Quaestio 5

Questio. v. spposito quod deus non sit primum cognitum a nobis. quaero. Utrum vniversale communissimum sit primum cognitum a nobis.

Quod sic videtur. Auicenna primo meth. vult quod ens et huiusmodi prima impraessio ne imprimuntur in anima. ergo talia communissima sunt prima cognita a nobis.

⁋ Ad oppositum vniuersaliora sunt difficillima ad cognoscendum. quia sunt a sen su remotiora est meth. ergo que sunt propinquora sensui sunt notiora. et per consequens prius cognita. sed hu iusmodi sunt singularia sensibilia. ergo etc.

⁋ Ad quae stionem dicitur quod communissimum non est prius notum. sed species specialissima illius singulari quod fortius mouet sensum. Intelligitur autem questio de primo obiecto praemitate generationis. et sic intelligendo questionem ista opinio praemittit duo. Primum est quod conceptum simpliciter simplicem vocat qui non est resolubilis in plures conceptus. vt conceptus enter vel vltime dicere. Conceptus veo simplex licet non sim pliciter simplex est quicumque potest accipi ab in tellectu actu simplicis intelligentie. licet possit resolui in plres conceptus seorsum conceptibiles. Secundo praemittit quod aliud est intelligere confusum et aliud confuse intelligere. Confusum enim idem est quod indistinctum. Et sicut duplex est indistin guibilitas ad propositum. scilicet totius essentialis in partes essentiales. et totius vniversalis in partes sub iectiuas. ita est duplex distinctio dupliqui totipraedicti ad partes suas. Confusum autem intelligitur quando intelligitur aliquid indistinctum altero praedictorum modorum. Sed confuse dicitur aliquid concipi quando concipitur sicut exprimitur per nomen. Distincte. quando concipitur sicut exprimitur per diffinitionem. his prtesintellectis primo ponitur ordo originis in cognitione actuali que confuse cognoscuntur. et quo ad hoc dicitur quod primum actualiter cognitum confuse est species specialissima. cuius singulare. efficacius et fortius primo mouet sensum. et hoc supposito quod singulare non potest sub ratione propri a intelligi. quia secundum eum modo loquitur de his que certum est posse intelligi secundum vnam opinionem.

⁋ Conclusio pro posita probatur. causa naturalis agit ad effectum iuum secundum vltimum potentie sue quando non est impedita. ergo ad effectum perfectissimum quem potest producere primo agit. sed omnia concurrentia ad istum actum primum intellectus sunt cause mere naturales. quia praecedunt omnem actum voluntatis. et non sunt impedite. vt patet. ergo producunt effectum perfectissimum in que possunt. Ille autem non est nisi conceptus speciei specialissime. Si enim aliquis alius esset. puta conceptus alicuius communion esset perfectissimus. in quem ista possent cum conceptus superior vel communior istius sit imperfectior conceptu speciei specialissime. sicut pars est inperfectior toto. sequeretur quod illa non possent in con ceptum illius speciei. et ita nunquam causarent conce ptum illius.

⁋ Secundo sic. Auicenna primo metaphisice. ca. ii. Metaphisica est vltima in ordine doctrine. ergo principia omnium aliarum scientiarum possunt concipi. et termini illorum ante principia metha. sed hoc non esset si oporteret primo actualiter concipi conceptus comuniores quam conce ptus specierum specialissimarum. tunc enim oporte ret ens et huiusmodi primo concipi. et ita magis sequeretur metaphisica esse primam in ordine doctri ne. ergo.

⁋ Tertio sic. quia si oporteret praeconcipere comceptus vniuersaliores ante conceptum talis speciei. tunc sensu posito in actu de singulari mo uente sensum et intellectu existente soluto. oporte ret ponere magnum tempus anteque species huius singularis primo sensati conciperetur. quia prius oporteret intelligere praedicata communia et omnia dicta in quid de illa specie secundum ordinem

⁋ Dicunt secundo isti quod ordine originis ens est primum distincte cognitum. et consequenter semper prius sibi propinqua ora et posterius remotiora. quia ex secundo premisso nihil concipitur distincte nisi quando concipiuntur omnia que sunt de ratione essentiali eius sed ens includitur in omnibus conceptibus inferioribus quidditatiuis. ergo nullus conceptus infe rior distincte concipitur nisi concepto ente. ens autem non potest concipi nisi distincte quia habet conceptum simpliciter simplicem. Potest ergo distincte concipi sine aliis et non econuerso. ergo ens est primus conceptus distincte conceptibilis. Dicunt etiam quod totus ordo confuse concipiendi praecedit totum ordi nem distincte concipiendi. quod probatur auctoritate predi cta Auicem. de ordine meth. ad alias scientias speciales.

⁋ Tertio dicunt quod notitia habiiuali sunt commun ora prius nota via generationis. et hoc probant per exemplum est simili. de diuersis formis perficientibus idem perfectibsle ordine quodam. scilicet mediatius et immediatius. Et consimiliter de eadem forma. si virutaliter contincat in se perfectionem illarum formarum ordinatarum consimili ordine perficientem. Eodem modo de diuersis conce partibus vel vno equiualente virtualiter in perficiendo intellectum. Contra opinionem primo quod ponit de conceptu simpliciter simplici et non simpliciter simplici. innuens quod nullus conceptus specici vel generis est simpliciter simplex. non est verum quia de re simpliciter simplici non est impossibile habere conceptum simpliciter simplicem. sed aliqua res est simpliciter sim plex. sicut alias declarabitur. ergo etc.

⁋ Preterea pe lud quod non est simpliciter simplex. vel includit compositionem vel est cum altero componibile. ergo si conceptus speciei specialissime vel generis non sit sim pliciter simplex. vel hoc est quia componitur ex plurbus conceptibus vel quia est componibilis. Primum non est verum. quia quando aliquid componitur ex pluribus partes sunt modo sibi conuenienti. si totum sit rea liter. partes sunt realiter. si totum sit ens rationis et habens actualiter esse compositum et esse obiectiuum partes proportionabiliter erunt. ergo conceptus speciei spealii sime non potest esse sine partibus suis. et ita cum ipse ponat quod conceptus entis est pars non potest esse conc ptus speciei spealissime sine conceptu entis quod ip se negat.

⁋ Si dicatur quod conceptus entis est ibi vir tualiter vel potentioaliter. et hoc sufficit ad rationem partis

⁋ Contra. pars est prior naturaliter suo toto. sed illud quod est tantum potetionaliter vel virutualiter non est prius natura alio. ergo oportet quod pars actualiter sit prior actua litate sibi conuenienti. ita quod sicut pars realis est prior simpliciter et vere actualiter est. ita pars rationis est prior iu esse concepto vel cognito.

⁋ Preterea quando alicua habent omns partes simpliciter easdem illa sunt simpliciter idem. nec in aliquo distinguuntur. ergo si conceptus specie non sit sim plex sed compositus. oportet quod habeat omnes per tes easdem quas habet diffinitio. quia alie partes non possunt dari. quia praeter conceptum speciei non sunt conceptus essentia les speciei nisi tantum conceptus generis et differente que sunt partes diffinitionis. et non est maior ratio quod vna pars diffinitionis sit pars conceptus speciei quam alia. ergo diffininitio et diffinitum non essent distincti termini quod alibi negat.

⁋ Si dicatur quod aliter componant conceptu speciei et conceptu diffinitionis. quia in diffinitione sunt in actu. in conceptu autem speciei sunt tantum potentionaliter vel virutaliter.

⁋ Contra. quandocumque aliquid est in potentia vel virutaliter secundum quod ista distinguntur contrsi esse in actu illud nullam facit compositionem in illo in quo est. Exemplum. quia forma est in materia in potentia et non in actu. ideo non facit materiam compositam. sicut alias patebit. Similiter. quia omnia sunt in deo virtualiter. ideo non faciunt in deo compositionem. ergo si conceptus generis et differentie sint tantum potentionaliter vel virtualiter in conceptu speciei. nullam facient compositionem in specie. Nec potest dici secundum quod conceptus speciei non est sim pliciter simplex. quia est componibilis. Tum quia non est oponibilis nisi forte cum conceptu actuali. Tum qui conceptus vltime differene et similiter conceptus entum est componibilis. et tamen vterque est simpliciter simplex secundum eum.

⁋ Contra secundum praemissum. quia ipse dicit quod con fuse concipitur aliquid. quando concipitur sicut exprimitur per nomen. et distincte quando concipitur sicut exprimitur er diffinitionem. innuens quod diffinibile non potest distin¬ cte cognosci sine diffinitione. Contra hoc. omne quod concipitur secundum totum et secundum quanlibet partem distincte concipitur. sed conceptus alicuius speciei potest concipi secundum se totum et secundum quanlibet partem sine disfinitione. ergo etc. Minor patet. Tum quia sicut post pate bit aliqua species non habet diffinitionem proprie dictam. Tum quia sicut dictum est conceptus alicuius speciei est simpliciter simplex. Tum quia sicut post patebit. conmunissimum non est semper primum distincte cognitum nec etiam communius semper prius distincte cognoscitur.

⁋ Contra principale conclusionem primi articuli quod species specialissima non primo intelligatur primitate originis. quia secundum multos primum obiectum potentiemaxime primitate originis praecedit actu potentie secundum illam rationem secundum quam terminat actum potentie. sed species specialissima sub ratione speciei specialissime non precedit omnem actum intelligendi. sicut declaratum es pius. ergo etc.

⁋ Preterea aut singulare intelligitur a nob aliquo modo. et hoc sub ratione propria singularitatis aut nullo modo. Non nullo modo certum est. quia tunc nunquam de eo possemus inquarere aliquam veritatem et ita non possemus inquarere an sit ponenda vel non Si sit aliquo modo cognoscibile a nobis et non in conceptu proprio. ergo in conceptu communi sibi et aliis. et omnis conceptus non quidditatiuus conueniens alteri praesuppo nit conceptum quidditatiuum illi couenientem secundum eum alibi. ergo esset aliquid praedicabile in quid de differentia indiuiduali. ergo ipsa differentia indiuidualis in se cognoscitur primo. et tunc per rationem suam causa naturalis agit ad perfectissimum conceptum in quem potest. ergo ipsum singulare primo intelligitur

⁋ Preterea rationes sue non concludut. Prima non. quia quando accipit quod causa naturalis etc. aut intelligit quod producit effectum secundum speciem aut secundum numerum. si secundo modo hoc est falsum. quia ignis in calefaciendo non producit per fectissimum calorem in quem potest. sed successiue produ cit quousque perueniat ad perfectum calorem. Si intelli gat primo modo. aut intelligit de causa totali illo modo quo causa naturalis potest esse causa totalits aut vniversaliter de omni causa. siue sit totalis siue partialis.

⁋ Si secundo modo hoc est falsum. quia aliquando causa partialis producit vnum effectum et postea illa causa partialis et effectus productus concurrunt sicut due cause partiales ad producendum effectum perfecio: est. patet quia ipsa substantia anime primo causat cognito nem. et postea ista cognitio et substantia anime poterunt producere vnam volitionem. quae est perfectior cognitione primo producta in naturalibus. etiam possunt adhuc multa exempla inueniri. Si intelligat primo modo. tunc si sit nata producere plures effectus nullus eorum prius producetur nisi forte prioritate teporis. quia vnus potest produci in instanti. et alius tantum successiue. et tunc ille qui producetur in instanti siue sit perfectior siue imperfectior prius producetur. Et hoc si productio instantanea non sit finis nec intrinsecus nec extrinsecus pro ductonis successiue. Que aut sit causa illius. post dicetur

⁋ Confirmatur. per philosophum. ix. metha. quod quae sunt priora via generationis sunt imperfectiora. illud no potest intelligi de distinctis effectibus productis a d stinctis et disparatis causis. quia illi vel non habent talem ordinem originis. vel indifferentur potest prius pro duci perfectius aut imperfectius et econuerso. Similiter patet secundum eum quod intelligit de causa habente plures effectus

⁋ Preterea. secundum eum visibile distans prius intelligitur sub ratione communiori quam minus communi. ergo non semper producitur primo effectus perfectissimus.

⁋ Si dicatur. quod cause iste sunt impedite propter improportionem medii. Con tra. quando est aliqua causa productiua multorum effectuum ita quod quaecunque sufficiunt ad productione vnius effectus. puta a. et non alterius puta b. tunc a et be si si mul producantur. prius natura producitur b quam a. quia prius natura secundum philosophum. v. metha. et secundum eos est illud quod potest esse sine alio et non econuerso. sed quaecumque sufficiunt ad causandum conceptum minus communem sufficiunt ad causandum effectum comiorem. sicut isti habent concedere. et non econuerso. ergo non potest produci conceptus speciei spcialissime. nisi producatur conceptur communior. sed econuerso potest secundum eos. quando obiectum impri portionabiliter distat. ergo prius natura producitur conce ptus communior.

⁋ Si dicatur quod conceptus speciei spacialissime potest produci sine conceptu comuniori. Contra. quaero quod requiruntur ad causandum conceptum entis. videtur quod intellectus agens et fantasma cuiuscumque singula ris vel species intelligibilis sufficiunt. quia secundum istos nihil agit in intellectum possibilem nisi intellect agens. vel ipse intellectus possibilis et species intelligibilis vel habitus vel essentia rei praesentis. sed intellectus agens et possibilis semper se habent vniformiter. ergo si non producatur conceptus entis quando produci tur conceptus speciei spcialissime. oportet quod hoc sit propi defectum habitus. et hoc non est verum. quia habitus semper sequitur actum. vel propter defectum speciei. vel propter defectum essentie rei praesentis. Non propter defectum speciei. quia non propter defectum alicuius speciei singularis qui non potest dari cuius. nec plus vnius quam alterius. et ita vel nullius vel cuiuslibet

⁋ Nec propter defe ctum speciei cuiuscumque vniversalis. quia quaero a quo causaretur il la species illius vniversalis. et non potest dari nisi intellectus agens et singulare vel species singularis vel natu ra communio. quae omnia sunt praesentia et sufficienter approxima ta quandocumque generatur species rei singularis. hoc confirmatur. quia si primo non habetur conceptus entis et postea habetur. tunc erit tempus medium inter productio nem conceptus speciei spcialissime et productionem conceptus entis. Et quero de illo tempore. aut facta alicut mutatione. aut nulla. Si nulla non est maior ra tio quod ageret post illud tempus medium: quam in illo tem pore medio. Si sit facta aliqua mutatio. non pos dari terminus talis mutationis. quia nec species nec actus intelligendi nec habitus. patet inductiue. nec producitur conceptus entis propter defectum presentie rei realis. patet inductiue.

⁋ Preterea quando accipitur in minore quod conceptus perfectissimus in quem possunt est conceptus speciei specialissime. hoc non debet concedi secundum istos. quia illud idem est intellectum quod est sensatum. sed sensatum est singulare. ergo singula re est intellectum. et conceptus singularis est perfectior conceptu speciei specialissime. ergo si maior eorum sit vera singulare primo intelligetur. et primo conceptueius producetur. Confirmatur ista ratio. quia singulare sul ratione singularis est sensatum a sensu. ergo singulare sub ratione singularis est intellectum ab intellectu consequentia patet. quia in quodcumque obiectum potest sensus in il lud idem sub eadem ratione potest intellectus. maxime secundum istos. Atecedens patet. quia sensus non est apprehens uus vniversalium. ergo tantum singularium.

⁋ Si dicatur singulare sub ratione sue singularitatis non sentitur. sed tantum sub ratione nature. Contra. ipse ponit quod non intelligi tur primo singulare. sed species specialissima cuius singulare fortius mouet sensum. Tunc quero. aut idem sub ratione eadem realiest obiectum sensus et in tellectus aut non sub eadem ratione a parte rei. Si sic. non debet dicere quod species specialissima primo in telligitur. cuius indiuiduum fortius mouet sensum sed quod illa species specialissima primo intelligitur quae primo mouet. ex quo idem sub eadem ratione a parte rel est obiectum vtriusque. et tam obiectum quam ratio obiectum debet praecedere actum primum tam potentie sensitie quam intellectiue secundum eum. Si autem idem sed non sub ea dem ratione est obiectum sensus primum et primum obiectum intellectus. Et certum est quod in re anonem actum intellectus non est nisi natura vel differentia indiuidaliter contrahens naturam secundum eos. ergo si ratione nature sit prima ratio obiectiua intellectus. oportet quod differentia contraons sit ratio mo tiua et terminatiua ipsius actus sensitiui

⁋ Confir matur quia secundum eum obiectum primum intellectus precedit actum primum intellectus. sed secundum eum nihil est ante omnem actum intellectus nisi quod est realiter singulare. ergo primum obiectum intellectus est realiter singulare. ergo nisi sub alia ratione apprehendatur ab intellectu. puta sub ratione nature. et sub alia apprehendatur a sensu. puta sub ratione nature indiuidualis. non plus erit: obiectum sensus ipsum singulare quam obiectum intel lectus.

⁋ Si dicatur quod natura est aliter motiua vel ratio mouedi sensum et intellectum. quia vt est ratio moues di sensum. neccessario est sub siugularitate. vt autem ratio mouendi intellectum abstrahitur a singularitate. licet actualiter coniungitur singularitati. Contra. quamuis forte sensus particularim possit esse alicuius obiecti. nisi quando nam coniugitur differente indiduali secundum istos. et hoc namliter. tamen sensus interior qui habet actum suum in absentia rei. et per consequens eadem ratione re destructa non est magis respectu nature coniuncte differentie indiuiduali quam intellectus. et ita non plus apprehenderetur singulare a fantasia quam ab intellectu quod est contra eos

⁋ Secunda etiam ratio non valet. quia scientia non est tanten ex incomplexis sed est respectu complexorum. et aliquando complexa sunt ignotiora quantumcunque termini sini noti vel etiam notiores. ergo quantucunque termini metaphisicales essent prius noti quam termi aliarum scientiarum. non oporteret complexa metaphisicalia esse notiora. et ita non oporteret metaphisicam esse priorem ordine doctrine. Exemplum. isti sunt termin noti. corpus celeste. astra. et huiusmodi. et paritas et im paritas. et tamen istud complexum. astra sunt paria non potest euidenter cognosci. nec etiam eius obiectum. et tamen multa alia complexa quorum termi sunt posterius noti possunt euidenter cognosci. Et ita quamuis termi metaphisicales. essent prius noti quam alii termini aliarum scientiarum particularium. non oporteret complexa ex illis terminis esse notiora.

⁋ Preterea. secundum philosophum i. phi. et. vii. metha. et id est posteriorum. scientia de vniversalior bus est prior ordine doctrine. et tamen secundum istum termin coiores non sunt prius noti. ergo nec semper praoritas notitie incomplexe terminorum secundum istos arguit prioritatem scientie ordine doctrine.

⁋ Preterea. metha. non tantum est de compositis: sed etiam est de subiis separatis quae sunt posterius note secundum istos. ergo quantumcunque metha. non esset vltia ordine doctrine quantum ad illam partem quam est de complexis compositis ex terminis communibus. tamen posset esse vltia quantum ad illam partem quae est de subiis separatis.

⁋ Preterea scientie particulares non solum sunt de speciebus spaialissimis istorum sensibilium. quae sole secundum istos sunt prima cognita ab intellectu primitate originis. quia illa singularia efficacius mouent sen sum. sed etiam sunt de multis aliis. puta de substamtiis. de quantitatibus. secundum eos. et de respectibus secundum eos. et de multis aliis quae non sunt primo cognita ab intellectu. sed aliqua illorum sicut substantia non possunt cognosci nisi in conceptu communi sibi et accidentibus. et per consequens non possunt cognosci nisi praehabito conceptu entis. et aliis conceptibus communissimis. ergo si ratio sua esset bona metha. esset prior ordine doctrine respectu talium scientiarum particularium. quamuis non esset prior ordine doctrine respectu scientiarum de speciebus spalissimis isto rum sensibilium.

⁋ Preterea. si ratio sit bona sequitur quod scientia de specie spalissima sit prima ordine doctrine. cuius tamen oppositum docent auc. et experientia.

⁋ Preter ea. tertia ratio non valet. Tum quia eque concluderet si comceptus speciei spalissime primo producitur quod erit magnum tempus anteque deueniatur ad conceptum entis: sicut si ens concipiatur. primo oporteret ponere magnum empus anteque deueniretur ad conceptu speciei spcialissime quia quae ratione oporteret transire omnia media descendendo a communisimo vsque ad specie spalissimam. eadem ratione oporteret transire per omnia media ascendendo a specie spanlissima vsque ad conceptum entis communissimum. Tum qui dicerent alii quod simul: saltem tempore quamuis non natu ra producerentur conceptus entis coissimi et conceptus speciei specialissime

⁋ Contram secundum articulum. in quo ponit quod ens necessario est primum distincte cognitum primitate originis. hoc est simpliciter falsum qui omne obiectum potest distincte cognosci. non cognito illo quod non est de ratione eius essentiali nec includitur essentialiter in eo. sed conceptus entis nec includitur in specie specialissima nec in aliquo inferiori reali. ergo vnumquodque illorum potest cognosci distincte sine cognitione entis conissimi. IMaior patet. quia ad cognitonem distinctam rei sufficit cognitio omnium essentialium et intrinsecorum sibi. Minor patet secundum eum. quia conceptus entis communissimi non est ali quod reale. ergo tantum est in intellectu. sed illud quod tantum est in intellectu non est de essentia cuiuscunque rei existentis extra animam. Preterea quandocumque sub aliquam communi continentur plura per se contenta. si vnum illorum potest distincte cognosci sine cognitione superio ris. et aliud contentum potest distincte cognosci sine cognitione eiusdem superioris. sed ens praedicatur in quid de deo a creatura. et deus potest cognosci distincte sine cognitione talis superioris. ergo et creatura. Maior patet. quia non est maior ratio quod ad cognitio nem distinctam vnius inferioris requiratur cognitio superioris quam ad cognitionem alterius inferioris. cum eque essentialiter et in quid praedicatur de vtroque. Di nor probatur. quia simpliciter simplex in re. aut totaliter con gnoscitur. aut totaliter ignoratur. et hoc est intelligendum de notitia intuitiua. quae praecise secundum istos rem respicit extra animam et non conceptum mentis. ergo si deus intuitiue cognoscitur. neccessario distincte cognoscitur. sed notitia intuitiua non est respectu ali cuius conceptus. ergo erit ibi notitia intuitiua distincta sine cognitione talis conceptus. et per consequens sine cognitione superioris. cum nihil sit superius ad deum secundum eum nisi conceptus et nihil reale. Preterea quicquid distincte potest cognosci a sensu sine cognitione cuiuscumque alterius. illud idem potest distincte cognosci ab intellectu sine cognitione cuiuscumque alterius. sed aliquod sensibile potest distincte cognosci sine cognitione entim communissimi. ergo sine cognitione talis conunisimi potest distincte cognosci ab intellectu.

⁋ Contra aliud quod dicit quod totus ordo confuse concipiendi praecedit totum ordine distincte conci piendi. hoc non est verum. quia quod distincte cognoscitur a sensu. illud idem potest distincte cognosci ab intelectu. et maxime ab intellectu non impedito. quia non minoris potentie est intellectus non impeditus ad cognoscendum sua obiecta quam sensus ad sua. ergo distincta cognitio potest haberi in primo instanti. et tamen non oportet tunc quod habeatur totus ordo confuse concipiendi. quia conceptus multorum generum non potest haberi sine notitia plurium singularium diuersarum specierum

⁋ Contra tertium articulum in quo ponit quod notitia habituali et virtuali sunt comuniora prius nota.

⁋ Contra. vnumquodque passiuum non impeditum sic agitur sicut actiuum natum est agere. sed obiectum per se quod est actiuum respectu intellectionis: prius natum est agere ad conceptum communiorem quam ad minus communem. ergo tali ordine fierent illi conceptus in intellectu quando producuntur in eo

⁋ Si dicatur. quod quamuis obiectum natum sit prius agere conceptum conuniorem. non tamen intellectus agens est natus prius facere conceptum communiorem. et ideo non primo fit conceptus communior

⁋ Contra. quando due cause partiales requisite comcurrunt ad aliquem effectum producendum. neutra illarum tollit ab alia modum suum agendi. ergo si obiectum natum sit agere conceptum communiorem. hoc non potest tolli per actiuitatem intellectus agentis. ergo prius natura producetur conceptus communior.

⁋ Preterea. istud di ctum repugnat prime rationi sue ad primam conclusio nem. quia ibi dictum est quod causa naturalis non impedi ta primo agit ad effectum perfectissimum quem potest sed quando obiectum est sic praesens intellectui in ratione actualis intelligibilis. vt intellectus possit habere statim actum elicitum circa illud. tunc illud ob iectum natum est agere in intellectu. ergo tunc primo aget ad conceptum perfectissimum. sed hoc est obiectum cognosci cognitione habituali secundum eum. ergo notitia habituali conceptus perfectissimus primo habetur. et ille est conceptus speciei spcialissime secundum eum. ergo etc.

⁋ Preterea. per te. illud intelligitur habitualiter quod sic est praesens intellectui in ratione intelligibilis actu quod intellectus potest habere statim actu elicitum circa illud. sed secundum istos ista praesentia est per speciem intelligibilem. ergo illud cuius species intelligibilis primo impraemitur intellectui. illud primo intelli gitur notitia habituali. sed species intelligibilis spe ciei spaialissime primo impraemitur intellectui ergo etc. Assumptum patet per eum qui vult quod siue magis vniversalia intelligantur per eandem rationem per quam intelligitur minus vniversale. siue per aliam. tamen illud quod potest imprimere spe ciem minus vniversalis potest etiam causare speciem cuiuslibet vniversalioris. Tunc arguo per argumentum suum. quod causa naturalis primo agit ad effectum perfectissimum in quem potest. ergo imprimens speciem minus vniversalis. prius natura imprimet speciem magis vniversalis. cum illa sit perfectior si sit alia. Uel si no sit alia. Adhuc arguo per rationem suam quod sicut forme diuerse perficientes idem perfectibile ordine quodam nate sunt immediatius et mediatius perficere illud. ita si eadem forma contineat in se vitualiter perfectionem illarum formarum ordinatarum. simili ordine nature perficiet illud perfectibile. ergo si vna species contineat virtualit speciem magis vniversalis et speciem minus vniversalis. con simili ordine perficiet intellectum. quo ordine persicerent ille species si essent distincte. sicut probatum est per eum. si iste species essent distincte. species minus vniversalis prius perficeret. ergo etc. Per idem argumentum patet. quod non semper conius intelligitur prius ordine originis notitia virtuali.

⁋ Preterea. contra vtrumque arguo per rationem suam. sicut diuerse forme perficientes etc. que est maior. et accipio istam minorem quod si ista intelligantur de distinctis notitiis. notitia minus communis est prior via generationis. ergo si communius et minus commue intelligantur vna notitia habi tuali et virtuali. illa vnica notitia consimili ordine perficiet intellectum. ergo prius perficiet vt est notitia minus communis quam vt magis communis.

⁋ Preterea in minore rationis sue accipitur falsum secundum eum. quia accipit quod conceptus plures communiores et minus communes habituales vel virtuales nati sunt perficere intellectum via generationis. ita quod imperfectior semper prius. quia per idem potest probari oppositum istius. per quod probatur quod conceptus minus communis actualis presupponitur conceptui magis communi actuali. Nec oportet quod in isto ordine intellectus plus procedat a potentia ad actum. quam in ordine cognitonis actualis. sed si sint tales duo ordines. processus erunt con similes.

⁋ Alia est opinio quod de intelligibilibus ab intellectu semper communius prius cognoscitur. et per consequens communissimum erit primo cognitum.

⁋ Proba tur per philosophum primo phi. quod vniversalia sunt magis nota nobis. Et probat per hoc quod pueri appellant omns viros patres et omns feminas matres. ergo prius cognoscunt sub ratione magis vniversalis quam particularis. Dicitur ergo quod intellectus noster procedit de po tentia ad actum. sed omne tale prius peruenit ad actum incompletum quam ad completum. qui est medius terpotentiam et actum perfectu. Actus autem perfectus in tellectus est scientia completa per quam complete et distincte res cognoscitur. Actus aut incopletus est sei entia imperfecta per quam sciuntur res indistincte fub quadam confusione. Unde dicit philosophus primo poste. quod sunt manifesta et certa confusa magis. posterius autem cognoscimus distinguendo distincte prin cipia et elementa. sed cognoscere aliquid in quo plura continentur sine hoc quod habeat propriam notitiam vniuscuiusque eorum quae continentur in illo. est cognosce re illud idem sub confusione quadam. ergo prius occurrit magis vniversale. Et quia sensus exit de potentia in actum. idem ordo cognitionis est in sensu. Nam primo per sensum diiudicamus magis commune et secundum locum et secundum tempus. secundum locum sicut quando aliquid videtur a remotis. et secundum tempus sicut pue ri primo distinguunt hominem a non homine quam istum hominem ab illo. ies phi. Ratio huius est. quia qui scit aliquid indistincte: adhuc est in potentia vt sci at distinctionis principium. ergo qui scit genus est in potentia vt sciat differentiam. Et sic patet quod cognitio indistincta est media inter potentiam et actum. ergo cognitio singularium est prior quo ad nos quam vniuersalium. sicut cognitio sensitiua quam intellectiua. ergo tam secundum sensum quam intelle ctum cognitio magis communis est prior quam minus communis.

⁋ Sed ista opinio non est vera. Primo quia si semper vniuersalius: esset prius notum minus vniversali. ergo non posset haberi notitia minus vniversalis nisi praeuia notitia omnium vnuersalium per se superiorum. consequens est falsum. ergo antecedens. consequentia patet. quia si posset cognosci minus vniversale aliquo magis vniversali non cognito. ergo illud magis vniversale non esset prius notum. ifalsitas consequentis patet. quia multa sunt genera que sunt nobis ignota. et saltem lapcis qui paruam vel nullam habent de eis cognitione. et tamen multe species spe cialissime per se contente sub eis non sunt eis ignote. saltem cognitione confusa.

⁋ Preterea secundum istos vniversalia non sunt aliqua distincta a parte rei ab ip quis singularibus. ergo nihil vnum reale potest cognosci ab intellectu. nisi singulare vel multa. singularia cognoscantur. et per consequens non vniversale.

⁋ Confirmatur. quia accipio primum actum intellectus. et quaero an obiectum terminans actum intelligendi sit res extra animam. an ens rationis. an aliquid aggregatum ex vtroque. Secundum et tertium non possunt dari. qui primum obiectum primi actus intelligendi prece dit actum potentie. Similiter actus primus intelligedi maxime refertur relatione reali ad obiectum. si aliquis refertur realiter. Similiter actus intelligendi primus dependet a suo obiecto primo. nullum illorum competit enti rationis. nec aggregato ex ente reali et ente rationis. cum illa sint posteriora primo actu intelligendi. Si detur primum. aut intelligitur vna res vera vel plures. et siue sic siue sic. cum secundum istos ni hil sit in re nisi singulare. vel aliquod vnum singula re primo intelligetur vel multa.

⁋ Preterea ratio sua nihil valet. quia quando accipit quod intellectus ni procedit de potentia ad actu aut intelligit sicut debet intelligi quod intellectus noster prius intelligit potentia anteque intelligat actu. et hoc nihil est ad propositum. quia sic verum est quod procedit de poten tia ad actum. et cum hoc stat quod primus actus sit per fectior respectu singularis. quia si primo intelligat singulare vel minus commune. adhuc prius fuit in potentia ad intelligendum illud anteque actu illud intellexit. Aut intelligit metaphorice et improprie. quod primo procedit de potentia. hoc est de imperfectio ri notitia ad perfectiorem. et hoc deberet probare. et ita facit fallaciam petitionis principii. Similiter vniuersaliter loquendo. hoc est seiuatum. quia aliquando prior cognitio est perfectior. patet quando proceditur a notitia prae missarum ad notitiam conclusionis. patet quod illa notitia prior est perfectior. Similiter aliquando proceditur a notitia cause ad notitiam effectus. et tunc prior notitia est perfectior secunda

⁋ Preterca. quod dicit in minore quod omne quod procedit de potentia ad actum prius peruenit ad actum incompletum. qui est medius int potentiam et actum quam ad actum perfectum. Si intelligat viversalei. ista est simplicitur falsa. quia quando aliquid procedit ab aliquo ad actum completum: procedit de potentia ad actu. tunc quamuis non primo perueniat ad actum me dium. tamen tunc vere procedit de potentia ad actum. Si militer quando voluntas de non diligente fit diligens. procedit de potentia ad actum. et tamen non oportet quod ante illum habeat aliquem alium actum completum. Simili ter quando aer illuminatur a sole. est processus de potentia ad actum. et tamen nullus actus incompletus praesupponitur haberi. et ita propositio habet infinitas in stantias. Si autem intelligat quod quando aliquid recipii multa. quod prius recipit actum imperfectiorem quam perfe ctiorem. hec propositio adhuc est falsa. sicut osten sum est prius. Similiter voluntas frequenter ex dilectione dei habet dilectionem proximi. et tamen dile ctio proximi non est perfectior. Similiter potentia recipit prius actum quam habitum. et tamen actus est perfectior. Similiter si esset vera oporteret quod intelligeretur de actibus ordinatis. nunc autem non probat quod intellectus intelligit vniversalia ordine quodam essentiali. nisi forte accidentaliter. immo aliquando vnum prius intel ligitur aliquando posterius. etiam naturaliter.

⁋ Preterea. quod dicit quod actus completus est scientia perfcta etc. hoc est contra philosophum id est posteriorum. quae dicit quod demonstratio vniversalis est potior particulari. ergo notitia quae scitur quod omnis triangulus habet tres etc. est perfectior quam notitia qua scitur quod omnis vsocheles habet tres et tamen prima est de vniuersaliori. secunda de minus vniversali. Et quando dicitur. quod illud quod sic cognoscitur secundum quid. cognoscitur in actu et quodammodo in potentia. Uerum est quod ipsa conclusio particularis sic cognoscitur secundum quid et quodammodo in potentia. sed ex hoc non sequi tur quod illa scientia sit imperfecta. sed sequitur quod conclusio particularis imperfecte scitur tali notitia. immo de virtute serundonis deberet concedi quod non scitur tali notitia. quia tamen ipsa conclusio vniversalis perfcte et actu simplicitur scitur tali scientia. ideo illa scientia est perfecta¬.

⁋ Preterea. quod dicit quod cognoscere aliquid in quo plura continetur etc. Uerum est quod illa particularia confuse cognoscuntur vel non cognoscuntur ipsum tamen vniuersale distincte cognoscitur. Similiter verum est de intrinsecis non extrinsecis. patet de causa et effectibus contentis.

⁋ Preterea dicit quod idem ordo cognitionis apparet in sensu.

⁋ Contra. sensus non est cognitiuus nisi singularis. ergo non cognoscit magis conmune et minus. immo nullum commune cognoscit.

⁋ Preterea quamuis vniuersale possit aliquo modo poni clicet falso precedere actum intellectus possibilis virtute intellectus agentis. tamen non potest precedere sensationem. ergo cum nihil est ante actum sentiendi nisi parti culare et singulare secundum eos. ergo non sentit ma gis commune et minus commune. Preterea aut sentit magis commune et minus commune vna sensatione. aut pluribus. Non vna. quia tu ponis quod ideo prius sentit magis commune: quia prius diiudicamus quod aliquid visum a remo tis sit animal quam homo. sed hoc est possibile quod pris tempe sit. ergo secundum ipsum tunc prius tempore sentitur magis commune quam minus commune. et per consequens non eadem sensatione Si duabus. hoc videtur falsum. quia tum ponis quod po tentia non potest simul in duos actus sentiendi

⁋ Confirmatur. quia quero quo magis commune et minus commuue distinguuntur. aut distinguuntur realiter. aut formaliter. aut tantum secundum rationem ⁋Non realiter. quia albedo non est composita ex partibus realiter distin ctis secundum istum. Nec formaliter. quia negat talem distinctionem formalem. nec secundum rationem. quia illa distinctio non est nisi per operationem intellectus. ergo non est ante actum sentiendi. sed distinctio inter magiscione et et minus commune praecedit actum sentiendi quia potest apphendi magis commune non apprehenso minus comuni quod non esset possibile. nisi tunc magis commune aliquo modo distingueretur a minus communi.

⁋ Preterea probatum est prius quod nunquam est distinctio rationis. nisi saltem alterum extremum sit ens rationis. ergo allud quodcumque fuerit nullo modo cadit sub sem su. Per idem patet quod non potest dici quod singulare magis communis priapprehendatur a sensu quam singula re minus communis. quia hec albedo ea hic color nullo modo possunt distingui. et eodem modo est de omnibus talibus.

⁋ Preterea ipse dicit quod cognitio sin gularium est prior. et tamen secundum sensum cognitio magis communis est prior quam cognitio minus communis. hoc repugnat prioribus dictis. quia prius dicit quod omnis potentia que procedit de potentia ad actum. pus peruenit ad actu qui est medius inter potentiam et actum quam ad actum completum. sed potentia sensitiua pro cedit de potentia ad actum. ergo prius peruenit ad actum incompletum. scilicet ad cognitionem communis quam singularis. quia quando aliquid intelligitur sub ratione communis. intelligitur sub quadam confusione. ergo si cognitio communis sit media. prius causabitur quam singularis. Uel si non. eadem facilitate potest dici quod pus cognoscetur minus commune quam magis commune. Et ita videtur quod in eadem quaone dicat contradictoria. Ideo dico aliter ad questionem. Supposita distinctione de primo obiecto potentie. praemitto du as alias distinctiones.

⁋ Prima est quod quedam est cognitio confusa et queda distincta.

⁋ Cognitio rei distincta est illa. qua quicquid est cognito essentiale patet potentie. ita quod nihil de essentia. nec intraneitate obiecti lateat potentiam. quia hoc est diuidere in singularia singula. hoc est quodlibui essentiale rei apprehendere.

⁋ Cognitio confusa obiecti est illa. qua aliquid patet potentie. et aliquid latet illam potentiam illius obiecti. sicut dissimulia. vel in essentiis suis. vel secundum figuras. vel secundum maioritatem et minoritatem. et tamen quod nopossint discerni

⁋ Secunda distinctio est. quod aliud est cognoscere consusum. et aliud cognoscere confuse. Confusienim cognoscitur. quando aliquod totum habens partes intrinse¬ cas sibi cognoscitur. vel quando aliquod vniversale commune ad multa cognoscitur. et tamen vtrunque istorum potest di stincte cognosci. Sed cognoscere confuse acci pitur dupliciter. scilicet proprie quando aliquid cognoscitur. et tamen non quodlibet intrinsecum sibi patet potentie. Et isto modo solum totum includens partes distinctas con fuse cognoscitur aut proprie. quando aliquid dicitur cognosci. qui aliquid aliud quod est sibi commune cognoscitur. vel aliquid proprium cognoscitur includens aliquod commune. vel connotans aliquid quod non est ipsum quod dicitur cognosci confuse. Uel quando aliquid cognoscitur. nec cognitione simplici propria nec equiualenti. Tame in praesenti questione intedo loqui de cognoscere confuse secundum quod accipitur in prima distinctione pre missa. quia sic est magis ad propositum.

⁋ Tertio distinguo de conceptu et dico quod quidam est simplex qui non includit plures conceptus. quidam compositus qui non est simplex et includit plures conceptus suo modo sicut compositum actualiter plures res reales scilicet materiam et formam includit. et magis in actu suo modo includit conceptus non simplicitur simplex quam compositum materiam et formam. pro quanto minus faciunt vnum suo modo quando sunt vnius rationis quam materia et forma.

⁋ his vsis dico ad quaestionem et primo quod communissimum non est primo cognitum a nobis primitate generationis. Circa quod primo ostendam istam conclusionem quod primum cognitum primitate generationis est singulare.

⁋ hanc probo. quia illud quod primo cognoscitur ab aliqua potentia sub aliqua ratione sub illa ratione praecedit actum illius potentie. sed solum singulare sub ratione illius quod est singulare praecedie actum potentie. ergo etc. IMaior patet et conceditur ab ad uersariis. Et probatur. quia nulla potentia facit obiectum suum primum. nec rationem onsiuam sui obiecti. ergo praesupponit obiectum et rationem obiectiuam

⁋ Preterea singulare aliquo modo intelligitur. aut ergo per se aut per accidens. non per accidens. Tum quia quando aliquid intelli gitur vel appreheditur ab aliqua potentia per accidens. non appreheditur distincto actu quo appreheditur obie ctu per se. et per consequens numquam posset intelligi singulare nisi intellecto vniversali. Si per se. aut ergo praesupponit co gnitionem vniversalis aut non. Si non habeo propositum. si sic. ita quod cognito vniversali potest intelligi singulare. Contra. quandocumque intellectus habet aliqua requisita ad intellectionem multorum. si quodlibet illorum respiciat equa est liter omnia illa multa. intellectus cum sit potentia natu ralis vel intelliget quodlibet illorum vel nullum. Et ita cum omnia preuia intellectioni vniuer salis equaliter respiciant omnia singularia. et manifestum est quod intellectio vniuersalis equa liter respicit omnia singularia. vel quodlibet singulare intelligetur vel nullum. quia non est maior ratio quod intellectio vniuersalis faciat hoc singulare intelligi quam aliud

⁋ Preterea hoc po test persuaderi. quia vbi potentia prior terminat ibi incipit potentia posterior. sed potentia sensitiua in cognitione singularis terminatur. ergo ibi incipit cognitione intellectiua

⁋ Preterea in potentiis ordinatis in quodcumque obiectum potest potentia inferior. in idem potest et sub eadem ratione potentia superior. Patet de intellectu et volun tate et de potentiis sensitiuis exterioribus et interioribus. ergo in omne obiectum in quod potest sensus in illud ide potest intellectus. sed sensus potest primo in singulare. ergo et intellectus.

⁋ Secunda conclusio est ista quod primum distincte cognitum potest esse singulare. hoc probatur. quia omne distincte cognitum a sensu potest esse primum distincte cognitum ab intel lectu. sed singulare potest esse distincte cognitum a sensu. ergo etc. Minor patet. Maior probatur. quia qua ratione primum cognitum a sensu potest esse primum cogntum ab intellectu. eadem ratione primum cognitum distincte am sensu potest esse primum distincte cognitum ab intel lectu.

⁋ Preterea sicut argutum est contra primam opinione omnis res potest distincte co gnosci ab intellectu. nullo quod non est de essentia eius cognito. sed vniversale e sicut declaratum est prius non est de essentia cuiuscumque rei singularis. ergo potest distincte cognosci nullo vniversali cognito.

⁋ Tertia conclusio est quod aliquid aliud a singulari potest esse primum distincte cognitum. hoc patet. quia stante co gnitione confusa alicuius sensibilis potest esse cognitio confusa intellectiua eiusdem sensibilis. sed illa cognitione consusa intellectiua stante. potest. tellectus abstrahere aliquem conceptum simplicitur simplicem ante cognitione cuiuscumque alterius resingularis. ergo illud cognitum post cognitionem singularis contusam erit ille conceptus simplex. sed simplex non potest cognosci nisi distincte. quia non est possibile eoipso quod est simplex quod aliquid eius lateat et aliquid pateat. ergo primum cognitum tunc disticte erit aliquid vniversale quod non est singularem

⁋ Quarta conclusio est. quod solum singulare potest cognosci consu se. quia solum compositum cuius aliquid latet potest cognosci confuse. sed huiusmodi est praecise singulare includens multas partes. ergo etc. IMaior patet per primam distinctionem praemissam. quia non est possibile quod aliquid lateat. et tamen quod in se apprehendatur. et non tantum in conceptu aliquo qui non est de essentia ipsius. nisi sit aliqua distinctio in eo. et per consequens compositio vel realis vel rationis. et hoc loquendo de omnibus aliis a deo. Minor patet. quia si aliquid cognoscitur quod non est singulare reale. aut cognoscitur conceptus simplex. aut compositus. Si simplex. et simplex non potest cognosci confuse. ergo cognoscitur distincte. Si autem ille conceptus sit compositus includens multos conceptus. et esse conceptus non est nisi cognosci. vel non est sine cognitione. ergo quilibet illorum conceptuum cognoscitur. et per consequens nihil totius conceptus later ergo totus ille conceptus distincte cognoscitur.¬ Quinta conclusio sequitur ex praedictis. quod non semper totus ordo confuse cognoscedi praecedit totum orordinem distincte cognoscendi. quia aliquando primum cognitum primitate originis est distincte cognitum sicut quando aliquid est distincte sensatum. illud idem potest esse primum distincte cognitum ab intellectu

⁋ Ad rationes prime opinionis dico quod species specialissima non est primum cognitum.

⁋ Ad primam proba tionem dico quod probat quod singulare primo intelligi tur. Et quando dicitur. causa naturalis primo agit ad perfectissimum effectum in quem potest. et cum cognitio su perioris sit perfectissima cognitio. illa primo cau sabitur. Dico quod ratio non concludit nec vnum nec aliud qui accipit falsum. quod vniversaliter causa naturalis agit primo ad perfectissimum effectum in quem potest. quia anima prius agit ad cognitionem quam ad dilectione quae tamen dilectio est perfectior. Similiter aliquando prius elicitur dilectio in perfectior et postea perfectior. Similiter minor est fua quia con ceptus speciei specialissime non est perfectissimus effectus in quem possunt iste cause naturales. sed cognitio singularis est perfectior.

⁋ Ad secundam dico quod metha. est vltima in ordine doctrine quantum ad magnam partem metaphisice. sicut quantum ad illam parteni que est de substantiis separatis. et quantum etiam ad multas alias partes. sforte tamen quantum ad ali quam partem non oportet quod sit vltima ordine doctrine. Unde primum principium est simpliciter metha. et tamen est notissimum. et ita forte est de quibusdam aliis que sunt notiora quam multa quae sunt aliarum scientiarum. Similiter hoc posito argumentum non concluderet. quia sicut dictum est termini possunt esse notiores. quamuis ipsa complexa non sint notiora. hoc est euidentiora. Similiter in alio deficit argumentum. quia sicut dictum est. termini communissimi non sunt prius noti. sed ipsa singularia sunt prius nota.

⁋ Ad tertiam patet quod communissima non sunt prius nota. sed ipsa singularia. Se mimiliter posito quod conissima essent primo nota primitate nature. non tamen oporteret poere tempus ad habendum conceptum speciei specialissime. quia in eodem obiecto et ab eodem agente possunt causari distincti effectus et tamen prius natura vnus quam alius. ergo non esset inconueniens nisi aliud obstaret quod in primo instanti cau saretur cognitio et communisimi et speciei specialissime. Prius tamen natura conceptus comnissimus. quia pauciora sufficiunt ad illum conceptum quam ad conceptum speciei specialissime. et ita tale posset causari sine alio¬t non econuerso. et per consequens prius natura.

⁋ Ad primum pro secundo articulo dico quod non semper ens est primum distincte cognitum. nec sibi propinqora sunt semper prius distincte cognita. Et concedo maiorem illius rationis et nego minorem. quia dico quod ens non includitur quid ditatiue in omnibus inferioribus. et hoc dico hoc commu ne ens. quia dictum est superius quod nullum superius inclu ditur essentialiter in quocumque inferiori. Et ita argumentum est ad oppositum. sicut arguendo contrusi primam opinionem. Et quando dicitur quod cognitio rei distincta habi per diffinitionem etc. Dico quod ista propositio non est vniversaliter vera. quia aliquando ante omnem diffinitione habetur cognitio rei distincta. hoc patet. quia notitia rei intuitiua potest esse distincta. sed talis potest haberiante omnem notitiam diffinitiuam etc. haior est manifesta. tum qui res simplex intuitiue cognita neccessario distin cte cognoscitur. sed aliqua res simplex potest intuitiue cognosci ergo etc. Tum quia quando aliquid includit plura quorum quodlibet potest intuitiue cognosci. qua ratione potest vnum illorum intuitiue cognosci et quodlibet. sed aliquid intuitiue cognoscibile ab intelle ctu est huiusmodi. ergo aliquid tale potest intuitiue et disticte cognosci ab intellectu.

⁋ Minor patet. quia omnis diffinitio datur per aliqua communia que non sunt de essentia rei. ergo ante illa potest ipsa res distincte et in tuitiue cognosci. quae notitia intuitiua respicit ip sam essentia rei distincte cognite.

⁋ Si dicatur. si res potest distincte cognosci sine diffinitione. tunc diffinitio nihil facit ad notitiam. quia non ad distictam. sicut dictum est. nec ad indistinctam. quia illa potest haberi ante diffinitionem. Respondeo quod diffinitio aliquando parum facit ad notitiam rei nisi sicut passi ones. quia hbe faciunt saltem partialiter quod aliqua cognoscuntur de subiecto etiam aliquando prius distincte cognito. sic diffinito facit quod aliqua praedicata cognoscuntur de re prius distincte cognita. Similiter aliquando res non est cognita in se. sed tantum in conceptu aliquo simplici et communi. vel composito proprio. et tunc aliquando diffinitio facit ad notitiam rei. quia tunc non est aliud cognoscere rem quam cognoscere diffinitionem rei il lo modo quo dictum est prius deum cognosci in ali quo conceptu composito sibi proprio. Aliquando autem facit diffinitio ad notitiam alicuius rei. quia inuestigata diffinitione et aliqua re singulari oblata. cognoscit intellectus illamrem habere tales partes vel tales quod non faceret si ignoraret illam diffinitionem. et ita istis modis facit diffinitio ad notitiam rei et quaelibet istorum modorum sufficit ad saluandum auctoritatem philosophi et aliorum.

⁋ Ad secundum dico quod Auicenna non di cit quod metaphisica est prima in ordine distincte cognoscendi sed in ordine certificandi. quia est certissi ma omnium aliarum scientiarum. et cum hoc stat quod termini sui essent notissimi et magis quam eius oppositum per dicta istius doctoris. quia illud quod est notius po test magis certificare. et ita si principia metaphisice essent notissima maxime certificarent. tamen dictum est prius quod quamuis termini essent notissimi. non tamen oporteret complexa esse euidentiora aliis conplexis. sed quamuis aliqua principia metaphisice essent prius nota. non tamen oporteret quod omnia essent prius nota. et ideo iste est processus quod geometer cogno scit de linea quod est logitudo etc. et sic de aliis. ad quod autem genus pertineant non cognoscit. nec eti am cognoscit si sit res aliqua simpliciter distincta ab alia vt qualitate vel non. sed ista pertinent ad metaphisicam. et ita multa sciuntur in metaphisita de quolibet ente particulari que non possunt sciri in quacumque alia scientia. et sunt aliqua prioritate priora illis aliis scitis in scientia particulari. et ideo scita de subiectis scientiarum sensibilium sunt adhuc posteriora complexis multis ex communibus qui ad solam metaphisicam pertinent. et propter talem prioritatem dicitur metaphisica esse certificatiua principiorum aliarum scientiarum. et cum isto staret quod termini sui essent primo noti.

⁋ Ad rationem pro tertio articulo dico quod maior est falsa. quia si sit precise vna forma nullo ordine perficiet suum perfectibile. quia ordo non potest esse sine distinctione iuter ordinata. et ideo dico quod si eadem forma sit forma corporis et substantie. no perficiet aliquo ordinem suum perfectibile. Similiter non est proprie dictum quod talis vna forma includat plures sormas virtualiter. quia includere aliquid virtualiter est posse producere illud. talis autem forma non potest producere tales formas. sed magis proprie posset dici includere eas equiualenter. Similiter data minore. non oportet quod conceptus imperfectior esse prior. sed posset esse posterior.

⁋ Ad primum pro secunda opinione dico quod intellectus procedit de potentia ad actum. sed tale peruenit aliquando prius ad actum perfectum et secundo ad actum imperfectu. et ita est in proposito quod primus actus ad que peruenit intellectus est no titia intuitiua illius singularis sensati. Ad au ctoritatem patet. Et ad exemplum patebit in sequenti questione.

⁋ Ad argumentum principale dico quod talia prima impssione imprimuntur in anima. quia talia in qualibet cognitione imprimuntur saltem in potententia propinqua si forte non actualiter imprimantur Unde non est aliquis qui intelligat aliquam rem singularem quancumque quin statim intelligat vel pos sit intelligere ens comunissimum. et ita non est de quocumque alio communi contento. Et pro tanto dicitur imprimi prima impraessione. quia prius natura quocumque alio ommuni sub eo cotento. quia potest imprimi sine quocumque alio determinato. ita quod sit potentia propiqua ad imprimendum et non econuerso. Et hoc est verum loquendo de omnibus intelligibilibus. de quibus nate sunt esse scientie philosophice cuiusmodi sunt vniversalia non singularia.