Quaestio 2

Que ii. Secundo quero Utrum spiritussanctus libere producatur

⁋ Quod non arguitur. quicquid li bere producitur: producitur contingenter. sed spiritussanctus nol pducitur contingentur. quia tunc esset contingens. ergo etc.

⁋ Ad oppositum. voluntas est potentia libera. ergo illud cuius principium productiuum est voluntas producitur libere. huiusmodi ets spiritus sanctus sicut di ctum est in. q. praecedenti. igitur etc.

⁋ Ad. q. communiter respondetur: quod spiritus sanctus libere producitur. et hoc distinguendo liberum contra naturale: vt filius producitur naturaliter non libere. econuerso spiritussanctus producitur libere non naturaliter. Nec obstat quod spiritussanctus necessario producitur. quia necessitas stat cum libertate. Unde aliquae primo probant quod necessitas staticum libertate respectu eiusdem. Secundo ostendunt in quo consistit ratio libertatis.

⁋ Primum probat per beatum augustinum in enche ca. viii. lxxxiii. vel. lxxii. Sic inquit oportebat fieri prius hominem. vt bene velle possit et male. nec gratis sibene: nec impune si male. postea vero sic erit vt male velle non possit. nec ideo libero carebit arbitrio. quippe liberius erit quod omnino non potest seruire peccato. et subdit quasi pro probatione. Ne que enim culpanda est voluntas: aut voluntas non est aut libera dicenda non est qua beati sic esse volumus vt esse miseri non solum non velimus. sed nequaquam velle possimus.

⁋ Preterea anselmus de libero arbitrio. c. i. qui sic habet quod decet et expedit vt hoc amit tere non queat: liberior est quam ille qui sic habet hoc ipsum vt possit perdere. et ex hoc concludit liberior est igitur voluntas quae a rectitudine declinare nequit.

⁋ Preterea probatur per rationem. Primo quia voluntas diuina necessario vult bonitatem suam. et tamen in volendo eam est libera. igitur etc. minor probatur. quia po tentia operans circa vnum obiectum non absolute sed in ordine ad aliud est operatiua circa vtrumque obiectum. sicut arguit philosophus secundo de anima de sensu communi sed voluntas diuina refert ad finem omnia alia. ergo opera tur circa omnia alia. sed circa illud quod est ad fine li bere operatur et contingenter. ergo libere vult bonitatem suam.

⁋ Preterea secundo probatur idem propter quid etprimo sic. actio circa finem vltimum est perfectissima in tali actione necessitas in agendo est perfectionis ergo necessitas in ea non tollit. sed magis ponit quod est perfectionis. cuiusmodi est libertas

⁋ Preterea coditio intrinseca ipsius potentie vel absolute vel in ordine ad actum perfectum non repugnat perfectioni in operando. nunc autem libertas vel est conditio intrinseca voluntatis absolute vel saltem in ordine ad actum volendi. igitur ipsa libertas potest stare cum conditione perfecta possibili in operando. talis conditio est necessitas. et specialiter vbi ipsa est possibilis. est autem semper possibilis vbi neutrum extremum requirit contingentiam in operatione quae est medium inter extrema sic est in proposito. igitur etc.

⁋ Circa secundum dicitur quod cum dicitur voluntatem necessario velle. necessitas potest de terminare actum volendi vt terminatur ad obiectum. et sic est verum et manifestum intelligendo de bo nitate diuina. Aut potest necessitas determinare: actum vt egreditur a voluntate. et hoc potest intelli gi duplicitur. Uno modo vt sit necessitas prima ad voluntatem. et voluntas intelligatur cadere sub necessitate tamquam impellente in actum et figente in actu si sic esset voluntas ageretur et non ageret nec staret tin tali actu libertas alio modo intelligitur necessi tas concomitans. ita quod ipsa intelligatur cadere sub voluntate sic quod voluntas propter firmitatem liberta tis sue sibiipsi necessitate imponit in eliciendo actum. et in perseuerando siue figendo. se in actu. et ideo concomitatur eum necessitas nature

⁋ Aliter dicit doctor cuius opinio ad primi articulum erat recitata. Si inquit queratur. Unde est quod voluntas licet sit necessario agens non tamen naturaliter agens. cum non possit natura magis esse determinata ad agendum quam quod sit necessitata ad agere. Declarat sic. omne inquit natu rale agens vel est omnino primum. vel si est posterius est ab aliquo priori naturaliter determinatum ad agendum. sed voluntas numquam potest esse agens omni non primum. sed nec potest esse determinata naturaliter ab alio agente superiori quia ipsamet est tale actiui quod se ipsam determinat ad agendum. sic intelligendo quod si voluntas aliquid necessario velit. puta. a. non tamen illud velle naturaliter causatur a causan te voluntatem etiam si naturaliter causaret volun tatem. sed posito actu primo quo voluntas est volun tas. si ipsa sibi relinqueretur. et si posset contingenter habere vel non habere hoc velle. tamen seipsam de terminaret ad hoc velle

⁋ Snde etiam dicitur quod natu rale agens non potest magis determinari quam quod necessitetur⁋ Respondetur quod licet necessarium sit sumnptum determinatum quo ad conclusionem in determi natiuis ad vtrumlibet. tamen aliquod necessarium alio modo est determinatum quam aliud: sicut ignem esse cali dum vel celum esse rotundum est determinatum a causam te vel dante esse celi et rotunditatem. sed graue est deter minatum ad descensum non habito necessario ab ipso generante actum descendendi. sed tamen habito ab ipso principio naturaliter determinatiuo ad descendendum. Uoluntas autem creata si necessario vult aliquid non est sic determinata a creante ad il lud velle sicut graue ad descensum sed tantum a cre: ante habet principium determinatiuum sui ad vel le. Si dicatur. si descensus grauis causetur a graui tate intrinseca: tunc graue mouet se. qualiter igi tur non eque libere sicut voluntas mouet se ad illud velle respectu cuius ipsa voluntas est necessa ria ratio causandi. Respondet. illa causatio gra uitatis respectu descensus est naturalis: et iste libera. quia hoc est hoc: et illud est illud

⁋ Preuiter ergo dicit quod esse et modus essendi. agere et modus age di sunt immediata. Unde sicut non est alia ratio quare hoc habet talem modum essendi nisi quia est tale ens. sic non est alia ratio quare hoc habet talem modum age di puta libere. nisi quia est tale principium actiuum. scilicet liberum. Sic ergo tenetur quod spirius sanctus necessario producitur et libere. sed tamen non naturaliter.

⁋ Sed sa ua reuerentia quorumcumque. magis videtur hic esse difficultas de verbis quam de re. quia supposito quod omnis actio voluntatis sit libera. et quod produci libere non sit aliud quam produci a voluntate. non est alia questio querere vtrum libertas stet cum necessitate: quam quaerere vtrum voluntas possit aliquid necessario vel le. vel querere vtrum voluntas possit esse alicuius principium necessario actiuum seu productiuum. et tamen hec non faciunt magnam difficultatem supponendo quod voluntas potest aliquid necessario velle maxime diuina.

⁋ Arguendo tamen contra praedictam opi nionem: primo ostendam quod secundum vsum auctorum libertas secundum quod distinguitur contra principium naturale acti uum est quedam contigentia vel indterntia. ex quo se quitur quod libertas non stat cum necessitate. Secun do arguam in speciali contra modum saluandi aliter libertatem in voluntate quam in alio principio necessa rio actiuo.

⁋ Primum non potest ratione probari. sicu nec significata vocabulorum. et ideo arguo per auc. primo per. auc. philosophi ii. phisicorum vbi distinguens prin cipia actiua. distinguit ea in naturam et intellectum. tunc quero. aut intendit distinguere intellectum respectu cuiuslibet sue operationis a principio actiuo naturali aut non. si sic. ergo intellectus respectu nullius est principium actiuum naturale. quod est manifeste falsum. etiam secundum istos. si enim hoc esset verum. filius in diuinis non magis produceretur natu liter quam spiritus sanctus quod isti negant. Si non. ergo opor tet quod hoc sit. quia aliter est principium aliquorum actiuum et aliter aliorum. sed non potest dari talis differentia nisi quia aliquos actus habet in sua potestate: et aliquos non. et ita intellectus ibi distinguitur a natu ra respectu operationum respectu quarum contingenter se habet

⁋ Preterea. ix. metha. distinguit philosophus inter potentias rationales et irrationales. quia rati nales valet ad opposita. Ex hoc arguo sic. omnis potentia quae valet ad opposita contingenter agit. sed potentia rationalis valet ad opposita. ergo contingente agit: sed potentia rationalis et potentia libera secundum istos idem sunt. Unde dicunt sic. Diuisio principii actiu diuersis nonibus exprimitur. non solum apud di uersos sec etiam apud aristotelem: vt patet in secundo phi. vbi premissit secundum propositum: et non secundum propos tum. subdit quod ab intellectu et natura. et in. ix. me tha. rationales et irrationales potentie per ista. non secundum propositum. et natura et potentiairrationalis intelligitur principium quod communiter dicimus naturam. per alia tria intelligitur aliud principium actiuum in quo concurrunt actus extrinseci intellectus et voluntas.

⁋ Ex isto patet quod philosophus per secundum propositum: intellectum et potentiam rationalem: intelligit principium liberum seu principium actiuum distinctum contra principum actiuum naturale. ergo respectu cuiuscumque aliquid est princi pium actiuum. et respectu eiusdem non dicitur poten tia rationalis actiua. respectu eiusdem dicetur principium actiuum naturale. secundum quod principium actiuum naturale distinguitur contra principium actiuum liberum. sed omne principium actiuum re spectu cuius necessario agit. respectu illius non potest dici potentia rationalis. quia respectu illius non potest dici potentia valens ad opposita. ideo respectu illius dicetur naturale principium actiui Et ita apud philosophos idem sunt principium actiuum naturale: et principium actiuum necessarium seu ne cessario. hoc patet per philosophum et commen. it. metha. commen. ix. vbi philosophus distinguens inter potentias rationales et irrationales. subdit. tales quidenpotentias necesse est quando actiuum et passiuum appropinquant. hoc quidem facere illud vero pati illas vero non necesse. Ubi dicit commen. Poten tie quae sunt sine ratione quando agens appropinquat passo et non est illic aliquod impediens extrinsecum. necesse est vt agens agat et patiens pa tiatur et subdit. Alie vero potentie. scilicet que sunt cum ratione non est necesse quando appropinquant suis agendis vt agant. Ex isto patet quod philosophus et commen. non ponunt potentiam realem respectu ali cuius actionis. nisi quam habet agens in sua potestate quod possit agere et non agere. ergo si idem sunt potentia rationalis et libera: respectu nullius dicitur po tentia libera nisi respectu cuius est indifferens et contingenter se habet.

⁋ Preterea hec videtur esse intentio damas. in sententiis suis. c. xl. vbi dicit: quod illa quae sunt in potestate nostra. si faciamus ea vel si non faciamus sunt obiecta liberi arbitrii. ergo potentia non est libera respectu aliquorum nisi quai habet in sua potestate si faciat et non faciat. Unde dicit damas. sic. ECorum quae fiunt hec quidem sunt in nobis. hec autem non in nobis. In nobis quidem sunt quae nos sumus liberi arbitrii facere et non facere. hoc est opera quae per nos voluntarie aguntur. et sequitur. et simpliciter supplesunt in nobis quae sequitur laus vel vituperatio et lex. Principaliter autem et in nobis sunt illa opera de quibus cosiliamur. consilium autem est eorum quae pari ter contingunt. Ex isto patet quod illa dicuntur esse in nobis quae sunt in nostra potestate. sed respectu ta lium est indteara. ergo etc.

⁋ Preterea omnem actionem li beram consequitur laus vel vituperium. sed solam operatio nem elicitam contingenter consequitur laus vel vituperium. igitur sola dicetur libere elicita.

⁋ Contra se cundum primo quod dicitur quod voluntas non potest esse agens omnino primum videtur esse falsum. quia secundum beatum augustinum voluntas diuina est prima causa omnium Similiter probatum est prius: quod voluntas diuina et intel lectus et essentia diuina nullo modo distinguum tur. ergo si deus est agens primum: voluntas erit agens primum.

⁋ Preterea quod dicitur: quod aliter determinatur graue ad descensum et voluntas aliter ad hoc vel le si necessario velit non est verum. quia quandocunque sunt duo actiua necessaria respectu actuum suorum quae omnino vniformiter a suis causis producuntur et dependent. et ab eisdem causis etiam vniformiter de pedent actus illorum principiorum necessariorum actiuo rum: non aliter determinatur vnum illorum principiorum actiuorum ad suum actum quam reliquum ad suum. si enim aliter determinaretur vnum quam reliquum: eque faciliter dicere tur quod aliter determinatur calor ad calefaciendum: et sol ad illuminandum. et ita eque saluaretur libertas in sole respectu illuminationis. et non in ea lore respectu calefactionis sicut saluatur libertas in voluntate respectu illius actus necessario eliciti et in graui respectu descensus necessario eli citi: sed graue si causetur a solo deo. sicut possibile est. equaliter dependet a deo sicut voluntas. quia neutrius est causa naturalis sed libera. Similiter vniformiter dependet descensus grauis a deo a ta lis voluntatis. quia deus neutrius est causa natura lis sed libera. Similiter non plus oportet quod deus sit causa immediata et partialis vnius quam alterius: nec aliter de pendet vnus actus a deo quam potest alius dependere. ergo ex parte actuum in comparatione ad deum vel ad aliam cau sam quancumque: non est diuersitas. ergo diuersitas est ex parte illorum principiorum actiuorum immediatorum. sed diuersitas nature non sufficit. quia talis diuersitas nature potest reperiri inter solem et ignem. ergo requiritur diuersitas ex ea parte. quia vnum habet actum in sua po testate et aliud non.

⁋ Ideo dico ad istam quaestionem quod proprie accipiendo libertatem quod non aliter pro ducitur libere spiritus sanctus quam filius. quia illud proprie fit libere quod fit sponte. Unde libertas et spon taneitas videntur non posse distingui. et ideo sicut non debet concedi quod pater sponte producit spiritumsanctum. ita non est concedendum quod libere producit spiritumsanctum. Ueruntamen ista respon sio per rationem probari non potest. quia hoc esset probare significatum vocabuli. manifestum est enim quod omnes concedunt quod spiritus sanctus producitur necessario. et quod producitur aliquo modo mediante voluntate. vel salte eius productio aliquo modo pertinet ad voluntatem. qualiter tamen hoc sit intelligendum prius patet. Et ideo dicendo quod significatum libertatis est omne illud quod producitur quocumque modo mediante voluntate siue necessario siue contingenter. concedendum est: quod spiritus sanctus producitur libere. Eodem momodo si liberum sit idem omnino quod voluntarium. tunc si voluntas creata aliquid faceret necessario: adhuc esset concedendum quod faceret libere. quia voluntarie et tamen necessario Si autem intelligatur quod liberum sit idem quod contingens vel indifferens sicut mihi videtur esse de intentione autorum sic dico quod si voluntas aliquid velit necessario: non vult illud libere. et ideo spiritus sanctus non producitur libere sicut non contingenter. et isto modo libertas non stat cum necessitate respectu eiusdem. sed quicquid neessario producitur non libere producitur nec video quin libertas quae non excludit necessitatem ita possit competere intellectui respectu saltem alicuius actus intelligendi. sicut voluntati respectu actus necessario eliciti. et ideo non video quod deus magis libere diligat essentiam suam quam intelligit essentia suam. nisi aliter imponendo vocabula ad significandum

⁋ Ad primum alterius opinionis dico quod a tali voluntate quae e male agere non potest non est neganda libertas quin sit simpliciter libera quamuis illum actum non eliciat libere quem elicit necessario. et ita eius libertas non minuitur: quamuis talem actum non eliciat pro tunc Unde non intendunt sancti quod voluntas respectu illius actus quem necessario habet libere operetur. sed quod simpliciter est libera et liberius quam prius. quia minus potest quantum ad actus multos imperatos impediria causis extrinsecis per talem confirmationem in bono quam ante.

⁋ hoc potest confirmari per vnam congruentiam et per au ctoritatem. Per congruentiam. quia eadem voluntas habens primo in sua potestate actus contrarios. scilicet bonum et malum si postea firmetur in vno illorum. non magis diceretur liberior respectu illius: quam dicere tur liberior respectu alterius si firmetur in alio com trario. sed voluntas damnati firmatur in aliquo malo. et tamen propter talem firmationem non est liberior respectu illius actus quam ante. ergo quando bonus firmatis in aliquo bono quod necessario habet: non dicetur liberior respectu illius actus. ergo intelligunt sancti quod sit liberior voluntas beati qui peccare non potest. qui ad actus importatos indecentes et non experdientes ei minus cogi potest quam prius: immo nullo modo potest cogi. ad quos tamen ante saltem ad multos cogi potuit

⁋ Secundo per auctoritas Augustini. v. de ciuitate dei. ca. x.t vbi vult: quod sicut non minus dicitur deus omnipotens quamuis non possit mori nec falli: ita non minus dicitur voluntas libera: quam uis necesse sit eam velle quod vult. ergo non minus potest dici libera quamuis velit hoc necessario. dum tamen propter hoc minus possit ad alia cogi. non dico ad actus elicitos. sed ad actus imperatos bene cogitur homo. non sunt tunc imperati.

⁋ Per idem ac ansel. dico: quod non intelligit quod libere velit illud quod necessario vult. sed quod voluntas quae a rectitudine declinare nequit est liberior. quia iam non potest seruire peccato. et ita a seruitute quae opponitur libertati est liberior. et ideo eoipso quod a seruitute peccati est liberior. est etiam a coactione quantum ad actus alios ab actibus volendi et nolendi liberior. et propter hoc posse peccare nec est liber tas nec pars libertatis. sed magis minuit liber tatem. non tamen minuit libertatem a coactione quantum ad actus intrinsecos volendi et nolendi. ergo minuit aliam libertatem de qua loquitur ansel. ibidem

⁋ Si dicatur quod potestas peccandi non minuit nec auget libertatem. Contra hoc est expresse anselmus ibidem dicens sic. potestas peccandi quae addita voluntati eius minuit libertatem et si dema tur auget. nec est libertas nec parslibertatis

⁋ Ex isto sequitur quod libertas voluntatis secundum modum loquendi ansel. potest minui et tamen nec conditio voluntarii nec voluntas ipsa potest minui sicut nec potest augeri. ergo intelligit de alia libertate quam de illa qua voluntas quicquid vult voluntarie vult. et ita non est auctoritas ad oppositum

⁋ Ad aliud dico quod voluntas diuina necessa rio vult bonitatem suam non tamen libere sed ita natura liter sicut naturaliter intelligit bonitatem suam¬

⁋ Ad probationem dico quod innuit ymaginationem alsam. scilicet quod potentia volitiua operatur circa di uinam essentiam quasi eliciendo aliquam volitionem quocunque modo distinctam ex natura rei ab illa voluntate. hoc enim est simpliciter falsum. hoc tamen posito argumentum non valet. quia non sequitur: eadem potentia et sub ratione eiusdem potentie operatur cir ca hoc et circa illud. ergo si libere operatur circa hoc operatur circa illud. sicut non sequitur. eadem poten tia operatur circa hoc et circa illud. et operatur circa hoc necessario. ergo operatur circa illud neces sario. Unde sicut isti negant istam secundam consequentiam ita nego ego primam.

⁋ Ad aliud dico quod necessi tas non tollit perfectionem. et ideo non tollit libertatem: quamuis repugnet libertati respectu eius respectu cuius est necessitas. Unde illa ratio et sequens procedunt ex falsa ymaginatione. yma ginantur enim ac si libertas esset vnum aliquid re ale distinctum aliquo modo ex natura rei a voluntate vel non omnino idem cum voluntate: quod tamen non est verum. sed est vnum nomen connotatiuum importans ipsam voluntatem vel naturam intellectualem connotando aliquid contingenter posse fieri ab eadem. et ideo repugnat essentie diuine respectu suiipsius. hoc est. impossibile est quod vere predicetur de essentia vel voluntate respectu suiipsius sic dicendo. scilicet voluntas libere vult se vel essentiam diuinam.

⁋ Per hoc ad vltimum dico: quod non est sic conditio intrinseca potentie sed est vnum nomen vel conceptus quod non potest verificari de natura nisi sit perfecta. et hoc in ordine ad aliud. non ad quodcumque sed in ordine ad illud respectu cuius contingenter se ha bet.

⁋ Ad argumentum principale concedo quod voluntas est potentia libera. non tamen respectu cuiuscumque. sed respectu illius ad quod contingenter se habet.