet illud idem quod primo est sensatum a sensu dicente Commentatore co mento. xxxix. intentio intellecta eadem est cum re quan sensus comprehendit cum sensato. et sic intelligendum est commune dictum Commentatoris et philosophi. quod sicut sensi bilia ad sensum. sic fantasmata ad intellectum vocans fantasmata sicut patebit in secundo ipsamet singularia sensibilia fantasiata. et sic sensibilia sunt primo apprehensa ab intellectu et habita ista apprehensione rei singularis intellectus quasi linea recta abstrahit et intelligit vnum conceptum communen quidditatiuum. non quia sit de quidditate rei sed iudicat quidditatem et est hic quasi linea recta. quia non aliquidem bis intellectum. postea inuestigando inquirit an il lud singulare sensibile. vel in quo est illud singu lere sicut accidens in subiecto habeat aliquam forma substantialem. et concludit quod sic. quasi linea reflexa quia iam illud idem quod primo fuit cognitum. est modo secundo co gnitum in ista notitia complexa. et ita quasi intellectus redit ad illud idem quod primo intellexerit. postea adhuc inquirit intellectus an illa forma sit simplex an composita. et si substantia composita adhuc inqua rit de forma sua. et sic quinousque perueniat ad formam simplicem et quidditatem simplice quia consemenem. in isto con nento. et commento praecedente. per quidditatem. formam in mam intelligit substantialem seu essentialem. quae est pars rei. es haoc idem intelligit in. vii. meth. in diuersis commenter. Uerbi gratia. Intectus intelligit primo hanc albedi nem primo sensatam. et similiter hunc colorem. et sic de aliis accidentibus hominis postea abstrahit multos concoptussicut conceptum entis conceptum qualitatis et habet multos conceptus connotatiuos. sicut dependere esse in alio sub stare alii. et sic de aliis multis deinde incipit inquan rere. an homo componatur ex materia et forma et concludit quod sic. et quod est in homine aliqua forma vel quidditas in formans materiam. et ita illud idem intelligit quod prius. postea inquirit vtrum illa forma informans materiam sit simplex et vnica. vel habeat quidditatem hoc est formam. et si inueniat quod in illa forma vel quiddita te est quidditas vel forma. puta quod circumscribendo manm primam adhuc in residuo est vna anima informan corporeitatem si sint tamlaes secunde forme. adhuc inquarit an illa anima contieat duas. quarum vna sit in alia. puta quod adhuc est anima intellectiva in sensitiva vel in aliqua alia. quirit sic continue procedendo quousque perueniat ad quid ditatem et formam simplicem quae praecise est in materia extendendo nome materie ad formam substantialeium suscipientem aliam formam substantialem et non est receptiua alicuius alterius forme. nec coponitur ex diuersis et hoc est quod dicit commentator quod primo intelligit qauidditatem carnis. hoc est intelligendum post primam comprehensionem que est respectu eiusdem respecum cuius est isensus et intelligit quidditatem carnis non in se sed in conceptu communi. vel proprio composito vel connotatiuo. Deinde quarit intelligere quidditatem illius quidditatis. et hoc erit dum inueniat quidditatem in quidditate. et no cessabit quousque perueniat ad formam simplicem Et ita dico quod per quidditatem intelligit formam est vere est pars rei que intelligitur non in se pro sta tum isto sed in aliquo conceptu.
⁋ Ad aliud dico quod anima potest dici quoddammodo omnia per intellectum. sed non praecise. quia est quoddammodo sensibilia non tantum per intellectum sed etiam per sensum. Similiter dico quod fre quenter philosophus accipit intellectum pro scientia quae praecise est vniversalium. et etiam frequenter expremit ipsum nomine scientie.
⁋ Ad aliud dico quod duplici de ca ponitur in tellectus agens. ponitur enim vt sit causa effectiua intellectionis cuiuscumque. quia sicut teneo intellectus agens nullo modo distinguitur ab intellectu possi bili. sed idem intellectus habet diuersas denominationes. ponitur etiam intellectus agens non tantum vt cau set intentionem. sed etiam vt causet aliquomodo improprie ipsua vniversalia abstracta: illo modo quo habent cau sari sed hoc non est realiter. nisi causando intentio nem talium abstractorum. secundum vnam opinionem. modo dico quod si quidditates essent separate sicut ponit pla to. non indigeremus intellectu agente propter istam secundam causam. indigeremus tamen propter primam causam
On this page