Quaestio 1

Dist. xxxviii. quaestio vnica. CIrca distinctionem trigesimamoctauam quaero.

⁋ Utrum deus habeat scientiam determinatam et ne cessariam omnium futurorum con tingentium

⁋ Qod non. quia illud quod non est in se determinate: verum nulli est determinate verum. sed futurum contingens non est deter ninate verum. ergo etc. et per consequens non determinate verum deo. Tunc arguo. illud quod non est deter minate verum non scitur a deo scientia determinata. sed futurum contingens est huiusmodi vt ostensum est hic. ergo.

⁋ Preterea quod non habeat scientiam necessariam videtur. quia si habeat scientiam necessariam de aliquo fu turo contingente. sit illud a. tunc arguo. deus habet scientiam necessariam de a. ergo hec est necessaria. deus scit a. et vltra. ergo hec est necessaria. a est ve rum. sed si hec sit necessaria. a est verum. a non est contingens. et per consequens non est futurum contingens. quod est contra positum

⁋ Ad oppositum. omnia sunt nu da et aperta oculis eius. ergo omnia sunt scita a deo. sed nihil scitur nisi scientia determinata. ergo deus habet scientiam determinatam de omnibus

⁋ Item quod habeat scientiam necessariam videtur. qui in deo est vnica scientia. ergo eadem est scientia dei necessariorum et contingentium. sed scientia dei necessariorum est necessaria. ergo scientia dei contingentium futurorum est necessaria. et per conse quens deus habet scientiam necessariam de con tingentibus.

⁋ Ad questionem dicitur quod quamuis non possit probari a priori aliquod esse futurum contin gens. hoc tamen est tenendum. Et hoc supposito dicitur quod non potest saluari contingentia in entibus nisi prima causa que agit per intellectum et voluntatem causet contingenter. Et hoc ponendo in primo causalitatem perfectam sicut ponunt catholici. et ideo istam cotingentiam oportet querere in intellectu diuino vel in voluntate diuina. et non in intellectu divino quia. quicquid intellectus intelligit mere naturaliter intelligit. et per consequens oportet eam quaerere in voluntate diuina.

⁋ Ad cuius intellectum primo est viden dum de libertate voluntatis nostre ad quam sit. et secundo quomodo ad illam libertatem sequitur possibilitas vel contingentia.

⁋ Et quantum ad primum dicitur quod volun tas inquantum est actus primus. libera est ad oppositos actus. et mediantibus illis actibus oppositis est libera ad opposita obiecta in qua tendit. et vlterius ad oppositos effectus quos producit. Prima libertas habet neccessario aliquam imperfectionem annexam. quia potentio nalitatem passiuam voluntatis et mutabilitatem. sed secunda libertas est sine omni imperfectione. etiam si voluntas non posset habere tertiam libertatem.

⁋ Circa secundum dicitur quod illam libertatem concomitatur potentia ad opposita manifeste. Licet enim non sit potentia. ad velle simul et non velle. quia hoc nihil est. est tamen in ea potentia ad velle post non velle. siue ad successionem actuum oppositorum. In eis tamen est et alia non ita manifesta absque omi successione. Ponendo enim voluntatem creatam tamen esse in vno instanti. et quod ipsa nullo in stanti habeat hanc volitionem. non neccessario tunc habet eam primo Si enim in illo instanti haberet eam neccessario. cum non est causa nisi in illo instanti quando causaret eam ergo etiam simpliciter voluntas quando causaret eam neccessario causaret. Non enim est modo con tingens causa. quia praexistebat ante illud instans in quo cau sat. et tunc praexistens potuit causare vel non causare. quia sicut hoc ens quando est tunc est necessarium vel cotin gens. ita causa quando causat tunc causat tunc vel contingentur. Qui ergo in illo instanti causat hoc velle et non neccessario. causat ipsum contingenter. ergo haec potentia causae ad oppo situm eius quod causat est sine successione et illa potentia re alis est potentia prioris naturaliter vt actus primi ad op posita que sunt posteriora naturaliter vt actus se cundi. Actus enim primus consideratus in isto instam ti in quo est: est prior naturaliter actu secundo. ita po nit illum in esse tanquam effectum suum contingenter. quo vt prior naturaliter posset eque ponere oppositum in esse

⁋ Iuxta praedicta dicitur de voluntate diuina primo que sit eius libertas. et dicitur quod voluntas diuina non est libera ad diuersos actus volendi et nolendi. sed propter illimitationem volitionis est libe ra ad opposita obiecta. et illa est prima. et praeter il lam est libertas ad oppositos effectus. et voluntas diuina est libera inquantum est operatiua: non inquantum est productiua sue volitionis. Secundo dicitur ad que est libertas volitionis diuine. et dicitur quod nihil aliud respicit necessario pro obiecto nisi suam essentiam. et ideo ad quodlibet aliud se habet contingenter. ita quod potest esse oppositi. et hoc considerando ipsam vt est prior potentia naturaliter tendens in il lud obiectum. nec solum ipsa vt voluntas est prior na turaliter suo actu. sed inquantum etiam volens. quia sicut voluntas nostra vt prior naturaliter suo actu. ita elicit actum illum quod posset in eodem instanti elicere oppositum. ita voluntas diuina inquantum sola volitione ipsa est prior naturaliter tendentia tali. ita enim tendit in illud obiectum contingenter quod in eodem instanti posset tendere in oppositum obiectum. et hoc tam potentia logica que est non repugnantia termi norum. sicut dixit prius de voluntate nostra. quam potentia reali que prior est naturaliter suo actu.

⁋ Sed quo cum tali contingentia stat certitudo scientie diui ne

⁋ Dicitur quod hoc potest poni duplicitur. Uno modo per hoc quod intellectus diuinus videns determinationem voluntatis diuine videt illud in re pro a quia illa voluntas determinat pro a. scit eniillam voluntatem esse immutabilem et non impedibilem Aliter dicit posse poni. quia intellectus diuinus aut ostendit simplicia quorum vnio est contingens in re. aut si offert sibi complexionem. offert eam sicut sibi neutram. et voluntas eligens vnam partem scilicet coniunctionem istorum pro aliquo nunc in re facit istud esse de terminate verum. hoc erit pro a. hoc autem ext stente determinate vero essentia est diuino intellectui ratio intelligendi illud verum. et hoc na turaliter quantum est ex parte essentie. ita quod sicut na turaliter intelligit omnia principia necessaria quasi ante actum voluntatis diuine. quia eorum veritas non dependet ab illo actu. et essent intellecta si per impossibile non esset volens. et ita essentia diuina est ratio cognoscendi ea in illo priori. quia tunc sunt vera non quidem quod ista vera moueant intellectum diuinum. nec etiam termini eorum ad apprehendendum talen veritatem. sed essentia diuina est ratio cognoscendi sicut simplicia: ita etiam complexa talia. tunc autem non sunt vera contingentia. quia est tunc per quod habeant verita tem determinatam. Posita aut determinatio est vo¬ luntatis diuine iam sunt vera. et in illo secundo instanti erit essentia ratio cognoscendi ea. Exemplum ponitur tale. sicut si in potentia mea visiua semper stans vnus actus sit ratio videndi obiectum si ab alio praesente nunc sit iste co lor praesens nunc ille: oculus meus videbit nunc hoc. nunc llud. et tamen per eandem visionem. tamtummodo erit diferentia im pori tate et imposterioritate videndi propter obiectum prius vel posterius praesentatum. et si vnus color fieret natu raliter praesens. et alius libere non esset diferentia formaliter in visione mea. quin ex parte sua oculus naturaliter vide ret vtrumque. tamen contingenter videt vnum et mecessario aliud. inquantum vnum fit praesens contingenter et aliud necessario. Utroque illorum modorum poneretur intellectum diuinum cognoscere existentiam rerum patet secundum vtrumque quod est determinatio intellectus diuini ad illud existens ad quod terminatur voluntas diuina et certitudo infallibilitatis. quia non potest voluntas determinari quin intellectus determinate apprehendat illud quod voluntas determinat et immutabiliter qui tam intellectus quam voluntas sunt immutabiles. et cum istis stat contigentia obiecti cogniti. quia voluntas volens hoc determinate contingenter vult hoc

⁋ Contra istam opinionem potest argui. primo conclusio hoc quod dicitur quod secundam libertatem voluntatis consequi tur vna potentia ad opposita non manifesta. quae est ad opposita obiecta sine successione. hoc enim non videtur verum. cuius ratio est. quia illa potentia quae per nul lam potentiam etiam infinitam potest reduci ad actu. non est potentia. sed per nullam potentiam potest ista potentia non manifesta reduci ad actum. quia si reducatur ergo voluntas vult aliquid pro a. et non vult illud pro a. et ita sunt manifesta conrdictoria simul vera. Si dicatur quod si reducitur ad actum. iam non est hec vera. voluntas non vult hoc pro a. nec etiam iam ista voluntas vult hoc proa. quia eoipso quod voluntas non vult hoc pro a. sequitur quod hoc non est vera voluntas vult hoc pro a.

⁋ Contra hoc est communitur concessum a philosophis et theologis quod deus non potest facere de praeterito non praeteritum quando sit post: ve rum dicere quod fuit praeteritum. ergo cum per positum hoc sit deter minate va voluntas vult hoc pro a. et per consequens hoc semper erit postea vera. et numquam hec fuit vera. voluntas non vult hoc pro a. ergo post a hoc semper fuit impossibilis. volun tas non voluit hoc pro a. et vltra. ergo modo postea est verum quod hoc numquam potuit esse vera in illo instanti in quo sua op posita fuit vera. quia propositio vera fit impossibilis frequ ter.

⁋ Si dicatur quod illa potentia potest reduci ad actum. quia potest cessare hoc pro a.

⁋ Respondeo. hoc non valet. quia ista potentia ad opposita est manifesta et cum successione. Nam in vno instanti hec est vera. voluntas hoc vult pro a. et in instanti haoc est vera. voluntas non vult hoc pro a. sed quod in eodem instanti sint ambe vere per quancumque potentiam est simpliciter impossibile. sicut impossibile est quod hoc sit primo vera. voluntas creata vult hoc pro a. et quod postea sit haec vera. voluntas numquam voluit hoc proa et ita in cteaturism vniversaliter verum quod numquam est potentia ad opposita obiecta sine successione non magis quam ad oppositos actus: immo per idem argumentum probari potest potentia ad oppositos actus voluntatis create sine successione et ad opposita obiecta. Nec ratio sua concludit. quia concedendum est quod voluntas quando causat contingenter causat. sed ista potest habere duas causans veritatis. Uel quia possibile est quod in eodem instanti sit verum dicere quod non causat et hoc est impossibile. quia posito quod in aliquo instanti sit causans impossibile est quod in eodem instanti sit non causans. Uh dicitur causare contigetur. quia libere sine omni variatione adueniente sibi vel alteri. et non per cessationem alterius causae potest cessare ab actu in alio instanti. ita quod in alio instanti sit non causans. non quod in eodem instanti sit non causans. et i sto modo voluntas causat contin genter. Non sic autem est causa naturalis. quia causa naturaliter agens semper agit nisi ipsa mutetur vel aliqua noui tas fiat circa ipsam. vel quia aliqua causa cessat causare. vel per aliquem alium modum sine quo omni potest voluntas sola sua libertate cessare ab actu.

⁋ Ad formam ergo argumenti dico quod in illo instanti in quo causat contingenter causat. nec tunc necessario causat. sed ex hoc non sequitur quod hac potentia causae ad oppositum sit ad non causare et ad eius oppositum sine successione. quia inpossibile est quod per quamcumque potentiam reducatur ad actum sine successione. sed est potentia ad eius oppositum quae potentia potest reduci ad actum per successionem notn illo modo quo praecise potentia causae natura lis ad non causandum potest reduci ad actum. Nam ac cipio calorem calefacientem lignum. iste calor potest non calefacere. et haoc potentia paet reduci ad actum vel per destructionem caloris agentis vel per amotionem passi. vel per impedimentum interpositum vel per substra ctionem causae conagentis. puta quia deus non vult sibi coagere vel per perfectionem termini productiui. quia scilicet ita perfectus calor est productus quod ab isto calore no potest produci perfectior. Preter istos modos adhuc est vnus: modus quo potest voluntas creata cessare ab actu causandi. scilicet se sola quantumcumque nullum praedictorum desit. sed omnia sint posita. et hoc est. et non aliud voluntatem contingenter causare.

⁋ Ex isto patet quod non est conuenienter dictum quod voluntas diuina vt prio naturaliter ita ponit suumeffectum in esse in a quod potest cum non ponere in esse in eodem instanti. quia non sunt talia instantia nature. sicut iste ymaginatur. nec est in primo instanti nature talis indifferentia ad ponendum. sed si in aliquo instanti ponit effectum suum in esse. inpossibile est per quancumque potentiam quod sit illud instans et quod in illo non sit. sicut est impossibile quod per quamcumque potentiam contradictoria sint simul vera. Ideo dico quod vniversaliter num quam est potentia illa quod opposita verificentur sine sud cessione. immo impossibile est quod deus respiceret obie ctum et non respiceret illud nisi esset aliqua successio saltem in actu vel coexisteret. et tunc foret in alio quocunque mutatio

⁋ Pretere conclusio illud quod dicit de determinatione voluntatis diuine potest argui pri modo quod conclusio principalis non sit vera. quia quando aliquid determinatur contingenter ita quod possibile est quod num quam fuisset determinatum per talem determinationem. no potest haberi euidentia certa et infallibilis sed volun tas diuina ita determinatur quod adhuc possibile est numquam fuisse eam determinatam. ergo euidentia certa et infallibilis non potest haberi per talem determinationem. ex quo simplicitur potest numquam fuisse. et ita videtur quod determiuatio voluntatis diuine si esset parum faceret

⁋ Preterea quantumcumque posset saluari certitudo scientie per determinationem voluntatis re spectu omnium effectuum productorum a voluntate. et etiam respectu omnium effectuum causarum naturalium. quibus voluntas diuina coagit. et tamen non videtur quod certitudo actuum futurorum ipsius voluntatis create possit per praedictam determinationem saluari. quia si respectu omnium est voluntas diuina determinata. quaero. Aut illam determinationem necessario sequitur determinatio vel productio voluntatis create. vel non. Si sic. ergo ita naturaliter agit voluntas creata sicut quaecum que causa naturalis. quia sicut voluntate diuina existente deter minata ad vnum oppositorum. non est ptante causae natu ralis cuiuscumque non coagere. et etiam ipsa non dei minata non coagit causa naturalis. ita voluntate diuina existente determinata. voluntans creata coageret nec haberet in ptante sua non coagere. et per consequens nullus actus voluntatis create esset ibi imputandus. Si autem determinationem voluntatis diuine non necessario sequitur determinatio voluntatis crea te. ergo ad sciendum vtrum effectus poneretur vel non pone retur non sufficit determinatio voluntatis diuine.

⁋ Preterea quantumcumque voluntas creata sit determinata ad alteram partem. et quantumcumque intellectus videat illam determinationem. quia tamen voluntas nostra potest ab illa determinatione cessare et non determinari. intellectus non habet certam notitiam de illa parte. ergo visio de terminationis voluntatis quae voluntas potest non determinari ad illam partem non sufficit ad notitiam certam illius partis.

⁋ Preterea quod dicit quod in primo instanti tellectus diuinus offert simplicia. et post voluntas diuina eligit vnam partem. et post haec intellectus euidenter cognoscit illam parte. Illud non videtur esse verum. quia non est talis processus nec talis proprietas nec talis contradictio in deo. quod intellectus diuinus pro aliquo instanti non cognoscat futura contigentia euidentur. et pro aliquo cognoscat. hoc emneet imperfectionis ponere quod intellectus diuinus quamcumque perfectionem reciperet ab alio.

⁋ Ideo dico ad. q. quod indubitantur est tenedum quod deus certitu dinaliter et euidenter scitomnia futura contingentia. sed hoc euidentur declarare. et modum quo scit omnia futura contigentia exprimere est impossibile omni intellectui prostatu isto. Et dico quod philosophus diceret quod deus non scit euidentur et certitudinaliter aliqua futura contigentia. et hoc propter istam rationem. quia illud quod non est in se verum non potest sciri pro illo tempore quo non est in se verum. sed fu turum contingens dependens simpliciter a potentia libera non est in se verum quia non potest secundum eum assignari ratio quare plus vna pars est vera quam alia. et ita vel vtraque pars est vra vel neutra et non est possibile quod vtra que pars sit vera. et per consequens neutra scitur. Ista ratio non concludit secundum viam philosophi. nisi de hiis quae sunt in ptante vo luntatis. in hiis autem quae non sunt in ptante voluntatis. sed de pedent simpliciter a causis naturalibus non concludit sicut quod sol orietur. et sic de aliis. et hoc est causa naturalis de terminatur ad vnam partem. nec possunt omnes causae natura les impediri nisi per causam liberam. per quam tamen possunt impediri respectu vnius effectus determiati. licet non respe ctu cuiuslibet

⁋ Ista tamen ratione non obstante tenendum est quod deus euidenter cognoscit omnia futura contigentia. sed modum exprimere nescio Potest tamen dici quod ipse deus vel diuina essentia est vna cognitio intuitiua tam sui ipsius quam omnium aliorum factibilium et infactibilium. tam per fecta et tam clara quod ipsa etiam est notitia omnium praeteritorum futurorum et praesentium ita quod sicut ex notitia intuitiua intellectiua nostra extremorum potest intellectus noster eui denter cognoscere aliquas propositiones contingentes. ita ipsa diuinasesentia est quadam cognitio et notitia qua non tantum scitur verum necessarium et contingens de poassunti sed etiam scitur quae pars contradictionis erit vera et quae erit falsa et hoc forte non est propter determinationem sue volunta tis. sed etiam posito per impossibile quod ipsa diuina co gnitione exnte ita perfecta sicut modo est. non esset causa effectiua nec totalis nec partialis effectuum contingentium adhuc esset notitia qua euidenter sciretur a deo quae pars contradictionis erit falsa et quae erit vera. et hoc non esset quia futu ra contingentia essent sibi praesentia. nec per ideas tam quam per rationes cognoscendi. sed per ipsammet diuinam et sentiam vel diuinam cognitione quae est notitia qua scitur quid est falsum et quid est verum. et quid fuit verum. et quid fuit falsum. et quid erit falsum. et quid erit verum.

⁋ Ista co clusio quamuis per rationem naturalem nobis possibilem et a priori probari non possit. tamen per autoritates biblie et sanctorum de sunt satis note potest probari. sed transeo de eis adpus. Ueruntamen pro aliquibus artistis est scien dum. quod quantumcumque deus sciat de omnibus futuris contingentibus quae pars erit vera et quae falsa. tamen haec non est necessaria. deus scit quod hoc pars erit vera. immo est contingens intantum quod quantumcumque hoc sit vera. deus scit quod hoec pars contradictionierit vera. tamen possibile est quod hoc numquam fuit vera. et in isto casu potentia est ad oppositum illius sine omni success one quia possibile est quod numquam fuerit vera. Sed sic non est de voluntate creata. quia postquam voluntas creata aliquem actum habuerit. non est possibile quod postea verum sit dicere quod numquam habuit talem actu De propositionibus de possibili dico quod sicut alii dicunt quod ista propositio et consimiles diuinam voluntatem volentem a fo re possibile est velle non fore a. est distinguenda secundum compositionem et diuisionem. In sensu composito de notatur quod hoc sit possibilis. deus volens a fore non vult a fore et hoc est impossibile quia includit contradictionem. In sensu diuisionis denotatur quod deus volens a fore potest non velle a fore et hoc est verum. Et si dicatur ponatur i esse et non accidet impossibile. et per consequens ille stant simul deus vult a fore. et deus non vult a fore. dico quod posito illo possibili in esse non sequitur impossibile sed non debet sic poni in esse. deus volens a fore non vult a fore. sed debet sic poni in esse. deus non vulta fore. et isto posito in esse nullum sequitur impossibile. quia non sequitur nisi ista. deus numquam voluit a fore. et ista non est impossibilis sed contin gens. sicut sua contradictoria semper fuit contingens. scilicet deus vult a fore.

⁋ Per praedcam potest responderi ad. q. quod deus habet scientiam detmiatam de futuris contingentibus qui determinate scit quod quae pars contradictionis erit vera et quae falsa. sed habere scientiam de futuris contingentibus duplicitur potest intelligi. Uel quia scientia illa quae sciuntur il la futura contingentia sit necessaria. Uel quod illa scientia necessario sciatur. Primo modo dico quod deus de futuris contingentibus habet scientiam necessariam. quia in deo est vnica cognitio quae est complexorum et incomplexorum. necessariorum et contingentium.et vniversaliter omnium yma ginabilium. et illa scientia est ipsa diuina essentia que est necessaria et immutabilis. Secundo modo sic intelligendo deum habere scientiam necessariam de futuris contingentibus. quod deus necessario sciat hoc futurum com tinges. sic non est concedendum quod habeat scientiam necessariam. quia sicut ipsum contingent erit ita deus scit ipssum contingenter fore.

⁋ Ad primum principale potest dici quod altera pars contradictionis est determinate vera ita quod non est falsa. est tamen contingenter vera. et ita est vera quod potest esse falsa. et potest numquam fuisse vera.

⁋ Et si dicatur quod pro positio de praesenti semel vera habet aliquam proponem de praeterito necessariam. sicut si hec sit semel vera sortes sedet. hec erit postea semper necessaria sortes sedit. ergo si hec sit modo vera. a est verum. sit a talis propositio contingens. hec semper erit vera et necessa ria. a fuit verum. Dicendum quod quando aliqua talis propositio de praesenti equiualet propositioni de futuro. vel depedet a veritate: alicuius futuri. non oportet quod propositioni vere de praesenti correspondeat necessaria de praeterito. est ita est in proposito.

⁋ Ad secundum patet quod non sequitur. deus habet scientiam necessariam de a. nisi secundo modo acc piendo habere scientiam necessariam. ergo deus necessa rio scit a. sed accipiendo primo modo habere scien tiam necessariam. consequentia non valet.

⁋ Ad argumentum oppositum patet per praedcam.