Quaestio 1

⁋ Argutissimi atque ingeniosissimi tam philosophicarum quam theologicarum difficultatum disquisitoris magistri Guilhel mi de ockam anglici: super quattuor libros sententiarum subtilissime questiones earundemque decisiones cum quantis ma ximis fieri potuit labore atque solertia correcte: diuino vt precor. auspicio incoantur. Et primo super prologum dicto rum librorum: vbi connumeratis tam principalibus questionibus quae quattuor sunt quam octo illis connexis: dudecim mouet et dissoluit questiones. Questio prima felicitur incipit Irca prologum primi libri sententiarum. Quero primo. Utrum sit possibile intellectui via toris habere notitiam euidentem de veritatibus theo logicis.

Quod non. quia euidens notitia veritatis theologice non potest haberi sine distincta notitia deitatis sub propria ratione deitatis. Sed talis est impossibilis intellectui viatoris: ergo. maior patet. quia indistincta notitia non sufficit. quia si sic: cum illa sit nobis possibilis ex puris natura libus. sequitur quod nos ex puris naturalibus possemus habere notitiam euidentem de veritatibus theologicis: quod est manifeste falsum: ergo ad euidentem notitiam veritatis theologice: requiritur distincta notitia deitatis. minor patet: quia notitia sub propria ratione deitatis cum sit obiectum in finiti et beatifici sub ratione beatifici est beatifica: sed ta lis notitia est impossibilis intellectui viatoris: ergo.

⁋ Secundo sic. si intellectus viatoris haberet notitia euidentem de veritatibus theologicis: aut ille veritates essent sibi per se note: aut per alia sibi notiora. Non primo modo: quia tunc cognoscerentur congnitis terminis. Nam tales propositiones quae sunt per se note cognoscuntur ab omni apprehendenti terminos: et ita essent cuilibet apprehendenti terminos: naturaliter note quod est manifeste falsum. Nec secundo modo: quia illa notiora aut essent simpliciter notiora: aut tantum sibi. Non primo modo: quia nulla est prior illa: deus et trinus et vnus: cum non sit medium inter deum et tres personas: cui prius possit illud praedicatum inesse. Nec secundo modo: quia nihil posterius potest ducere in notitiam euidentem illius prioris: deus est trinus et vnus.

⁋ Tertio sic. notitia euidens de veritatibus theologicis est perfectissima possibilis ha beri de aliqua veritate: sed talis notitia non est possibilis viatori de illis veritatibus: quia tunc be atus non haberet notitiam perfectiorem de eis quam viator: quod est falsum.

⁋ In oppositum. potens appre hendere determinate terminos alicuius propo sitionis necessarie per se: potest euidenter cognosce re illam veritatem: quia si sit prima cognoscitur cognitis terminis. si non prima: cognoscitur per primam: sed viator potest determinate congnoscere (saltem abstractiue) terminos istius veritatis: deus est trinus et vnus: ergo potest euidenter cognoscere illam veritatem: et eadem ratione alias veritates theologicas non primas.

⁋ Circa istam quaestionem primo exponedi sunt aliqui termini positi in quaestione: et primo quid importetur per intellectum viatoris. Secundo quid vocetur nomine notitie euidentis. Tertio quid per veritatem theologicam. Quarto est principaliter ad quaestio nem respondendum.

⁋ Circa primum est sciendum: quod in tellectus viatoris est ille: qui non habet notitiam in tuitivam deitatis sibi possibilem de potentia dei ordinata. Per primum excluditur intellectus beato rum: qui habent notitiam intuitiuam deitatis. per secundum ex cluditur intellectus damnatorum: quibus talis notitia non est possibilis de potentia dei ordinata: quamuis sit sibi possibilis de potentia absoluta

⁋ Circa secundum sciendum quae sit notitia euidens. dico: quod no titia euidens est nontitia alicuius veri complexi ex no titia terminorum incoplexorum mediate vel immediate nata sufficienter causari. ita scilicet: quando noti tia incomplexa aliquorum terminorum: siue sint termini illius propositionis: siue alterius: siue diuersarum propositionum: in quocumque intellectu habenti talem notitiam sufficienter causat vel est nata causare: mediate vel immediate notitiam talis complexum: tunc illud complexum euidenter cognoscitur. Ex isto sequitur quod notitia euidens est in plus quam scientia intellectus vel sapientia: quia propositio aliqua contin gens potest euidenter cognosci: et tamen talis notitia non est scientia: nec intellectus: nec aliquis istorum habituum quos ponit philosophus. vi. ethicorum.

⁋ Si dicatur quod notitia contingentis veritatis nunquam sufficienter causatur ex notitia terminorum incomplexorum: quia tunc sciretur cognitis terminis: et omne tale est primum principium et per se notum: secundum philosophum i. posteriorum. sed nul la veritas contingens est per se nota: ergo.

⁋ Dicen dum: quod propositio per se nota est illa quae scitur euidenter ex quacumque notitia teminorum istius propositio nis: siue abstractiua: siue intuitiva. Sed de propositione contingenti non est hoc possibile: quia aliqua notitia termiorum sufficit ad causandum notitiam evi dentem veritatis contingentis. scilicet intuitiua: sicut postea patebit. Aliqua autem non sufficit scilicet abstracti ua. Unde si aliquis videat intuitiue sortem et albe dinem existentem in sorte: potest euidenter scire quod sortes est albus. Si autem tantum cognoscit sortem et albe dinem existentem in sorte abstractiue sicut potest ali quis ymaginari in absentia eorum: non sciret eui denter quod sortes esset albus. et ideo non est propositio per se nota.

⁋ Circa tertium sciendum est: quod omnes veri tates necessarie viatori ad eternam beatitudinem: habendam: sunt veritates theologice. hoc patet per beatum Aug. xiiii. de trinitate. c. i. sic dicentem. "Non itaque quicquid sciri potest ab homine in humanis rebus: vbi plurimum superuacue vanitatis et noxie curiositatis est: huic scientie tribuo: sed id tamtummodo. vbi fides saluberrima quae ad veram vitam ducit gignitur: nutritur: defenditur: et roboratur".

⁋ Et isto sequitur: quod alique veritates naturalitur note vel cognoscibi les sunt theologicales: sicut quod deus est: quod deus est sapiens: quod deus est bonus: et iste sunt necessarie ad salutem Relique sunt supernaturaliter cognite: sicut deus est trinus incarnatus et huiusmodi

⁋ Sed contra hoc potest argui. Quia omnis propositio naturaliter cognoscibilis pertinet ad aliquam scientiam naturalitur inuen tam. Sed eadem veritas non pertinet ad distinctas scientias: ergo nulla veritas naturaliter cognoscibilis est theologica.

⁋ Preterea illa veritas quae potest probari aliquod subiectum: in quod praedicatum habet resolui tamquam per medium: pertinet ad scientiam de isto subiecto quod est medium: et non ad scientiam quae est de subiecto veritatis probande: sed tales propositiones deus est sapiens: bonus: et huiusmodi: possunt probari per ens tamquam per medium: sic arguendo. omne ens est bonum: deus est ens ergo deus est bonus. ergo ille veritates pertinent ad scientiam de ente: et non ad scientiam de deo.

⁋ Confirmatur: qui iste sunt passiones entis: ergo veritates quae ex istis consequuntur pertinent ad scientiam de ente: et ad nullam aliam scientiam. consequentia patet: quia eiusdem scientie est considerare subiectum: et passiones eius: ergo ad nullam sci entiam pertinet consideratio de passionibus nisi ad quam pertinet consideratio de subiecto.

⁋ Preterea. i. posteriorum. Non contingit demonstrantem descen dere de genere in genus. Sed si eadem veritas partinet ad distinctas scientias: continget per pricipia vnius scientie probare conclusiones alterius: et hoc est descendere de genere in genus: ergo.

⁋ Ad pri mum istorum ad praesens dico: quod scientia dupliciter accipitur. vno modo pro collectione multorum pertinen tium ad notitiam vnius vel multorum determinatum ordinem habentium: scientia isto modo dicta continet tam notitiam incomplexam terminorum: quam notitiam complexam: et hoc principiorum et conclusionum: conti net etiam reprobationes: errores: et solutiones fal sorum argumentorum. continet etiam diuisiones neces sarias et diffinitiones vt frequenter: et de scientia illo modo dicta dicitur communiter quod in ea est triplex modus pro cedendi scilicet diuisiuus: diffinitiuus: et collatius: quamuis hoc non sic verum nisi quando in ea determinatur de aliquo habente sub se multas species: illo modo accipitur sci entia pro compilationibus autorum et phi. Sic accipitur scientia primo phisicorum quando dicitur: quod ad nullam scientiam pertinet arguere contra negantem principia: et. i. posterio rum vbi dicitur: quod nullius scientie est probare sua principia et. iii. metaphisice. posteriorum inuestigatio priorum est solutio dubiorum. Sic etiam accipitur scientia quando dicitur. li ber metaphisice: vel liber posteriorum est vna scien tia. et scientia illo modo non est vna numero: sed continet multos habitus non tantum specie: sed etiam frequenter gene re distinctos: ordinem tamen aliqualem inter se habentes propter quem ordinem specialem quem non habent ad alia scibilia et cognoscibilia possunt dici vna scientia: et illo modo capiedo scientiam non est inconueniens eandem veri tatem pertinere ad distinctas scientias. etiam naturaliter inuentas: quia eadem conclusio in distinctis scientiis per distincta media potest euidenter probari: siue possit demonstratione potissima probari in illis siue non non multum curo: quia illa scientia non solum continet de monstrationes proprie dictas: sed etiam alias probatio nes quascumque euidentes. Potest etiam eadem veritas esse principium in vna scientia: et conclusio in alia: et hoc maxime quando aliquid quod determinatur in vna scientia continetur: sicut inferius sub aliquo determinato in alia scientia: sicut est de ente de quo determinat metaphisicus: et de deo de quo determinat theologus Quod autem eadem veritas possit pertinere ad distinctas scientias. patet per commentatorem. i. phisicorum commento penultimo qua vult quod phisicus probat substantias separatas esse: et metaphisicus supponit eas esse. si militer secundum aliquos deum esse non tantum probatur in scientia su pernaturali: sed etiam in metaphisica. Similiter ponendo quod hoc non est possibile de scientiis naturaliter acquisitis: tamen eadem veritas potest pertinere ad aliquam scientam proprie dictam: et aliam scientiam large dictam pro firma adhesione: sicut theologia est pro maxima sui parte: sicut postea patebit.

⁋ Aliter accipitur scientia pro habitu existente in genere qualitatis di stincto contra alios habitus intellectuales scilicet contra intellectum: sapientiam: artem: et prudentiam: et illo modo eadem veritas non pertinet ad distinctas scientias: quia vnius conclusionis non est nisi vna scientia illo modo dicta: quia quelibet talis scientia est vna res numero: non continens notitiam aliarum praemissarum: nec plu rimarum conclusionum. Et si dicatur quod secundum praedicta ea dem conclusio potest per diuersas praemissas demonstrari saltem demonstratione quia: sed distincte demonstrationes causant distinctas scientias: ergo eadem conclu sio pertinet ad distinctas scientias illo modo dictas Dico quod non semper distincte praemisse causant distictas scientias: quia sicut idem calor specie potest produci a distinctis causis specie distinctis scilicet ab igne et sole: ita eadem scientia secundum speciem potest causari a distinctis principiis et praemissis: sicut magis post patebit.

⁋ Ad secundum dico quod eadem veritas pertine re potest ad vtramque scientiam primo modo dictam: et si dicatur quod tunc ille due scientie essent vna scientia: sic scientia de anima: et scientia de anima intellectiua sunt vna scientia. Dico quod non oportet quod ille due scientie faciant vnam scientiam illo modo dictam nisi scientiae essent praecise de subiecto istius veritatis et non consideraret nisi passiones debito modo ordinatas. Si autem iste scientie considerant multa tam subiectum quam passiones non habentia ordinem de bitum requisitum ad vnitatem scientie: tales non faciunt vnam scientiam: sicut est de metaphisica et theologia qui theologia considerat multa tam subiecta quam passiones quae non pertinent ad metaphisicam. Ad confirma tionem concedo quod iste sunt passiones entis: et ideo pertinent ad metaphisicam. Sed cum hoc stat quod pertinent ad alias scientias

⁋ Similiter dato quod tales veritates sic probantes passiones estis de deo pertinent praecise ad metaphisicam: tamen omnes veri tates enunciantes passiones proprias de deo solo et sub propria ratione deitatis virtualit contentas secundum modum loquendi sic arguentium: pertinent ad scientiam de deo sub propria ratione deitatis. sicut tales veritates deus est trinus. deus est infinitus. deus est causa omnium prima. deus est actus prinuus. et sic de multis aliis veritatibus enuncianti bus de deo passiones soli deo conuenientes et co tentas in deo secundum rationem propriam deitatis secundum eos ergo ista pertinent ad scientiam de deo sub propria ratione deitatis.

⁋ Si dicatur quod ille passiones de monstrantur de deo in metaphisica. et ideo non per tinent ad theologiam. hoc non valet: quia ille passio nes non demonstrantur in metaphisica: nisi demonstratione quia: sed demonstratione propter quid de monstrantur de deo in theologia sub propria ratione dei tatis mediate vel immediate. etiam secundum eos: et vltimo in rationes deitatis resoluuntur. Si ergo propter hoc quod demonstrantur de deo in metaphisica demonstratione quia: pertinent ad metaphisicam multo magis quia demonstrantur de deo sub ratione propria dei tatis demonstratione propter quid secundum eos pertinent ad scientiam de deo sub propria ratione deitatis.

⁋ Si dicatur: quod tunc idem habitus numero esset metaphisicus et theologicus.

⁋ Dico secundum praedicta quod accipiendo habitum metaphisicum et theologicum sicut communiter accipitur. et quomo loquimur mo do: neuter est vnus numero: sed continet multos nu mero specie et genere distinctos: et ideo habitus iste quo cognoscitur illa veritas deus est vnus: qua pertinet ad metaphisicam et ad theologiam: nec est metaphisicus nec theologicus: sicut non est con cedendum quod homo est exercitus vel populus: nec domus est ciuitas vel villa: ita habitus ille nec est metaphisicus nec theologicus. Si tamen per ha bitum esse metaphisicum vel theologicum intelligunt illum habitum pertinere ad metaphisicum: vel theologicum: potest concedi quod idem habitus est meta hisicus et theologicus. Concedo enm: quod idem ha bitus numero est pars habitus metaphisici et etiam theologici: sicut homo est pars populi vel exercitus.

⁋ Ad tertium dicendum quod philosophus loquitur de scientiis distinctis habentibus omnia distin cta subiecta: et omnes passiones distinctas. Et de talibus verum est quod non cotingit per principia vnius scientie demonstrari conclusionem alterius scientie. quando autem subiectum vnius scientie comtinetur sub subiecto alterius scientie: tunc bene co tingit: vt patet per ipsum ibidem: quia scientias sic le habentes excipit ab illa regula vel condi tione: sic autem est in proposito quod deus qui est sub iectum partiale theologie continetur sub ente: quod est subiectum alterius scientie.

⁋ Si dicatur quod philosophus non excipit nisi scientiam subalternante et sub alternatam: sicut patet ibidem. Dicendum est quod per hoc quod excipit scientiam subalternantem et subalterna tam. etia intendit excipere quamuis non exprimit quasdam alias aliter sibi subordinatas. Unde scien dum est quod non est inconueniens theologiam quantum ad aliquam sui partem subalternari metaphisice vel ecouerso ad modum quo medicina quo ad aliquam sui partem subalternatur geometrie: sicut patet per philosophum primo posteriorum.

⁋ Dico ergo ad questionem quod precise non intelligo questione de notitia euidenti scientifica: sed de notitia evi denti in comuni: quia quedam veritates theologice supernaturaliter cognoscibiles sunt neces sarie. et quedam cotingentes: quae nec naturaliter nec supernaturaliter possunt scientifice cognosci. Similiter intelligo. q. precise de veritati bus supernaturaliter cognoscibilibus siue sint necessarie siue contingentes.

⁋ hiis visis circa quaestionem sic procedam. Primo ostendam quod intellectus noster etiam pro statu isto: respectu eiusdem obiecti sub eadem ratione praesentati potest habere du as notitias incomplexas specie distinctas: qua rum vna potest dici intuitiua: et alia abstractiua.

⁋ Secundo quod talis duplex notitia respectu dei sub propria ratione deitatis est possibilis.

⁋ Tertio quod vtraque est separabilis ab altera.

⁋ Quarto ex hoc concludam quod notitia abstractiua deitatis est viatori possibilis.

⁋ Quinto respondebo ad for mam quaestionis.

⁋ Sexto mouebo aliqua dubia et soluam ea.

⁋ Ad demonstrationem prime conclusionis primo praemittam aliquas distinctiones et conclusiones pambulas. secundo probabo conclusionem principaliter intentam Est ergo prima distinctio. Inter actus intellectus sunt duo actus. quorum vnus est apphensiuus et est respectu cuiusque quod potest terminare actum potentie intellectiue siue sit complexum: siue incomplexum quia non solum apprehendimus incomplexa. sed etiam propositiones: demonstrationes: tam necessarias quam pos sibiles. et etiam vniuersaliter omnia quae respiciuntur a potentia intellectiua.

⁋ Alius actus potest dici actus iudicatiuus: quo intellectus non tantum apprehendit ob iectum: sed etiam illi assentit vel dissentit. et ille actus tantum est respectu complexi: quia nulli assen: imus per intel lectum nisi quod verum existimamus: nec alicui dissentimus: nisi quod falsum reputamus. Et sic patet quod re spectu complexi potest esse duplex actus scilicet actus apprehensiuus: et iudicatiuus

⁋ hoc probatur: quia aliquis potest apprehendere aliquam propositionem: et tamen ei nec assentire nec dissentire. sicut patet de propositionibus neutris: quibus intellectus non assentie nec dissentit: quia aliter non essent sibi neutre. Similiter laicus nesciens latinum: multas potest audire propositiones in latino: quibus nec assentit nec disentit. et certum est quod intellectus potest assentire vni propositioni et dissentire alteri: ergo.

⁋ Secunda distinctio est: quod sicut respectu complexi est duplex actus: ita respectu complexi est duplex habitus correspondens: vnus scilicet inclinans ad acttum apprehen siuum. alius inclinans ad actum iudicatiuum. Illa distinctio patet: quia aliquis post multas apprehen siones alicuius propositionis quae est neutra: magis sentit se inclinatum ad apprehendendum et co gitandum de illa propositione quam prius: ergo habet habitum inclinantem ad actu apprehensiuum Quod autem sit habitus inclinans ad actum iudicatiuum. patet per philosophum. vi. exhicorum vbi ponit intel lectum et scientiam etc.

⁋ Prima ergo conclusio preambula est ista quod actus iudicatiuus respe ctualicuius complexi presupponit actum apprehen siuum respectu eiusdem. hec probatur: quia nullus habitus inclinat ad actus alterius habitus nisi me diante actu proprio: ad quem primo inclinat. patet per exemplum: quia habitus principii numquam inclinat ad actum sciendi aliquam conclusionem: nisi mediamte actu proprio principii istius ad quem inclinat. Sed habitus apprehensiuus inclinat ad actum iudicatiuum: ergo primo inclinat ad actum proprium apprehensiuum: et per consequens simul sunt illi actus et actus talis apprehensiuus potest esse sine iudicatiuo: sed non econuerso. et ergo est prior naturaliter: et ita alius presupponit ipsum. minor patet per experientiam: quia ponatur quod aliquis primo frequenter cogitet de aliqua propositione sibi neutra: ita quod propte inclinatur ad cogitandum de ista propositione sibi neutra. et postea incipiat assentire illi propositioni: illesentit se proptum ad assentiendum illi propositioni: post primum assensum et ad cogitandum de ea: sed istam proptitudinem non habet praecise ab aliquo habitu dereli cto ex isto vnico assensu: quia si nunquam cogitasset de ea prius: non ita prompte inclinaretur: ergo ha bet istam proptitudinem saltem partialiter ab habitu prius acquisito ex actibus apprehensiuis: ergo tunc inclinat ad actum proprium.

⁋ Contra istam conclusonem potest instari. primo quia tunc in eodem intellectu essent simuduo actus intelligendi. Similiter videtu: quod minor principalis rationis sit falsa: quia quando aliquis ha bitus incliflat ad actum alterius habitus: actus primi habitus est causassufficiens actus secundi. patet per exemolum. Nam quia habitus principii inclinat ad actus conclu sionis: ideo actus principii est causa sufficies ad sciendum conclusionem. Si ergo habitus apprehensiuus inclinat ad actum iudicatiuum mediante actu proprio: actus appresiuus est sufficiens causa ad actum iudicatiuum: et ita quaecumque apprehenderet aliquam propositionem: sta tim assentiret eidem vel dissentiret: quod est ma¬ nifeste falsum

⁋ Tertio. probatio illius minoris non valet: quia talis qui primo cogitat frequenter de aliqua propositione sibi neutra: et postea assen tit ei: virtute habitus primo acquisiti ex actibus apprehensiuis non assentit illi propositioni. sed vir tute illius propositionis virtute cuius assentit primo illi propositioni: quia non habet aliquod princi pium: ex quo sequitur illa propositio quod prius non ha buit: vel aliquam auctoritatem: vel rationem: propter quan nunc primo assentit. et ita iste habitus primo acquisitus non inclinat ad actum assentiendi. quia si talis non re cordaretur de praemissis vel auctoritate propter quam nunc primo assentit: non inclinaretur ad assentiendu sed tantum ad cogitandum de ea.

⁋ Ad primum dico et concedo quod im eodem intellectu sunt simul plures actus intelligendi. et hoc non tantum est verum de acti bus ordinatuis: sicut se habent actus apprehensiui et iudicatiui: sed etiam de actibus disparatis: sicut post dicetur

⁋ Illam conclusionem generalem probo: quia omnis actus posterior naturaliter actu amoris: distinguitur realiter ab actu priori naturaliter eodem actu amoris. Sed petrus potest diligere sortem: et scire se diligere sortem. ille actus sciendi terminatus ad i lud complexum. petrus diligit sortem. est naturalier posterior isto actu amandi. quia actus amandi potest esse sine eo: et non econuerso. ergo est naturaliter prior eo: et iste actus sciendi est simul cum actu amoris. Sed iste actus amandi praesupponit notitiam incomplexam sortis: vel aliquam aliam: et est simul cum ea: ergo isti tres actus sunt simul: duo in intellectu et medius in voluntate. et ideo concedo quod duo actus intellectus possunt simul esse in intellectu

⁋ Ad secundum negomaiorem: quia non sufficit quod sit causa partialis patet: quia habitus vnius primisse mediante actu proprio inclinat ad actum sciendi conclusionem. et tamen ille actus non est causa sufficiens: sed bene cum actu praemisse alterius neuter tamen per se sufficit: et generaliter sufficit quod sit causa mediata saltem partialis. patet de habitu respectitermini: et de actu conclusionis.

⁋ Ad aliud dico quod talis habens habitum acquisitum ex actibus praeceden tibus assensum. bene assentit hiis postea virtute principii vel auctoritatatis. virtute cuius primo assentit non tamen totaliter: sed partialiter: quia si talis equaliter se haberet ad principium et ad auctoritatatem: et nunquam prius cogitas set de ista propositione. manifestum est quod non ita fa ciliter nec totiens assentiret illi propositioni: sicut post intensum habitum acquisitum ex actibus praecedenti bus. ergo habitus ille aliquid facit. Unde sciendum quod intellectu assentire conclusioni virtute alicuius potest esse duplicitur: vel quia illud aliud est causa assensus. et sic virtute talis actus apprehensiui intellectus assentit tali conclusioni etiam immediate. sicut intellectus virtu te dei dicitur assentire tali conclusioni: quia deus est causa effectiua talis assensus: et secundum aliquos etiam intel lectus est causa effectiua ipsius. Aliter intellectus assen¬ tit alicui conclusioni virtute alterius tamquam virtu te illius cui magis assentit: et sic non assentit virt te alicuius actus apprehensiui: cum hoc tamen stat quod actus apprehensiuus sit causa effectiua illius assensus Ex ista sequitur secunda conclusio. Quod omnis act iudicatiuus praesupponit in eadem potentia notitiam incomplexam terminorum: quia praesupponit actum apphen siuum: et actus apphensiuus respectu alicuius complexi: praesupponit notitiam incomplexam terminorum secundum commentatorem tertio de anima commento. xxi. vbi distinguit duos actus intellectus: scilicet formationem: et sidem. dicit enim sic. Res in quibus reperitur falsum et verum id est in quibus iuenitur falsitas et veritas. in eis est aliqua compositio ab intellectu materialiter quae primo intelli git simplicia. postea subdit. intellectus enim primo intelligit illa simplicia: postea componit ea. Ex ista auctoritate patet quod intellectus nullam propositionem potest formare vel appehendere: nisi prius intelligeret sim plicia. ies incomplexa Item commeto. xxii. dicit sic. Quod facit hec simplicia intellecta esse vnum per compositionem: postquam essent multa: intellectus enim materia lis ille considerat intellecta simplicia: et componit similia et diuidit diuersa. oportet enim vt virtus appraehendens simplicia et composita sit eadem.

⁋ Tertia conclusio. Quod nullus actus partis sensitiue est causa immediata et proxima nec partialis nec totalis alicuius actus iudicatiui ipsius intellectus. hoc conclusio potest persuaderi: quia quae ratione ad aliquem actum iudicatiuum suf ficium illa quae sunt in intellectu tamquam causae proxime et im mediate. eadem ratione et ad omnem actu iudicatiuum Sed respectu alicuius actus iudicatiui sufficiunt ea quae sunt in intellectu tanquam causae proxime. scilicet respectu conclusionis: quia si sit in intellectu actus sciendi praemissas statim scitur conclusio omni alio circumscriptor ergo ad omnem actum iudicatiuum sufficiunt ea quae sunt in intellectu tamquam causae proxime.

⁋ Preterea. ex quo causae quae sunt in parte intellectiua sufficiunt: frustra ponuntur alie causae.

⁋ hiis praemissis probo primam conclusionem sic. omnis notitia inconplexa aliquorum terminorum quod potest esse causa notitie euidentis respectu propositionis composite ex terminis aliquibus distiguitur secundum spe ciem a notitia inconplexa istorum terminorum: quae notitia quantumcunque intendatur non potest esse causa talis notitie euidentis respectu propositionis eiusdem. hoc patet quia illa quae sunt eiusdem rationis et eque perfecta possunt in eodem passo equaliter disposito habere ef fectus eiusdem rationis. vii. thopri. sed certum est quod intellectus potest habere notitiam incoplexam. tam de sorte: quam de albedine. cuius virtute non potest euidentur cognoscere an sit albus vel non: sicut per experientiam patet et praeter illam potest habere notitiam intuitiuam. virtute cuius potest euidentur cognoscere quod sortes sit albus esi sit albus) ergo potest habere de istis duas notitias incomplexas. quarum vna potest esse causa notitie euidentis istius propositionis contingentis: et alia quan tumcunque intendatur non: ergo specie distinguntur.

⁋ Confirmatur per philosophum id est posteriorum. vbi dicit: quod nullum sensibilium: cum est extra sensum: scimus. et. vi. ethi. ca. x. Contigentia aut aliter se habere: cum extra sensum fiant tunc latent si sunt vel non sunt. Sed nunc ex istis au ctoritatibus patet: quod de sensibili etiam pro statu isto de quo loquitur philosophus est possibilis alia notitia incomplexa. virtute cuius potest sciri euidentur si sit vel non sit. et tamen certum est quod de sensibili et contingenti aliter se habere: quando est extra sensum: et extra speculari est possibilis intellectui aliqua notitia inconple xa: virtute cuius non potest euidentur sciri an sit vel non sit.

⁋ Nec valet dicere quod notitia incomplexa istorum non sufficit ad euidentem notitiam istius veritatis contingentis: sed requiritur aliqua alia notitia

⁋ Quia manifestum est quod ista propositio albedo est: non de pendem nec praesupponit aliam notitiam: nisi notionem virtute cuius possum scire illam. quia illa aut est notitia necessaria: aut contingens: non necessaria. quia ex necessario non sequitur contingens. Nec contingens qui eadem ratione illa dependet ex sola notitia termino rum: vel erit processus in infinitum. ideo oportet di cere quod respectu alicuius veritatis contingentis sufficit sola notitia inconplexa alicuius vel aliquorum. et tamen manifestum est quod de eisdem potest haberi notitia incomplexa: et tamen veritas illorum ignorari. igitur respe ctu istorum est duplex notitia inconplexa specie di stincta.

⁋ Contra illam probationem potest instari quod non valet: quia non probat nisi quod de extremis propositio nis contingentis vel de aliquibus importatis per extre ma potest a nobis haberi duplex notitia talis. sed quod vtraque illarum notitiarum sit intellectiua: et subie ctiue in intellectu non probat. quia sufficit quod vna sit sensitiua virtute cuius potest sciri veritas talis contin gens. et alia sit in intellectu virtute cuius non potest euidentur sciri. hoc patet quia quando extrema vel importata seu significata per extrema sensibiliter cognoscuntur: tunc potest euidentur cognosci talis veri tas contingens. quando autem non cognoscitur sensibiliter sed tantum per ymaginationem vel intellectum. non potest eui dent cognosci. et de tali duplici notitia. quarum vna fit per sensum exteriorem: et alia per intellectum vel ymaginationem loquuntur auc. adducte. hoc con firmatur per philosophum. vi. metha. et commentatorem in commen to. xiii. vbi volunt quod illa singularia non fium vnob manifesta cum a sensu recedunt. vnde dicit ibi commen tator. Sensatum cum a sensu recesserit: remanebit sua sola informatio in anima: nec ita vt sit certu ipsum esse quando necesserit a sensu: et ideo sensibilia non habent diffinitionem: quia postquam recesserunt non habent nisi existiationem. Similiter commentator. vi. ethi. commento. xxiiii. diem. Contingentia tunc esse suspicamur cum in potentia veniunt: et videmus sensibiliter vt praesentia. Ex istis patet quod sensibilia per solam notitiam sensitiuam fiunt manifesta quantum ad veritatem conti¬ gentem de eis.

⁋ Istud non valet quia ad notitiam alicuius veritatis cotigentis non sufficit notitia intuitiua sensitiva: sed oportet ponere praeter illam etiam notitiam intuitiuam intellectiuam: et ideo si intellectus habet notitiam incomplexam extremorum vel significatorum per extrema istius veritatis assentit illi quando extrema vel significata extremorum sentiuntur: et quando non sentiuntur illi non assentit: quare oportet quod aliam. notitiam incomplexam habeat de illis quando sentiuntur: quam quando non sentiuntur. hoc patet ex omnibus priambulis. quia dictum est prius: quod formatio propositionis in intellectu praesupponit notitiam incoplexam termiorum sed commeta. ergo eadem ratione notitia euidens talis veritatis: praesupponit notitiam intuitiuam in se: et non sufficit solum notitia intuitiua sesitiua. Sicut nec ad formationem scilicet intellectiue propositionis supe ficit sola notitia sensitiua terminorum vel significatorum per terminos. Similiter patet: quod nullus actus potentie sen sitiue est causa proxima et immediata respectu actus iudicatiui: ergo si intellectus potest modo iudicare rem esse vel non esse quando sesibiliter sentit sensibile et aliter non potest: oportet quod aliquid in se habeat praeuium illi iudicio quod prius non habuit: et illud non potest esse nisi notitia aliqua quan prius non habuit et mo habet: ergo. Confirmatur hoc per commen tatorem. iii. de anima commento. xxii. in principio vbi sic dicit. Si ista singularia intellecta fuerint rerum quae sunt nate esse sub tempore: in praeterito. tempore vel futuro tempore tucintellectus cum illis rebus intelligit tempus: in quo sunt. postea componit ipsum cum eis. et iudicat: quod iste res erunt vel fuerunt: sicut iudicat quod dyamet est assimitri coste: et post subdit. et veritates et falsitates non accedunt solum illis propositionibus in quibus pridicatum est nomen: sed exiam in quibus praedicatum est verbum. Ex istis auctoritate patet: quod sola notitia intuitiua intellecti ua sufficit ad iudicium tamquam causa proxima: ita quod intel lectus ita habet cognoscere singularia scilicet tempus huius et huius: sicut sensus. et hoc non potest esse sine notitia intuitiua sicut alias declarabitur: ergo

⁋ Per hoc patet ad omnes auctoritate quod tales veritates contigentes non possunt sciri de istis semsibilibus nisi quando sunt subiec sensu: quia notitia intuitiua intellectiva corprum semsibilium pro statu isto n potest haberi sine notitia intuitiva sensitia ipsorum: est ideo sensitiva non superfluit quamuis sola notitia intuitia intellecta sufficeret si esset possibile eam naturaliter esse pro statu isto sine notitia intuitiva sesitiua: sicut est in agelis et anima separata. vbi ad notitiam euidentem talium veritatum non requiritur alia notitia intuitiva sensitiva lic post dicetur

⁋ Si dicatur quod notitia intuitiva intel lectiua non destruitur ad cessationem alicuius actus sesitiui: et per consequens posset aliqua veritas contigens esse no ta euidentur de aliquo semsibili sine sensatione illius sensibilis Solutio: dico quod sicut non est inconueniens ad aliquam transmutatione corporalem: puta infirmitatem vel somnum intellectum cessare ab omni actu intel lectus: ita non est incoueniens ad cessationem actus scilicet semsationis sensus exterioris: cessare notitiam intuiti uam intellectiuam eiusdem.

⁋ Secundo arguo principaliter sic. omne intelligibile a solo intellectu apprehensibi le et nullo modo semsibile: cuius aliqua notitiaicomplexa sufficit ad notitiam euidentem alicuius veritatis comtigentis de eo: et aliqua notitia incomplexa eiusdem non sufficit pounat cognosci ab intellectu duabus cognitionibus specie distinctis. Sed affectiones intellectiones delectationes tristicie sunt intelligibiles et nullo modo sensibiles et aliqua notitia incomplexa earum sul ficit ad notitiam carum euidentem: vtrum sint vel non sint: et aliqua earum notitia non sufficit: ergo etc. minor patet quantum ad primam partem: quia quaelibet experit in se quod intedligit. diligit. delectatur. tristatur. et illa notitia cum sit respectu contigentis: non potest accipi ex propositi onibus necessariis: ergo oportet quod accipiatur vel a notitia incomplexa termiorum vel per terminos importatorum vel ab aliqua notitia complexa: contigenti: qui accipitur a notitia incomplexa terminorum vel rerum importatarum vel erit processus in infinitum in talibus contigentibus. Ter tium est impossibile: quia est dare statum in talibus. Si detur secundum vel ergo illa contigens habebit aliquem terminum qua potest accipi ab aliquo semsibili vel nullum. Primum non potest dari: quia nulla est propositio de aliquo sensibili ex qua sequitur necessario delectationem esse in voluntate: sic alibi patebit: et per consequens nulla est talis propositio contigens virtute cuius potest euidenter cognosci quod ille diligit. Si detur secundum habetur propositum quod sola notitia incomplexa termiorum mere intelligi bilium: sufficit ad notitiam euidentem talis veritatis con tingentis. Si detur primum habetur propositum. Secunda pars istius minoris patet: quia non est incoueniens quod aliquis de aliquo intelligibili ignoret: vtrum sit vel non sit et tamen habeat notitiam incomplexam de isto. non plus quam de aliquo sensibili. Unde si intellectus primo videret de lectationem alterius: et ita certus esset de delectatio ne alterius: sicut de delectatione propria: non esset dubium quin post delectationem eandem: haberet notitiam de ea et tamen dubitaret ipsam esse quamuis esset sicut est de aliquo sensibili primo viso et post intellecto.

⁋ Ista ratio probat quod intellectui est possibilis duplex notitia re spectumere intelligibilis. Prima autem ratio probat quod de facto in statu isto intellectus habet istas notitias respectu sensibilium. Ista secunda ratio posset confir mari per beatum Aug. xiii. de trini. c. i. vbi dicit "fi dem porro ipsam quam videt vnusquisque in corde suo esse si credit vel non esse si non credit aliter nouimus: non si cut corpora quae videmus oculis corporeis: et per ipsorum ymagines quas memoria tenemus et in absentia cogitamus: sed sic ea quae non videmus". Ex ista auctoritas patet quod ipsa fides qui ad nullum sensum pertinet corporis: sicut declarat. ii. c. potest cognosci vna notitia quaesufficiens est adiudicandum ante sit vel non sit: et alia quae non est sufficiens. ergo due notitie incomplexe specie distincte sunt de ea possibiles

⁋ Dico ergo quantum ad illum arti culum: quod incomplexi est duplex notitia. quarum vna potest esse intuitiua: et alia abstractiua. vtrum tamen alii velint vocare talem notitiam intuitiuam non curo: quia hoc solum intendo probare principaliter quod de eadem re intel lectus potest habere duplice notitiam incomplexam specie distinctam

⁋ Sciendum autem quod notitia abstractiua potest accipi duplicitur vno modo quod sit respectu alicuius abstracti a multis singularibus: et sic cognitio abstractiua non est nisi cognitio alicuius vniuersalis abstrahibilis a multis. De quo dice tur postea. et si vniuersale sit vera qualitas exi stens in anima subiectiue: quod potest teneri probabiliter concedendum est quod illud vniuersale possit videri in tuitiue: et quod eadem est notitia intuitiva et abstracti ua illo modo recipiendo abstractiuam: et sic non distinguitur ex opposito. Aliter accipitur cognitio abstractiua secundum quod abstrahit ab existentia et non existentia et ab aliis conditionibus quae contingentur accidunt rei vel praedicantur de re: non quod cognoscitur aliquid per notitiam intuitiuam quod non cognoscatur per notitiam abstractiuam: sed idem totaliter et sub eadem ratione cognoscitur vtraque notitia. Sed distinguitur per illum modum: quod notitia intuitiua rei est talis notitia: virtute cuius potest sciri vtrum res sit vel non. si sit quod sit res statim iudicat intellectus rem esse. et euidenter concludit eam esse: nisi forte impediatur propter imperfectonem illius notitie: et eodem modo si esset perfecta talis notitia: per potentiam diuinam conseruata de re non existente: virtute illius notitie incomplexe co gnosceret euidenter illam rem non esse Similit notitia intuitiua est talis: quod quando aliqua cognoscuntur quorum vnum inheret alteri: vel vnum distat ab altero loco vel alio modo se habet ad alterum: statim virtute il lius notitie incomplexe illarum rerum: sciret si res inhereret vel non inhereret. si distet vel non distet. et sic de aliis veritatibus contingentibus: nisi ista no titia sit nimis remissa vel sit aliquod impedimen tum. Sicut si sortes in rei veritate sit albus: illa notitia sortis et albedinis virtute cuius potest euidenter con gnosci quod sortes sit albus: dicitur notitia intuitiua. Et vniuersaliter omnis notitia inconplexa termini vel terminorum seu rei vel rerum: virtute cuius potest eui denter cognosci aliqua veritas contigens. maxime de possunti: est notitia intuitiva. Abstractiua autem est ista virtute cuius de re contingenti non potest sciri euidenter vtrum sit vel non sit. et per illum modum notitia abstra ctiua: abstrahit ab existentia et non existentia: quia per ipsam non potest euidenter sciri de re existente quod ext stit: et de non existente quod non existit. per oppositum ad notitiam intuitiuam. Similiter per notitiam abstractiuam nulla veritas contingens maxime de praesenti potest euidenter cognosci: sicut de facto patet: quod quando cognoscitur sortes et albedo sua in absentia sua: virtute il lius incomplexe notitie non potest sciri: quod sortes est vel nem: quod est albus vel non albus: vel quod distat realiter a tali loco velnon: et sic de aliis veritatibus contingentibus et tamen certum est quod ille veritates possunt euidenicognosci: et omnis notitia complexa terminorum vel rerum signatarum: vltimate reducitur ad notitiam in complexam terminorum vel rerum significatarum: ergo isti termini vel res vna alia notitia possunt cognosci quam sit illa virtute cuius non possunt euidentur cognosci tales veritates contingentes. Et illa notitia est intuitiua: a qua incipit experimentalis notitia: quia vniversaliter il le quae potest accipere de aliqua veritate contingenti experimen tum: et mediante illa de veritate necaria habet aliquam notitiam incomplexam de aliquo termino: vel de re quam non habet ille quae non potest sic experiri: et ideo sicut secundu philosophu primo metaphisice. et ii. posteriorum. scientia illorum sen sibilium quae accipitur per experientiam de qua ipse loquitur. incipit a sensu et a notitia intuitiua sensitiua istorum sensibilium: ita vniversaliter notitia scientifica istorum pure intelligibilium accepta per experientiam incipit a notitia intuitiua illorum intelligibilium. Est tamen sciendum: quod aliquando propter imperfectionem notitie intuitiue: quia est val de imperfecta et obscura. vel propter alia impedimenta ex parte obiecti. vel propter alia impedimenta potentie con gnitiue potest accidere quod nulle vel pauce veritates contingentes de re sic intuitiue cognita possint co gnosci

⁋ Ex istis possunt sequi aliqui conclusiones. Prim Quod abstractiua et intuitiua notitia non differunt. quia abstractiua potest indternter esse existentis et non ext stentis. praesentis et non praesentis. intuitiua autem tantum praesentis et existentis realiter. quam differentia ponunt aliqua quae loquum tur de illa materia.

⁋ Nec secundo differunt: quia abstractiua non attingit obiectum in se sub perfecta ratione. sed tantum sub quadam diminuta similitudine. Intuitiua autem attingit obiectum in se sub perfecta ratione. sicut dicit qui dam doctor quotlibet. q. vi.

⁋ Nec tertio differunt per raiones motiuas formales. quod scilicet in cognitione intuiti ua res in propria existentia est motiua per se obiectum ue. in cognitione abstractiua est aliud motiuum in quo res habet esse cognoscibile: siue sit causa virtualiter continens ipsam rem. vt cognoscibilem. siue sit effectus: puta species et silitudo repraesentatiue continens ipsam rem cuius est similitudo. sic dicit idem quotlibet q. xii.

⁋ Nec quarto differunt: quia notitia intuitiua neca rio habet annexam relationem realem et actualem ad ipsum obiectum. vt est praesens in propria existentia. Abstracti ua autem non habet admixtam talem relationem ad ipsum ob iectum: quamuis habeat relationem potentialem scilicet mensurabilis et dependentie. non autem vnionis: et praesentie: sicu idem dicit ibidem.

⁋ Nec quinto differunt: quia intognitione intuitiua obiectum est praesens in propria existentia. In abstractiua ant obiectum est praesens in aliquo perfecte repraesentante ipsum sub ratione propria: et per se cognoscibile sicut dicit idem in quotlicet. q. iii. in li. iii. distin. x. q. viii

⁋ Primum patet per principia istorum: quai credo esse vera in hac parte. Nam inli. iii dis. ix. qu id est probat. quod nulla forma necario est praeuia in intellectu prior ipsa visione sic: quia si aliqua forma est praeuia ipsa visione. aut se habet ad visionem inratione cause efficientis: aut in ratione cause materialis. si primo modo: ergo potest fieri sine ea: quia quicquid potest deus per causam effecientem media tam. hoc potest immediate. Si secundo modo tunc ista for ma si per se esset tunc per se posset recipere illam v sionem. Ita arguendo in proposito aut ista res existens et praesens habet se in ratione cause efficientis ad mo titiam intuitiuam vel in ratione cause materialis aut formalis vel finalis. Si primum detur: ergo potest fieri si ne ea: quia quicquid potest deus per causam efficientem medi atam potest per se immediate.

⁋ Nec secundo modo: quia tunc re existente et destructo intellectu: posset reciper re illam notitiam subiectiue. Similiter manifestuest quod illa notitia intuitiua non est subiectiue in re in tuita. Nec tertio modo manifestum est: nec quart modo quia omnis notitia potest esse quocumque fine excepto primo destructo: quia nulla res requirit plus exster tiam finis secundi: quam efficientis secundi Si dicatur quod ol iectum requiritur in ratione obiecti terminantis. Con tra. aut obiectum inquantum terminans habet rationem cat se essentialis vel non. Si sic: arguo sicut prius. si non tunc arguo sicut arguunt isti alii. omnis effectus suffici enter dependem ex suis causis essentialibus: ita quod illis positis omnibus aliis circumscriptis potest suffi cienter poni effectus. Si ergo obiectum inquantum termi nans non habet rationem cause essentialis respectu notitie intuitiue: ergo si obiectum inquantum terminans de struatur secundum omne sui eristentiam realem: potest poni no titia intuitiua: ergo ipsa re destructa potest poni ipsa notitia intuitiva: et ita notia intuitia per se et neccesso non plus est existentis quam non existentis. nec plus respicit ex istentiam quam non exntiam etc. per modum prius declaratum Abstractia autem nec respicit exntiam nec non exi stentiam: quia per eam non potest haberi iudicium quod res existit vel non existit

⁋ Secudum patet: quia idem totaliter et sub eadem ratione ex parte obiecti est obiectum intuitive et abstractiue. hoc patet: quia nulla est res saltem in istis inferioribus: nec aliqua alia ratio sibi propria: sub qua potest res intuitiue cognosci: quin illa cognita potest intellectus dubitare: vtrum sit vel non sit. et per consequens quin possit cognosci abstractiue: ergo omne illud et sub eadem ratione quod erit obiectum intuitiue potest esse obiectum abstractiue. et manifestum est quod quicquid reale potest cognosci abstractive: potest etiam cogno sci intuitiue. Similiter secundum istos alibi. deitas sub ratione deitatis potest cognosci absolute: sed ista est perfectisssima ratio dei. Similiter secundum eos existen tia potest etiam cognosci abstractive.

⁋ Tertium patet per argumenta conclusi primam diferentiam: quia deus potest per idem tota liter causare vttamque notitiam: nec oportet quod res mo ueat in propria existentia per se obiectiue sicut probatum est.

⁋ Quartum patet per illud quod relatio realis secundum eos non potest terminari ad noens: obiectum autem notitie intuitiue potest esse nonens: sicut probatum est: et post probabitur.

⁋ Quintum patet per idem: quia ad noti¬ tiam intuitiuam non requiritur quod res sit praesens in propria exi stentia: sicut probatum est.

⁋ Ideo dico quod notitia intuitiua et abstractiua seipsis differunt: et non penes obiecta et penes causas suas quascumque: quamuis naturaliter notitia intuitiua non possit esse sine existentia rei: quae est vna causa efficiens notitie intuitiue vel mediata vel immediata: sicut alias dicetur. Notitia autem abstractiua potest esse naturaliter ipsa re simpliciter destructa. Et si sic intelligat ponens praedictas differentias: veri tatem videtur habere quantum ad istam notitiam quamuis in aliquibus quae spectant ad alias difficultates nos contineat veritatem de quibus dicetur in locis suis

⁋ Ex istis sequitur quod intuitiua notitia tam sensiti na quam intellectiua potest esse de re non existente. et hanc conclusionem probo aliter quam prius sic. omnis res abso luta distincta loco et subiecto ab alia re absoluta: potest per diuinam potentiam existere sine illa: quia non videtur verisimile quod si deus vult destruere vnam rem absolutam existentem in celo: necessitatur destri ere vnam aliam rem existentem in terra: sed visio intuitiua tam sensitiua quam intellectiua: est res absoluta disticta loco et subiecto ab obiecto: sicut si videam intuitiue stellam existentem in celo: ista visio intuiti ua siue sit sensitiua siue intellectiua est res absoluta distincta loco et subiecto ab obiecto viso: ergo illa visio potest manere: stella destructa.

⁋ Pa tet etiam ex praedictis: quod deus habet notitiam intuitiuam omnium siue sint siue non sint: quia ita cognoscit crec turas non esse quando non sunt: sicut cognoscit esse quando sunt.

⁋ Patet etiam quod res non existens potest cognosci intuitiue quantumcumque obiectum illius actus non existat contrsio opinionem aliorum: quia visio coloris sem sitiua potest conseruari ab eo: ipso colore non existen te: et tamen illa visio terminabitur ad colorem tamquam ad primum obiectum: et eadem ratione visio intellectiua intuitiua

⁋ Patet etiam quod intellectus noster pro sta tum isto non tantum cognoscit sensibilia sed etiam in partici lari et intuitiue cognoscit aliqua intelligibilia: quae nullo modo cadunt sub sensu: non plus quam substan tia separata cadit sub sensu: cuiusmodi sunt intellectiones: actus voluntatis delectatio. tristicia et huiusmodi quae potest homo experiri inesse sibi. quae tamen non sunt sensibilia nobis: nec sub aliquo sensu cadunt Quod enim alia cognoscantur a nobis in particulari intui tiue. patet quia hec est mihi euidenter nota ego intelligo: vel ergo hec est prima et accepta immediate ex notitia incomplexa terminorum vel rerum: vel scitur per aliam notiorem priorem. Si primo modo: ergo cum sit com tingens oportet quod aliquis terminus vel res importata per terminum intuitiue videatur. Quia si praecise intel ligitur abstractiue: cum talis notitia secundum omnens abstrahit ab hic et nunc. per talem non possit sciri veritas contingens: quae concernit certam differentiam temporis. ergo ad hoc quod euidenter cognoscatur requiritur alia notitia intuitiua: sed manifestum est quod non sufficit notitia intuitiua rei: ergo requiritur notitia intuitiua intellectionis. Secundum non potest dari quia nulla est contingens ex qua necessario sequitur illa: ego intelligo. vel saltem propter libertatem voluntatiss nulla est contingens ex qua sequiturego diligo sortem quia si sequeretur ex aliqua maxime sequeretur ex illa ego cognosco sortem sub ratione boni: vel scio sortem esse diligendum a me: sed quia voluntas potest libere velle oppositum illius quod est dictatum per intellectum. ideo ex nu la tali sequitur ego diligo sortem: et ita illa in ter contingentes erit simpliciter prima: et ita non potest euidenter cognosci per aliam priorem

⁋ Pre terea: sicut tactum est notitia accepta per experien tiam non potest esse sine notitia intuitiva. Sed de istis accipitur scientia per experientiam: quia ita experimur illa in nobis: sicut quecumque sensibilia nec plus dubitat aliquis quod diligit vel non: quam quod calefit. hoc confirmatur per beatum Aug. xiii. de trini. c. i. vbi dicit. "rerum absentium praesens est fides: et rerum quae foris sunt intus est fides. et rerum etiam quae non videntur etiam intus est fides". Ex illa auctoritates patet quod quamuis res aliqua non videtur: sed tantum cognoscitur abstracti ue: ipsa tamen fides qua creditur videtur: et non tantum cognoscitur abstractiue.

⁋ Si dicatur quod Aug. loquitur de supernaturalibus quae non cognoscuntur a nobis nisi in conceptu generali. non valet: quia secundum ipsum aliter cognoscitur res et ipsa fides: ergo si cognoscitur in ge nerali ad hoc quod fides cognoscatur oportet quod cognoscatur in particulari. Similiter sicut potest haberi fides de rebus supernaturalibus: ita potest fides haberi de rebus particularibus prius sensatis: et postea abestentibus et remotis: et tunc rerum est particularium al sentium quae prius a sensu videbantur est fides: ergo illa tunc tantum cognoscuntur abstractiue et fides intui tiue.

⁋ Ide. causa ii probat primo quod fides non pertinet ad aliquem sensum corporis et post sequitur: cordis est res illa. non corporis nec foris est a nobis: sed intra nos. Nec eam vnusquisque videt in alio sed vnus quisque in se ipso: et sequitur sententialiter quasque ergo sidem videt in semetipso. In alio autem tantum credit eam esse non videt. Ex quo patet quod aliquam notitiam intuitiuam habet de fide propria: per quam euidenter scit eam esse: et aliam notitiam abstractiuam de fide aliena: per quam non scit vtrum sit vel non sit.

⁋ Si dicatur quod aliam notitiam habet: quia de fide propria habet notitiam in particulari. de fide aliena tantum in generali.

⁋ hoc verum est: quia sidem alterius nunc videre non possumus nec eam intelligere: nisi conceptu communi. tamen posito quod nunc intelligimus fidem alterius in particulari: sicut nunc colorem intelligo in particulari quem prius vidi non esset inconueniens dubitare me vtrum ille credit vel non: si cut modo nescio: vtrum ille color quem prius vidi modo sit ante non: et per consequens aliam notitiam secundum speciem haberem de fide alterius et de mea: quia si esseni eiusdem speciei virtute illius notitie: possem videre illam fidem. si sit: sicut modo possum videre meam fidem quando est per illam comunem propositionem. Cause eiusdem rationis: habent effectus eius dem rationis. Idem dicit de voluntate. ca. iii aliud est videre voluntatem suam. aliud alienam: quamuis for sitan conniectura conniicerem alienam. Namque conditam romam tam certum habeo in rebus humanis quam constantinopolim: cum ratiomam oculis meis viderim. de illa vero nihil nouerim nisi quod aliis te stibus credidi: ergo sicut derebus corporalibus potest haberi vna notitia qua potest sciri aliqua ve ritas contingens: et alia qua non potest sciri: ita de rebus spiritualibus et ita vtraque illarum notitiarum erit intellectiua.

⁋ Preterea. ille veritates que inter omnes contingentes vertius et euidentius cognoscuntur ab intellectu. habent terminos vel res importatas maxime no tas in particulari intuitiue. Nam notitia ve ritatis contingentis presupponit necessario intuitiuam in particulari. Sed veritates con tingentes de istis mere intelligibilibus. inter omnes veritates contingentes certius et eui dentius cognoscuntur ab intellectu a nobis: sicut patet per experientiam. et per beatum Aug. patet de trini. ca. i. Ubi declarat diffuse quod quamuis possit dubitari de istis sensibilibus non tamen de talibus. scio me viuere. scio quod volo esse beatus. et scio quod nolo errare. Et post dicit sic: quod duo sunt genera rerum que percipit animus. vnum earum quas per sensus corporis isentimus animo manifesta. illi philosophi scilicet achademici garrierunt cotra corporis sensus. animi autem quasdam firmi simas per seipsum perceptiones rerum verarum quale id quod dixi: scio me viuere. nequaquam in dubium vertere possunt. Ex ista auctoritae patet quod intellectus intelligit aliqua. que prius erant sensuta: aliqua non. Similiter patet quod iste ve ritates contingentes de istis veritatibus intelligibilibus euidenter cognoscuntur: ita quod de eis non potest aliquis habens notitiam qualem habet de fide propria dubitare. Ergo om nes veritates contingentes scilicet iste de mere intelligibilibus sunt euidentes. et per con sequens nonpresupponunt aliquas alias ex quibus cognoscuntur. Ex quibus sequitur vlterius: quod ad earum notitiam euidentem requiritur notitia intuitiua alicuius mere intelligi bilis. Ne autem ista opinio quantum ad notitiam sensibilium intuitiuam et aliorum mere intelligibilium tanquam noua contemnatur.

⁋ Adduco verba doctoris subtilis libro. iii. bi. xlv. q. iii. vbi duas predictas conclusiones expresse ponit videlicet quod intellectus noster intui tiue cognoscit sensibilia: et etiam cognoscit me re intelligibilia. Unde dicit quod quia pars intellectiua habet actum recordandi proprie dictum: et per consequens quod in tuitiue coniungit actum: virtute cuius postea recor datur tamquaem obiectum proximi. dicit sic de verbo a d ver bum.

⁋ Dico ergo quantum ad illum articulum quod intelle ctiua est memoria: et actus recordandi proprie dictus. suppositio enim quod intellectus non tantum cognoscat vniuersalia (quod quidem verum est de intellectione abstractiva de qua loquitur philosophus quia sola ista est scientificac sed etiam intuitiue cognoscit illa quae sensus cognoscit: quia perfectior et superior cognitiua in eo dem cognoscit id quod inferior: et etiam quod cognoscat sensationes. et vtrumque probatur per hoc quod cognoscit. propositiones contingentes veras. et ex eis sillogisat. formare autem propositiones et sillogisare propritum est intellettus. illarum aut veritas est de obiectis vt itu itiue cognitum sub ratione scilicet existentie: sub qua cogno scitur a sensu: sequitur quod intellectu possunt inueniri omnes conditiones prius dicte pertinentes ad recordationem. potest enim prcipere tempus et habere actum post tempus et sic de ceteris et potest breuiter etiam cuiuscumque obiecti recordari cuius potest memoria sensus recorda ri: quia potest illum actum quae est proximum obiectum intuitiue cognoscere quondo est et ita recordari potest postquam fuit. potest etiam recordari multorum obiectorum proximorum quorum non potest sensitiva recordari: vt pote intellectionis praeterite et volitionis. Quod enim talium recorde tur homo. probatur quia alias non posset penitere prudenter de malis volitionibus: nec praesentem intentionem vt priteritam ad futuram conferre. nec per consequens ex illo quod ista speculatus est ordinare se ad speculandum alia sequentia ex istis. et breuiter destruimur si intellectionum et volitionum praeteritarum non recordamur Istarum autem non potest aliquis sensus recordari: quia non cadunt sub obiecto alicuius sensus: ergo recordatio illa est propria intellectui. et hoc ratione obiecti proximi Est etiam alia propria non solum respectu proximi obie cti: sed remoti vt est recordatio quae intendit in necessarium vt non necessarium vt in obiectum remotum cuius modi est recordatio habens pro obiecto remoto tri angulum habere. iii. Nam obiectum proximum recordatio nis cuiuslibet actus tendens in tale obiectum non potest esse nisi actus partis intellectiue. Sic ergo patet quod aliqua recordatio est propria intellectui ex ratione vtriusque ob iecti scilicet tam proximi quam remoti etiam in ratione obiecti proximi est ita propria intellectui: quod non potest conuenire sensui. aliqua autem ex ratione obiecti proximi conue nit intellectui: et tamen potest conuenire sensui: vt puta si intellectus intuitiue intelligeret me videre album etpostea intelligit intellectus vel recordatur me vidisse album. hoc quidem obiectum proximum et remotum posset esse obiectum recordationis sensitiue: sed etiam potest esse obiectum recordationis intellectiue. vt quando collatio fit ex tali recordatrione per discursum ad aliquod svel ogistice concludendum alicuius tamen sensitiue vt po te suprema sensatio praeterita. Nam non potest esse proxi mum obiectum: nisi recordationis intellectiue vt ta ctum est in arsculo praecedenti: nec tamen recordatio partinet ad intellectu inquantum praecise abstractiue est intelli gens.

⁋ Ex istis patet quod iste doctor non tantum sententialiter: sed etiam verbaliter ponit quod intellectus intuitiue cognoscit sensibilia: et etiam aliqua mere intelligibilia Et si dicatur quod iste loquitur de anima separa ta: patet manifeste quod non solum loquitur de anima seperota: sed etiam pro statu isto. Toquitur enim sicut patet intueti de anima quae potest penitere et quae potest se ordinare ad spe culandum aliqua ex praimis speculatis. Similiter lo quitur de anima recordante de sensationibus et huiusmodi et illa maxime et praecise conueniunt anime pro statu isto.

⁋ Et si dicatur quod alibi ponat oppositum parum me mouet: quia ego non allego eum tamquam autore: nec di co praedictam opinionem: quia ipse eam ponit: sed quia reputo veram: et ideo si alibi dixit oppositum non curo. hoc tamen tenuit eam: ideo sequecens sui non debent eam contennere tanquam nouam.

⁋ Circa secundum articulum dico: quod deus de potentia sua absoluta potest tali duplici no titia cognosci: ita quod vna sit intuitiva: alia abstra ctiua. tamen difficile est hoc probare: potest tamen persuaderi: quia si non potest abstractive cognosci. vel haec est propter idem titatem eius cum sua existentia. aut quia non poest apprehendi in se nisi cognosceretur actualiter existere: aut quia sibi repugnat quod ista imperfecta cognitio ad ipsum terminetur. primum non impedit: quia ipsamet existentia potest ex natura sua abstractiue cognosci. Nec secundum qui forte talis posset dubitare rem ipsam esse: ita quod non cognoscitur esse nisi per discursum. Similiter posito quod angelus non possit dubitare se esse: tamen posset se cognoscere abstractiue sicut et alius agelus potest cognoscere illum abstractive ita ergo potest co gnoscere deum abstractiue quamuis non possit dubi tare deum esse. Nec tertium impedit: quia imperfecta notitia in potentia imperfecta cognitiua nullam imperfectionem potest ponere in obiecto.

⁋ Preterea omnia intelligibilia incomplexa possunt consimili cognitione cognosci: ergo sicut creatura potest intuitiue et abstractiue cognosci ita et deus.

⁋ Circa articulum tertium dico quod vtraque illarum cognitionum respectu dei est ab altera separabilis. Quia non essentialiorem ordinem neque connexiorem habent iste notitie respectu vnius obiecti quam respectu alterius. Sed respectu creature est vna ab alia separabilis: ergo et respectu dei. Preterea si abstractiua non posset essesine intuitiua dei: ergo intuitiua dei esset causa essentialis respectu abstractiue sed non nisi extrinseca. et quicquid potest deus mediante causa extrinseca potest immediate per se: ergo potest haberi abstractiua sine intuiti ua.

⁋ Quarto concludo ex praedcitis quod notitia dei distincta est viatori communicabilis manente viato. re: quia sola notitia intuitiua repugnat viatori: et go si abstractiua potest fieri sine ituitiua sequitur quod notitia abstractiva deitatis distincta potest esse in viatore manente viatore.

⁋ Circa quantum ad formam quaestionis dico quod deus de potentia sua absbluta potest causare notitiam euidentem in intellectu viatoris aliquarum veritatum theologicarum. et forte aliquarum non

⁋ Ad cuius intellectum est sciendum. quod praedicabilium de deo aliquod est vera res ex animam secundum vnam opinionem: quia quicquid potest intellectus intelligere mediante simpl crnotitia: potest componere cum alio vel cum seipo. di cendo hoc est hoc

⁋ Aliud praedicabile de deo est tantum conceptus habens esse obiectiuum tantum. et secundum vnam opi nionem vere potest praedicari de deo. non quidem pro se: sed pro re et ille conceptus vel est simplicitur absolutus vel est connotatiuus: vel secundum alios respectiuus. Exem plum primi. si in tali intellectu praedicatur pater de deo: si tamen res possit praedicari: vel ecouerso. dicendo deus pater: et paternitas est deus. Exemplum secundi. dicendo de est ens: deus est intellectus: et sic de aliis. Exemplum tertii. deus est creator vel creatius.

⁋ Secundo sciendum est quod veritatum theologicarum: quadam sunt mere com tingentes: vt deus creat. deus beatificat. deus est incarnatus. et sic de aliis.

⁋ Alie sunt necessarie: et illa rum quadam habent praedicata connotatiua: vt deus est in carnabilis. deus est creatiuus. et sic de aliis. Alia ha bet praedicata non connotatiua: et hoc vel res vel conceptus vniuocos vel connotatiuos.

⁋ Ad propositum ergo dico cum secundum praedicta nulla propositio continges potest cognosci euidentur: nisi ex notitia intui tiua alicuius extremi: vel significati per extremum. Si autem talis contingens non posset euidentur cogno sci ex cognitione creature intuitiua. sed necario ad hoc quod cognoscatur: oportet praesupponere notitiam intuiti uam deitatis. et per consequens talem veritatem contingentem viator non posset euidentur cognoscere. et ideo si ista deus est incarnatus non potest euidentur cognosci: ex notitia intuitiua nature humane. sed oportet habere notitiam deitatis intuitiuam: quantumcunque intellectus cognosceret distincte deitatem abstractiue. tamen nullo modo virtu te illius potest euidentur cognoscere deum esse incarna tum. Similiter huiusmodi veritate. Resurrectio mortuorum erit futura: anima beata perpetue beatificabitur. Et huiusmodi veritates contingentes de futuro: cum sit mani festum eas non posse euidentur cognosci ex notitia intuitiua alicuius creature. nullo modo possunt cognosci a viatore euidentur. Utrum autem aliquis intuitiue cognoscens diuinam essentiam possit eas euidentur cognoscere est dubium. Secundo dico quod si sint alique veritates neccarie habentes praedicata connota tiva. quarum notitia euidens dependet ex notitia euidenti alicuius veritatis contingenter: quae non potest euidentur cognosci a viatore. talis virtute notitie di stincte deitatis abstractiue non potest euidentur co¬ gnosci. Et forte hoc deus est incarnabilis est talis veri tas: et quadam alie forte. Qualiterant notitia euidens alicuius veritatis necarie dependet ex notitia euidenti veritatis contingentur. sequenti. quaestione dicetur. Ter tio dico quod veritates necarie in quibus res praedicatur: si res praedicari possit: vel in quibus praedicatur conceptus simplicitur absolutus sunt euidenter cognoscibiles virtute talis notitie: quia si res praedicatur non potest ess nisi res quae realiter deus est: et per consequens intellectus distincte intelligens diuinitatem: scit euidenter quod hoc res est ista Similiter si talis conceptus praedicatur: oportet quod sit vniuocus deo at aliis: sicut alias dicetur. et per consequens ita potest scire euidenter propositionem talem: sicut cognoscens euidenter albedinem: scit albedinem esse colorem vel qualitatem.

⁋ Sexto mouenda sunt dubia aliqua et soluenda. Primum est de actu apprehensiuo et iudicatiuo: quia non videntur duo actus compossibiles eidem: quia impossibile est aliquem intellectum apprehendere aliquam propositionem nisi assentiat ei vel dissen tiat vel dubitet: ergo praeter actum assentiendi dissenti endi vel dubitandi: non est alius actus in intellectu respe ctu complexi.

⁋ Secundum dubium est quodo se habent ad inuicem notitia incoplexa terminorum et apprehensicomplexi et iudicium sequens: an omnia ista realiter distinguantur: et an quodlibet indifferenter pos sit esse sine alio.

⁋ Tertium dubium est de articulo primo: quia non videtur quod est duplex notitia. Et ar guunt primo aliqui sic. eiusdem potentie respectieiusdem obiecti et sub eadem ratione non possunt esse disticti actus secundum speciem: tum quia actus cum non dependeant essentialiter nisi a potentia vel obiecto. oportet quod habeant distinctionem a potentia vel obiecto. tur qui. viii. metha. si agens sit vnum et materia vna effectus erit vnus. tum quia ii de generatione. idem inquantum idem semper facit idem. tum quia ii de anima. actus distin guuntur per obiecta: ergo respectu eiusdem obiecti et sub eadem ratione non possunt esse distincte notitie specie Secundo videtur quod intellectus non habeat notitiam intuitiuam. Primo: quia notitia intuitiua est tantum respe ctu sipgularis. intellectus autem intelligit tantum vniuersalit. secundo: quia intellectus abstrahit ab hoc et nun non autem sic notitia intuitiua.

⁋ Quartum dubium est respectu quorum est notitia intuitiua pro statu isto et quod non sit respectu aliquorum aliorum quam respectu sensibilium Primo: quia actus intelligendi et huiusmodi non sunt intelligibiles nisi reflexe: notitia aautem intuiti ua est intellectio recta non reflexa. secundo: quia tunc in in lectu essent simul infinite intellectiones. quia si prima intellectio intuitiue videatur hoc non est: nisi quia sufficienter est praesens intellectui: et quia sufficienter est praesens videtur intuitiue: non nisi per aliam notitiam intuiti uam: sed ista notitia intuitiua prime intellectonis est equaliter praesens: ergo illa videbitur tertia intellectione et eadem tertia cum sit sufficientur praesens quarta: et sic in infinitum

⁋ Si dicatur quod possibile est sic procedere in infiui¬ tum: non tamen de facto sunt infinite intellectiones. Con tra. causa agente totali naturali sufficienter ap proximata passo sufficienter disposito si non agit in tempore statim ponitur effectus: sed causa totalis respectu intellectionis tertie est intellectio secunda cum potentia et passum est sufficienter dispositum: esg statim ponitur intellectio tertia: et eadem ratione quarta et sic in infinitum hoc etiam videtur ess conclusi philosophum tertio de anima vbi dicit quod non sentiens nihil addi scit. sed cum speculamur necessarium est simul fantas mata speculari. Ubi dicit commentator commento xxxix. quia intellectio intellecta est eadem cum re quan sensus apprehendit in sensato necesse est vt nihil sentiens nihil addiscat secundum cognitionem et distinctionem igitur nihil in particulari intelligit nisi singi lare.

⁋ Preterea in de meno. et remins. Intelligere in est sine fantasmate.

⁋ Preterea in de sensu. nihil est intellectu nisi prius suerit in sensu

⁋ Preterea quod con gnosetur intuitiue cognoscitur perfecte: ergo potest cognosci esse distinctum ab omni alio maxime intuitiue cognito: ergo posset euidenter cognosci quod actus rectus et reflexus distinguuntur si distinguantur vel quod amor et delectatio distinguuntur realiter quae tamen sunt dubia.

⁋ Quintum dubium est respectu quarum intellectionum est cognitio intuitiua: ant scilicet respectu hab tus vel respectu actus: quia non est maior ratio de actibus quam de habitibus: cum equaliter sint praesentes habitus sicut actus.

⁋ Sextum dubium est de notitia in tuitivua. et de isto iudicio quo iudicatur res esse vel non esse: quia aut distiguitur realiter aut no: non potest dici quod sic: quia impossibile est aliquid esse realiter idem cum di obus oppositis: sed stante semper eadem notitia in tuitiua inuariata in re iudicat re esse quando est et post iudicat eam non esse quando non est: ergo neutrum istorum iudic orum est idem realiter notitie intuitiue: quia non est ma ior ratio de vno quam de alio.

⁋ Similiter si intellectus primo videret intuitiue albedinem et subiectum suum est stante semper vna visione. primo albedo informa ret subiectum: et post per potentiam diuinam sepraret iste sic videns iudicaret primo hoc est album: et post hoc non est album: et ita haberet opposita ifdicia compossibilia eidem notitie intuitiue etc. ergo cuneutra est eadem realiter.

⁋ Nec potest dici quod distinguitur realiter: primo quia cum notitia est prior isto iudi cio sequitur quod possit fieri per potentiam diuinam sine eo: et ita posset aliquis intuitiue cognoscere rem ex istentem perfecte: et tamen ignorare an res est vel non: et ita aliquis posset diligere et ignorare se dilige re: quod videtur esse contra augustinum. patet de trini. c. xiii. sicut allegatum est prius. Secundo sequitur quod ali quis posset intuitiue videre rem existentem perfecte et iudicare rem non esse: quia quando aliquid absolutum est alicui alteri absoluto compossibile si sit ab ipso se parabile suum oppositum absolutum est compossibile eidem: quia secundum philosophum idem est subiectum contrariorum. Si militer conditiones subiecti separabiles ab vtro que contrariorum sunt vtrique compossibiles: ergo si cum notitia intuitiua rei exstentis stat iudicium quod ex tunc est ab ea separabile iudicium oppositum quo res iudicabitur non esse stabit cum ea.

⁋ Septimum du bium est: quia non videtur per notitiam intuitiuam de re non existente posse euidenter cognosci rem non esse: qui quero a quo causatur illud iudicium quo iudicatur res non esse quando non est. aut a tota potentia intellectiua: aut a notitia intuitiua rei: aut a re intuitiue nota. Non primum: quia illa manet inuariata si ue res sit siue non sit. ergo cum sit causa naturalis eodem passo non habebit oppositos effectus etiam in diuersis temporibus: sed quando res est tunc iudicat rem esse ergo siue res sit siuem non sit: non erit causa totalis actus oppositi. Per idem patet quod non potest dici quod notitia intuitiua sit causa totalis illius iudici Nec potest dici tertium: quia illa res non est simplicitur e ergo nullius effectus potest esse causa efficiens

⁋ Dctauum dubium: quia non videtur quod notitia intuitiua potest esse rei non existentis: tum quia tunc deus posset beatificare intellectum per notitiam intuitiuam: posito quod deus non esset

⁋ Similiter sequitur quod creatura posset esse tanta delectatione delectata in absentia delectabilis: quanta in praesentia: quia delectatio sufficienter potest poni: posita notitia intuitiua rei.

⁋ Nonnum du bium est de eo quod dicitur quod deus potest abstractiue co gnosci distincte: quia aut deus est praesens in se: aut in alio Si in se: ergo illa est notitia intuitiua: quia et rei realiter praesentis. Nec potest dici quod sit praesens in alio: quia illud aliud aut est cognitum aut tantum ratio cognoscend non primum: quia nihil aliud a deo ducit in notitiam distinctam deitatis. Nec secundum: quia nihil aliud a deo cum sit in infinitum imperfectius deo representat distincte deum sub ratione deitatis.

⁋ Decimum dubium est de hoc quod dicitur talis notitia communi cabilis viatori: quia omnis notitia abstractiua alicuius rei praesupponit notitiam intuitiuam eiusdem rei sed intuitiua non est communicabilis: ergo nec abstra ctiua.

⁋ Ad primum dubium dico quod actus apprehi siuus distinguitur realiter ab actu assentiendi: dissentiendi: et dubitandi. et est compossibilis cuilibet eorum quamuis forte vniuersaliter non possit fieri naturaliter sine quolibet eorum. et ideo stat simul quod quicumque apprehendit aliquam propositionem ai sentit dissentit vel dubitat de ea: et tamen actus ap prehensiuus distinguitur a quolibet eorum. Quod autem distinguantur realiter patet per argumentum prius factum: quia si aliquis frequenter eliciat actus dubitatiuos de aliquo complexo ita quod intellectus inclinetur ad cogitandum de isto complexo mediante aliquo habitu acquisito ex actibus praecedentibus. si postea assenti ret illi complexo propter aliquod principium vel auc. cu adheret respectu cuius haberet habitum perfecte incli nantem. iste post primum actum assentiendi facilius et promi ptius apprehenderet idem complexum et assentiret eidem: quam si numquam habuisset actus dubitatiuos: er go aliquod acquisitum quando eliciebatur act dubitatiuus alicuius: prius inclinat aliquo mo do ad primum actum assentiendi mediate vel immediate. Sed illud non potest esse habitus dubitatiuus: quia iste immediate inclinaret ad actus dubitatiuos: et per consequens minus incli naret ad assensum quam si nunquam cogitasset de isto cuius oppositum experimur. ergo quando acqui rebatur habitus dubitatiuus. acquirebatur etiam aliquis alius habitus qui adhuc manet et inclinat ad actum assentiendi: ergo sicut habitus di stinguitur realiter ab habitu dubitatiuo: ita actus ex quibus generatur distinguuntur reali ter ab actu dubitatiuo.

⁋ Ad secundum dubium po test dici probabiliter: quod notitia inconplexa ter minorum: et apprehensio complexi et iudicium sequens differunt realiter: et quodlibet eorum per potentiam diuinam est separabile ab alio. primum patet per praedicta. secundum potest persuaderi: quia a nullo ab soluto realiter distincto ab alio absoluto debet nega ri quin possit fieri sine eo per potentiam diuinam nisi appareat euidens contradictio: sed hoc non apparm euidens contradictio scilicet quod iudicium sequens apprehensionem sit: et quod apprehensio non sit: et quod apprehensio complexi: sit: et notitia incomplexa terminorum non sit

⁋ Si di catur quod euidens contradictio sit manifesta quod aliquis as sentiat alicui propositioni: et tamen non apprehendat eam et quod aliquis apprehedat aliquod complexum: et tamen non ap praehendat terminos eius complexi. potest dici quod non conrdictio: quod aliquis intellectus assentiat alicui propo sitioni: et tamen non apprehendat eam vna apprehensione distincta realiter ab illo assensu tamen quod assentiret et nullo modo apprehenderet: includit contradictionem. et impotest dici quod assensus est quadam apprehensio Sed praeter in lam est quadam alia de qua prius dictum est. Eodem modo dicitur es aliquis potest apprehedere aliquod complexum: et tamen no habere notitiam incomplexam terminorum quamuis habeat notitiam complexam quae cognoscatur etiam complexum et termini eius. Si dicatur quod tunc simul et semel termini et complexum cognoscuntur duabus notitiis. id posset concedi: quia praeter notitiam complexam qua cognoscuntur termini est vna notitia incomplexa cuiuscumque termini et ista notitia incomplexa non videtur habere repugnantiam ad notitiam complexam: et ita cum non ha beatur euidens experimentum quod illa corrumpatur per aduem tum notitie complexe non debet negari quin maneat adueniente notitia complexa: et eo modo proportionabiliter potest dici de apprehensione et iudicio sequen ti. Et si dicatur quomodo iste notitie distinguuntur. dico quod distinguuntur specie: nec est inconueniens quod in eadem po tentia respectu eiusdem obiecti sint actus distincti secundum speciem: sicut post dicetur

⁋ Quicquid sit de potentia dei absoluta. dico quod naturaliter prima est se parabilis a duabus sequentibus: et secunda a tertia: sed tertia nullo modo est separabilis a duabus primis praece dentibus: nec secunda a prima. Et inter alias causas vna est ratio: quandocumque elicitur actus apphensiuus vel iudicatiuus elicitur et actus respectu terminorum: et per consequens generatur habitus: et ideo mediante habitu apper hensiuo et iudicatiuo: non elicitur aliquis actus nissimul inclinet habitus respectu notitie termino rum. Qui autem vult dicere quod non omne absolutum pei test separari ab alio absoluto sicut communiter tenetur quod volitio non potest fieri sine cognitione: potest dice re eadem facilitate quod apprehensio complexi non potest fieri sine notitia incomplexa terminorum nec iudicium sequens sine duabus aliis praecedentibus Ad ter tium dico sicut prius quod respectu eiusdem obiecti sul eadem ratione: possunt esse due notitie specisice distincte

⁋ Ad argumentum in contrarium dico quod in eadem po tentia respectu eiusdem obiecti possunt esse tales distincte cognitiones.

⁋ Ad primam probationem dito: quod se ipsis distinguuntur formaliter: causaliter tamen distin guuntur a suis causis essentialibus a quibus habent esse: non tamen sic quod necessario requirant distinctas causas essentiales: quia ab eadem causa simplicitur possunt fieri plura puta a deo: et ideo dependent essentialier ab alio quam ab obiecto et potentia: tamen loquendo na turaliter iste notitie habent distinctas causas effectiuas: quia causa effectiva immediata notitie intuitiue est ipsa res nota: sed causa notitie abstractiue effectiua est ipsamet notitia intuitiua vel alius habitus inclinans ad notitiam abstractiuam: sicut alias dicetur. Similiter posito quod iste actus non de penderet essentialiter nisi ab obiecto et potentis adhuc possent illi actus distingui specifice. quia non et incoueniens quod idem agens sit totaliter illimitatum et simplicitur vel secundum quid producat in eodem passo effectus specifice distinctos. Et per hoc patet ad secum lam probationem quod agens potest esse vnum et materia vna: et tamen effectus plures specie distincti.

⁋ Ad philosophum et commentatorem dico quod intelligunt de agente naturali et sufficienti et de formis incompossibilibus quo se habent forme arche et scanni: de quibus exemplificat commentator. De intentione tamen eorum pate bit alias

⁋ Ad tertiam probationem dico quod philosophus. ii de generatione et corrup. loquitur de agente naturali quod manens idem seper facit idem: quia scilicet quicquid faciut vno tempore facit alio tempore nisi sit aliqua veriatio et parte passi vel ex parte agentis: vel aliquod aliud impedimentum: ita quod si vno tempore facit vnum: omni tempore facit vnum: et si vno tempore facit centum omni tempore facit centum. et ita semper idem: non tamen oportet quod faciat idem praecise sed potest facere multa: sicut si sol per eandem virtu tem producat in medio calorem et lumen suum. si eodem mo approximatur et medium equaliter disponitur: nec sit aliquod aliud impedimentum: semper producit in medio calorem et luine: et ita semper idem et tamen multa.

⁋ Ad quartam probationem dico: quod actus distinguuntur per obiecta: quia semper ex distinctione ob iectorum quorum vnum illo actu appreheditur: et non aliud sequitur distinctio specifica actuum: non tamen ex identitate obiectorum sequitur identitas actus: quia si. a. sit obiectum intellectionis: et. b. obiectum vo litionis sequitur quod intellectio. a. et volitio. b. distinguuntur. non tamen sequitur si. a. et b. sint simplicitur vnum quod intellectio. a. et volitio. b. sint vnus actus et ideo quantumcunque obiectum est idem: tamen notitia abstractiua et intuitiua distinguuntur.

⁋ Per hoc partbet ad auctoritae tertio de anima: quod scientie secausa tur queadmodum et res: quia ad diuersitatem scibilium sequitur diuer sitas scientiarum: et tamen de eo dem complexo possunt esse distincti actus secundum speciem: quia secundum philosophum id est posteriorum. de eodem potest esse sci entia et opinio. similiter error et scientia: et tamen actus errandi et sciendi circa eandem conclusio nem specie distinguitur.

⁋ Sciendum tamen quod quamuis de distinctis scibilibus possunt esse distincte scientie: tamen de distinctis scibilibus potest esse vnus habitus equiualens vel equiualenter continens plures habitus propositionum vel scibilium: ita quod neutrum istorum scibilium potest esse obiectum totale istius habitus: sed tantum partiale sicut notitia complexa que vna existens habet vtrumque terminum pro obiecto partiali.

⁋ Ad sextum argumentum probans quod intellectus non habet notitiam intuitiuam: quia non cognoscit singulariter. Dico quod intellectus pro statu isto cognoscit singulare: et primo sicut alias patebit et est primum cognitum primitate ge nerationis. Nec aristo. negat sed ponit quod intel lectus intelligit vniuersale. sensus autem cogno scit singulare et tales propositiones quasi semper scribit ad intelligendum differentiam inter intellectum et sensum: nunc ergo ita est quod si intellectus intelligat non tantum singulare sed et vniuersale et sen sus sentit tantum singulare sequitur distinctio inter intellectum et sensum: et ita ad habendum distinctionem inter sensum et intellectum quam intendit ar. poteo obuiat quin intellectus intelligat singulare etiam primo licet non precise.

⁋ Ad septimum dico quod intellectus non semper abstrahit ab hic et nunc in omni intellectione: quamuis in aliqua sic abstrahit: quia sicut intellectus habet notitiam per quam iudicarvnon potest de hic et nunc: hoc est quod res sit hic et nunc non plus quam fantasia et illa erit no titia abstractiua: et ita habet aliam notitiam per quam concernit hic et nunc: quia per eam nisi sit aliud impedimentum ita potest iudicare quod est hic et quod est nunc sicut potest secundum alios sensus: et illa est notitia intuitiua Si dicitur quod intellectus abstrahit a materia et a conditionibus mate rialibus. Dico quod illa abstractio non est intelligenda ex parte obiecti in omni intellectione quia dico sicut alias probabitur quod idem totaliter et sub eadem ratione ex parte obiecti est pri mum obiectum sensus exterioris et intellectus primitate generationis: et hoc pro statu isto et ita obiectum intellectus in illa prima intellectione non est magis abstractum: quam obiectum sensus Potest tamen intellectus postea abstrahere mul ta et conceptus communes formare intelligen do vnum conceptorum in re non intelligendo reliquum: et hoc non potest competere sensui. Si aute ista abstractio intelligitur vniuersaliter intel ligenda est ex parte intellectionis: quia illa est simpliciter immaterialis non sic autem de cognitione sensitiua.

⁋ Ad quartum dubium dico sicut probatum est prius quod intellectus noster pro sta tum isto intelligit aliquid mere intelligibile in particulari et intuitiue.

⁋ Ad primum in contrarium dico quod proprie loquendo et stricte nulla est intellectio reflexa: quia reflexio stricte sumpta includit ad minus necessario duo: sicut patet in mo tu locali reflexo

⁋ Accipiendo tamen reflexionem arge concedo quod illa intellectio est reflexa cum hoc tamen stat quod est intuitiua: sicut patet quod ange lus ita bene se ipsum potest intelligere intuitiue sicut alium et cum intelligit se ipsum intuitiue habet intellectionem reflexam large.

⁋ Ad secundum dico quod illud argumentum est contra omnem opinione: quia si cognosco aliquam rem qualitercuque possum scire me intelligere illam rem. et vlterius secundum beatum Augustinum. patet de trini. c. xiii. possum me scire intelligere illam intellectionem et sic ad do. iii. et v. et innumerabilia. tunc quero de cau sa secunde intellectionis quare illa intelligitur. et quecumque datur consimilis potest dari de tertia et quarta et sic de aliis: et erit consimile argumentum de notitia abstractiua quod est factu de in tuitiua qua videtur intuitiue prima intellectio ideo dico pro omnibus: quod standum est in primo qui prima intellectio intuitiue videbitur: et illa intellectio pro statu isto impedit secundam intuitionem non simpliciter sed quia presentialitas prime intellectionis non sufficit ad secundam in tellectionem. causa autem quare non sufficit non potest dari nisi natura rei: quia iste intellectiones in nullo penitus sibi repugnant: sicut nec obiecta intelligibilia quod tamen ita sit per experientiam scimus: sed causam quare intellecta vna re impeditur intellectus alterius rei non potest dari nisi natura rei quam per experientiam nouimus Nec aliquid aliud scire possumus: sicut alias dicetur Ad auctoritas philosophi et commentatoris dico quod ipsi loquuntur de intellectione prima primitate generationis: quia pro statu illo nihil intelligitur primo nisi sensibile. et hoc est quod dicit commentator quod intellectio intuitiua eadem est cum re quam sensus apprehendit in sensato vel intelligit de intellectione illorum que abstrahuntur ab illis que primo intelliguntur: et huiusmodi sunt sensibilia: et sic patet ad primam auctorite commentatoris.

⁋ Ad auctoritatem de memoria et reminiscentia Dico quod nihil intelligere: est sine fan tasmate: quia omnis cognitio intellectiua presupponit necessario pro statu isto ymaginati one sensitiuam: tam sensus exterioris quod interioris. Si dicitur quod notitia intustiua est primam: ergo nullam aliam praesupponit: dico quod nullam aliam praesupponit eiusdemobiecti in eadem potentia. et tamen praesupponit notitiam aliam in alia potentia: sicut notitia intuitiua albedinis intellectiua. praesupponit notitiam sensitiuam respectu eiusdem obiecti. similiter notitia intuitiua intellectionis vel affectionis vel delecta tionis praesupponit notitiam obiecti illius intellectionis: vel affectionis: vel delectationis. et sic de aliis. Et tamen si esset possibile quod esset amor in vo luntate sine omni cognitione praeuia. notitia intuiti ua illius amoris nullam aliam praesupponeret: sed hoc non est possibile pro statu isto Ad aliam auctoritatem de sensu et sensato dico: quod non est de intentione philosophi. quod nihil intelligitur ab intellectu nispraefuit pus in sensu. sed quod nullum sensibile extrinsecum intelligitur ab intellectu nisi praefuit sub sensu. Unde dicit Aristoteles sic. Amplius cum aliquid iudicamus hec scilicet partes ex quibus componitur sensibile) cognoscenda nisi menti: sed non sunt im telligibilia: nec sentit que exterius sunt sine sen su. Ubi vult dicere quod illorum quae exterius sunt: scilice sensibilium mens non sentit. i. intuitiue cognoscit sine sensu. hoc est sine preuia notitia sensitiua intuitiua eiusdem: per hoc innuens quod mens potest sentire iest intuitiue cognoscere aliqua que exte rius sunt: et aliqua etiam que interius sunt: cuiusmodi sunt: actus: intellectus voluntatis delecta tionis sine notitia sensitiua intuitiua eorum: quamuis notitia sensitiua aliquorum necessario praesuppe nitur.

⁋ Ad aliud dico quod forte quando aliquid cognoscitur intuitiue: clare et perfecte potest discerni ab alio distincto secundum speciem intuitiuo cognito perfecte et clare. tamen quando aliquid cognoscitur intuitiue obscure et imperfecte forte non oportet. Intellectus autem noster pro sta tum isto nihil cognoscit clare intuitiue et perfecte. et ideo non potest discernere hoc a quolicet alio: et propter hoc non potest discernere inter actum rectum et reflexum. et sic de aliis: quamuis possit discernere de aliquibus aliis. hoc videtur esse de intentione beati Augustini. qui videtur dicere quod mens potest seipsam cernere et tamen non potest seipsam ab aliis discernere Ubi de mente dicit De tri. liber. x. c. iiii. Non velut absentem quaerat se cernere. sed praesentem se curet discer nere: ne se quasi ignotum noret: sed ab eo quod alterum nouit dinoscat. hoc idem videtur dicere ca. xviii.

⁋ Ad quintum dubium dico quod notitia intuitiua pro statu isto: non est respectu omnium intelligibilium etiam equaliter praesentium intellectui. quia est respectu actuum: et non respectu habituum. Quod autem ita sit scimus per experientiam: quia quilibet experitur se diligere: et delectari. non sic autem se inclinari ad actus per habitum: quia tantum inclinari posset potetia per deum agentem: sicut per habitum inclinantem. et ergo illa inclinatione quam quilibet experitur in se non potest euidenter cognosci notitia intuitiua habitus inclinans: sed potest tantum cognosci illo modo: quo potest cognosci aliquid peroonem et discursum. Ex illo patet quod nullus potest intuitiue cognoscere si ue videre fidem et caritatem: quae sunt habitus in nobis quamuis possunt intuitiue cognosci actus qui eliciuntur ex istis habitibus quae sunt credere et amare.

⁋ Ad se xtum dubium dico quod illa notitia intuitiua et id iudicium distinguutur realitur. quia illa notitia intuiti ua est respectu incomplexi illud autem iudicium est respe ctu complexi. Et si quaeratur de iudicio sequente praecise notitiam intuitiuam sensitiuam: an distinguitur ab ista. Potest dici quod non distinguitur ab ista: sicut nec iudicium intellectus quod precise stat in notitia inconplexa. et ideo non est iudicium sequens nec est proprie iudicium: quia non est respectu complexi: sed tantum est iudicium equiualens sicut alias dicetur

⁋ Ad primum argumentum in cotrarium dico quod potest fieriilla notitia intuitiua sine iudicio consequente: et ita potest aliquis diligere: et tamen non iudicare sediligere. sicut non est incompossibile quod aliquis con gnoscat terminos alicuius propositionis per se note: et tamen non sciat propositionem illam posito etiam quod ipsam apprehendat.

⁋ Si dicatur quod tunc non est propositio per se nota: quia talis cognoscitur statim apprehensis terminis. dico quod illa propositio nen per se nota ad cuius euidentem notitiam sufficiunt termini: cum tamen generali influentia dei. potest tamen deus impedire illam notitiam intuitiuam. sufficit autem ad notitiam euidentem quod res sit nisi sit impedimen tum vel nisi actiuitas illius notitie intuitiue impe diatur.

⁋ Ad secundum dico: quod non est inconueniens quod res in tuitiue videtur: et tamen quod intellectus iste credat rem non esse: quamuis naturaliter hoc non potest fieri: et hoc sufficit ad notitiam intuitiuam quod quantum est ex se sufficiens est ad faciendum iudicium rectum: de existentia rei vel non existentia rei.

⁋ Ad sepximum dubium dico quod per notitiam intuitiuam rei potest euidenter cognosci res non esse quando nonsest. Et quando queritur a quo causatur istud iudicium: dici potest quod petest causari a no titia intuitiua rei Et quando dicitur quod illa habet causare effectum oppositum si res sit. potest dici quod non est incon ueniens quod aliqua causa cum alia partiali causet aliquem effectum: et tamen quod illa sola sine alia cau sa partiali causet oppositum effectum: et ideo notitia intuitiua rei propria et res causant iudi cium quod res est quando est. quando autem ipsa res non est tunc notitia intuitiua sine illa re causabit oppo situm iudicium: et ideo concedo quod non est eadem causa illorum iudiciorum: quia vnius causa est notitia sine realterius causa est notitia cum re tamquam cum causa pa tiali.

⁋ Ad octauum dubium dico quod contradictio est deum non esse: et tamen notitiam intuitiuam dei esse: et ideo non est mirum si sequitur inconueniens.

⁋ Ad aliud dico quod non videtur inconueniens quin posset delectatio esse tanta in absentia quanta in praesentia per potentiam diuinam. Quod confirmare possum per ex emplum beati augustini de liber ter. c. vbi habetur maxima delectatio mediante sola notitia abstractiua quanto maiorposset esse mediante notitia in tuitiua.

⁋ Ad. ix. duibium dicendum est quod deus est praesens in se ista praesentialitate quae requiritur ad notitiam intitiuam nec ex hoc sequitur quod sit notitia intui tiua. Tame si possibile esset deum non esse non requireretur quod deus esset praesens: nec in se: nec in alio oresente. sicut aliqua presentialitate preuia cognitum: sicut modo deus potest creare notitiam alicuius non existentis sine omni preuio.

⁋ Ad vl timum dubium dico: quod omnis notitia abstractiua omnis rei naturaliter scite presupponit notitiam intuitiuam eiusdem: cuius ratio est: quia nullus intellectus potest naturaliter acquirere notitiam alicuius rei. nisi mediante illa re: tanquam mediante causa partiali efficiente: sed omnis notitia lad quam necessario coexigitur ex natura rei est intuitiua: ergo orima notitia rei est intuitiua: tamen deus potest causare notitiam abstractiuam deitatis et aliarum erum: sine notitia intuitiua praeuia: et illa notitia deitatis abstractiua est communicabilis viator

⁋ Ad primum argumentum principale dico quod no titia distincta deitatis sub propria ratione dei tatis est possibilis intellectui viatoris: ista tamen non est beatifica: sed tantum intuitiua nec omnis notitia obiecti beatifici infiniti et beati sub ratio ne beatifica est beatifica: sed tantum intuitius quae non est intellectui viatoris possibilis: sed tantum abstra ctiua.

⁋ Ad secundum dico quod alique veritates que essent theologice tali intellectui essent per se note: et aliquem forte per alia notiora sibi. vbi gratia si talis intellectus apprehenderet di stincte in se ipsam deitatem et proprietates perso nales ex quibus fit propositio per se nota. sic dicendo deus vel deitas est tres persone. talis enim propositio propter identitate realem perso narum cum diuina essentia: omni apprehendenti in se terminos istos est per se nota: nec posset plus dubitare de ista: quam de illa deus est deitas preter illam propositionem posset iste intelle ctus formare illam eandem propositionem quan nos de facto habemus de deo. deus est tres per sone: que esset euidenter nota. et tamen noi per se nota: sed per primam propositionem: de qua dictum est que forte sibi est per se nota: et hoc quia illa secunda formaliter sequitur ex primaQuod autem iste sint distincte propositiones. patet propter distinctionem terminorum: quia termini prime propositionis sunt res in se: si res possit praedicari vel alie intentiones anime: quas viator habere non potest. In secunda autem termini sunt ipsi conceptus quos de facto habemus: quia nec deum in se: nec ali quid quod est realiter deus possumus cognoscere distincte in se. Et cum dicitur si tales propositiones essent sibi per se note: cognoscerentur cognitis terminis. concedo quod quicuque cognoscit illos ter minos non habendo alios termios euidentur scir tales propositiones: sed non est nobis secundum statum communem possibile. Et quando probatur quod illa deus est trinus et vnus: non potest fieri nota per aliam propositionem priorem et notiorem. Dico quod sic: quia illud praedi catum prius competit deo in se vel alicui intentioniimpossibili intellectui viatoris: quam isti conceptut quem de facto habemus: et qui est subiectum in pro positione habita de communi lege.

⁋ Ad tertium princi pale dico: quod posito quod noticia euidens veritatis sit perfectissima secundum speciem. hoc est quod nulla noticia specie distincta ab ista noticia euidenti est ita perfecta. tamen vna noticia euidens eiusdem speciei potest esse perfectior alia eiusdem. et ita est in proposito quod noticia beati de eadem veritate est per fectior quam noticia alicuius non beati de eadem. et hoc quia noticia intuitiua terminorum causat perfe ctiorem noticiam quam noticia abstractiua eorundemQui ergo vellet dicere quod noticia intuitiua et abstractiua respectu eiusdem distincte specie causabunt effectus distinctos specie. Posset dicere: quod noticia euidens talis veritatis causata a noticia intuitiua deitatis et trium personarum est perfectior noticia euidenti causata a noticia abstractiua deitatis et trium personarum: et specie di stincta: et tunc hec esset falsa quelbet noticia euidens veritatis theologice est perfectissima. sed aliqua esset perfectissima: puta causata a noticia intuitiua. Et alia non esset perfectissima: puta illa que esset causata a noticia abstractiva. Sed con tra illud est illa propositio quod pluralitas non est ponenda sine necessitate: ideo cum cause distincte specie possunt causare effectus eiusdem speciei: pro pter distinctionem specificam inter noticiam intu tiuam et abstractiuam incomplexorum non est ponenda distinctio specifica inter noticias complexi cau satas ab illis. Et ideo si iste noticie specie distinguerentur oporteret aliquam ratione aliam assi gnare: quod est difficile. Et in hoc finitur hec prima questio principalis.