Quaestio 11(9)

Questio. ix Secundo utrum cui libet penitenti per sacramentum penitentie gratia et virtutes infundantur. probat quod non: quia si sic aut infunduntur per penitentiam tamquam per causam efficientem: aut tanquam per causam meritoriam. Primo modo probatur quod non: quia non est aliquod facramentum quod possit habere efficaciam respectu gratie et vir tutum. nec secundo modo: quia meritum procedit ex gratia et caritate: igitur praesupponit caritatem. igitur prania non est causa meritoria respectu gratie.

⁋ Similiter si sic: tunc sacramentum penitentie non haberet efficaciam nisi praecipue ratione deuotionis et meriti. et sic sacramenta no ue legis non distinguerentur a sacramentis veteris legis: nec in efficiendo nec in significando. quod est contra omnes quae dicunt quod hec est differentia: quia facramenta veteris legis non efficiunt quod figurant facramenta autem noue legl efficiunt quod figuratur.

⁋ Secundo sic. si gratia infundatur: aut igitur eadem gratia quae infunditur in aliis: aut alia et alia non eadem. nec eiusdem rationis quia alius est effectus gratie baptismalis: quia remissio pene et culpe cuiuslibet. et alius est effectus pen tentialis gratie: scilicet deletio culpe non pene. nec est alia: quia cum gratia sit talis quod reddit hominem gratum deo. sequitur neccessario quod altera superfluit nec vna red dit hominem gratum deo. Preterea quod est prius alio non infunditur per illud: sed penitentia est prior carita te. quia secundum magtum in littera. penitentia timore concipitur et ipse dicit timore seruili. et ille excludit caritatem. igitur non infundit caritatem. Ad oppositum est magistrin littera et allegat hieronimum dicentem. pen tentia est secunda tabula post naufragium: quia si quis vestem innocentie in baptismo captam peccando corrumpat penitentie remedio reparare potest

⁋ Cir ca istas quaestiones primo exponam terminos: secundo dicam ad quaestionem

⁋ Circa primum primo videndum est quid est peccatum mortale. secundo quid est praesnia. tertio quid est pectantum deleri

⁋ Quantum ad primum dico quod peccatum mortale unon habet quid rei: sed tantum quid nominis: quia ni¬ hil vnum reale dicit nec positiuum nec priuatiuum vel negatiuum. sed dicit multa non habentia aliquam vnitatem nec per se nec per accidens. vnde potest dici quod secundum quid nominis est aliquem commisisse aliquem actum vel omnisisse propter quem obligatur ad penam eter nam. Quod autem non dicit aliquid positiuum. patet: quia non substantiam quia nulla substantia noua rema net in peccante post actum peccati quam non habuit prius. nec accidens absolutum in anima: quia nec spe ciem nec passionem nec habitum: quia omnia ista possunt cessare et corrumpi remanente peccato: nec dicit priuationem alicuius accidentis absoluti: qui nec priuationem gratie: quia talis posset esse sine culpa. patet in primo angelo et homine primo an te pectatum: nec priuationem iusticie originalis: quia talis stat cum caritate. patet in paruulo baptisato quae non est in peccato mortali: nec est priuatio ali cuius actus recti et conuenientis: quia talis potest esse in carente vsu rationis: puta in furioso qui tunc non peccat. Nec peccatum mortale dicit aliquem respectum non realem: quia si diceret ille esset respectu pene future. quod non est dicendum: quia respectus realis requirit terminum realem: nec rationis: sicut dicit Ioh. de peccato mortali. quia nullus talis est ponendus: sicut patet per argumenta facta. lib ii q. 1 et patet specialiter per exemplum istius doctoris in. iii vbi dicit quod aliquis potest offendere principem et inimicus esse nihil realiter remanente vel adueniente in offendente et offenso. et dicitur iste inimicus obligatus ad penam ad quam ante offensam non obligabatur neutro etiam aliquid considerante vel volente nihilominus dicitur inimicus et obliga tur ad penam: vt si vterque dormiat: tunc in neutro est actus intellectus vel voluntatis. nec per consequens aliquis respectus rationis quo dicitur inimicus obli gari ad penam: quia talis respectus secundum eos causatur per actum voluntatis et intellectus. Eodem modo potest dici de peccato mortali quod supposito per impossibile quod deus aliquando non intelligeret: et per consequens non esset tunc in deo aliquis respectus rationis secundum eos nec vellet: sed homo tunc potest esse equaliter peccator in peccato mortali et obligaretur ad penam eternam pro peccato: et esset tunc inimicus sicut nunc quando semper intelligit. igitur peccatum mortale non est formaliter respectus rationis: quia tunc aliquis non esset in peccato nisi quando ille respectus esset. quod falsum est sicut probatum est. ideo peccatum nihil aliud est nisi alique commisisse vel omnisisse actum propter quem deus eum ordinauit ad penam eternam. Aliter tamen potest deus ordinare.

⁋ Ex isto sequitur quod per peccatum mortale nihil corrumpitur nec tollitur in anima: quod licet tunc peccans careat aliquo actu quae deberet sibi ines et ad quem obligatur. tamen ille actus non corrum pitur. quia non inest nec aliquid tollitur ab anima: quia non substantia nec accidens certum est: quia si sic aut habitus anime: et patet quod non oportet quod aliquis precedat talem actum nec aliqua passio: quia non oportet quod necessario praecedat illum actum nec species aliqua: quia illa potest stare cum tal actu. Si dicatur quod per peccatum diminuitur inclinatio ad virtutem. Contra aliter sicut prius. quia inclinato aut est substantia aut accidens. non substantia: quia nulla talis corrumpitur vel minuitur per peccatum secundum omnes. nec est accidens: quia non habitus nec actus secundum omnes nec species nec potentia similiter. patet prius. Si enim esset ha bitus vel naturaliter inductus vel infusus vel ad quisitus. non primo modo: quia nullus talis ibi ponitur secundo etiam mo non consequitur. nec acquisitus: quia talis acquiritur ex actibus qui non necessario praecedut actum peccati: sed possunt sequi. Si dicatur quod per talem actum est minus dispositus ad actum virtutis quam ante: quia per illum actum inclinatur ad oppositum virtutis. Contra deus potest suspendere actiuitatem illius actus peccati respectu generationis habitus et istum actum anuihilare: et tamen remaneret ille peccator sicut prius

⁋ Ex istis patet quo deus non peccaret quantumcunque faceret omnem actum sicut causa totalis quem nunc facit cum peccatore si cut causa partialis: quia pecctatum vt dictum est nihil aliud dicit nisi aliquem actum commissionis vel omnissionis ad quem homo obligatur propter cuius commissionem vel omnissionem homo obligatur ad penam eternam. deus autem ad nullum actum potest obligari: et ideo eoipso quod deus vult: hoc est iustum fieri. et est exemplum ad hoc quod si esset aliquis superior respectu duorum et preciperet vni facere aliquid et alteri non. vnus in non faciendo peccaret et alter non. quia secundus non equaliter obligatur sicut primus. obligatio ergo facit aliquem pctorem vel non peccatorem. vnde si deus causa ret odium sui in voluntate alicuius sicut causa totalis

⁋ sicut nunc semper causat sicut causa partialis num quam talis peccaret nec deus: quia ad nihil obligatur nec alius quia actus ille non esset in ptante sua.

⁋ Ex ustis patet tertio quo possunt pectam redire: eadem in numero: non quia illi actus preteriti redeant iidem numero: sed quia actus quae obligant aliquem ad penam eternam ante penitentiam destructa caritate per peccatum illi actus praeteriti vel alii commissi de nouo eiusdem speciei cum praemis vel alterius speciei obligant ad eandem penam numero ad quam primi obligabant qui ad penam eternam in numero: et hoc si ante lapsum secundum penitens pro primo peccato non totaliter satisfecit: sed particulariter. si aut totaliter satiffecit: tunc non dicitur illud peccatum redire: sed secundum pectatum est grauius propter ingratitudinem quam fuisset si prius. noen peccasset. hec omnia dico sine assertione.

⁋ Circa secundum dico secundum magistum quod dicitur penitentia a puniendo: non tamen sunt idem penitere et punire: quia aliquis punit pctam alterius non tamen penitet. sed peni tere est actus penitentis de commissis de seipso.

⁋ Penitentia autem multipliciter accipitur. vno modo enim pro actu penitentis. alio modo pro sacramen to. Primo modo accipitur multiplicitur. vno modo propena quam sustinet penitens. alio modo accipitur proactu effectiuo causatiuo talis penitentie. tertio modo accipitur pro actu quem quaes voluntarie assumit propeccaton commisso. Primus modus accipitur duplici ter vel pro aliquo interiori vel exteriori. primo modo tristicia de peccato potest dici penitentia et contri tio. secundo modo aliquis actus in parte sensitiua potest di ci penitentia. Secundus modus principalis capitur. dupliciter. vno modo pro aliquo interiori effectiuo penitentie. alio: non spcialiter pro extrinseco effecti uo penitentie. Primo modo displicentia de peccoto commisso dicitur penitentia: quia nata est in pluribus causare tristiciam quae est penitentia. secundo modo confessio dicitur penitentia: quia est causatiua verecundie quae est pena et ieiunium et huiusmodi. Tertio modo accipiendo. principaliter potest satiffactio dici penitentia que voluntarie accipitur pro peccato commisso. et hoc siue illa sit pena siue non sit. potest enim aliquis voluntarie as sumere vt deum diligat super omnia pro satistactione. et sic aliquid delectabile potest dici penitentia. et in istis est talis ordo: quia primo est actus detestandi pec catum commissum vel displicentia. secundo modo sequitur ex illo actu tristicia. Tertio modo est acceptatio detestationis siue volitionis tristicie consequentis. et sunt duo actus detestatio et acceptatio et distin cti: quia possunt abinuicem separari: et post primum actum vel secundum vel tertium ponendo quod tertius actus sit acceptatio pene consequentis displicentiam vel dete stationem sequitur actus puniendi exterior. et hic variatur secundum diuersas regulas institutas. Penitentia secundo modo principali accepta pro sacramento scilicet secundum magistrum videtur esse actus aliquis punitiuus interior vel exterior secundum alios non est ita: sed sola absolutio sacerdotis penitentia quae est facra mentum. Sed quicquid sit dico quod penitentia quae est sa cramentum non habet quid rei: sed tantum quid nominis eius: et ideo quodlibet quod ponitur in eius diffinitio ne exprimente quid nominis eius potest dici pars penitentie quae est sacramentum. Nunc autem penitetia sacra mentum sic diffinitur vel describitur quod est absolu tio hominis penitentis facta a sacerdote iurisdicti onem habente sub certa forma verborum cum debita intentione prolata ex institutioue verborum diuina efficaciter significantium absolutionem anime a pec cato. et sic homo penitens ponitur in ista descriptu one et multa alia.

⁋ Circa tertium dico quod peccatum deleri non est aliquam rem absolutam vel relati uam a paeccatore amoueri vel separari: sed est actum commissum vel omnissum ad penam non imputari. et hoc siue illud com tingat per solam ttansitionem temporis vt si deus ordinaret quod quaecumque commisisset talem actum si inueniretur in a tempore illum actum commisisse esset ordinatus ad penam eternam: sed si non inueniretur illum actum commisisse in be tempore sequente a non esset ordinatus ad talem penam: sed ad vitam eternam. Tunc si inueniretur in vtroque tempore illum actum commisisse: tunc in a tempore esset peccator et in b non. et per consequens potest pectatum sic deleri per solam transitionem temporis sine omni actu vel ha bitum vel respectu nouo. et sic ille transiret de contradi ctorio in contradictorium per solam mutationem temporis et nulla alia mutatione facta in quocunque. siue hoc contingat per aliquem actum nonuum in peccatore pro pter quem deus ordinauit pectatum illud non imputari ad penam eternam. sicut modo deus remittit de facto pe ccatum mortale siue cotingat per actum nouum in alio a peccatore propter quem deus remittit illud peccatum sicut si remitteret nobis peccata propter opera christi. non tamen oportet quod sit aliquis nouus actus neccessario nec in peccatore nec in quocumque alio: ad hoc quod peccatum remittatur

⁋ Istis visis dicendum est ad uestiones propositas. et circa primam quaestionem. primo videndum est de infusione gratie et expulsione culpre quo ista habent se inter se. Secundo vtrum per penitetiam deleatur culpa et infundatur gratia cum aliis virtutibus. Tertio vtrum ista gratia infusa sit eadem cum illis que infunduntur in aliis sacramentis. Quarto ad questionem secundam. Quinto mouenda sunt aliqua dubia et soluenda.

⁋ Circam primam quaestionem est difficultas communis. Utrum expulsio vnius contrarii sit prior inductione alterius contrarii. et hoc loquendo proprie. quia aliter loquendum est de illis quae op ponuntur proprie et ex natura rei: siue vtrumque sit po sitiuum siue aliud sit priuatiuum vel negatiuum. et aliter de hiis que non proprie opponuntur ex natura rei. sed si opponuntur: hoc erit solum per aliquam causam extrinsecam instituente⁋ De primo dico quod expulsio vnius contrarii est prior natura inductione alte rius contrarii. licbet aliqua dicant quod inductio vnius sit prior quam expulsio alterius quod sic probant. quia illud est prius natura: quod ab agente naturali prius inten ditur. sed inductio forme est huiusmodi et non expulsio al terius nisi per accidens: sicut inducens albedinem no intendit nigredinem expellere nisi per accidens. Sed istud non valet. quia secundum philosophum et commetatorem. v. men taphisice et. vii. illud est prior natura quod potest esse sine alio et aliud non sine illo. Exemplum de sub stantia et accidente secundum philosophum. vii. metaphisice. sed expulsio vnius forme potest esse per potentiam diuinam est etiam per naturam sine inductione alterius et non econtra et hoc tenendo quod deus non potest facere contraria simul esse in eodem etc. Exemplum. quia albedo potest expelli ab aliquo subiecto. et tamen non ortet quod nigredo indu catur: quia subiectum est sic indifferens ad ista contraria quia potest carere vtroque etiam naturaliter. et ideo non oportet ad expulsionem vnius seque inductionem alterius. Si dicas quod per naturam non potest vna forma expellinisi inducatur alia. quia generatio vnius est corruptio ali terius etc. Dico quod assumptum est falsum. quia expulsio et inductio sunt distincte mutationes et deus potest coagere cum creatura ad expulsionem non coa gendo nec concurrendo ad inductionem. et tunc natu ra creata potest expellere vnam formam naturaliter: non obstante quod deus concurrat secum: sed non potest aliam inducere: quia deus non concurrit. ideo per naturam potest fie ri corruptio sine generatione. sed illa propositio al legata corruptio vnius etc. habet intelligi quando deus concurrit equaliter in omni actione creature: et aliter non est vera. prima ratio superius inducta concludit oppositum. quia secundum philosophum i metaphisice. et ii. poste riorum illa quae sunt priora intentione sunt posteriora in executione. et ideo licet inductio forme prius intenda tur cum hoc tamen stat quod sit posterior in effectu. praedctam autem sunt intelligenda esse vera tenendo quod deus non potest facere duo conria esse in eodem subiecto: quia cunc nec expulsio vnius forme prior natura esset in ductione alterius. nec econuerso: quia tunc sicut expul sio vnius forme potest esse sine inductione alterius ita econuerso inductio vnius potest esse sine expulsione alterius: quia possunt esse simul secundum istam viam. et ideo secundum istam opinionem neutra esset prior alia: sed hoc videtur irrati onabile et includens contradictionem. Toquendo autem de duobus quai non proprie opponuntur formaliter et intrinsece: sed si opponuntur solum opponuntur per causam extrin secam quo est de culpa et gratia: quia nullum absolutum in vno repugnat formaliter alicui absoluto in alio sed si opponantur solum opponuntur institutione divina quae ordinauit quod quicunque esset in tali culpa esset in dignus vita eterna: et quicunque haberet gram esset dignus vita eterna. et per consequens ex institutione diuina si gratia et culpa essent in eodem ille esset dignus vita eterna et non esset dignus vita eterna quae est manifesta contradictio. De istis autem et cosimilibus quie non opponuntur ex natura rei dico quod nec expulsio vni us est prior inductione alterius et per diuinam potentiam possunt esse simul et indifferentur vnum sine alio. et econuerso Primum patet: quia sic nulla est inter ea repugnantia: nisi ex institutione diuina: sed deus potuisset alit ordi nasse. igitur etc. Secudum patet quantum ad vnam partem: quia deus potest infundere gratiam sine expulsione: sicut patet in primo angelo statim in quo nulla culpa potest cessit infusion e gratie et de primo homine patet etiam secundum aliquos quae dicunt eum huisse gratiam ante lapsum. Quantum ad secundam parten patet: quia sicut instituit penam eter nam alicui infligendam pro peccato mortali sine infusione alicuius positiui sicut prius probatum est: ita potest illam penam et obligationem sibi remittere et omnem offensam sine infusione positiui. Confirmatur qui deus potest suspendere inflictionem illius pene pro practo vsque ad tempus vt manifestum est. et hoc sine infusio ne positiui. igitur eadem ratione potest suspendere infli ctionem illius pene imperpetuum absque hoc quod infum dat aliquam gratiam. de facto tamen et regulari ter prius est expulsio culpe quam infusio gratie: quia de facto et regulariter. non remittitur culpa nisi infundatur gratia: sed gratia de facto fuit infusa sine expulsione culpere: patet de angelis de christo de beata virgine et de primo homine secundum ali quos: sed istud non est ex natura rei quod non expel litur culpa sine infusione gratie: quia deus potest facere contrarium.

⁋ Circa secundum articulum videndum vtrum remittatur culpa sine penitentia. Ad hoc dico quod per penitentiam potest intelligi vel actus exterior in parte sensitiua: vel interior loquendo de primo actu. sic dico primo quod nullus actus vel pena qua cunque exterior necessario requiritur vel sufficit ad deletionemipcti et infusionem gratie. Sed loquendo. de actibus interioribus et etiam passionibus puta dis plicentia vel detestatione peccati vel de tristicia consequente et de acceptatione actus displicentie et tristicie consequentis. Dico quod nullum istorum sufficit in generali ad deletionem peccati mortalis: quia potest fieri inordinate et sine circumstantiis debitis: sed omnia predicta sunt huiusmodi. igitur etc. Minor patet: quia aliquis potest detestari pectatum et tristari propter penam temporalem vel eternam solum et non propter deum. et per consequens ille actus vel tristicia caret debito fine: quia perfecta caritas foris mittit timorem. Secundo dico quod non includit contradi ctionem peccatum remitti et gratiam infundi sine penitentia. et per consequens sine aliquo predictorum. hoc patet: quia deus potest gratiam infundere illi sine penitentia in quo non inuenitur aliquid repu gnans gratie vel gralaie. Sed in peccatore nihil inuenitur repugnans gratie vel griasie: quia actus iam transit et ex il lo actu non oportet quod aliquis habitus dereliquatur sicut patuit supra. igitur etc. Preterea nihil existens in pec catore est causa necessaria pene propter quam repugnat sibi grulotia. et hoc si infligere penam sit solum in vo luntate dei. igitur potest deus sibi illam penam remitte re sine omni repugnantia. Si dicis quod deus neccessario infliget penam: aliter esset deus iniustus. Contra deus pro aliquo tempore potest non infligere penam. et si i la non repugnant pro aliquo tempore nec imperpetuum re pugnabant: quia lapsus temporis non facit repugnantiam sed illa quae repugnant de se repugnant. Preterea hoc dato sequitur quod deus non potest istum pctorem annihilare vllo modo: quia si non peniteret neccessario oporteret si sit iustus: quia infligeret sibi penam quam non potest infligere si eum annihilaret. et si peniteret non potest eum annihilare: quia tunc necessario sibi daret gratiam. et per consequens secundum rectam rationem daret sibi gulaiam. et sic nunquam posset aliquem peccatorem annihilare: quia necessario omnis pector est sub aliquo isto rum contradictoriorum: quia vel penitet vel non penitet. Tertio dico quod de potentia ordinata potest deus remittere culpam sine omni spciali penitentia exteri ori vel interiori. Et hoc probatur: quia possibile est ali quem obliuisci se commisisse pectatum: sic scilicet quod habet ignorantiam inuincibilem respectu illius. et per consequens illa ignorantia non est imputabilis. iste tunc non te netur detestari illud pectatum: sed nullus habens vsum rationis potest poni extra statu salutis. igitur si iste diligat deum super omnia deus de potentia ordiata sibi infundit gratiam. igitur etc. Si dicas quod talis tenetur penitere in gnerali: puta si aliquid comisit Respondeo quod tenetur penitere si sibi occurrat pectatum in generali. sed si non occurrat sine negligentia sua no videtur quin possit sibi remitti peccatum: puta si cogitet intense de deo vel de quocumque alio propter quod non potest conteri in generali nec in spaciali. tamen non obstante hoc dico quod existenti in peccato mortali et habenti de tali pcto vel non habenti conscientiam propter ignorantiam imputabilem non potest remitti illud peccatum de potentia dei ordinata sine actu penitentie. et hoc quia deus sic disposuit quod nulli re mitteretur culpa sine omni punitione. Quarto dico quod essentialius se habet ad remissionem culpe actus detestandi peccatum quam quaecunque penitentia siue in terior siue exterior. Cuius ratio est: quia sicut pectatum sola voluntate committitur: ita ille actus qui prius et essentialius est in ptante voluntatis prius inter omnes actus ad deletionem peccati concurrit. huiusmodi autem est actus displicentie et non tristicia. Confir matur: quia deus potest suspendere causalitatem illius actus respectus tristicie: et tunc ibi est displicentia et detestatio sine aliqua tristicia consequente et tamen talis detestans tunc meretur remissionem cul pe et infusionem gratie. Ex istis patet quod tria ponuntur quae dicuntur partes penitentie: scilicet cotritio confessio et satiffactio quorum primum respondet actibus. inte rioribus et alia duo actibus exterioribus.

⁋ Circa tertium articulum vtrum sit eadem gratia quae infunditur in penitentia et in aliis sacramentis hoc dicitur quod est alia gratia gratum faciens et gratia sacramentalis: quia gratie sacramentales ordinantur ad reparationem defectuum hominium quae ex predictis acciderunt et gratia gratum faciens ordinatur ad bene operandum. si militer alia est gratia collata in vno sacramento et in alio. Sed con ista. gratia sacramen talis est quidem habitus ordinatus ad actum. igitur non est diuer sa nisi propter diuersitatem actuum: sed nullus actus est in recipiente sacramentum quodcunque quin possit esse in eo sinon recipiat sacramentum. et recipiens potest percipere se habere omnem actum ante facramentum quem percipit se habere post sacramentum qui omnem actum elicitum tam ab habitibus naturalibus quam supernaturalibus potest se percipere habere ante receptionem sacramenti: quia deus non ligatur sacramentis. igitur etc. Si dicatur quod actus eius latet nos. Contra. sicut actus perfectissime virtu tis non latet: ita nec actus cuiuscumque alterius virtutus sed actus caritatis quae est perfectissima non latet nos. igitur etc. Preterea contra hoc quod dicit quod gratia sacramenta lis ponitur ad reparandum defectus anime et potentiarum anime: quia quero an isti defectus sunt solum priuationes aut entia positiua. Si sint priuatio nes aut priuationes virtutum naturalium aut supernaturalium. et siue sic siue sic isti actus sufficientur reparantur per virtutes supernaturales. Si sint entia positiua disconuenientia anime et tollantur: tunc sequitur quod anima in quolibet sacramento perderet aliquod accidens absolutum quod videtur inconueniens. Si militer taliter entia positiua disconuenientia op ponuntur virtutibus. igitur sufficienter tolluntur per infusionem talium virtutum. et per consequens ille virtutes reparant sufficienter tales defectus. Preterea homo pro statu gratie non habet gratiam perfectiorem quam habuis set si stetisset in statu innocetie: sed tunc non habuisset nisi gratiam gratum facientem et alias virtutes: igitur nec modo. et per consequens illa gratia sacramenta lis totaliter superfluit. Preterea peccatum nihil reli quit in anima expellendu: sed tantum obligationem ad pe nam eternam: sed illa obligatio expelliter sufficienter per gratiam gratum facientem et alias virtutes. igitur gra sacramentalis superfluit. Preterea illud quod lufficienter inclinat ad vnum oppositorum expellit reliquum vel saltem non requiritur aliud ad expellen dum sed isti defectus non sunt nisi peccata mortalia et gratia gratum faciens cum aliis virtutibus sufficienter inclinat ad actus oppositos istis peccatis igitur sufficienter expellunt. ista igitur gratia sacramentalis superflua est. Preterea isti defectus non sunt nisi defectus morales potentiarum et culpabiles quo ad mores: et non quo ad naturam aliquam positiuam sed omnes tales defectus sufficienter tolluntur et corrunpuntur per gratiam gratum facientem et alias virtutes istud facientes. igitur etc. Preterea isti defectus non sunt nisi peccam mortalia. igius si gratie ponuntur ad reparandum istos defectus tot erunt gratie distincte quot erunt peccam mortalia: quod videtur absurdum. Uel si dicas quod vna gratia sacramentalis sufficit ad repa randum omnes istos defectus eadem ratione dicam ego quod vna gratia gratum faciens sufficit ad reparandu omnes huiusmodi defectus. igitur superflue ponuntur omnes tales grati Ideo dico quod duplex est gratia: vna est qualitas absoluta informans animam. alia est gratia gratuita dei vo luntas. primo modo loquendo de gra dico quod eadem est gratia gratum faciens et gratia virtutum et gratia sacramen talis. hoc patet quia pluralitas non est ponenda sine ne cessitate: sed omnia possunt saluari eque bene ponendo vnam gratiam sicut ponendo plures. igitur est tantum ponenda vna et maxime ex quo non est ad hoc auctas nec ratio nec experientia. Assum ptum patet: quia omnis gratia ponitur vel vt reddat hominem di gnum vita eterna vel ad meritorie operandum vel ad tollendum defectus inclinantes ad peccatum et retra habentes hominem a bonis: sed omnia ista saluantur per vnam gratiam cum aliis virtutibus. igitur etc. Primum patet vt prius sola caritas distinguit inter filios regni et perditionis. Secundum patet quia caritas cum aliis virtutibus sufficit ad meritorie operan dum: puta cum fide specie etc. licet enim caritas non suffici at ad credendum et sperandum: quia isti actus sunt in intellectu. tamen si sint aliqua virtutes in intellectu inclinantes: tunc ad istos actus sufficit caritas cum aliis virtutibus ad meritorie operandum. Tertium patet: quia isti defectus vel sunt ignorantia in intellectu vel malicia in voluntate vel defexts in potentiis executiuis. sed ignorantia in intellectu sufficienter tollitur per fidem et alios habitus intelle ctuales. malicia in voluntate tollitur per caritatem defectus in potentiis executiuis tolliter sufficienter per alias virtutes et qualitates inclinantes. Se cundo dico ad istum articulum quod gratia virtutum non distinguitur realiter a gratia gratum faciente: quia caritas non distinguitur realiter a gratia gratum faciente. sed gratia virtutum est caritas. igitur etc. Maior patet. quia si di stingueretur realiter tunc gratia potest esse sine carita te: quia si sunt res distincte possunt separari abinuice. et sic aliquis esset gratus deo sine caritate et per consequens acceptus deo a non acceptus deo. Preterea secundum eos qui ponunt gratiam differre a caritate gratia est subiectiue in essentia anime et ex ea fluunt caritas et alie virtutes. sed secundum eum alibi intellectus est prior voluntate. et per consequens essentia anime est prior voluntate. igitur potest gra esse in essentia anime absque hoc quod caritas sit in voluntate. Preterea si gratia sit causa respectu caritatis videtur maxime esse causa effectiua: sed deus potest suspendere omnem actionem cause secunde. igitur potest suspedere actionem gratie qua ab ea fluit caritas. et per consequens gratia potest esse sine ca ritate. Ideo dico quod gra et caritas sunt omnino eedem realiter: sed solum distinguntur sicut nomina vel con ceptus connotatiui. Toquendo autem de gratia secundo monscilicet de gratuita dei voluntate quae coexistit sacramentis ex pactione diuina aliquid efficit in anima sic dico quod gratia sacramentalis differt a gratia virtu tum: quia aliquis effectus correspondet gratie sacramentali haec est voluntati diuine respectu recipientis sacramentum quae non conuenit caritati secundum se. nam talis gratia coexistens in sacramento liberat recipientem ab omni culpa et pena simpliciter: et tamen haec non oportet fieri per gratiam informantem. Exemplum est ad hoc. quod eadem gra confertur in baptismo flsuminis et flaminis. et tamen aliquem effectum habet baptismus flumi nis quem non habet baptismus flaminis: quia in primo absoluitur baptisatus ab omni pena temporali et eterna non autem in secundo. Si dicas quod baptisatus baptis mo flaminis absoluitur ab omni pena eterna et tempora li sicut in baptismo fluminis: quia sancti dicunt quod idem facit baptismus flaminis quando non potest fieri baptismus fluminis. Contra. tunc baptisatus baptismo fluminis esset peior quam non baptisatus. quia baptismus fluminis non dissoluit a pena temporali in adulto. et si baptisatus baptismo. fluminis fe¬ cisset vnum pectatum tantum et baptisatus baptismo fla minis multa primus qui habet fluminis baptismum absoluitur a culpa sed non a pena temporali si sit adult sed secundus absoluitur ab omni pena. igitur esset peioris conditionis. sic igitur patet quo gratia virtutum est aliquo modo diuersa.

⁋ Quantum ad secundam questionem dicit Io. in. iii. xiiii. dis. de penitentia. quod quanuis

⁋ contritionem possit deleri peccatum et gratia coferri. tamen si aliquis cum debita intentione recipiat sacramen tum penitentie sine omni motu bono vel contritione virtute sacramenti penitentie sibi remittitur culpa et infunditur gratia. et hoc est maioris misericordie. scilicet duplicem viam instituere per quam iustificatur peacator quam ipsum ad vnam coartare. Unde sicut adultus pri mam gratiam delentem peccatum originale potest habere du plici via scilicet ex bono motu disponente ad illam de congruo: sicut patet in baptismo flaminis vb infunditur gratia sine baptismo fluminis et etiam ex susceptione baptismi. ita in proposito adultus potest primam gratiam delentem pectatum actuale dupliciter primereri. scilicet per vnum motum disponentem ad illam de congruo et per voluntariam susceptionem sacramenti penitentie sine omni bono motu. et sicut ad deletionem peccati originalis preter contritionem requir tur aliquis motus meritorius de congruo et ad deletionem illius peccati per baptismum fluminis non requiritur nisi voluntaria susceptio baptismi sine fi ctione et sine actu vel voluntate peccati mortalis: ita esn proposito ad deletionem peccati actualis non solum at tritus vsque ad certum gradum in adulto recipit gratiam: sed non habens talem actum: habens tamen volunta tem suscipiendi sacramentum penitentie sine omni obice peccati mortalis actualiter inherentis recipit gratiam non ex merito sen ex pacto diuino si nullum obicem ponat. hec conclusio probatur. quia si non: tunc sequeretur quod per sacramentum penitentie nunquam de leretur peccatum si esset prius necessarium deleri per comtritionem et attritionem. si non: tunc sacramentum peni tentie numquam esset secunda tabula post naufragium: quia nunquam liberaret a periculo submersionis.

⁋ Pre terea dicit christus Ioh. iii. et Matthei. xxvi. quorum peccata remiseritis remittuntur eis. igitur etc.

⁋ Contra. quanuis deus de potentia sua absoluta potest iustificare impium sine omni motu bono voluntatis et sine contritione vel attritione de peccatis. tamen non videtur hoc esse de intentione sanctorum. Dicit enim Aug. secundum quod magiter allegat libro sententiarum. et ipsemet dicit idem distinctione. xiiii. et. xv. quod penitentia est virtus vel gratia quae commissa mala cum emendationis proposito plangimus et odimus et plangenda vlteri us committere nolumus. et loquitur de penitentia. necessaria ad salutem. Preterea descriptio penitentie quam ponit iste doctor videtur esse ad oppositum. Dicit enim quod penitentia est absolutio hominis penitentir etc. et illud non potest esse sine actu penitentis et penitentie. ergo etc. Preterea qua ratione requiritur in tentio baptismi in adulto et dolor de peccatis si cut prius dictum est eadem ratione in sacramento penitetie. Preterea sunt tres partes penitentie secundum omnes: puta contritio confessio et satiffactio. igitur sine contritione non deletur pecctatum: nec sine proposito confitendi nec satiffaciendi habita oportunita te: ita nec confessio sine contritione et satiffactione. Preterea similitudo quam adducit de baptismo non valet scilicet quia in baptismo requiritur bonus motus mentis precedens deletionem peccati in proposito. hoc similitudo videtur ad oppositum esse: quia in baptismo adulti non potest peccatum deleri sine omni bono motu voluntatis: sicut patet per magistum libro. iiii. dis. xvi. caplo. v. et distin. xli. c. ii. vbi dicit. Sis qui sue vo luntatis arbiter est constitutus cum accedit ad sa cramenta fidelium nisi peniteat eum veteris vite non potest nouam inchoare vitam: ab hac penitentia cum baptisantur soli pueri immunes sunt. et addit ad hoc multas auctoritates. Et ideo dico sine omni preiudicio aliorum quod per nullum sacramentum potest re mitti pectatum mortale sine omni contritione in generali vel in speciali. et hoc dico de con quae potest vti libero arbitrio: scilicet quae habet legitimam etatem et non habet ignorantiam inuincibilem. sed si alterum istorum infue rit excusatur. patet in paruulo et in fatuo: licet enim par uulus possit liberari ab originali sine actu proprie voluntatis: quia caret vsu liberi arbitrii: tamen non remittitur pectatum sine omni motum sui vel alterius. adul to autem qui habet vsum liberi arbitrii non remitti tur sine motu bono proprie voluntatis.

⁋ Ad argumenta Ioh. cum dicit quod tunc non ligarent nec sol uerent sacerdotes alique. Respondeo secundu magistrum quod sacerdotes ligant et soluunt: quia ostendunt homines est se ligatos et solutos. Item ibidem secundum eum distincti one. xviii. ligant dum satisfactionem penitentibus im ponunt. soluunt cum de ea aliquid diminuunt. et sic per sacramentum penitentie prout distinguitur contra motum bonum recipientis sacramentum non dimittitur pec catum licet maior gratia conferatur in confessione et aliquid de pena temporali dimittatur quam si ista fierent per solam cordis contritionem.

⁋ Ad aliud dico quod secundum hierationimum et alios sctos loquentes de ista materia quod penitentia est secunda tabula et actus penitentis est contritio et confessio. non tamen sine penitentie sacramento saltem in proposito. Ad aucioritates patet quo possunt saluari per magistrum in littera. distin. xviii. Ad aliud de baptismo patet quod est ad oppositum: quia sicut pectatum originale non deletur in adulto sine omni actu voluntatis: ita nec peccatum actuale deletur sine actu voluntatis: nec per sacramentum euchari stie remittitur pectatum: immo oportet quod ante susceptionem sit extra pecctatum. Similiter confirmatio formaliter non confert gram sine bono motu mentis in adulto. Sed circa predicta sunt multa dubia. primum est: quia videtur quod peccatum mortale sit priuatio ali cuius positiui. Tum quia secundum sanctos loquentes de ista materia peccatum est priuatio boni. tum quia peccatum est morbus spiritualis anime. tum quia peccatum est vicium anime. tum quia per peceatum anima spoliatur bonis natu ralibus et priuatur gratuitis.

⁋ Secudum est. quia videtur quod peccatum dicat aliquem respectum rationis. quia obligatio ad penam eternam: aut est aliquid aut nihil: non nihil certum est. igitur est aliquid. aut igitur aliquid reale aut rationis: non reale certum est. igitur rationis.

⁋ Tertium est de diffinitione penitentie. quia non videtur quod sacramentum penitentie sit absolutio sacramenta lis. quia secundum magistrum et sanctos tres sunt partes peni tentie. contritio. confessio. et satiffactio. et ista non continentur sub penitentia sacramentali.

⁋ Preterea. sine penitentia non potest deleri peccatum: et sine ab solutione potest. igitir etc.

⁋ Quartum est de remissio ne culpe per penitentia: quis illorum actuum scilicet de testandi: dolendi etc. se habeat essentialius ad re missionem culpre: et quis illorum actuum sit prior. vtrum sit aliquis actus ante actum detestandi. quia videtur quod velle vindicare sit actus prior: et quis est iste actus detestandi: et vtrum actus detestandi omni altero circumscripto de potentia dei ordinata sit sufficiens ad remissione culpe tanquam meritum de congruo.

⁋ Quintum est. vtrum peccata dimissa per penitentiam redeant in recidiuante.

⁋ Sextum vtrum bona mortificata per peccata redeant per penitentiam. Septimum ant aliquod peccatum post istam vitam dimittatur.

⁋ Sctauum est de infusione gratie. vtrum sit alia mutatio ab expulsione culpe.

⁋ Nonum est. vtrum gratia infusa sit alia. a gratia gratu faciente a virtutibus. et videtur quod sic. quia sacramenta sunt medicine contra morbos. igitur non dantur nisi in remedium alicuius morbi spirituais. sed virtutes possunt esse sine eis.

⁋ Ad primum istorum dico quod peccatum mortale non est aliquid positiuum reale nec ens rationis. tamen secundum suum quid nominis includit multa positiua. quia actum et potentiam et penam futuram: quia aliquem peccare mortaliter non est aliud nisi facere aliquem actum vel omittere propter quem ordinatur ad penam eternam. et ideo dicitur peccatum morbus: vulnus: egritudo. quia sicut ex istis squi tur dolor in corpore. sic ex peccato commisso sequitur tristitia in mente: vel eterna si non peni teat: vel temporalis si peniteat. Per hoc ad auctoritatem.

⁋ Ad primam dico quod peccatum non est priuatio alicuius boni inherentis actualiter vel quod aliquando infuit: sed est priuatio ba ni futuri quod deberet inesse si non peccasset: si cut causa demeritoria ad modum quo aliquis in abilitatur ad beneficium ecclesiasticum propter aliquem actum quo priuatur illo beneficio futu ro.

⁋ Ad aliam dico quod loquitur de peccato praemi parentis propter quod ipse pro omnibus suis posteris vulneratus est in naturalibus spoliatus gratuitis. qui ipse secundum aliquos accepit gratiam gratum facientem et multas perfectiones naturales et corporales sicut bonam complexionem: sed per peccatum suum tanquam per demeritoriam causam meruit spoliari gratuitis et vulnerari innaturalibus per hoc quod corpus suum expositum fuit causis naturalibus: vt in illud age rent et bonam dispositionem minuerent.

⁋ Ad secundum Ad secundim dubium dico quod peccatum nec est ens reale nec rati nis: sed sicut alias dictum est de bono vero et aliis conceptibus connotatius quod habent tantum. quid nominis et non quid rei nec rationis. quia talia non significant tantum vnam rem sed significant multa. vnum in recto et aliud in obliquo. et ideo de talibus in abstracto sumptis nihil vnum reale praedicatur. Eodem mdo mdo est de conce ptibus negatiuis: sicut de priuatione et negatio ne. quia non dicunt rem vnam nec aliquas res: ita quod sint simul ille res. sed priuatio importat totum istud visio nem in oculo non esse et necessario significat plures res: quarum vna non est alia. et ideo nihil vere pri dicatur de negatione vel priuatione in abstracto: sed solum in concreto et vnum in recto et aliud in obliquo. ita dico de peccato quod non dicit aliquam vnam rem realem vel rationis: sed significat et importat totum istud. actum praeteritum commissum vel omnissum ad quem aliquas obligatur: propter quem talis ordinatur ad penam eternam. Et ideo quando queritur quid est peccatum. dicendum est quod non habet quid rei: sed tantum quid nominis. ideo non debet concedi quod est ens reale nec rationis: sed bene in diffinitione eius exprimente quid nominis ponuntur multa realia. et ideo sic potest concedi quod non est ens quia non est aliqua res vna praecise nec multe res simul sed est vnum nomen vel conceptus significans vel im portans plures res. potest etiam dici nihil. quia omne positiuum quod est in peccato potest poni per deum: sicut er causam totalem in voluntate hominis. et tamen non dicitur peccatum. quia nec ex parte dei nec ex parte hominis. quia nunquam dicitur homo peccator propter aliquem actu nisi habeat respectu illius actiuitate. sed si deus sit causa totalis actus: tunc homo non habet actiuitatem aliquam respectu illius. igitur etc. Nec deus peccare dicitur propter istum actum. quia nullus dicitur peccare nisi quae facit aliquid ad cuius oppositum obliga tur. vel quia non facit illud ad quod obligatur. deus aut ad nihil faciendum vel non faciendum obligatur. igitur etc. Et ideo peccatum nihil dicitur. quia omne positiuum in eo potest causari sine omni peccato. et similiter potest aliquem deus obligare ad penam eternam sine omni peccoto. Ad tertium dubium dico quod ille non sunt partes penitentie quae est sacramentum: sed sunt dispositiones penitentis prisupponentes effectum sacramenti: et hoc in actu vel in voto. Se conclusio penitentia dicitur a puniendo: sed ab solutio sacramentalis non punit. Preterea. penitentia non est nisi ad deletionem culpe: sed abso¬ lutio sacramentalis non delet culpam. igitur etc. Ad primum concedo quod penitentia sacramentalis vel prie supponit penam vel importat penam. formaliter tamen non est pena vel punitio. Ad aliud dico quod praesenia est ad augmentum gratie per se: non autem ad expulsionem culpe.

⁋ Ad quartum dubium dico primo quod actus de testandi esentialius et prius se habet ad expulsionem culpe inter omnes alios actus. hoc probatur: quia peccatum est in ptante voluntatis. igitur etc. et per consequens illud quod essesntia lius se habet ad hoc quod sit in ptante voluntatis: eentia lius se habebit ad deletionem culpre: sed inter illos actus actus detestandi prius est in ptante voluntatis igitur etc. Assumptum patet: quia tristicia non est in ptam te voluntatis nisi mediante actu detestandi. igitur iste actus essenttalius et prius requiritur ad delctionem culpre quam aliquod consequens illum actu. Confirmatur. quia deus potest suspendere causalitatem actus detestandi respectu tristicie et conseruare illum actum. et tamen tunc in illo actu meretur. igitur respectu deletionis culpe. Secundo dico quantum ad istud dubium quod inter omnes illos actus quae respiciunt actum actus detestandi est prior. Si dicas quod velle vidicare pectatum est actus prior. Respondeo quod no: quia nullus vult. vindicare aliquid nisi quod est ab eo prius nolitum: quia volitio vidicte praesupponir nolitionem illius propter quod infligit vindictam. Si dicas quod ex solo amore dei vult aliquod pectatum vir dicare. Respondeo quod velle vidicare peccatum praesuppe nit actum detestandi pectatum: quia aliquis habere vult et potest actum detestandi peccatum: et tamen nolle rectum vindicte igitur velle vidicare pectatum non est primus actus rectum peccati. Assumptum patet: quia vidicare est proprie rectum pene exterioris infligende. non inflicte. sed deus pos set precipere quod peccator non vindicaret vindictam actu interiori: sed solum exteriori. igitur etc. Ideo dico quod regularitur iste est ordo inter praedicta: quia primo est actus detestandi pectatum. secundo est pena sequens scilicet tristicia. tertio est acceptatio tam detestandi actus quam tristicie. quarto est velle vidicare hoc est vel le infligere penam exteriorem: siue per confessionem: siue per satiffactionem. et hoc propter praeceptum diuinum: et aliter nollet forte inffigere penam talem. Et si queras quo ordinantur isti tres actus detestari acceptare et velle vidicare. dico quod non ordinantur esent tialiter proprie loquendo: quia vnus potest esse sine alio: et econ tra tamen extendendo nomen ordinis est ibi ordo: quia ista tria detestatio tristicia et acceptatio sunt causa sufficiens huius actus velle vidicare et non vnum per se Si quaeras quis est ille actus detestandi quae delet pectatum

⁋ Respondeo. aliquis potest detestari peccatum: vel quia est dei offensiuum: vel quia est pene inflectiuum: vel quia est pre mii impeditiuum. et isti sunt distincti actus: quia possunt se pari abinuicem et ille actus detestandi peccatum: quia est dei offensiuum delet peccatum et non alii. Tertio dico pro isto dubio quod possibile est alique actum detestam di sufficere ad deletionem culpe et infusionem gratie qui ille actus quo aliquis detestatur pectatum propter deum qui est dei offensiuum circumscripto omni alio sufficit Si dicatur quod actus caritatis requiritur ad deletionem peccati sed iste non est actus caritatis: quia caritas respi cit praecise deum pro obiecto: actus detestandi respicit pro obiecto deum et peccatum. Confirmatur: quia actus amoris et odii distinguntur specie. igitur actus detestandi non est actus caritatis. Ad primum istorum dico sicut alias dictum fuit quod sicut est idem actus quo diligitur finis. et ea quae sunt ad finem: sed vt terminatur ad finem sic est actus fruendi vt terminatur ad ea quae sunt ad finem: sic est actus vtendi: ita est in proposito quod eodem actu in numero aliquis odit et detestatur peccatum et diligit deum. et ideo iste actus est actus caritatis: sicut eodem actu numero potest aliquis scire principium et conclusionem vnde iste actus caritatis praedictus habet duo obiecta per tialia denominantia illum actum extrinseca denominato ne. et iste actus vt terminatur ad deum dicitur. et est actus amoris vt autem terminatur ad peccatum est actus odii. et sic idem actus numero potest denominari oppositis et diuersis denominationibus per comparationem ad diuer sa obiecta partialia. Ad confirmationem dico quod non semper distinguntur specie illi actus: quia vnus et idem potest sic et sic denominari. quando tamen sunt distincti rectum dei et per cati: tunc bene distinguntur specie.

⁋ Si dicas quod illud est contra praedicta: quia prius dictum est quod tanta est distinctio actuum quanta habituum: et econuerso. sed habitus quo diligitur deus est habitus caritatis et habitus quo detesta peccatum est habitus odii. et isti habitus distinguntur specie igitur et actus

⁋ Preterea. dictum est quod habitus numquam inclinat ad actu alterius habitus: nisi mediante proprio actu ad quem primo inclinat. sed actus proprius cari tatis est actus amoris. igitur ad deletionem non sufficit actus detestandi: sed requiritur actus proprius am ris.

⁋ Ad primum istorum dico quod hoc est verum de habitibus acquisitis ex actibus et non de infusis. caritas autem est habitus infusus. et ideo isti actui quo aliquis de testatur pectatum propter deum correspondet vnus habitus acquisitus distinctus specie ab actu caritatis infuse. Et similiter possunt hoc esse due caritates acquisite: vna qua diligit aliquas deum tantum propter se. alia quae detestatur peccatum propter deum: et isti distinguntur specie

⁋ Ad alium dico quod illud intelligendum est de habitibus acquisitum no infusis: huiusmodi est caritas. et maxime habet intelligi de habitibus apphensiuis. vnde habitus acquisitus nuquam inclinat ad actum alterius habitus nisi mediante acti proprio ad quem immediate inclinat: sed habitus infusus potest immediate inclinare ad actum alterius habitus absque hoc quod inclinet ad actum proprium. et ideo caritas infusa potest bene inclinare immediate ad actum il lius habitus quo aliquis detestatur pectatum propter deum absque hoc quod inclinet ad actum proprium immediate. Si quaeratur. vtrum ille habitus acquisitus ex actu detestan di pectatum propter deum sit virtuosus vel non: Respondeo quod sic. cuius ratio est: quia inclinat ad actus conformes ratio recte et actus sunt ita boni quod non possunt esse mali.

⁋ Si queras an iste habitus est virtus moralis an theologica.

⁋ Respodeo quod potest esse theologicaet moralis: ita quod potest habere diuersas denominati ones extrinsecas propter diuersa obiecta partialia. Et dicitur theologica: quia habet deum pro obie cto partiali sicut amicitia acquisita respectu dei. non autem dicitur sic theologica: quia infunditur a solo deo Et potest dici moralis: quia habet pectatum pro obiecto pertiali et est habitus acquisitus ex actibus: et sic potest habere diuersas denominationes. Si quaeras vtrum virtus ista sit iusticia vel amicitia vel qualis virtus. Re spondeo. quod quando vnus actus causatur ex alio: qui actus pertineret ad distinctas virtutes si sit aliquis actus includens equiualentur vtrumque illorum actuum: ille actus magis denominatur absolute a virtute elicitiua secundi actus quam primi. Exemplum. respectu principii est vnus actus: et respectu conclusionis est alius quae natus est causari ab actu respectu principii. et vnus actus potest esse tam respectu principii quam conclusionis qui vtrumque includat equiualenter. ideo ille actus vel habitus magis dicitur scientia respectu conclusionis quam respectu principii. et ratio est propter communitatem causalitatis actus respectu principii: qui natus est cau sare distinctos actus respectu distinctarum conclusionum: sicut vnum principium est causa distinctarum conclusionum. et ideo si ille actus tertius includens duos primos equiualenter denominaretur ab habitu prin aipii: ille actus haberet totam communitatem causalita tis sicut primus actus qui est principii tantum: quod falsum est. Eode modo de actu quo intelligo subiectum per se: et de actu quo intelligo praedicatum per se: et de actu quo intelligo vtrumque coniuncti. quia iste tertius actus potius capiet denominationem ab eodem praedicato quam a subiecto propter eandem causam. patet igitur maior. Accipio minorem. respectu dei habeo vnum actum diligendi propter se: et respectu peccati habeo alium actum detestandi qui causatur ex primo actu. igitur si per aliquem detestor pecctatum et diligo deum quae est actus equiualens vtrique. iste tertius actus magis capiet denominationem ab habitu secundi actus quam primi. et per consequens si primus actus dicatur amicitia et secundus iusticia aste actus tertius magis iusticia quam amicitia numcupabitur. et ratio est: quia iste primus inclinat sicut causa pertialis ad plures actus quam secundus quae tamen inclinat ad actum detestandi peccatum. et propter hoc ad alios actus causatandi: orandi: laudandi: et similes. et etiam eodem modo il le tertius actus ad omnia illa inclinaret: si reduceretur ad habitum primi habitus: quod ficltum est. Si dicas quod primus actus est principalior et perfectior. igitur ab eo recipiet denominationem. Respondeo. equiualenter continet tam amicitiam quam iusticiam. tamen potius debet denominari a iusticia quam ab amicitia propter causas dictas Etemplum. qui vellet punire malefactorem propter dile ctionem principis quiuste praecipit malefactorem pu¬ nire iste actus includit equiualenter tam dilectio nem principis quam velle punitionis. et tamen iste debet magis dici iustus quam amicus. et virtus illa generata ex illo actu dicitur magis iusticia quam amicitia sic est in proposito. Si quaeras an ille actus detestandi sufficiat ad expulsionem culpe et infusionem gratie. Respondeo. ille actus est solus sufficiens ad meritum de congruo. nam habito isto actu deus statim infundit gratiam et de potentia dei ordinata non potest non infundere. Si dicas quod nullus actus potest esse meritorius de po tentia dei ordinata sine gratia. et per consequens praesupponit gratiam et expulsionem culpe. igitur propter eum non expelli tur culpa. Respondeo quod propter istu actum confertur gratia non prius tempore sed simul. et dico quod rectum gratie nullus actus est meritorius de condigno nisi ille quae est rectum eter ne beatitudinis. si enim duo equaliter habeant talem actum detestandi: non oportet quod deus equaliter vtrique infundat gratiam: quia potest vni infundere et alteri non infundere. et isti actus solum sunt meritorii respectu proprie gratie de congruo non de condigno. si sint aliqua equaliter dispositi in omnibus actibus et equalem habeant gratiam non potest deus de potentia sua ordinata permittere quin vterque habeat talem graiam ceteris paribus. et ideo rectum gratiae non est aliquas actus meritorius de condigno: sed rectum beatitudinis potest. es sic patet quod multi sunt actus meritorii de cogruo et non de condigno

⁋ Ad quintum dubium dico quod neu tra pars probari potest: tamen videtur esse magis consonum dictis sanctorum quod peccata non redeant. et ad hoc est congruentia quod deus non iudicabit bis in idipsum. Sed tamen possunt dici redire: quia possunt imputari ad tam tam penam ad quantam prius imputabantur. Sed tunc est dubium quantum ad aliquas circumstantias aggrauan tes an pectatum postea commissum sit grauius. et videtur quod sic: quia quanto aliquis recipit plura beneficia tanto magis obligatur. sed iste cui dimittitur pectatum est huiusmodi quam si non peccasset. et per consequens iterum peccan do grauius peccat quam si prius non peccasset. et hoc concedo quod magis peccat quam si numquam fuisset sibi cul pa remissa non tamen obligatur ad tantam penam ad quan tam fuisset obligatus si nunquam penituisset. et ideo non redeunt. et hoc est verum si prius fuit totum satiffactum propeccato: sicut prius dictum est. Si dicas aut peccatum secundum est omnino idem cum primo aut non. si sic: tunc nou obligatur ad maiorem penam propter illud quod commisit post prsiam quam propter illud quod commisit ante. si non: tunc secundum peccatum esset duo pecctam: vel nunquam posset aliquis peccare eodem peccato quo peccat an praeseniam. confirmatur: quia prius dictum est quod circumstam tie sunt obiecta partialia actus: sed possibile est quod peccans secundo non cogitet de peccato primo: nec de circumstantiis illius peccati. igitur non oportet pectatum redire quantum ad circumstantias aggrauantes. Ad primum dico quod accipiendo pectatum pro actu peccati: sic est idem actus secundum speciem: et potest esse idem secundum numerum per¬ potentiam diuinam accipiendo tamen peccatum pro toto expriest so per quid nominis sic non est idem pecctatum: quia ille actus se cudus denominatur aliqua speciali denominatione qua non de nominatur primus: quia ille potest vocari ingratus seu actus ingratitudinis et primus non propter istam in gratitudinem potest dici grauius peccatum: et debetur sibi pena alia quam pus et maior. Ad confirmationem dico quod tales circumstantie sunt obiecta partialia vir tutum. non tamen actuum viciosorum: quia actus virtuosus est ex causa integra non actus viciosus. et ideo: ad perfe cte virtuosum requiruntur omnes circumstantie tamquam ob iecta partialia: sed dicitur viciosus ex defectu vnius circumstantie. Si dicas ille quae primo peccat potest ha bere equalem conatum in voluntate sicut peccans secundo et per consequens equaliter peccabunt. Respondeo. sic nul lus dicitur peccare nec viciose operari: nisi quia facit illud ad cuius oppositum obligat. et ideo sola volun tas potest peccare: ita quae plus obligatur plus pec cat: et secundo peccans plus obligatur. igitur etc. Si dicas quod faciens illud ad quod minus obligatur ma gis meretur. sed si primo peccans facit illud ad quod minus obligatur: igitur magis meretur infaciendo i lud quam secundo peccans. Dico quod sicut nullus meretur ni si operans scientur: ita quod scientia sit obiectum partiale illius actus: et ita talis si plus meretur propter talem sci entiam quae habet aliquem actum quem non habet secundus. et per consequens ceteris paribus ex maiori conatum operatur.

⁋ Ad sextum dubium dico quod bona mortificata redeunt per prisiniam quantum ad acceptationem diuinam: quia per dei miam ordinantur ad primium ad quod ordinabantur ante peccatum: quia ex diuina mienia ordinatur quod nullum bonum sitirremuneratum nisi propter indispositionem actua lem illius in quo fuit tale bonum et talis indisposi tio remouetur per praeseniam. hoc totum non potest probari. Si dicas quod sic aliquis semper resurgeret post praesniam in maiori gratia quam habuit pus an praeseniam ex quo bona praedicta redeunt quo ad remunerationem. consequens est falsum: quia conatus resurgentum aliquando potest esse minor quam an peccatum. tum quia alicui habenti maiorem conatum ante peccatum conferatur minor gratia quam habenti minorem conatum post proniniam. Preterea. sict malum ad punitionem ita bonum ad remunerationem: sed per prosiniam punitio mali eterna commutatur in temporalem. igitur et remune ratio boni eterna commutatur in temporalem per peccatum sed postquam commutauit non videtur quod vlterius ipsum pre miabit: quia deus non praemiat bis idipsum. igitir etc. Pre terea aliquod bonum in damnato non premiabitur nec tporaliter nec eternaliter. igitur non est inconueniens aliquod bonum non premiari eternaliter. Ad primum istorum dico quod non est inconueniens quod habeat ma iorem gratiam quam prius: quia illa gratia non redditur propter co natum quem habet modo: sed propter praedicta bona.

⁋ Ad septimum dubium dico quod peccatum mortale non dimitti tur post hanc vitam: quia pena eterna post hanc vitam non commutatur in temporalem: sed pectatum veniale potest dimitti.

⁋ Ad octauum dubium dico consimiliter

⁋ Ad nonum dico quod gratia infusa est eadem cum gratia gratum faciente et gra virtutum. Et quando dicitur quod sunt medicine: dico quod non dicuntur medicine: quia primo curant morbos: quia aliqua sacramenta praesupponunt hominem iam curatum sicut confirmatio et eucharistia dicuntur tamen medicine: quia nisi morbus fuisset non fu issent instituta sine tamen aliquibus sacramentis in re vel in voluntate vel in voto homo curatur: vt sine sacramento commniugii etc.