Quaestio 13(15)

Item queritur. UTrum angelus su perior intelligat per pauciores species quam inferior.

Quod sic probatur. quia secundum philosophum in de celoet mundo quanto natura est perfectior tanto paucioribus indiget ad operandum. ergo etc.

⁋ Ad oppositum distincta cognita requirunt distinctas rationes cognoscendi in quocumque. ergo tot rationibus cognoscendi indiget superior quot inferior. hic primo suppono quod species sit illud quod est primum actui intelligendi. et potest manere ante intellectionem et post re absentem. et per consequens distinguitur ab habitu. quia habitus intellectus sequitur actum intelligendi. sed species praecedit tam actum quam habitum.

⁋ hoc supposito et extendendo primam quaestionem ad intellectum angelicum et nostrum est vna opinio quae ponit quod ne cessarium est ponere speciem impressam intellectui ad hoc quod intolligat quod probatur multiplicitur.

⁋ Prie sic. intellectus ad hoc quod intelligat oportet quod fiat in actu. hoc autem fit per speciem quae est forma eius. ergo etc.

⁋ Ite potentia angeli est limitata. ergo ad hoc quod possit omnia intelligere oportet quod extendatur et quod fiat illimitata. hoc aut fit per species omnium. ergo etc.

⁋ Iten omnis cognitio fit per assimilationem. intellectus autem secundum se non assimilatur rei sed solum per speciem. ergo etc.

⁋ Item secundum commentatorem quae causantur ab eodem assimilantur. sed angelus et obiectum non similantur nisi per speciem. ergo etc.

⁋ Ite quod angelus inferior non intelli gat superiore per essentiam suam. probatur: quia illud quo intellectus intelligit est perfectius intellecto. si erg angelus inferior intelligeret superiorem per essentiam inferioris: tunc essentia inferioris esset nobilior quam superioris: quod est secultum. ergo etc.

⁋ Item si sic. tunc angelus intelligens esset infra intellectum ange li videntis et intelligentum: sed hoc non potest esse per contactum patet de se: nec per illapsum. quia sic solus deus est in quolibet. Ite commentator. xii. metaphisice commeto. xliiii. dicit quod illud quod intelligit vnus motor de motore primo est aliud quam illud quod intel ligit alius motor.

⁋ Ite auctor de causis dicit quod inferior intelligentia intelligit per modum substantie sue non per modu substantie superioris. Item vnus an gelus non assimilatur alteri per essentiam: sed per speciem. ergo etc.

⁋ Quantum ad secundam quaestionem probatur quod agelus superior intelligit per pauciores species quam inferior: quia deus quae est infinite intelligentie intelligit omnia per vnum puta per essentiam suam et omnis natura intellectu alis pter deum intelligit diuersa per diuersa: sed quamto natura est deo propinquior in perfectione: tanto per pauciora intelligit. natura aut angeli superioris magis appropiquat deo quam natura inferioris. ergo etc. Et ponitur exemplum de audientibus quorum aliqui sunt qualnon possunt intelligere nisi per magnam explicationem: aliquae per modica secundum quod magis vel minus vigent in naturalibus. Confirmatur: quia architectonica indiget paucioribus ad operandum quam ars inferior propter sui perfectionem. sic est in proposito. ergo. Istam opinionem quantum ad primam quaestionem tenet doctor subtilis et probat per aliquas rationes quare eas in iohe. sed secundam conclusionem non tenet. Ista opinio quantum ad primam partem non potest euidenter probari per rationes na turales. tamen videtur mihi quod pars opposita est probabilior. et hoc: quia non est poneda pluralitas sine necessitate: sed omnia possunt saluari sine specie quae saluantur per speciem. ergo non est necessitas ponendi eam

⁋ Io circa istas questiones. primo praemitto quasdam distinctiones. vna est quod quaedam est cognitio intuitiua et quadam abstractiua. Intuitiua est illa mediante qua cognoscitur res esse quando est et non esse quando non est. quia quando perfe cte apprehendo aliqua extrema intuitiue: statim possum formare complexum: quia ipsa extrema vniutur aut non vniuntur et assentire vel dissentire: puta si videam intuitiue corpus et albedinem statim intellectus potest formare hoc complexum. corpus est album est vel corpus est album. et formatis istis complexis intellectus statim assentit: et hoc virtute cognitionis intui tiue quam habet de extremis: sicut intellectus apprehensis terminis alicuius principii: puta huius omne totum etc. et formato complexo per intellectum apphensiuum statim intellectus assentit virtute apphensionis terminorum. Sciendum tamen quod licet stante cognitione intuitiua tam sensus quam intellectus respectu aliquorum incomplexorum possit intellectus complexum ex illis incomplexis intuitiue cognitum formare modo praedicto et tali conplexo assentire: tamen nec formatio complexi nec actus assentiendi complexo est cognitio intuitiua quia vtraque cognitio est complexa. et cognitio in tuitiua est incomplexa. et tunc si ista duo abstractiuum et intuitiuum diuidant omnem cognitionem tam con plexam quam incomplexam. tunc iste cognitiones dicerentur cognitiones abstractive: et omnis cognitio conplexa diceretur abstractiua: siue sit in praesentia rei stante cognitione intuitiua extremorum: siue in ab sentia rei et non stante cognitione intuitiua. et tunc secundum istam viam potest concedi quod cognitio intuitiva tam intellectus quam sensus est causa partialis cognitionis abstractiue quae praedicto modo habetur. et hoc quia omnis effectus sufficientur dependet ex suis causis essentialibus quai bus positis posset effectus poni: et ipsis non positum potest non poni naturaliter et a nullo alio dependet sicut frequenter dictum est: sed cognitio qua euidentur assentio huic complexo. hoc corpus est album cuius extrema cognosco intuitiue non potest esse naturaliter nisi stante vtraque cognitione. quia si res absens sit et cognitio intuitiua corrumpatur intellectus non assen tit euidentur. quia illud corpus quod prius vidit sit albim qui ignorat vtrum sit vel non. sed respectu cognitionis apprehensiue per quam formo complexum non est cognitio intuitiua nec sensitiua nec intellectiua causa partialis. quia sine ipsis potest formari omne complexum quod potest formari cum ipsis. quia ita in absentia sicut in praesentia. sic ergo patet. quod per cognitionem intuitiuam iudica mus rem esse quando est. et haoc generaliter: siue cognitio intur tiua naturaliter causetur: siue supernaturaliter a solo deo. nam si naturaliter causetur tunc non potest esse nisi ob iectum existat praesens in debita approximatione. quia tanta potest esse distantia inter obiectum et potentiam. quod naturaliter non potest potentia tale obiectum intueri. et quando obiectum est sic praesens isto modo approximatum: potest intellectus per actum assentiendi iudicare rem esse modo praedcto. si autem sit supernaturaliter. puta si deus cau saret in me cognitionem intuitiuam de aliquo obie cto existente ratiome statim habita cognitione istius intuitiva possum iudicare quod illud quod intuor et video est ita bene: sicut si illa cognito haberetur naturaliter

⁋ Si dicas quod obiectum non sic est praesens nec debito mon approximatum.

⁋ Respondeo. quod licet cognitio intuitiua non possit naturaliter causari: nisi quando obiectum est praesens in debita distantia. tamen supernaturaliter posset. Et ratio differentiarum quas dat iohes inter cognitionem intuitiuam et abstractiua. quia cognitio intuitiua est praesentis et existentis. vt praesens et existens est: et intelligitur de cognitione intuitiua quae naturaliter causatur: non autemquando supernaturaliter. Unde absolute loquendo non requiritur neccessario ad cognitionem intuitiuam alia praesentia nisi quod possit terminare actu intuitiuum. et cum hoc stat quod obiectum sit nihil. vel quod sit distans per maximam distantiam. et quantumcumque distet obiectum cognitum intuitiue statim virtute eius possum iudicare illud esse: si sit prie dicto modo. sed tamen quia cognitio intuitiua naturaliter non causatur nec conseruatur nisi obiectum sit debito modo approximatum in certa distantia existens: ideo non possum iudicare illud quod cognoscitur natura liter intuitiue nisi obiectum sit praesens. Eodem modo modo per cognitionem intuitiuam possum iudicare rem non esse quando non est: sed ista cognitio non potest esse naturalis: qui talis cognitio numquam est nec conseruatur naturali ter nisi obiecto praesente et existente: et ideo ista cognitio intuitiua corrumpitur per absentiam obiecti et posito quod maneat post corruptionem obiecti: oportet quod tunc est supernaturalis quantum ad conseruationem: licet non quantum ad causationem. ergo etc. Io si cognitio intuiti ua qua cognosco rem non esse quando non est sit supernaturalis quantum ad causationem vel conseruationem vel quantum ad vtrumque puta si deus causet in me cognitionem intuitivam de aliquo obiecto non existente et conser uet illam cognitionem in me possum ego median te illa cognitione iudicare rem non esse: et videndo il lam rem intuitiue et formato hoc complexo: hoc obiectum non est statim intellectus virtute cognitionis intuitiue assentit huic complexo et dissentit suo oppo sito: ita quod illa cognitio intuitiua est causa partialis illius assensus: sicut prius dictum est de intuitione naturali. et sic per consequens intellectus assentit huic: quia illud quod ego intuor est purum nihil: quod tamen est quamtum ad conseruationem supernaturalem et non quantum ad cau sationem. Exemplum est. si primo de aliquo obiecto causetur cognitio intuitiua naturaliter: et post ipso obiecto destructo deus conferuet cognitionem intui tiuam prius causatam: nunc est cognitio naturalis quantum ad causationem et supernaturalis quantum ad con seruationem. Tunc est idem dicendum per omnia sicut si illa cognitio esset supernaturaliter causata: quia per istam possum iudicare rem esse quando est quantumcunque distet obiectum cognitum et non esse quando non est posito quod ob iectum corrumpatur. et sic potest aliquo modo concedi quod per con gnitionem naturalem intuitiuam iudico rem esse quando est et non esse quando non est: quia per cognitionem naturaliter causatam: licet supernaturaliter conseruatam. sic igitur patet quod cognitio intuitiua est illa per quam cognosco rem esse quando est et rem non esse quando non est. Sed cognitio abstractiua est illa per quam non iudicamus re esse quando est et quando non est non esse. et hoc siue sit naturalis si ue sapernaturalis. Sed intuitiua subdiuiditur: quia quadam est perfecta quadam imperfecta

⁋ Perfecta cognitio intuitiua est illa de qua dictum est quod est cognitio experimentalis qua cognoscitur rem esse etc. et ista cognitio est causa propositionis vniversalis quae est principium artis et scientie primo metaphisice et secundo posteriorum id est est causa quae assentimus propositioni vniversali formate stante cognitione intuitiua perfecta. Cognitio autem intui tiua imperfecta est illa per quam iudicamus rem aliquando fuisse vel non fuisse. et hoc dicitur cognitio recordatiua. vt quando video aliquam rem intuitiue generatur habitus inclinans ad cognitionem abstractiuam mediante qua iudico et assentio quod talis res aliquando fuit: quia aliquando vidi eam Notandum est hic. quod stante cognitione intuitiua imperfecta alicuius rei habeo. siml et semel cognitione abstractiuam eiusdem rei. et illa cognitio abstractiua est causa partialis concurrens cum intellectu ad generandum habitum inclinantem ad cognitionem intuitiuam imperfectam per quam iudico rem aliquando non fuisse. Cuius ratio est. quia habitus semper generatur ex actibus inclinantibus ad actus consimiles eiusdem speciei. sed huiusmodi non est cognitio intuitiua perfecta. quia intuitiua perfecta et imperfecta sunt co gnitiones alterius rationis. quia cognitio intuitiua imperfecta est simplicitur abstractiua. cognitio vero perfecta intuitiua non: ergo perfecta et abstractiua sunt alterius rationis. ergo etc. Si ergo ex cognitione perfecta intuitiua generatur aliquis habitus. ille solu incli nabit ad cognitionem intuitiuam perfectam non imperfe ctam. quia sunt alterius rationis ergo habitus inclinans ad co gnitionem intuitiuam imperfectam. si generetur ex aliquo actu cognitiuo illa cognito erit abstracti ua: et illa erit simul cum cognitione intuitiua perfctam qui statim per cognitionem intuitiuam perfectam siue obiectum destruatur siue sit absens: potest intellectus eamdem rem quam prius vidit intuitiue considerare et formare hoc complexum. hec res aliquando fuit et assentire euidenter: sicut quaelibet in se experitur. ergo oportet pone re aliquem habitum inclinante ad istum actu. quia ex quo intellectus modo potest propte elicere istum actum post cognitionem intuitiuam. et aliquando non potuit. sequitur quod nunc est aliquid inclinans intellectum ad illum actum quod prius non fuit. Illud autem vocamus habitum sed iste habitus sic inclinans intellectum non potest cau sari a cognitione intuitiua perfecta: sicut onsum est nec ab aliqua cognitione abstractiua sequente illam cognitionem intuitiuam. quia ista est prima per pro positum quae habetur post cognitionem intuitiuam. ergo oportet ponere neccessario aliquam cognitionem abstractiuam simul cum cognitione intuitiua perfecta exnte quest ca partialis cum intellectum ad generandum istum habitum sic intellectum inclinantem. Si dicas quod ex cognitione intuitiua perfecta frequenter elicita: potest generari habitus sicut ex cognitione abstractiua frequenter elicita. ergo non oportet ponere cognitionem abstractiuam cum intuitiua.

⁋ Respondeo. quod ex nulla cognitione intuitiua: sensitiua: vel intellectiua: potest generari habitus. quia si sic. aut ille habitus inclinat ad cognitionem abstractiuam aut intuitiuam non abstractiuam: propter causam iam dictam. quia sunt alterius speciei. nec intuitiuam. quia nullus experitur quod magis inclinetur ad cognitionem intuitiuam post talem cognitionem frequenter habitam quam ante omnem cognitio nem intuitiuam. quia sicut prima cognitio intuitiua non posset naturaliter causari sine existentia obiecti et praesentia. ita nec quecumque alia. nec plus inclinatur ex tali cognitione frequenti quam in principio.

⁋ Sed de cognitione abstractiua aliud est. quia post primam cognitionem intuitiuam habita experitur quis quod magis inclinatur ad intelligendum illam rem quam prius vidit quam ante omnem cognitionem intuitiuam: sed hoc non potest esse per habitum generatum ex cognitione intuitiua vt probatum est: ergo generatur ex cognitione abstracti ua simul existete cum intuitiua cognitione et respe ctu illius cognitionis est cognitio intuitiua causa partialis: licet non ratione habitus generati per talem cognitionem abstractiuam. Tenedo cognitionem intuitiuam habere secum semper necessario abstractiuam incomplexam: tunc cognitio intuitiua erit causa parti alis illius cognitonis abstractiue: et illa abstra ctiua est causa partialis respectu habitus inclinam tis ad aliam cognitionem abstractiuam consimilem illi cognitioni ex qua generatur habitus sic inclinans et tunc intellectus formato hoc complexo hoc res cui ius est hoc cognitio abstractiua incomplexa fuit potest virtute illius cognitionis intuitiue incompli xe euidenter assentire quod hoc res fuit. et sic debet intel ligere.

⁋ Si dicas quod apprehensio terminis pri mi principii et formato complexo: statiintellectus assentit nec plus inclinatur intellect ad assen tiendum post multos assensus quam ante omnem assensum: tamen ex illis actibus assentiendi generatur ille ha bitus in intellectu. ergo eodem modo potest esse de co gnitione intuitiua

⁋ Respondeo. licet iste non ponatur propter inclinationem nec propter experientiam: tame ponitur propter rationem euidenter inducentem ad hoc in cognitione intuitiua non inducit experimentur nec ratio eius ad ponendum ibi habitum. ergo etc. Ue potest dici quod oportet poni habitum generatum ex illis actibus propter experientiam: scilicet quia quaelibet experritur quod magis firme inclinatur ad assentiendum post habitu quam ante. ergo etc. Uel potest dici aliter quod habitus generatur ex cognitione intuitiua sicut ex causa partiali et ex illa cognitione abstractiua quae simil ponitur cum intuitiua. tum quia nullus experitur quod simil et semel cognoscat eandem rem intuitiue et abstra ctiue: et hoc loquendo de cognitione abstractiua rei in se: immo potius experitur homo oppositum maxime cum ipse cognitiones habeant aliquis conditiones oppositas. tum quia omnis cognitio abstractiua potest manere destructa intuitiua: ista autem quae po nitur non potest manere. quia tunc per eam iudicaret inte lectus quod illa res cuius est cognitio. fuit aliquando et. sic ipsa esset cognitio intuitiua imperfecta ad quam ponitur habitus generatus ex congnitione abstractiua manente cum intuitiua perfecta. Igitur vt videtur cum cognitione intuitiua perfecta non manet cognitio abstractiua eiusdem rei: sed cognitione intuitiua fre quentata generatur habitus inclinans ad cognitionem ab stractiuam siue intuitiuam imperfectam.

⁋ Si dicas quod habitus secundum philosophum secundo ethicorum inclinat ad act consimiles ex quibus generatur et non ad actus alterius rationis. similiter est in proposito de cognitione intuitiua et abstractiua.

⁋ Respondeo. verum est generaliter quod habitus non generatur ex cognitione intuitiua tanquam ex causa partiali: sicut est in proposito. et tunc non est ve rum. Minus enim inconueniens apparet. quod habitus inclinans ad cognitionem abstractiuam generetur ex cognitione intuitiua tanquam causa partiali. quam quod cum intuitiua maneat semper cognitio abstractiua ge neratiua habitus. cum tamen experientia non sit ad hoc: sed potius ad oppositum.

⁋ Ex dictis apparet differentia in ter cognitionem intuitiuam perfectam et imperfectam. quia prima non est nec esse potest naturaliter nisi obiectum existat. Secunda potest esse. etsi obiectum destruatu

⁋ Si dicas. quod cognitio intuitiua imperfecta est simplicitur abstractiua. quia abstrahit ab existentia rei. ergo non est intuitiua.

⁋ Respondeo. quod pro tanto diciur intuitiua quia mediante ea potest intellectus assentire alicui complexo quod concernit diferentiam temporis. puta quod hoc fuit sicut per intuitiuam perfectam potest iudicare quod hoc est. nam aliquam cognitionem est dare in intellectu. per quam vel mediante qua intellectus non assen tit quod illud obiectum est vel fuit: immo vtrumque ignorat. puta si deus causaret in me cognitionem ab stractiuam alicuius rei singularis quam nunquam vidi mediante illa. nec iudicarem quod illa res est nec quod fuit. Similiter quando intelligo aliquod singulare quod nundu vidi in conceptu sibi et aliis communi. tunc habeo de il lo singulari cognitionem abstractiuam. licet non in se: sed in alio conceptu communi et tamen per illam. nec iudico quod praedictum singulare est vel fuit: nec horum opposita. Similiter forte cognitio illa abstractiua quae poni tur simul cum intuitiua est talis. quod nec mediante illa iudico rem esse vel fuisse nec horum opposita. ideo licet illa cognitio per quam iudico re aliquando fuisse sit simpliciter abstractia. quia tamen mediante ea assen tio et iudico rem aliquando fuisse: et non mediantibus aliis duabus cognitionibus. ideo respectu earum potest dici cognitio intuitiua imperfecta. Secunda tamen distinctio est ratio ne intelligendi. quia vno modo capitur pro omni eo quod est pre uium actui intelligendi. et sic quaelibet causa partialis intel lectionis tam intellectus quam obiectum quam etiam deus dicitur ratio intelligendi

⁋ Alio modo capitur vt distinguitur. contra intellectum possibilem. ita tamen quod est causa efficiens intellectionis. et sic notitia principii est causa cognoscendi conclusionem. Tertio capitur vt distinguitur contrsi in tellectum agentem et possibilem quod tamen non est neccessari requisitum ad intellectionem tanquam principium.

⁋ hiis visis probo aliquas conclusiones. Prima est. quod ad cognitionem intuitiuam habendam non oportet aliquid ponem praeter intellectum et rem cognitam et nullam penitus specie hoc probatur. quia frustra fit per plura quod potest fieri per pau ciora: sed per intellectum et re cognitam sine omni specie potes fieri cognitiostuitiua. ergo etc. Assumptum probatur. posito actiuo sufficiente: et passiuo. et ipsis appro ximatis potest poni effectus sine omni alio. intellectus autem agens cum obiecto sunt sufficientia respectu illius cognitionis intellectus possibilis est patiens sufficiens. ergo etc. Item nihil ponendum est necessario requiri naturaliter ad aliquem effec tum nisi ad illud inducat ratio certa procedens ex per se notis vel experientia certa: sed neutrum istorum inducit ad ponendum speciem. ergo etc. assumptum probatur: quia experientia non inducit ad hoc quod illa includat notitiam intui tiuam: sicut si quis experitur aliquid esse album vel albe dinem sibi inesse: sed nullus videt speciem intuitiue. ergo experientia non inducit ad hoc.

⁋ Si dicas quod in aliis potentiis sensitiuis a visu tam interioribus quam exterioribus est cognitio experimentalis non tamen intuitiua

⁋ Respondeo quod in quolibet sensu quae aliquam cognitionem habet virtute cuius potest cognoscem rem esse quando est et re non esse quando non est: est congnito intuitiua experimentali qui illa est cognitio intuitiua per quam scio re esse vel non esse. et ideo concedo quod in omni sensu tam interiori quam exteriori est cognitio intuitiua: hoc est talis cognitio virtu te cuius potest praedicto modo cognoscere rem esse vel non esse licet non sit cognitio intuitiua oculorum. et in hoc deci piuntur multi: credunt enim quod nulla sit cognitio in tuitiua nisi oculorum: quod falsum est: nec etiam ratio pro cedens ex per se notis inducit ad hoc. Cum nulla rti potest probare quod requiratur aliud nisi quod habeat effi cientiam: quia omnis effectus sufficientur dependet ex cau sis suis essentialibus secundum Ioh. sed quod aliquid creatum sit determinate causa efficies: non potest demonstrati ue probari: sed solum per experientiam per hoc scilicet quod ad eius praesentiam sequitur effectus: et ad eius absentiam non. Nunc autem sine omni specie ad praesentiam obiecti cum intellectu sequitur actus intelligendi ita bene sicut cum illa specie ergo etc

⁋ Item si species ponatur necessario requiri ad co gnitionem intuitiuam sicut causa efficiens: tunc cum illa species possit conseruari in absentia obiecti pos set causare naturaliter cognitionem intuitiuam in absentia rei: quod est falsum: et concrusi experientiam. Secunda conclusio est quod ad habendu notitiam abstractiuam oportet necessario ponere aliquid primum preter obie ctu et intellectu. et hoc probatur: quoniam omnis potentia quam nunc potest in aliquem actum in quem prius non potuit ma nente obiecto: et potentia equaliter nunc vt prius habet nunc aliquid quod prius non habuit: sed intellectus habens notitiam intuitiua potest in cognitionem abstractiuam et non habens eam non potest manente obiecto equa liter in se post notitiam intuitiuam et ante. ergo ha bita cognitione intuitiua aliquid relinquitur in intellectu ratione cuius potest in cognitionem abstractiuam et prius non potuit. ergo pter obiectum et potentiam necessario est ponere aliquid aliud ad habendum cognitionem abstractiuam. Item secundum philosophum secundo de anima quando aliquid est in potentia essentiali et accidentali aliquid habet quando est in potentia acciden tali quod non habuit quando fuit in potentia essentia li. hoc enim est verum etiam in potentia sensitiua. Nam fantasia post cognitionem intuitiuam sensus parti¬ cularis potest in illud sensatum in abentia rei sensibilis in quo non potuit ante notitiam sensitiuam sensus particularis. et per consequens aliquid in virtute fantasti ca relinquitur mediante cognitione intuitiua sen sus particularis: quod prius non fuit: quia aliter in ab sentia rei sensibilis non posset fantasia habere actum circa illud. ergo eodem modo est de intellectu quia an te cognitionem intuitiuam est in potentia essentia li ad cognitionem abstractiuam. Sed ipsa habita est in potentia accidentali: ita quod potest in cognitio nem abstractiuam et prius non potuit. ergo etc. hoc etiam patet de anima separata quae post cognitionem intuitivam potest in aliquam cognitionem abstractiua in quam prius non potuit. et hoc propter aliquid dereli ctum. ergo eodem modo est de intellectu nostro.

⁋ Tertia conclusio est quod illud derelictum non est species. sed habitus. hoc probatur: quia illud quod dereliquitur ex acti bus sequitur actus: species autem non sequitur sed praecedit. ergo etc. Item quando aliquid est in potentia accidenta li respectu cognitionis non oportet ponere aliud quam illud per quod est in potentia accidentali ad eliciendum actu: sed posito habitu in intellectu inclinante ad aliquam cognitionem est intellectus in potentia accidentali. ergo praeter habitum non oportet aliud ponere in intellectu. Assumptum patet per philosophum ter tio de anima vbi dicit quod aliter est intellectus in po tentia ante addiscere vel inuenire quam post: quia ante est in potentia essentiali: et post quando per actum aliquem derelinquitur aliquis habitus. tunc est in po tentia accidentali ad alium consimilem. ergo intellectus per habitum generatum ex actu est in potentia accidentali. vnde nunquam experitur aliquis se esse in potentia accidentali respectu cognitionis nisi post in tellectionem. si enim ponantur mille species praeuie actui intellectus si nullum actum habeat intellectus non plus est nec experitur quam si nulla sit ibi species. si non ponatur alia species. et tamen si actus intelligendi pona tur statim intellectus intelligit et experitur se esse in potentia accidentali respectu alterius cognitionis: et hoc non potest esse nisi per habitum derelictum in intellectu ex primo actu. Item omnia illa quae possunt saluari per speciem possunt saluari per habitum: ergo habitus requiritur et species superfluit

⁋ Quod autem habitus necessario requiratur ad intelligendum aliquod obiectum. patet: quia si non requiratur sed sufficiat tantum species ergo si species corrumpatur post centum mille intellectio nes non aliter posset intelligere illud obiectum cuius est species quam ante omnem intellectionem: quia ha bitus non ponitur et species corrumpitur. hoc conclusio videtur absurda. Si dicas quod per multas cognitiones augetur species. Contra. tunc per augmentationem speciei semper inclinatur intellectus plus ad intelligendum et per consequens superflueret totaliter habitus qui ab omnibus ponitur. Et sic vel species superflue ponitur vel habitus sed habitus ab omnibus ponitur et non species. ergo videtur quod species superfluat. Item species non ponitur nisi propter assimilationem vel propter causationem intellecti onis: vel propter repraesentationem obiecti: vel propter determinationem potentie: vel propter vnione mo uentis et moti. propter ista maxime ponitur species: sed propter nullum istorum oportet ponere. ergo non est ponemnda. non propter assimilationem: quia illa assimilatio aut est in essentia et natura intellectuali per quan assimilatur obiecto cognito: aut est assimilatio effectus ad causam non primo modo: quia si intellectus intelligat substantiam: tunc magis assimilatur in natura sua propria obiecto: quod est substantia quam per speciem quae est accidens: quia minus assimilatur accidens substam tie quam substantia substantie. Nec secundo modo: quia illa assimilatio passi ad agens est per hoc quod recipit ali quem effectum causatum ab agente: sed isto modo assimi latur intellectus sufficientur per intellectionem causatam ab obiecto et receptam in intellectu: ergo non re quiritur species.

⁋ Si dicas quod requiritur prima species ad assimilandum ipsum obiectum agens intellectionem ipsi passo ad hoc quod ipsam intellectionem recipiat. Contra. eodem modo dicam econuerso quod illa species rece pta requirit aliam speciem preuiam ad assimilandum intellectionem agenti ad hoc quod recipiat istam specie quam tum ponis: et illa species adhuc requirit aliam. et sic in infinitum. Item tanta assimilatio requiritur in notitia intuitiua quanta in abstractiua: sed in intuitiua non requiritur aliquid preuium cognitioi assimilans. ergo nec in abstractiua. Item in sensu tactus non oportet ponere aliquam speciem preuiam ipsi sensati oni caloris propter assimilationem. ergo nec in intel lectu. consequentia patet per illud dictum tertio de anima. sic anima per sensum est omnia sensibilia: ita anima per intellectum est omnia intelligibilia. Si dicas quod in visu ponitur species. dico quod no: sicut postea patebit: nec debet species poni propter repraesentationem: quia in notitia intuitiua non requiritur aliquod repraesentatiuum vel repraesentans ali ud ab obiecto et actu vt supra patuit. ergo nec in ab stractiua quae immediate semper sequitur intuitiuam: re quiritur aliud praeter obiectum et actum. consequentia patet: quia si cut obiectum sufficienter repraesentatur se in vna cognitione: ita in alia quae immediate sequitur intuitiuam. Item repraesentatum debet esse prius cognitum aliter repraesentans nunquam duceret in cognitionem repraesentati tanquam in simile. statua enim herculis nunquam duceret me in cognitionem herculis nisi prius vidissem her culem. nec etiam scire possum vtrum statua sit sibi similis aut non. Secundum autem ponentes speciem: spe cies est aliquid preuium omni actui intelligedi obiectum: ergo non potest poni propter repraesentationem obie cti. Ite si ponitur propter repraesentationem obiecti: hoc non est nisi quia distans non potest agere in distans hoc autem est falsum sicut postea patebit. Nam si obiectum distans non possit agere in intellectum causando intellectionem nisi prius causaret spe¬ ciem: quia oportet obiectum esse presens passo inse vel in alio. ergo eodem modo obiectum distans non potest causare speciem in intellectu nisi causando aliquid preuium speciei: per quod obiectum est presens intellectui ad causandum illam speciem. Et similiter antete illam speciem oportet ponere aliam. et sic in infinitum. ergo obiectum distans: si potest causare spe ciem in intellectu sine aliquo preuio per quod sit pre sens. ergo eodem modo potest causare immediate intel lectionem sine aliqua specie praeuia repraesentante⁋ Nec debet poni species propter causationem intellectionis: quia secundum eos corporale et materiale non possunt agere in spirituale. et ideo oportet ponere talem speciem in intellectu. Sed contra. sicut corporale et materiale non potest esse causa partialis immediata respe ctu intellectionis quae recipitur in spirituali: quia in intellectu possibili quae est spialis qualitas: ita nec materiale potest esse causa partialis in intellectu agente concurrens ad producendum speciem quae est spiritualis in intellectu possibili quaie etiam est spiritualis. et sicut tu ponis quod corporale potest esse causa partialis ad causandum speciem in spirituali: ita ego pono quod corpo rale est causa partialis ad causandum intellecti onem in spirituali. Si dicas quod natura intellectualis requirit materiale ad producendum speciem: ita dicam ego de intellectione.

⁋ Nec debet poni species propter determinationem potentie: quia omnis potentia passiua sufficienter determinatur per agens sufficiens maxime quando ipsamet potentia est actiua: sed agens sufficiens est obiectum et intellectus vt probatum est. ergo etc.

⁋ Nec debet poni proptervnionem obiecti cum potentia tamquam mouentis et mo ti: quia tunc eodem modo arguerem quod ante illam speciem oporteret ponere aliam: quia ad hoc quod obiectum possit causare primam speciem in intellectu requiritur quod vniatur sibi sicut requitur vnio ad hoc quod causet intellectionem. et hoc erit per aliam speciem. et sic in infinitum. Sic ergo patet quod habitus sit ponendus propter experientiam et non species.

⁋ his visis dico ad primam questionem lo quendo de cognitione intuitiua naturali quod angelus et intellectus noster intelligunt alia a se non per species eorum: nec per essentiam propriam sed per essentiam rerum intellectarum. et hoc prout l per dicit circumstantiam cause efficientis. ita quod ratio intelligendi vt distinguitur a potentia est ipsa essentia rei cognite. quod probatur: quia illud quo posito potest aliud poni circunscripto quocumque alio et quo non posito non potest aliud poni naturaliter est causa illius: sed posita ipsa re prtes sente et ipso intellectu angelico siue nostro sine omni alio preuio siue habitu siue specie potest intellectus illam rem intuitiue cognoscere: ergo talis res est causa illius cognitionis: sed non potest esse nisi causa efficiens. ergo etc.

⁋ Toquendo vero de notitia abstractiua: tunc aut loquimur de illa quae semper consequitur intuitiuam aut de illa quae habetur post corruptionem intuitiue si primo modo: sic ad illam requiritur obiectum et intellectus et cognitio intuitiua tanquam causae partiales quod probatur sicut prius: quia illud quo posito etc. Si secundo modo loquimur. sic ad illam requiritur intellectus et habitus generatus ex cognitone abstractiua elicita simul cum intuitiua. et non requiritur obiectum in ista secunda cognitione abstractiua tanquam causa par tialis: quia illa potest haberi. etiam si obiectum annihi letur et est vtraque istarum notitiarum abstractiuarum incomplexa: et ista secunda est causa partialis notitie complexe qua iudico quod res aliquando fuit: sed quod talis habi tus sit in angelo non potest ratione naturali probari: sed per hoc quod talem habitum experimur in nobis et ange lus in suis naturalibus potest habere duplicem cognitionem intuitiuam et abstractiuam: ideo verisimile est quod con similis potest poni in angelis: et hoc siue ponatur habitus infusus siue acquisitus.

⁋ Ad secundam quaestionem dico quod si intelligat de speciebus proprie dictis: sic angelus superior non intelligit per plures nec per pauciores: quia per nullas intelligit. si tamen intelligat per species rationes cognoscendi sic non intelligit per spe cies vniuersales puta per conceptus rerum: sed intelligit per diuersas rationes hoc est diuersa cognitaet hoc loquendo de cognitione intuitiua naturaliter acquisita: quia sic ratio cognoscendi distinguendo eam contra potentiam est obiectum. hoc probatur: quia quando ali qua duo sic se habent quod vnum potest cognosci intui tiue alio non cognito intuitiue: illa cognoscuntur distinctis rationibus: sed angelus potest cogno scere vnam rem intuitiue et non aliam. quia deus potest vnam destruere et aliam conseruare. et per consequens potest angelus vnam videre intuitiue et aliam non. cum ergo in cognitione intuitiua ratio cognoscendi sit res cognita naturaliter loquendo: sequitur quod tanta sit distinctio inter rationem cognoscendi quanta est inter res cognitas. Si autem loquimur de ratione cognoscendi in cognitione abstractiua incomplexa et accipiendo ratio nem cognoscendi: vt distinguitur contra potentiam: sic possunt esse plures rationes cognoscendi respectu plurium et vna respectu plurium. Primum patet: quia ratio cognoscendi sic accepta tam in nobis quae in angelo est habitus non obiectum nec species. Tund sic quando aliqua sic se habent quod vnum frequenter pos set cognosci alio non cognito potest haberi habitus inclinans ad cognitionem vnius et non alterius qui habitus generatur ex actibus. et si aliud post cognoscatur tunc potest respectu eius generari alius habitus: et vt sic quotiens possunt diuisim frequinter cognosci tot habitus cognoscendi respectu eorum possunt generari. ergo etc

⁋ Secundum probatur: quia respe ctu quorum est vel esse potest idem actus respectu eo rundem est vel esse potest idem habitus

⁋ hoc patet quia ha bitus generatur ex actibus: ita quod tanta est distin¬ ctio in habitibus quanta est in actibus: sed respectu multorum potest esse idem actus: puta quando intelligo propositionem habentem extrema distincta intelligo subiectum et praedicatum simul: et hoc vno actu. et per consequens mul ta. ergo etc. Sic enim vno actu intelligo totum discut sum et omnes propositiones illius. ergo etc. Si dicas quod in telligo plura vt vnum: quia plures terminos inquam et tum coueniunt in vna propositione. Contra. quando intelligo istam propositionem sortes non est plato: quaero quid terminat actum intelligendi aut absolutum aut re spectiuum. si absolutum cum hec sint duo et non est ma ior ratio quare vnum plus intelligitur quam aliud puta sor tes quam plato vel vtrumque vt distinguitur ab ali telligitur vel neutrum. Si respectiuum terminet cum respectus non intelligatur sine extremis. ergo intelli gendo illum respectu intelligo illa extrema distincta. et sic habetur propositum.

⁋ Ideo dico quod sicut in prima apphensione siue formatione complexum: heo vnum actum respectu subiecti alium respectu praedicati: et tertium respectu compule: ita post primam formationem mediante habitu inclinante per vnum actum numero possum ista tria intelligere: ita quod ista tria siue isti tres conceptus absoluti terminant illam intellectionem et non aliquis respectus rationis nec rea lis. et ex illo actu frequinter elicito potest generari ha bitus vnus numero. Si dicas quod in prima apprehen sione per te sunt tres actus respectu complexi. et ex illis gnrantur tres habitus inclinantes ad tres actus forte alterius rationis: quia actus respectu subiecti et praedicatim possunt esse alterius rationis. Ergo medianti bus istis tribus habitibus non posset elici aliquis habitus vnus numerus respectu complexi: sed ne cessario erunt tres. Respondeo posito quod sint tres actus modo praedicto: tamen actus terminatus ad co pulam vel conceptum compule non terminatur ibi ab solute: sed simul cum hoc ad subiectum et praedicatum et ideo actus quae solum terminantur ad subiectum et predicatum sunt incomplexi: sed actus terminatus ad compulam est complexus quantum terminatur immediate ad totum complexum: et iste dicitur compositio vel diuisio. et ex actu isto vno generatur habitus inclinans ad actus consimiles respectu totius com plexi. Unde si isti tres actus solum terminaren tur ad conceptum compule: tunc ratio superius facta haberet euidentiam. Si queras vtrum in prima formatione complexi sint necessario tres actus: dico quod non: quia si formetur complexum mediante cognitione intuitiua siue abstractiua incomnplexa: et hoc siue extrema complexi distinguantur siue non. nam requiruntur duo actus: vnus quo intelligo extrema solum: et alius quo intelligo compulam cum extremis. Quia si intelligam aliqua extrema distincta specie intuitiue vno actu: puta si simul videam vnam albedinem et nigredinem vno actu intelligendi: et tunc formem hoc comple tum. Album non est nigrum mediante ista cognitione intuitiua. hic tamen habeo duplicem actum intui tiuum terminatum ad albedinem et nigredinem: et ali um complexum quo negatur albedo a nigredine quam terminatur ad compulam et extrema negatiue: et tantum habeo istos duos actus. Similiter si stante illa cognitione intuitiua intelligo abstractiue eadem extrema cognitione incomplexa: tunc habeo vnum actum incomplexum terminatum ad ipsa extrema quae cognosco intuitiue: et si tunc mediante actu isto formem hoc complexum praedicto modo. Aldum non est nigrum: habeo alium actum terminatum ad conceptum compule negatiue. Et cum hoc ad extrema. Et sicut isti duo actus sufficiunt quando extrema complexi distinguntur realiter: multomagis quando sunt iidem realiter sufficiunt duo actus

⁋ Contra ista sunt multa dubia. Primo videtur quod intel lectus non potest habere notitiam intuitiuam respectu singularis: quia intellectus abstrahit a conditionibus materialibus puta ab esse hic et nunc: sed nec cognitio intuitiua nec singulare abstra huntur a predictis conditionibus. ergo etc.

⁋ Item illud quod ponit intellectum in errore non debet poni in intellectu: sed notitia intuitiua est huiusmodi. patet: quia si destruatur res et maneat cognitio intuitiua: tunc per illam iudico rem esse quando non est. ergo etc.

⁋ Ite quod singulare nec intuitiue nec abstractiue intelliga tur multiplicitur probatur: quia quando aliqua sunt simillima quicquid est similitudo vnius est etiam similitudo alte rius. Exemplum. Accipiantur multe albedines eodem gradu quicquid est simile vni: est simile et alteri sed intellectio est similitudo obiecti: quia per quod intel lectus intelligit per illud assimilatur obiecto: hoc autem est per intellectionem non per speciem secundum predicta Si ergo accipiantur multa indiuidua simillima puta multi angeli in eadem specie: vel anime intellectiue qua ratione intellectio per quam intelligo vnum est similitudo alterius eadem ratione et omnium simillimorum aliorum ex quo sunt simillima: ergo per talem intellecti onem intelligo quodlibet singulare: vel nullum clo quendo de simillimis semper Sed non quodlibet. patet de se. ergo nullum intelligitur nec intuitiue: nec abstra ctiue.

⁋ Item contrusiohoc quod dicitur de cognitione intuitiua per fecta et imperfecta: quia secundum illud videtur quod nulla sit cognitio abstractiua simpliciter in intellectu: quia nulla est quin possim per eam intelligere quod res aliquando fuit.

⁋ Item cnclusiohoc quod non ponitur species in intellectu: sed habitus: quia pars sensitiua licet habeat cognitionem intuitiuam: tamen si prius recipit speciem: sequitur quod consimiliter intellectus. consequentia patet: quia sicut sensus ad sensibilia: ita intellectus ad intelligibilia.

⁋ Item tertio de anima dicitur in multis locis quod pars intel lectiua est receptiua specierum et anima est locus: et quod lapis non est in anima: sed species lapidis et intellectus est omnia intelligibilia: sicut sensus omnia sensibilia

⁋ Ite intellectus non tantum est in potentia essentiali ad congnitiom complexorum: sed etiam incomplexorum: sed illud quod reducit intellectum de potentia essentiali ad accidenta lem non potest esse habitus cum praesuppionat actum: et per consequens praesupponit intellectum inductum de potentia essentiali: tum quia habitus non est nisi respectu complexorum et per consequens si habitus posset reducere intellectum de potentia essentiali ad accidentalem respectu cognitionis complexe: non tamen respectu cognitionis incomplexe. Tum quia praesupponit actum: et per consequens praesupponit in tellectu reductum de potentia essentiali.

⁋ Ite per eandem rationem per quamn tum probas habitum esse in intellectu et non speciem potest probari quod sit in fantasia: quia nos non experimur quod sumus in potentia ad fantasiandum nisi prius sumus fantasiati: ergo ex illo actu fantasiandi dereliquitur habitus inclinans ad actus consimiles quod est contrsio philosophum in de sonno et vigilia quae dicit quod in absen tia rerum manent ymagines rerum. Item si sic: tunc imtellectus intelligendo non indigeret fantasmate quia quando aliquid est in potentia accidentali non indiget motore extrinseco ad hoc quod exeat in actum. ergo si talis habitus sit in intellectu et non species Cum fantasma sit motor extrinsecus sequitur. ergo etc.

⁋ Ad primum istorum dico quod intellectus primo intelligit sin gulare intuitiue: tum quia intellectus intelligit id quod est in re intuitiue: sed nihil est tale nisi singulare: tum quia hoc conuenit potentie imperfectiori puta sensui et est perfectionis. ergo etc. Item illud quod cognoscit aliquid vt est hoc: et in hoc situ: et in hoc nunc: et sic de aliis cirunmstantiis perfectius cognoscit: et est perfectioris nature quam illud quod sic non cognoscit. si ergo sensus sic ognoscat et intellectus non: intellectus est perfectior sensu: ideo dico quod intellectus cognoscit intuitiue sin gulare: vt haec et nunc et secundum omnes conditiones secundum quas cognoscit sensus. et etiam secundum plures: vnde angelus et homo sciunt perfectius vbi et quando hoc corpus moue tur: et sic de aliis conditionibus materialibus: quam ali qua potentia sensitiua.

⁋ Si dicas quod sensus repe rit debitum situm obiecti secundum lineam rectam et determinatam approximationem et intellectus non. Contra sensus potest per eum intuitiue cognoscere rem ab sentem et non existentem. ergo sine contradictione potest res videri sine situatione saltem per potentiam diuinam: et ita potest intellectus. et sicut sensus non potest naturaliter videre obiectum nisi deteriate approximatum et situatum secundum lineam rectam. ita nec intellectus potest naturaliter intueri rem apprehensam mediante visu nisi sit debito modo: et eo modo quo sensui appro ximata: quia naturaliter nihil intuitur intellectus nisi mediante sensu existente in actu suo: sed supernaturaliter potest: et ita sensus. Et ideo dico quod ha bere cognitionem materialem dupliciter potest intel ligi. vno modo quod aliquid habeat cognitionem quae per ficiat materiam extensiue sicut forma materialis. et sic sensus habet cognitionem materialem et cognitionem quae est hic et nunc: quia visio corporalis extenditur in toto organo siue composito ex mate teria et forma. et sic habet esse hoc et nunc. et isto modo intellectus abstrahit a conditionibus materialibus qui intellectio est subiectiue in intellectu non extensiue in aliquo composito sicut organo corpora li. et potest sic intelligi dictum commune de abstractione a conditionibus materialibus: quia sic intellectus ab strahit etc. Alio modo potest aliquis habere cognitio nem materialem: quia cognoscit materiam siue obiectum materiale. et sic intellectus diuinus angelio et humanus habent cognitionem materialem: quia intelligunt non solum rem immaterialem: sed etiam materia lem. sed sensus non potest cognoscere materiam. mira bile enim esset ex quo materia est res aliqua positi ua si non posset apprehendi ab aliqua potentia. et quando dicit. commentator primo phisicorum et tertio de anima dicit quod materia non est intelligibilis. Dico quod ma teria impedit illam intellectionem quae aliquid est intel lectum et intelligens: quia nihil potest intelligere nisiabstractum a materia: sic quod non indiget organo corporali ad intelligendu

⁋ Ad aliud dicitur quod cognito intuitiua naturalit habita imprimitur ab obiecto et conferuatur sicut lumen a sole: ideo non facit intellectum errare: licet cognitio intuitiua super naturaliter causata ponat intellectum in errore.

⁋ Contra: ipse dicit quod noticia intuitiua potest esse na turaliter respectu non existentis. dico sensitiua ergo non est conclusio naturam noticie inruitiue quod imprimatur et conseruetur a non ente: et si sensitiua potest sic esse. ergo intuitiua intellectiua. consequentia probatur per eum: quia notitia intuitiua intellectiua et sensitiua quando habentur naturaliter semper coniunguntur: Ideo dico quod cognito intuitiua est illa quae existente iudico rem esse quando est et non esse quando non est modo supra deco. et hoc siue causetur naturaliter siue supernaturaliter hoc modo: quia habita notitia intuitiua qualitercumque statim possum forma re hoc complexum. haoc res est vel non est et virtute congnitionis intuitiue assentire complexo si res sit: vel dis sentire si non sit sicut supra dictum est. et sic nullo mo ponit intellectum in errore.

⁋ Ad aliud dico quod illud concludit equaliter contrsio ponentes speciem siue in intellectu siue in fantasia sicut contra me. maxime si po neretur causari a deo: quia per illam non magis assimilatur intellectus vni singulari quam alteri simillio. Ex quo ergo est principium intelligendi si causaretur naturaliter vel est principium intelligendi quodlibet singulare vel nullum: quia non deterinat sibi aliquod singulare eo quod a nullo producitur. Dico tunc quod intellectus est similitu do obiecti sicut species si poneretur et non plus est si militudo vnius quam alterius: et ideo dissimulitudo non est causa praecisa: quare intelligit vnum et non aliud

⁋ Quod potest patere in exemplo. nam simile est de cognitione et causa tione vniuoca. nam causa vniuoca causat per assimila tionem: et ideo est causa vniuoca: quia effectus sibi assimulatur et tamen non producitur determinate ab vna causa vniuo ca et non ab alia propter assimilationem. Quia si ponantur duo calores eque intensi et vnus producat tertium calorem. iste tertius tantum vni assimilatur sicut alte ri: et equaliter vtrique. et tamen non producitur nisi ab vno ergo assimilatio non est causa quare vna causat et non altera: et eodem modo est in proposito. Nam licet intellectus assimiletur omnibus indiuiduis equaliter per casum positum potest tamen vnum cognoscere deterinate et non aliud sed hoc non est propter assimilationem. sed causa est: quia omnis effectus naturaliter producibilis ex natura sua de terminat sibi quod producatur ab vna causa efficiente et non ab alia: sicut determinat sibi quod producatur in vna materia et non in alia. Quia si non. sequitur quod idem effectus a diuersis agentibus simul et semel produceretur in duabus materiis quod est impossibile. Assumptum patet: quod si sint duo agentia puta duo calores eque intensi et due materie eiusdem rationis et equa liter disposite et approximate vni calori sicut aliteri per omnia: et hoc in eodem instanti. hoc est bene possibile. tunc calor producendus. ex quo per te neutrum istorum agentium determinat sibi a quo producatur: vel simul et semel producetur in duabus materiis ab vtro que vel neutrum producet calorem cum vtrumque sit agens naturale approximatum passo: et in nullo impeditum: quia ex quo effectus non plus determinat si bi vnum quam aliud et vtraque materia vtrique equali ter approximatur: vel idem effectus ab vtroque agente in vtraque materia producetur vel in nulla. vtrum que est inconueniens. ergo oportet quod effectus determinet sibi vnum agens eiusdem rationis et non aliud. ita quod ab illo potest produci et non ab alio. ergo eodem modo est in proposito quod licet intellectio vel species si poneretur equaliter al similaretur multis indiuiduis: tamen ex natura sua determinat sibi quod ducat intel lectum in cogniti onem illius obiecti a quo partialiter causatur: quia ita determinat sibi causari ab illo obiecto quod non potest causari ab aliquo alio. et ideo sic in eius con gnitionem ducit quod non in cognitionem alterius. Si dicas quod illa intellecto potest immediate a deo tota causari: et tunc per illam intellectionem non plus in telligeret intellectus vnum singulare simillimum quam aliud: quia tantum assimilatur vni sicut alteri: nec causalitas facit ad intellectionem vnius et non alterius qui a nullo illorum vt sic causatur: sed a solo deo immediate. Respondeo quod quaelibet intellectio creature cau sata a deo potest a creatura causari partialiter: licet non causetur de facto: et ideo per illam intelle ctionem cognoscitur illud singulare a quo causaretur determinate si causaretur a creatura: huiusmodi autem creatura est vnum singulare et non aliud ergo etc. Si dicas quod in primo et in isto secundo frequin ter dictum est quod idem effectus numero potest produci a duabus causis totalibus. et per consequens neutrum sibi determinat. cuius contrarium dicitur hic. Responsionem quare. Si dicas quantum ad exemplum positum de duobus ca loribus quod calor productus licet non determinet certum agens eiusdem rationis: tamen determinat sibi certam materiam in qua produci potest: ita quod non in alia et ita non sequitur quod idem calor numero producatur a duobus agentibus et in duabus materiis: sed quod vnus calor producitur a duobus agentibus in vna materia quam sibi determinat et alius ab eisdem in alia materia quam sibi etiam determinat. Respondeo quod ex quo materie sunt eiusdem rationis: non videtur ratio quare effectus plus determinat sibi vnam materiam quam aliam: quia materia eque est illimitata et indeterminata ad vnam formam et ad aliam. Nec potest alia ratio assignari quare effectus sibi deterninat materiam quin eque concludat quod determinat sibi certum agens. et ideo illud est acceptum in ratione tanquam manifestum.

⁋ Ad aliud dico quod in intellectu potest esse aliqua cognitio abstractiua per quam nec iudico rem esse nec non esse: nec fuisse sicut su pra declaratum est. ideo modo transeo.

⁋ Ad aliud de parte sensitiua alias patebit.

⁋ Ad omnes auctorritates philosophi dico quod accipit speciem pro actu vel habitu. hoc patet: quia commentator nunquam nominat speciem: sed semper vbi philosophus dicit speciem ipse nominat formam: et ac cipit formam pro intellectione vel habitu.

⁋ Et quando dicit quod est locus specierum. verum est: quia subiectum intellectionum et habituum. Si dicas quod philosophus dicit quod est locus specierum non tota: sed intellectiua. nunc autem sensus est subiectum suorum actuum sicut intellectus. ergo aliter est intellectus locus specierum quam praedicto modo. Respondeo. verum est quod aliter est locus siue subiectum quam sensus: quia recipit intellectiones non solum eorum quae sentiuntur vno sensu: sed etiam quae sentiuntur quolibet sensu. quia potest intelligere sensibi lia omnium sensuum: non sic sensus. Si dicas quod sensibilia communia sentiuntur ab omni sensu. Ad hoc responsum est supra quaestione de motum. Similiter aliter est intel lectus subiectum intellectionum et sensus sensati onum: quia sensationes extenduntur in sensibus: non autem in tellectiones in intellellectu.

⁋ Ad aliud dico quod eodem modo est habitus ponendus respectu incom plexi: sicut respectu complexi: et propter eandem causam: sed quando hoc est et quando non est oportet recurrere ad experien tiam: quia quando aliquis est magis inclinatus ad intelligen dum siue complexum siue incomplexum: post actum frequen ter elicitum circa tale quam ante: tunc est ponendus respectu illius. et quando non: non est ponendus. Unde sicut non omnis noticia incomplexa est generatiua habitus incomplexi: ita non omnis noticia complexa est generati ua habitus complexi. Uerbi gratia. cognitio intuiti ua ponendo illam viam superius dictam de cognitione intuitiua et abstractiua. quae simul sunt: non est gene ratiua habitus incomplexi cum tamen sit noticia inconplexa: et hoc quia nullus experitur se magis inclinatum ad cognoscendum aliquid intuitiue post intuitio nem frequenter habitam quam ante: et eodem modo est de cognitione complexa qua iudico rem esse mediante cognitione intuitiua tanquam causa partiali: quia illa cognitio licet sit abstractiua sicut supra ostensum est et complexa noticia: tamen non est generatiua. et hoc quia nullus experitur se magis inclinatum ad iudicandum rem esse vel non esse mediante illa cognitione intuitiua: post iudicium frequenter elicitum quod ante omne iu dicium: quia numquam potest sic intelligere rem esse vel non esse: nisi presente et existente cognitione intuitiua et habita illa et formato complexo modo dicto statim intellectus potest iudicare et assentire et sem per eque faciliter. vnde in talibus habitibus ad videndum vtrum debeant poni: et quoniam sic et quoniam non: recur rendum est ad experientiam modo dicto.

⁋ Ad aliud vtrum sit ponendus habitus in sensibilibus vel spe cies alias patebit.

⁋ Ad aliud dico quod ita conclu dit contra ponentes species sicut contra me. Unde sicut ip si dicunt quod praeter speciem non requiritur motor extrinse cus ad actum intelligendi: ita dico ego quod praeter habitum non requiritur alius motor extrinsecus tanquam causa partialis respectu actus intelligendi nec fantasma: nec aliquid in sensu. et hoc in cognitione abstractiua licet forte sit oppositum in cognitione intuitiua. et ideo nulla talis conuersio ad fantasma re quiritur tanquam causa partialis. In cognitione tamen ad hoc quod aliquis sit in potentia accidentali ad intelli gendum requiritur debita complexio a dispositio corporis et omnium virtutum. et per consequens fantasie. et si non habeat talem dispositionem non potest intelligere: vt patet in pueris et in furiosis. et ideo sic ad intellectionem requiritur fantasma et aliter non. et for te aliqua complexio corporalis potest esse causa partialis actus intelligendi qua necessario requiritur

⁋ Ad rationes opinionis prime. Ad primam dico quod primo dicit quod illud per quod inellectus intelligit est forma inherens: et post dicit oppositum: quia dicit quod non refertur ad hoc quod aliquid sit principium actionis: vtrum sit inherens vel subsistens. Similiter per eum essentia diuina intel ligitur per seipam non per speciem: et tamen essentia diui na non est forma inherens intellectui. Ideo dico quod argumentum non valet: quia illud quo intelligit intellectus tanquam causa partiali potest esse subsi stens: puta in intellectione sustantie intuitiua. et potest esse inherens alteri: non tamen intellectui: vt patet in cognitione intuitiua albedinis: et potest esse inherens intellectui: et tamen non species sed habitus: ideo ratio nihil valet.

⁋ Ad aliud dico quod ad cognitionem intuitiuam angeli sufficit obiectum et ad abstractivam sufficit habitus: et per illam potest omnia intelli gere sine aliqua specie.

⁋ Ad aliud dico quod non requiritur ante actum intelligendi aliqua assimilatio preuia quae sit per speciem: sed sufficit assimilatio quae sit per actum intelligendi quae est similitudo rei co gnite: quia secundum augustinum quanto de trinitate quando aliquid intelligitur vt est in se: tunc intellecto est similis rei: et non requiritur praeter intellectionem aliqua similitudo

⁋ Ad aliud dico quod secundum eum illa quae causantur ab eodem agente assimilantur. Nunc aut essentia angeli et res quam intelligit causantur ab eodem agente. quia a deo. ergo assimilantur. ergo angelus per essentiam suam aliis assimilatur.

⁋ Si dicas. quod per idem non potest aliquid assimilari diuersis seclitum est. quia deus per essentiam suam simplicissimam assimilatur omnibus quae intelligit extra se.

⁋ Ad aliud dico quod si bene procederet concluderet quod species si poneretur esset nobilior angelo superiori si angelus inferior intelligat superiore: et angelo intelligente: quorum vtrumque filtum est. quia species esset perfe ctio accidentalis si esset. Et eodem modo est de habituqui est perfectio accidentalis. et est principium partiale respectu actus intelligendi essentiam.

⁋ Ad aliud dico quod nulla forma est intra intellectum quae sit principium quo intellectus intelligat: sed bene est ali qua forma in eo. puta habitus qui est principium partiale quo intellectus intelligit.

⁋ Ad commentato rem dico quod non intelligit quod in motore intellecto sit aliqua distinctio: et quod aliud intelligatur ab vno motore: et aliud ab alio. sed quod aliud prouenit a mon tore primo in vno motore: et aliud in alio.

⁋ Ad aliud dico quod essentia angeli non sufficit ad cogno scendum alia a se. quia in cognitione intuitiua concurrunt opposita: sicut causae partiales et rationes distincte cognoscendi. tamen bene intelligit per essentiam suam sicut per causam partialem omnia alia per intellectum suum qui nullo modo distinguitur ab essentia

⁋ Ad aliud patet quid sit dicen dum per solutionem ad tertium.

⁋ Ad argumenta secunde istionis. Dico ad primum quod maior propinquitas vel minor ad deum non arguit quod paucioribus indigeat in cognoscendo nec in cognitione intuitiua nec abstractiua. sed arguit quod natura propinquior deo in entitate respectu vnius et eiusdem obiectum habet perfectiorem cognitionequam natura remotior qui habet perfectiore intellectu que non est prin cipalis causa: sed partialis respectu actus intelligendi Et quando dicit quod puer non potest intelligere sine magna explicatione illud quod alius stati concipit. hoc non arguit quod puer pluribus indigeat in acquirendo scientiam quam alius. sed vel arguit quod multi habitus acquiruntur seni qui puero non acquiruntur. vel arguit bonitatem complexionis in isto plus quam in alio. et ideo ex vno principio habito potest vnus plures conclusiones inuestigare quam alius. et quod perfectior natura non arguit paucitate rationum cognoscendi. patet in exemplo manifesto. Nam homo est quid perfectius igne. et tamen pluribus indiget ad agendum quam ignis. Et quando dicitur de architectonica etc. Dico quod paucioribus indiget quam scientia inferior. quia non respicit illa quae respicit scientia inferior: nec considerat de illis.

⁋ Ad rationes ioh. prima multipliciter desicit. Pri mo enim illud quod assumit est dubium scilicet quod vniversale etc. Quia quero quid intelligit per vniversale: aut specien aut aliquid extra animam: aut aliquid in anima: aut aliquid compositum ex hiis non primo modo. Tum quia tunc peteret quod intendit probare quod species sit praesens intellectui per hoc quod vniversale est praesens intellectui. si tunc per vniuersale intelligat speciem. ergo probet quod species est praesens: et hoc supponit. Tum quia tunc di ceret quod vniversale esset praesens per vniversale. Nec secundo modo quia sicut impossibile est quod aliquid omnino indistinctum representet aliquid sub distinctis et oppositum rationibus. ita impossibile est quod aliquid existat sub oper positis rationibus. sed per eum repraesentare vniversale sub re et vniversalis et repraesentare sub ratione particularis non conueniunt vni speciei. quia opponuntur. ergo esse realiter vniversale et particulare non possunt conuenire eidem realiter. quia non minus opponutur in essendo quam in re resentando. quia singulare a parte rei est determina tum ad vnum: vniversale non est determinatum ad vnum est indifferens ad multa. cum ergo secundum omnes in re extra est singulare. impossibile est quod in re sit vniversale idem singulari. Nec tertio modo. quia illud quod est sic in anima sequitur actum intelligendi per eum. sed vniuersale precedit. ergo. Nec quarto modo qui tunc quantum ad illud quod est compositum ex aliquo existente in anima: sequitur actum intelligendi quod est contra eum. et quantum ad aliud non possunt sibi competere distincte rationes et opposite. Item sua consequentia non valet intellectus potest habere obiectum praesens: ergo habet speciem intelligibilem. probatur: quia aut intelligit per obiectum praesens aliquid fictum et ens rationis: aut ens reale. si primo modo: tunc non oportet propter tale obiectum ponere aliquam speciem preuia cognitione representantem qui illud ens reale causatur per actum intelligendi. si secundo modo: tunc sine omni specie per seipsum potest esse praesens in ratione obiecti intellectui: sicut est praesens sensui sine omni specie: sicut supra dictum est. Confirmatur nam secundum eum motum et mobile causa et effectus possunt distingui loco et situ. vniuersale autem est mouens intellectus vero est mobile. ergo non obstante quod intellectus existens extra animam distet ab intelle ctu: nihilominus potest causare intellectionem patialiter sine omni speciemedia. Ad primam probati onem conse quentie quaero quo intelligit quod species sen sibilis siue fantastica repraesentat singulare sub ratione singularis: aut intelligit quod repraesentat diffe rentiam indiuidualem aut quidditatem aut compositum ex his: quia plura non ponuntur in singulari. Non primo modo. Tum quia illud quod repraesentatur per speciem est ratio agendi secundum eum. Tum quia illud quod primo repraesentatur per speciem est illud quod primo cognoscitur et teriat actu cognoscendi. differentia autem indiuisibilis non cognoscitur a sensu nec terinat actum videndi sensitiuum etiam secundum eum: nec secundo modo: quia tunc species sensibilis et intelligibilis eodem modo et sub eisdem rationi bus repraesentant: quia vtraque repraesentat quidditatem vt distinguitur a singularitate. et sic non oporterm ponere aliquam speciem in intellectu: sed sufficeret species in fantasia.

⁋ Si dicas quod species in fanta sia repraesentat quidditatem: vt coniunctam singularita ti species intelligibilis repraesentatr siue coniuncti siue non. Contra species potest remanere in fantasia re de structa: et tunc quidditas non est coniuncta cum singularitate. ergo etc. Si dicas quod species sensibilis repater tat sub conditionibus materialibus hoc et nune: species au te intelligibilis non: sed abstrahit. Contra. ista spe cies sensibilis abstrahit a conditionibus materialibus: sicut intelligibilis. patet enim quod species in fan tasia si ponatur ita repraesentat re quando non est sicut quando est. ergo ita abstrahit ymaginatiua a conditionibus materialibus sicut intellectus. Si dicas quod species in fantasia repraesentat sub ratione quidditatis singularis: et in intellectu sub ratione quidditatis vniuersalis. Contra. aut species in fantasia repraesentat sin gularitatem: aut tantum quidditatem aut compositum ex vtroque. si primo modo: tunc ita apprehendam a sensu singularitatem sicut quidditate: quod est conctrao eum. si secundo modo: tunc non erit differentia inter repraesentati onem speciei intelligibilis et sensibilis: quia vtrobique repraentatur idem. nec tertio modo vt accipitur pro composito ex vtrisque: quia tunc non plus repraesntatur vna pars quam alia. et sic non plus intelligitur quidditas quam singu laritas: quod est contra eum. quia dicit quod differentia in diuidualis non potest apprehendi pro statu isto ma xime a sensu. Tum quia sicut repugnat ratione differentie indiuidualis terminare vel agere ad cognitionem: inta sibi repugnat repraesentari. Tum quia secundu eum natura primo videtur. et per consequens repraesentatur. et ex hoc sequitur quod idem repraesentatur per speciem intelligibilem et sensibilem. et sic non oportet ponere distinctionem spe cierum

⁋ Ad rationem. ergo respondeo quod sola species in fantasia non sufficit ad cognitionem alicuius rei: sed si cut ad cognitionem intuitiuam corporalem requir tur potentia et obiectum sine omni specie: ita ad speciem intelligibilem sufficit obiectum cum intellectu: et ad noticiam primam abstractiuam quae stat cum intuiti ua sufficit noticia intuitiua cum intellectu: sed ad secundam abstractiuam requiritur habitus: sicut supra dictum est. nec fantasia simpliciter facit aliquid nece sario ad cognitionem intuitiuam vel abstractiuam sed tantum per accidens pro statu isto ⁋Nam anima separata potest intuitiue videre res sibi presentes sine omni fantasmate: sed philosophus non vidit res et concursus earum: nisi pro statu isto. Ideo quantum est pro statu isto bene dicit quod requiritur fantasma.

⁋ Ad aliud di co quod non sunt due rationes representabiles in rer quarum vna representatur fantasie et alia intellectui. quia non sunt talia duo in rerum natura: scilicet con tracta et proprietas contrahens: quia quicquid est in re est singulare. sicut patet per predicta alibi

⁋ Ad aliud dico quod intellectus agens causat aliquid in intellectu possibili: quia intellectionem quae est primus terminus eius. Et quando dicit quod actio intellectus agentis terminatur ad vniuersale in actu aut in telligit quod terminatur ad vniuersale in actu: scilicet ad illud vniuersale quod primo intelligitur secundum eum aut quia actio sua terminatur ad primum repraesentatiuum vniversalis quod est in re. non primo modo: quia terminatur per eut actio intellectus ad speciem: species autem non primo intel ligitur. Nec secundo modo: quia tunc non magis actio intellectus agentis terminatur ad vniversale quam ad particulare: quia sicut producere potest speciem repraesentantem vniversale: ita pos producere speciem repraesentantem singulare maxime cum species illa si ponatur sit singularis et habeat esse hoc et nunc: ita enim habet esse in isto intellectu quod non in alio. et ita nunc quando primo causatur: quod non prius. aliter enim nisi species repraesentaret singulare nunquam posset singulare intelligi. Si dicas quod intellectus agens facit vniversale: quia facit speciem indifferentur repraesentantem multa. Contra. tunc eodem modo dicam quod sensus facit vniversale: quia facit speciem indifferentur repraesentantem multa Assumptum patet: quia quando sunt aliqua simlima nihil potest esse similitudo: vel repraesentatiuum vnius nisi sit similitudo vel repraesentatiuum alterius. Exemplum. si sortes existens hoc et alius ratiome sint silimi: non posset esse aliqua ymago ad similitudine sortis hoc: quae esset repraesen tatiua eius: quin eodem modo per omnia esset similis sorti existenti ratiome. ergo eodem modo si sint albedines sillime nulla species in sensu posset esse similitudo vel reprsesuntatiua vnius quin equaliter sit similitudo et repraesentatiua alterius: et per consequens species sensibilis posset plu ra repraesentare sicut intelligibilis. et sic actio sem sus terminaretur ad vniversale sicut actio intellectus

⁋ Ideo dico quod actio intellectus est realis: quia te minatur ad cognitionem realem intuitiuam vel abstra ctiuam modo praedicto. et quando dicit quod intellectus agens fa cit vniversale in actu. verum est quod facit quoddam esse fictum et producit quendam conceptum in esse obiectu uo quae terminat eius actum quae tantum habet esse obiectiue et nullo modo subiectiue. et sic fit vniversale sicut alias dictum fuit.

⁋ Et quando dicitur quod intellectus agens facit de intelligibili in potentia intelligibile in actu. Dico quod hec propositio non inuenitur a philosoph nec commentatore sed ista. quod intellectus agens facit de intellecto in potentia intellectum in actu: et hoc est verum: quia facit intellectionem per quam aliquid est actu intellectum quod prius erat in potentia intelligendum. hoc patet per commentatorem tertio de anima comento. xviii. vbi dicit quod operatio intellectus agen tis est facere intellectum intelligere in actu: et quod intellectus agens et possibilis se habent ad intellectionem sicut agens ad patiens. vnde dicit quod cum in parte anime necesse sit inuenire tres differentias necesse est vt in ea sit pars quae dicitur intellectus secundum quam facit intellecta vel intellectum in potentia intellectum in actu. et hoc est causando intell ect ideoem modo praedicto. et ideo actio intellectus agentis est facere intel lectionem et possibilis recipere. Unde dicit quod intel lectus agens semper est in actu: possibilis aliquando in potentia aliquando in actu. Et quando dicitur quod secundum commenta torem intellectus agens transfert res de ordine ad or dinem. verum est quia facit rem intelligi quae prius non intelligebatur. Dicit enim quod abstrahere nihil aliud est quam facere intellectiones ymaginatas in actu intellectas: postquam erant in potentia intellecte. In telligere autem nihil aliud est quam recipere has intel lectiones. Cum enim dicit ibi inuenimus idem in suo esse transferri de ordine ad ordinem scilicet intellectiones ymaginatas dicimus quod necesse est quod hoc sit a causa agente et recipiente et multa ibi de hoc

⁋ Si dicas quod commentator vult quod actio intellectus agentis sit prior actione intellectus possibilis. Dicit enim quod intellectus cuius est abstrahere intellectum et causare eum necesse est vt praecedat in nobis intellectum cuius est recipere.

⁋ Respondeo secundum eum. intellectus agens et possibilis sunt due substantie separate quarum vna est actiua et alia passiua. nunc autem actiuum est prius in perfectione passiuo: quia perfectius. non tamen oportet quod intellectio sit prius ab vno quam recipiatur ab reliquo. Et quando dicit commentator quod si quiddi tates rerum essent abstracte a materia sicut po suit plato: tunc non indigeremus intellectu agente ergo intellectus agens abstrahit.

⁋ Respondeo quod duplex est abstractio intellectus agentum vna est causare intellectionem intuitiuam vel abstractiuam partia liter cum obiecto vel habitu praedicto modo: qui intellectio est vere abstracta a materia quia immateria lis est in se et habet esse subiectiue in immateriali. Alia est abstractio per quam producit vniversale siue conceptum rei vniuersalem in esse obiectiuo sicut alias d ctum est. Quantum ad primam abstractionem si quidditates rerum essent abstracte a materia sicut posuit plato adhuc indigeremus intellectu agente si deberent intelligi: quia non possent intuitiue intelligi nec abstractiue sine intellectu causante intellectionem: huiusmodi autem est intellectus agens Sed quantum ad secundam abstractionem non indigeremus intellectu agente. sed opinio platonis esset vera: quia si vniuersalia essent in re separata a sin gularibus sicut posuit plato: tunc intellectus non produceret ea in esse obiectiuo tantum: quia tunc haberent esse obiectiuum in re tantum: tamen bene posset ea in telligere. Uel potest dici supponendo scilicet quod impossi bile est cognoscere vniuersalia nisi abstractiue: quia illud solum cognoscitur intuitiue: quod habet esse subiectiuum in re: quale esse non habent vniuersalia vt supra ostensum est etiam secundum opinionem philosophi et conmentatoris. Certum est autem quod cognoscimus vniuer salia aliqua cognitione causata ab intellectu agen¬ tem quae non est intuitiua. Posita igitur opinione plato nis possent vniuersalia cognosci intuitiue: quia essent subiectiue in re: ideo non oportet ponere in tellectum aliud ad cognitionem vniuersalium quae est abstractiua: quia vna cognitione sufficienter cogno scuntur. Unde ex dictis commentatoris ibi patet quod non est species in intellectu: quia ibi enumerat intellectum quantum ad omnes dispositiones quas recipit. Unde enume rat intellectum agentem materialem siue possibilem. intellectum speculatiuum qui speculatur. intellectum in habitu quantum ad habitu. intellectum adeptum quando est in fine perfectionis. Intellectum passibile non autem nominat intellectum quae est species. Ex hoc patet falsitas illius opinionis quae ponit quod intellectus agens habet actionem circa fantasmata et intellectum passi bilem per modum depurationis illustrationis irradiati onis remotionis abstractionis et sequestrationis: quia ta lis remotio vel sequestratio aut est secundum esse subie ctiuum aut obiectiuum. non primo modo: quia tunc intelle ctus agens causando speciem amoueret aliquid a fantasmate vel aliquid positiuum causaret in fan tasmate quorum vtrumque est falsum secundum eos. nec est secundo modo: quia esse obiectiuum causatur per intellectum possibilem secundum eos.

⁋ Ad aliud dico quod ad praesentiam obiecti sufficit praesentia suiipsius vel in noticia in tuitiua vel abstractiua quae sunt perfecte similitudines obiecti vel habitus.

⁋ Ad aliud dico quod con cludit contlrsio opinionem quae ponit. quod obiectum non potest esse praesens intellectui nisi per speciem et potentias infe riores quod non est verum: quia ipsum obiectum in se debi to modo approximatum est sufficienter praesens. nec impedit distantia dummodo non excedat virtutem cau satiuam potentie et obiecti: quia si obiectum distans potest esse causa immediata speciei in sensu et in intellectu saltem in sensu secundum eos eodem modo mdo potest esse cau sa immediata actu sentiendi et intelligendi sine omni specie: nec est maior ratio de vno quam de alio.

⁋ Ad aliud dico quod anima est quodammodo omnia per cognitionem. nam per cognitionem intuitiuam est omnia intelligibilia per cognitionem sensitiuam est omnia sensibilia et vtraque cognitio est ita perfecta similitudo obiecti et perfectior quam species: sed differentia est in hoc quod sensus non est omnia sensibilia nisi per cognitionem actualem: sed intel lectus est omnia intelligibilia tam per actualem quam per habitualem. Unde habitus ita perfecte est similitudo rei sicut species vel actus. Ad aliud de congnoscente et cognito etc. dico quod verum est. Et quando dic quod obiectum non est praesens in se. dico quod in cognitione intuitiua est presens in se: in abstractiua est praesens in habitu.

⁋ Ad principale prime quaestionis dico quod angelus non potest intelligere alia a se per essentiam suam ita quod essentia sua sit tota causa in ratione obiecti non concurrente alia re: nec in se nec in habitu: quia vna res non potest intelligi per aliam. et quando probatur per subiectum et passionem. Dico quod subiectum non inducit in congni¬ tionem incomplexam passionis sicut dictum est in prologo. tamen vna res extra animam potest cognosci per rem in anima. puta per habitum sic quod potest esse causa partialis re spectu illius cognitionis. Ad alia patet per predicta et hec de questione.