Quaestio 3

⁋ Distinctionis. xxt. Questio tertia guartio quia tenet a multis: quod philosophus posuerit tales respectus esse res alias ab absolutis

⁋ Quero vtrum de intentione philosophi fuit ponere quemcumque respectum a parte rei distinctum ab omni bus absolutis et ab omni absoluto.

⁋ Quod sic. quia in metha. tractatur de relationibus. sed metpahisicus est artifex realis. ergo relationes sunt a parte rei distincte ab aliis.

⁋ Ad oppositum secundum philosophum v. phiad relationem non est motus nec mutatio

⁋ Ad questionem dicitur a multis. quod de intentione ari. et aliorum philosophorum. fuit ponere tales respectus distictos a rebus absolutis.

⁋ hoc probatur per philosophum in praedicamentis. quia secundum ipsum adaliquid sunt que cumque hoc ipsum quod sunt ad aliud sunt: et per hoc ex cluduntur substantie. que licet sint aliquorum alio rum. non tamen sunt ad aliud. ergo accipitur ibi hoc ipsum quod sunt non pro esse in intellectu sed pro esse. in re scilicet quod relationes in re. hoc ipsum quod sunt aliorum sunt. fundamentum autem non est aliorum hoc ipsum quod est. ergo aliud est esse hoc. et aliud esse eius

⁋ Item secundum philosophum in praedicamentis. Eorum quae secundum nulla com plexionem dicuntur: singulum aut significat substantiam. aut qualitatem. aut quantitatem. aut adaliquid. aut vbi. aut quando. aut situm esse. aut habere. aut facere. aut pati. et exemplificat. Ex ista auc. arguo sic. talia nomina duplum dimidium et huiusmodi significant aliquid. et non significant inten tiones secundas. ergo significant veras res extra animam. et non significant substantiam vel qualita tem vel quantitatem secundum philosophum. ergo significant alias res.

⁋ Item secundum philosophum. causa de adaliquid. Aut vero hec sunt adaliquid. vt habitus. affectus. disciplina. sed manifestum est quod habitus et disciplina sunt vere res.

⁋ Item secundum philosophum inest contrari e etas relationi vt virtus vitio contrariatur. cum sit vtrumque eorum adaliquid. et disciplina ignorantie

⁋ Ex hoc arguo dupliciter. Primo quia virtus et vitium sunt vere res alie ab omnibus aliis. et iste sunt adaliquid secundum philosophum. ergo etc. Secundo quia si relationes sunt contrarie quero an relationes que sunt in re. aut relationes quae sunt in mente. Non relationes que sunt in mente. quia ille possunt simul stare in mente. sicut et conceptus contrariorum non repugnant in mente. ergo relationes que sunt in re sunt contrarie. sed in re absoluta non sunt contraria quia ab solutum quod est equale non est contrarium abso luto quod est inequale secundum philosophum. c. de quantita te. ergo preter absoluta sunt aliquem alie res contrarie.

⁋ Preterea ibidem. videtur autem ma gis et minus relatio suscipere. Tunc arguo. conceptus mentis non suscipit magis et minus. nec relatio dicitur suscipere magis et minus. quia res abso uta suscipit magis et minus. et go est aliqua alia res que suscipit magis et mi nus. Minorem probo. quia secundum philor ophum ibidem. inequale suscipit magis et minus. sed illa quantitas absoluta non suscipit magis et minus. ergo etc. Similiter aliquando per diminutionem quantitatis augmentatur inequalitas. puta si sint aliqua precise equalia. quanto plus aufertur ab vno illorum alio remanente in eadem quantitate tanto est maior in equalitas. ergo aliqua alia res a quantitate ibi dem augmentatur.

⁋ Preterea ibidem videtur autem adaliquid simul esse natura. Ex hoc arguo. conceptus mentis non sunt simul natura. nec ipsa absoluta sunt simul natura. quia hoc album poterit esse alio albo non existente. ergo praeter absoluta sunt aliqua alia quae sunt simul natura.

⁋ Pre terea philosophus. v. metha. ponit tantum tres modos re latiuorum sed si relationes tantum essent: in anima essent plures. et si essent absoluta essent tantum tria genera absoluta cuius tamen oppositum ponit philosophus

⁋ Confirma tur. quia secundum philosophum ibidem. diferentia est inter tertium modum relatiuorum et alios modos. quia in aliis modis relatio est in vtroque extremo. non autem in tertio modo. sed si relatio non esset nisi conceptus vel nomen inta esset relatio in vtroque extremo in tertio modo sicut in aliis modis

⁋ Item si relatio non esset alia res ab absolutis. sequitur quod omnia essent adali quid. quia ita potest vnum coprari ad aliud sicut aliud ad aliud. quod est contra philosophum. iiii metha.

⁋ Item philosophus. xi. metha. vult quod sicut praedicamenta sunt alia ita et principia. et exemplificat de distinctione rela tiuorum ad alia et principiorum relationis ad principia aliorum.

⁋ Item Auicem. iii. metha. c. de rela tione videtur velle ex intentione. quod relatio habeat propriam certitudinem. et in principio. c. vult quod secundum certitudinem suam. habeat proprium inesse et propriam actualitatem

⁋ Ite vel passio non est idem cum subiecto vel inequale est proprium quantitati secundum philosophum in praedicamenris. ergo etc.

⁋ Iste relatio est principium operatio nis realis. patet per exeplum. quod aliqua debito ordine situata faciunt delectationem est est aliquid reale. qua non facerent illa situatione vel ordine circumscripto

⁋ Ite praedicamenta sunt res vel res importantia. sed decem ponuntur praedicamenta inter quae ponuntur illa. vii ergo etc.

⁋ Preterea diuersorum generum diuersa sunt contenta. et hoc realiter contenta. ergo aliqua res contine tur in praedicamento relationis sic in aliis praedicamentis absolutis.

⁋ Preterea plus conueniunt simul tudo et equalitas quam similitudo et relatio modo potentie. quia sunt eiusdem modi non sic autem similitudo et relatio modo potentie sed illa absoluta non plus conue niunt scilicet ille quantitates et qualitates: quam qualitates et relationes. ergo praeter absoluta sunt alie res.

⁋ Item ens creatum primo diuiditur in ens absolutum et ens relatiuum. ens autem absolutum diuiditur in substantiam qualitatem et quantitatem. et qualitas est aliquid praeter substantiam. ergo et relatio est aliquid praeter absoluta consequentia probatur per illam propositionem. quod cotenta sub prima diuisione magis differunt quam contenta sub secunda diuisione.

⁋ Sed mihi videtur quod non est intentio philosophi nec commen. sui ponere aliqunam rem ymaginabilem praeter alia absoluta. sed quaelibet res vna existens per se in genere est simplicitur absoluta. sicut est substam tia vel qualitas. quamuis non quaelibet sit ita perfecta sicut alia. Quod potest probari primo sic. Non magis ex praemit intentione suam quod vnum relatiuum significat talem rem quam aliud. sed ipse ponit multa relatiua no mina quae non significant tales res. ergo etc. minorem pro¬ bo. quia. v. metha. ponit quod duplum et dimidium et huiusmodi sunt adaliquid penes primum modum. sed ista noe significant res alias secundum eum. minorem probo esse de intentione philosophi. quia secundum intentionem philosophi numerus qui est duplus non est talis res per se vna ergo nec dupleitas Assumptum probo. Nam secundum intentionem philosophi et principia eius. omnis res per se distincta realiter et totaliter ab omni alia re vel est simplex vel composita. Et si sit composita. vel componitur ex partibus einsdem rationi vel alterius rationis. sed numerus non est res omnino simplex per carentiam cuiuscumque partis vt manifestum est. Nec est compositus ex partibus alterius rationis. tum quia secundum philosophum. viii. metha. accidens non habet materiam in qua tum quia secundum principia philosophi. vbicumque compositum vere et per se vnum componitur ex partibus alterius rationis. vnum vere iformat reliquum. et numquam tales partes distincte di stant loco et subiecto. sed partes numeri distant loco et subiecto. Tum quia secundum principia philosophi nullum accidens est per se diffinibile. sed tantum substantia composi ta. vii. metha. et. viii. metha. sed si aliquod accidens poneretur vere componi ex partibus alterius rationis. vere esset diffinibile etiam diffinitione proprie dicta. Nec componitur praecise ex partibus eiusdem rationis. quia nunquam est res vere vna ex partibus eiusdem rationis si vna multum distat ab alia. Nam eadem facilitate possen dicere quod vna res numero componitur ex omnibus homibus et vna alia ex omnibus asinis. et tertia ex omnibus bobus quae omnia sunt contra philosophum.

⁋ Et si dicatur quod non est simile. quia alique res sunt nate facere vnum quamuis non continuentur. quia non sunt nate continuari. cuiusmodi sunt vnitates. et ideo non faciunt vnum continuum sed tantum vnum discretum. Alia autem non sunt nata facere vnum nisi continuentur. Sed istud non valet. quia secundum istam responsionem vnitates non sunt nate continuari. ita nec due anime intelle ctiue sunt nate continuari. nec duo boues nec asini nec homines. ergo eadem facilitate dicam quod ex sin gulis istorum fit vna res numero non quidem continua sed discreta. sicut ex vnitatibus distinctis loco et subiecto fit vna res numero discreta.

⁋ Preterea secundum principia philosophi quandocumque aliquod compositum ex pluribus partibus habet omns partes eiusdem rationis. illud est maxime hemogenium. et omne praedicatum essentiale quod praedicatur de parte praedicatur de toto. et econuerso ergo sicut hec est vera. binarius est numerus. ita hoc erit vera. quaelibet pars binarii est numerus. Et sicut hoc est vera. quaelibet pars binarum est vnitas. ita illa erit vera binarius est vnitas.

⁋ Per idem potest probari quod numerus non est vna res talis composita ex partibus alterius rationis. quia quandocumque aliquod compositum habet aliquas partes eiusdem rationis et aliquas alterius rationis. ille partes eiusdem rationis vere faciuni vnum homogenium eiusdem rationis cum eis. sicut due partes materie in composito vere faciunt vnam materiam. et plures partes eiusdem forme extense vere faciunt vnam formam. sed numerus manifestum est continet plures vnitates eiusdem rationis si sit vere vnum tamquam partes. ergo due vnitates vere facient vnam vnitatem numero. et eadem ratione forme informantes illas duas vnitates vere fa cient vnam formam numero: quorum vtrumque est absurdum. Etiam sequitur vltra quod binarius vere esset hogenium. et per consequens quaelibet pars binarii erit binarius. sic quaelibet pars ignis est ignis. Probato prime consequeni. Nam secundum principia philosophi quandocumque est aliquod compositum ex partibus alterius rationis et est per se vnum. necessario quaelibet pars composita ex partibus alterius rationis est eiusdem ratio nis cum illo toto. et hoc maxime est verum. si nulla pars habet accidentia alterius rationis ab accidentibus alterius partis Non enim potest alia ratio assignari quare quaelibet pars ignis est ignis nisi quia quaelibet partialis for mam et quaelibet partialis materia est eiusdem rationis. ergo si quelibet partialis forma binarii et quaelibet pars ma terie ipsius binarii est eiusdem rationis. binarius vere erit homogenium. et quaelibet pars composita ex potentionali et actuali erit vere binarius. quod est con princi pia philosophi. ergo secundum principia philosophi nullus numerus est talis res vna distincta ab omnibus aliis rebus. et per consequens mul to fortius nec dupleitas.

⁋ Preterea secundum principia philosophi numquam praedicamentum accidentale significans veras res distinctas realiter a suis subiectis praedicatur vere de illo accidente non exhibente. sic numquam dicitur aliquod esse album si nulla albedo sit. sic nec sortes dicetur albus si in eo nulla sit albedo. sed adaliquid vere praedicatur de aliquo quod deberet esse subiectum etiam si nulla talis res sit in eo. quia secundum philosophum. v. metha. ita dicitur calefactiuum ad calefactibile sicut calefa ciens ad illud quod calefit. et ita vere dicitur calefactiuum adaliquid sicut calefaciens sed per hoc praecise quod aliquid potest calefacere non habet aliquam talem rem in se

⁋ Si dicatur quod in calefactivo non est respectus actua lis sed aptitudinalis vel potentionalis. Contra. quae ro: aut est ibi vera res alia sicut albedo est alia res a subiecto aut non. si non: habeo propositum quod aliquid vere est adaliquid sine omni additione alterius rei. Se sit ibi vere alia res. ergo vere est respectus actualis

⁋ Si dicatur quod non est inconueniens esse ibi rem aliam. quia non est impossibile respectum realem esse ad non existens.

⁋ Contra. ex isto sequitur quod secundum principia philosophi esset concedendum quod in sole et in quolibet corpore celesti sunt actualiter res infinite. quia secundum principia philosophi mum dus durabit in infinitum. et sol causabit successiue nfinitos calores in istis inferioribus. ergo secundum principia eius sol est calefactiuus infinitorum calefactibilium et causatiuus infinitorum calorum. ergo si respectu cuiuslibet habet talem rem aliam. vere erunt in sole actualitur in finite res

⁋ Si dicatur quod non sunt distincti respectus respectu distinctorum calefactibilium hoc est conclrsi prin cipia philosophi. quia secundum principia philosophi in praedicamentis. Si quas aliquid eorum quae sunt ad aliquid diffiuitiue sciret et illud ad quod dicitur diffinitiue sciturus est vt si aliquis diffinitiue scit quod hoc est duplum. et cuius est du plum diffinite nouit et sic exemplificat in aliis. sed si idem respectus posset esse respectu multorum oporte ret quod quae determinate sciret talem respectum ines alicui. quod determinate sciret respectu cuius. quia non plus de vno quam de alio. et ita determinate nosceret infinita si esset infinitorum. Similiter impossibile est in eodem esse oppositos respectus respectu eius dem. sed calefactiuum secundum quod excludit actu opponitur calefacienti. ergo non possunt esse respectu eiusdem in eodem. ergo vno adueniente alicui alter destruitur. ergo quando sol calefacit hoc calefactiuum destruitur respectus pricedens. ergo non manet. et tamen manet respectus respectu alterius calefactibilis secundum istos. ergo secundu eos erunt distincti respectus respectu distinctorum calefactibilium. et per consequens infiniti respetu infinitorum

⁋ Ite arguo per auc. communiter allegatam. quia secundum philosophum v. phi. ad relationem non est motus. sed si relatio esset aliqua res. posset vere esse motus ad relationem

⁋ Ad istud dicitur quod secundum Simplicium super praedicamen ta. sicut relatio non est forma ad se sed ad alterum. ita illud cui adueneritno mutatur ad se sed ad alterum si tunc mutari dicatur solum illud quod aliter se habet ad se quam prius non est mutatio in adaliquid. si vero mutari sit commune ad aliter se habere ad se et ad alterum mu tatio est in adaliquid. sicut vult Simplicius. quia secundum re lationem habet se aliquid ad alterum aliter quam prius. philosophus tamen qui ponit quod non est possibile aliter se habere ad alterum nisi aliquid aliter se habeat ad se. ideo dicit in adaliquid non est motus. Unde solum dicit in quibus praedicamentis est primo motus et in quibus non. Item philosophus ostendit ibi quod in substantia non est motus. et tamen est ibi mutatio. ergo ex intentione philosophi non potest haberi nisi quod in adaliquid non est motus: cum hoc tamen stat quod ibi sit mutatio.

⁋ Sed ista responsio non satiffacit. quia quaero secundum principia philosophi quid est aliquam formam esse ad se. aut hoc est referri ad se. aut distigui realiter a quocumque alio. aut non conexigere aliquid aliud. aut non dependere ad aliquid aliud. Si primum vel secundum detur. ita esset illa relatio ad se sicut alia forma. quia ista esset eadem sibi. et ita distinguitur ab omni alio secundum istos sicut albedo quamuis albedo esset perfectior. Si detur tertium vel quartum. sequitur quod nullum accidens est ad se secundum principia philosophi. quia secundum eum quodlibet accidens necessario coexigit subiectum et dependet ab eo.

⁋ Preterea quod dicit quod mutatio est in ad aliquid non videtur secundum principia philosophi. quia dicit philosophus v. phi. Si couenit altero mutato verum esse ali terum nihil mutans. hoc est dictum per mutationem alterius extremi dicitur vere alterum extremum adaliquid sine omni mutatione suiipsius. sicut si sortes sit primo albus. si postea fiat plato albus sortes est similis plationi de nouo sine omni mutatione suiipius.

⁋ Preterea si ad relationem non esset relatio. ergo illa mutatio est alterius generis. et per consequens subiectum mutatur secundum illam mutationem. quamuis in or dine ad alterum. ergo ad illam mutationem est mutatio et ita erit processus in infinitum: quod est conclsi principia philosophi. Si dicatur quod ad illam relatione est mutatio. sed illa relatio non distinguitur realiter a mutatione illa et ideo ad illam mutatione non est alia mutatio.

⁋ Contra sicut per te illa relatio non potest esse sine illa muta tione. ita secundum principia philosophi effectus corporis cele ustis non potest esse sine corpore celesti. ergo si propter hoc illa relatio non differt a mutatione. eodem modo diceret philosophus quod effectus non refertur relatione distincta ad causam suam sine quae esse non potest. cum tamen philosophus vniformiter ponationes relationes secundi modi.

⁋ Preterea philosophus. v. phi. arguit sic. Si generationis esset generatio. esset processus in infinitum. ergo eodem modo si mutationis esset mu tatio esset processus in infinitum sed si mutatio esset alia res. vere ad mutationem esset mutatio. quia vere sub iectum recipiens illam rem aliter se haberet nunc quam prius sed patet quod talis processus in infinitum est conlusi principia philosophi. ergo ponere tales res alias importatas per tmles respectus est conclusioprincipia aristotel.

⁋ Preterea isti habent di cere quod ad relationem est motus. quia omnis acquisitio conti nua alicuius totius ita quod pars ante partem continue acquiri tur necessario est motus proprie dictus. sed continue sic augetur similitudo. ergo ad similitudinem est vere et propriemotus.

⁋ Si dicatur quod ad relationem est motus. non tamen primo

⁋ Contra. hoc nihil est ad intentionem philosophi. Nam philosophus illo modo negat motum esse ad relationem quomodo concedit ad qualitates de tertia specie esse mo tum. sed non semper ad talem formam est motus primo quia frequen ter tales motus praesupponunt motus priores. sicut mul te alterationes istorum inferiorum praesupponunt motum localem corporum celestium.

⁋ Preterea. non est intentio philosophi praecise ostendere in quibus est motus primo et in quibus non. sed simpliciter in quibus est motus proprie dictus et in quibus non. quod patet ex hoc quod etiam probat quod ad motum non est motus nec ad mutationem est mutatio nec etiam generationis est genera tio. sed si ostenderet praecise ad quam est primo motus non esset necesse in aliquo tam prolixe et per tot rationes ostendere quod ad motum non est motus. quia tunc esset manifestum. quod vel ad motum non esset motus. vel ad terminum motus non esset motus. et eodem modo de mutatione. Unde intentio philosophi est ibi ostendere ad quae est motus proprie dictus. et etiam intentio sua est ostendere ad quae non est motus. nec mutatio proprie dicta. quia ad relationem. motum. acti onem. passionem. generationem. et corruptionem non est mutatio nec motus. quia rationes sue equaliter concludunt de motu et mutatione.

⁋ Ideo dico quod inten tio philosophi fuit dicere: quod omnis res ymaginabilis per se vna siue sit simplex siue composita est vere ablo luta. sicut albedo vel alia res talis absoluta. et ideo per hoc quod alterum extremum mutatur nihil penitus re ale subiectiue aduenit alteri extremo. sed tantum de nominatio quadam. hoc patet per philosophum. iii phi. qui habet pro in¬ conuenienti quod omne mouens mouetur et loquitur ibi de motu secundum quod est communis ad motum proprie dictum et ad sim plicem mutationem. sed si essent tales relationes sicut aliqui ponunt sequeretur quod omne mouens moueretur. quia vere reciperet in se aliquam veram rem quam prius non ha buit.

⁋ Et si dicatur quod philosophus habet pro inconuenienti quod omne mouens moueatur tali motu quo mouetur mobile. sed quod moueatur vno alio motu non habet pro inconuenien ti. Contra. tunc non esset magna difficultas philosopho pstendere quomodo actio non est in agente. quia statim haberet dicere quod actio est in agente. sed effectus actionis est in mo to. et ideo omne mouens mouetur. sed nullo illo motu quo mouetur mobile. Similiter secundum principia philosophi intelligentie separate non sunt in potentia ad aliquam aliam rem. sed si vere reciperent tales relationes ad mobilia quae mouent essent vere in potentia ad tales res Et si dicatur quod in eis non est relatio realis ad mobilia. sed tantum relatio rationis. Contra. nulla ratio potest assignari quare magis sit in aliis causis naturalibus talis relatio: quam in illis. cum secundum principia philosophi ita naturaliter et necessario agant intelligentie sicut alia.

⁋ Et si dicas quod ideo non sunt relationes tales. quia non sunt receptiue earum alia sunt receptiua earum. et ideo sunt in aliis hoc non valet. quia eadem facilitate quae dicis quod intelligentie non sunt receptiue talium rerum. eadem facilitate dicam ego: quod etiam corpora celestia non sunt receptiva talium rerum. et eque facilitur sine talibus rebus saluabo quod corpora celestia sunt vere agentia et causae naturales. sicut tum de intelligentiis. et ita frustra ponuntur to taliter.

⁋ Et dico quod non est verisimile quod philosophus tantam pluralitatem sine ratione apparenti posuerit. sed nulla ratio potuit sibi esse apparens ad ponendum tales res. ideo nullas tales res posuit.

⁋ Ad primum in contra rium dico quod philosophus in praedicamentis principaliter tra ctat de terminis propositionum. et bene verum est: quod terminorum propositionis quidam significant res absolute nul las res determinatas connotando et tales termini sunt in triplici differentia quia quadam eorum important substam tias. quadam eorum important qualitates quae sunt res absolute realiter et totaliter distincte ab omnibus substantiis. saltem multe earum. quadam sunt termini importan tes istas substantias vel qualitates non connotando alias res determinatas. etiam quantumcumque tales non significent praecise hanc substantiam vel illam nec ad hoc quod talis terminus verificetur de substam tia hac vel hac qualitate vltimata verificatio ne requiritur existentia alicuius alterius. nec econ uerso. nec ad hoc quod ipsum cognoscatur de aliquo requiritur notitia alicuius alterius determinati. et huiusmodi termini sunt illi quae dicuntur significare quantitates. quia ad hoc: quod cognoscatur quod sortes sit quantus non oportet aliquid aliud cognoscere.

⁋ Tunc ad rationem dico quod secundum philosophum illi termini sunt adaliquid qui hoc ipsum quod sunt aliorum dicuuntur. hoc est. qui ex hoc quod suunt tales termini sic instituti ad significandum: ali quid aliud dant intelligere. ita quod nulla propositio in qut ponitur talis terminus de aliquo potest scirinisi sci atur determinate illud quod dat intelligere. Et hec est causa quare philosophus in fine. c. ponit quod tales ter mini. capunt. ala. manus. et huiusmodi non sut adaliquio qui: viso capite potest vere sciri quod est caput. et tamen ne sciri cuius est caput. et eodem modo de manu. et sic de aliis. quamuis realiter caput sit alicuius caput et manus sit alicuius manus. et eodem modo pars alicuius est pars. et secundum philosophum albedo est albedo alicuius: quamuis no proprie forte secundum tale nomen. sed sicut exemplificat ibi philosophus non sic est de duplo. simili. et huiusmodi. quia impossibile est aliquem scire aliquod esse simile nisi sciat cuius est simile in pticulari. et eodem modo impossibile est aliquem scire al quid esse duplum nisi determinate sciat respectu cuius est duplum. et ideo isti termini sunt proprie in adali quid vel sunt adaliquid

⁋ Et si dicatur quod secundum ista. causa et effectus et huiusmodi non sunt ad aliquid quia possum scire de aliquo quod est effectus nesciendo cuius est effectus. Dico quod per deductionem aliquando est haec possibile. tamen sine deductione in argumento non est hoc possibile nisi sciatur cuius est effectus. et de ista regula loquitur philosophus in praedicamentis.

⁋ Breuiter ergo dico ad formam argumenti quod philosophus ibi non intendit dicere quae res secundum se ol termino vel nomine circumscripto sunt adaliquid et quod non. quia nulle tales sunt secundum eum. sed intendit determinare quae nomina sunt adaliquid. quia illa nomina quae non possunt verificari de rebus nisi respectu alterius. ita quod or scire respectu cuius sunt nec aliter possunt sciri verifi cari de aliquo illa nomina vel termini vel intentio nes in anima. et ideo hoc ipsum quod sunt ad aliud sunt led est. ex hoc ipso quod sunt tales non possunt sciri verificari pro aliquo. non quidem pro se sed pro re. nisi sciatur respe ctu cuius verificantur de re. et isto modo loquitur philosophus quando ibidem dicit quod omnia relatiua dicuntur ad couertentiam sed aliquotiens diferunt secundum locutionem. vt scientia scibilis scientia dicitur. et scibile scientia scibile.

⁋ Ex isto patet quod secundum intentionem philosophi relatiua secundum diuersos casus con uertuntur aliquando. quia aliquando vnum dicitur respectu alte rius sumpti in genitiuo casu. et econuerso correla tiuo sumpto in ablatiuo casu. sed tales casus not sunt a parte rei. sed tantum in signis rerum. Similiter secundum philosophum ibide oportet aliquando nomina fingere si non sit nomen in positum ad quod couenienter assignetur. Ex ista auci patet quod vnum relatiuum debet assignari ad aliud nomen ita quod vnum nomen sit suum correlatiuum et per consequens res non est suum correlatiuum. Similiter si relatio eset talis re sicut alii ymaginantur. posset sibi nomen imponi sic quod importaret illam rem. et eadem ratione concretum sibi co respondens non importaret nisi praecise illam rem et sul iectum in quo esset. et ita in diffinitione exprimente quio nominis talis relatiui numquam oporteret ponere aliquid aliud quod non importaret nec subiectum nec illam rem existentem in illo subiecto. quod est manifest contrua philosophum

⁋ Ex praedictis patet. quare secundum intentionem ari. vnum rela tiuorum diffinitur per reliquum. quia secundum eum relatiuum no habet diffinitione exprimentem quid rei. sed tantum habet diffintionem exprimentem quid nominis et in talibus non est inconueniens vnum diffiniri per reliquum. et econuerso. Sed de diffinitionibus proprie dictis exprimentibus quid rei est hoc impossibile. Ex praedictis etiam patet quod relatio de qua philosophus loquitur in praedicamentis non est realiter ipsum fundamentum Dico tamen quod non est modus loquendi philosophi vocare illud quod refertur fundamentum. quia relatio non fundatur in illo sicut reale in reali. sed tantum secundum se est quoddam denominabile et vt frequentur quasi denominatione qua dam extrinseca.

⁋ Ad secundum dico quod nomina relatiua non proprie significant adaliquid. nisi accipiendo adaliquid secundum quod potest stare pro ipsis rebus extra. et tunc idem est dicere ac si diceretur nomen relatiuum significat adaliquid. hoc est. significat diuersas res quarum vna est similis vel equalis alteri. et sic de aliis. et tunc talia nomina non significant alias res a substantiis et qualitatibus. sed significant ipsas substantias vel qualitates. non tamen diuisim. ita quod possit verificari de aliquo vno per se sumpto. sed magis quasi coniunctim. quasi possit verificari de multis simul sumptis et de nul lo per se. illo modo quo dictum est prius quod ita potest aliquo modo concedi. duo similia sunt similitudo. et tamen hec est falsa. vnum simile est similitudo. sicut conceditur. quod multi homines sunt pluris. et tamen hec est falsa. aliquis homo est po pulus.

⁋ Ad tertium dico quod quamuis secundum intentionphilosophi hoc sint ad aliquid scilicet habitus disciplia etc. tamen cum hoc stat quod sint vere res. quia aliter stant in vna propositione quam in alia sicut in ista. simile est adaliquid stat simile materi aliter vel simpliciter. Iu ista. simile est vera res. stat pro rebus vel personaliter.

⁋ Ad quartum dico quod contraria multiplicitur accipiuntur. Uno modo proprie pro aliquibus quorum vnumexpellit reliquum realiter. et ad quorum vtrunque potest esse motus proprie dictus. Alio modo dicuntur contraria il la de quibus hoc praedicatum praedicatur primo et adequate illo modo quo dictum est supra dis. ii. Tertio modo dicuntur contr ria aliqua praedicata denominantia illa in quibus sunt conria primo modo dicta. et ab il aliis contrariis accepta. quia eidem non possunt aliquo modo respectu eiusdem compete re. et isto modo sunt relatiua contraria. isto etiam modo cale fieri et frigefieri sunt contraria. et calefacere a et frige facere a sunt contraria. Similiter esse idem eidem et diuersum ied mile et dissimile includit contrarietatem. et eodem modo est in omnibus aliis. et sic intelligit philosophus et non aliter. Tunc ad primam formam arguendi concedo quod virtus et vitium sunt alie res. quia sunt res absolute et sunt conrie proprie. et ideo illa relativa sunt contraria tertio modo. sed non primo modo nec secundo. Ad secundam dico quod ille relationes quae sunt in men te sunt contrarie tertio mnodo nec repugnat talibus contrariis stare simul. sed repugnat talibus de eodem simul prim dicari. sicut isti conceptus albedo et nigredo sunt conrari secundo modo. et tamen possunt simul esse in mente. sed impossibi le est quod idem sit albedo et nigredo. et hec est primo vera. albedo a nigredo sunt contraria.

⁋ Ad aliud dico quod aliquid suscipere magis et minus potest in telligi dupliciter. vel a parte rei ita quod realiter vna pars addatur alteri. et isto modo relatio non suscipit magis et minus. Alio modo potest hoc esse in praedicatione. secundum quod aliquod nomen recipit comparationem. et isto modo relatio suscipit magis et minus. et hoc non semper est propter additione rei ad rem. sed potest esse aliquando pro pter ablationem rei sicut est in inequali quod aliquando fit ma gis inequale propter solam ablatione partis sue. Unde sicut contingit quandoque denominari nomine relatimo aliquo propter solam mutationem in altero extremo secundu philosophum ita aliquando contingit magis vel sic denominari propter so lam mutationem in altero extremo ablatiua vel ad ditiuam. vel solam ablationem in seipso. vel augmentati onem alicuius absoluti in seipo

⁋ Per hoc ad secundum quod proprie loquendo inequale non augmentatur. nisi sic imtelligendo quod dicitur magis inequale quam pus. et hoc potest esse sine aduentum cuiuscumque rei de nouo propter solam ablationem partis Unde sicut non est inconueniens dicere quod deus realiter est de nouo creans propter solam productione alterius rei extra. ita non est inconueniens quod hoc fiat magis inequale propter solam ablationem alicuius partis.

⁋ Ad aliud quando dicitur. quod adaliquid sunt simul natura. Di co quod aliqua esse simul natura potest intelligi dupliciter. Uel quod sint aliqua res quarum vna neccessario coexigit aliam. et econuerso. vel quod ex hoc quod esse existere praedicatur de vno non quidem pro se sed pro illo pro quo natum est suppo nere. principaliter sequitur esse existere verificari de al tero eodem modo supponente. Primo modo non intelligit philosophus quod adaliquid sunt simul natura sed tantum secundo modo qui hec est consequentia bona duplum est. ergo dimidium est. et econ uerso.

⁋ Ad aliud quod philosophus ponit tres modos re latiuorum. quia omnens possunt ad illos modos reduci¬

⁋ Ad confirmationem dico quod male exponitur philosophus quando exponitur quod in tertio modo non est relatio in vtroque extremo. sed in primis modis est relatio in vtroque extremo Sed ista est intentio philosophi qui multum concordat cum intentione sua in praedicamentis. vbi ostendit quod no omnia relatiua sunt simul natura quia in tertio modo ex hoc quo vnum extremum praedicatur vere sequitur alterum extremum pri dicari de aliquo et non econuerso. sequitur enim aliquid est scientia actualiter. ergo aliquid scibile actualiter. et similiter sequitur. aliquid est actualiter mensura. ergo aliquid est actualiter mensurabile sed econuerso non sequitur Non enim sequitur for maliter ex natura talium relatiuorum aliquid est actualiter scibile. ergo aliquid est actualiter scientia. et hoc est quod dicit philosophus in praedicamentis quod sensibile est prius natura quam sensus et scibile est prius natura quam scientia. quia non se quitur sensibile est. ergo sensus est. sed bene sequitur econuerso. Et eodem modo dicit de scibili et scientia. sicut probat: ibi hilosophus. In aliis autem modis semper sequitur. si esse existere pra dicatur de vno extremo quod etiam praedicatur de alio et econuerso. et isto modo diceret tertius modus a praemis et non aliter. quia relativa primorum modorum sunt simul natura non autem relatiua tertii modi. Et communiter quod accipit tur quod omnia relatiua sunt simul natura. est manifeste falsum. quia philosophus ex intentione ostendit oppositum quod non omnia relatiua sunt simul natura in praedicamentis Unde dicit sic. Uidetur autem ad aliquid simul esse natura. et exem plificat in multis. Et postea subdit. Non autem omni bus relatiuis videtur verum esse simul natura. scibile enim scientia prius esse videtur. et probat ibidem.

⁋ Et si dicatur. quod exempla non sunt ad propositum. quia scibile et scientia non sunt correlatiua sed scitum et scientia sunt correlatiua. et si scientia est scitum est. et econuerso.

⁋ Similiter scientia potest es existens scibili non existente quia de non este in actu potest esse scientia. ergo scibile non est prius natura scientia

⁋ Ad primum istorum dico quod scientia est proprium correlatiuum scibi lis. quia si hoc sit scibile est scientia scibile. et tamen non sequi tur scientia est ergo scibile est. et ideo ista correlatiua non sunt simul natura.

⁋ Ad secundum dico quod philosophus accipit ib scibile pro illo quod non potest sciri nisi ipsum existat. et ideo proprie loquitur de notitia intuitiua. vel ad intentionem philosophi sufficit quod non sit consequentia formalis. scibile est ergo scientia est. sed quod non sequatur econuerso. hoc non impedit quin iste modus distinguatur ab aliis modis relatio rum. et quod relatiua in proposito non sunt simul natura.

⁋ Ad aliud dico quod nihil est in re quin sibi possit competere aliquod nomen relatiuum. nec est hoc conclusi philosophum sed intentio philosophi est quod non omnia nomina sunt relatiua. sed quod sint aliqua quae non sint relatiua. et quod verificentur de re bus sine omni connotatione alterius.

⁋ Ad aliud di co quod non est intentio philosophi in. xii. metha. quod relatio sit quadam reshabens tria principia sicut habet substantia compo sita ad suum fieri. sed est intentio sua. sicut in substantia est aliquid quod primo recipit formam postea caruit ea ita de relatione quod aliquid denominatur ab illa relatio. ne et prius non denominabatur. ita quod sicut materia primo non habuit hanc formam et postea habet eam ita aliquod primo non est simile et postea est simile. et sic de aliis

⁋ Ad auicennam potest dici quod si sit eiusdem opinino cum philosopho quod ipse intelligit quod relatio habet propriam certitudinem quae est vere vnum praedicabile de re extra. et vere res est talis omni intellectu circumscripto. modo expo sito prius. et eadem habet proprium inesse accipiendo inesse pro praedicari. id est habet propriam actualitatem quod con tingenter praedicatur ipsa. non tamen propter contingentem praedi cationem absoluti: sed sine illo. quia aliquando absoluto vniformiter praedicato ipsa relatio non vniformiter praedicatur. sicut sorte continue existente albo. potest esse similis. et potest non esse similis Si aliam actua litatem intelligit in relatione. dico quod contradicit ari.

⁋ Ad aliud patet per praedicta in prologo quod passio non est aliquid realiter existens in subiecto nisiimproprie accipiendo passionem. et eodem modo dicen dum est de proprio. et ideo dico quod simile vel dissimile quod est proprium qualitati. et equale vel inequale quod est priprium quantitati non est realiter idem subiecto. nec in illo subiectiue. sed tantum est vor vel intentio in anima. siue dicatur quod talis intentio sit conceptus in anima. aut aliquid subiectiue existens in anima siue tantum obiectiue.

⁋ Ad aliud quod accipien do relationem pro aliquo quod non est realiter nec ab solutum nec absoluta relatio non est principium oper rationis realis. quia secundum philosophum relatio non est princi pium nec terminus operationis. et ideo dico quod relatio. non causat illam delectationem. sed extrema causant eam sed non possunt sic causare nisi sint tali modo situata nisi scilicet vnum tantum distet ab alio et tantum ab alio. et sic de aliis. et ideo sicut cause quando sunt approximate possunt causare et non propter additione alicuius rei sic est in proposito.

⁋ Ad aliud dico quod praedicamen ta non sunt res extra sed sunt termini importantes res extra. et quia diuersis rebus et etiam eisdem possunt correspondere diuersi termini eas diuersimode im portantes. ideo non oportet quod sit tanta distinctio inter res importatas quanta est inter terminos importamtes et ideo quamuis sint tot praedicamenta distincta non tamen oportet quod tot distincte res correspondeant eis. et ideo ista. opinione non negat distinctionem praedicamentorum. sed negat diuersitatem talium rerum quales alii ponunt.

⁋ Et si dicatur quod secundum ista idem realiter esset in diuersis praedicamentis. quod est contra principia ari. tum qui secundum eummegatiua in qua negatur vnum praedicamentum ab alio est immediata. quod non esset verum si idem pos set esse in diuersis praedicamentis.

⁋ Tum quia secundum eum pen praedicamentis. Diuersorum generum et non subalternatim positorum diuerse sunt species et dicere.

⁋ Respondeo quod aliquid esse in diuersis praedicamentis potest intel ligi duplicitur. vel tamquam illud quod recipit per se praedicatione diuersorum praedicamentorum. sicut si dicerem: quod eadem res est substantia et qualitas. Uel tamquam importatum quocumque modo per diuersa praedicamenta. ita quod ipsum vel aliquid quod de ipso praedicatur per se ponitur in diffinitione exprimente quid nominis ipsius praedicamenti. quia talem diffinitionem non est inconueniens praedicamentum habere. Primo modo impossibile est aliquod esse in diuersis praedicamentis. et ideo negatiua est immediata in qua ne gatur vnum praedicamentum ab alio Secundo modo est incoue niens idem esse in diuersis praedicamentur et tamen cum hoc stat quod talis negativa sit immediata quia neutrum extremum praedicatur d illo quod dicitur falnli modo esse in talibus praedicame tis. et hoc aliquando. Aliquando tamen vnum extremum et aliud ex tremum praedicatur quamuis concretum alterius extremi pridicetur. sicut hoc est vera. nulla substantia est qualitas et tamen haec est vera aliqua substantia est qualis.

⁋ Ad aliud dicitur quod ge nerum habentium species et differentias non subalterna tim positorum diuerse sunt species et differentie. gene rum autem non habentium differentias essentiales sed tantum species diuerse sunt species. et ideo sicut idem potest esse in diuersis praedicamentis secundo modo et non primo modo. ita idem potest esse in diuersis speciebus secundo modo sed non primo modo. et ideo vniformiter dicendum est quantum ad hoc de speciebus et de praedicamentis. Et ista est intentio philosophi. quando dicit quod actio et passio sunt vnus motus. hoc est. nihil importatur per actionem quae n importetur per pas sionem et econuerso: quamuis aliter et aliter. quia illa est diffinitio exprimens quid nominis vnius et alia alterius. Utrum tamen de virtute sermonis debeat concedi: quod actio et passio sunt idem motus vel non. vsque alias differatur

⁋ Ad aliud dico quod non semper diuersorum ge nerum sunt diuersa contenta realia. quamuis hoc sit ve rum de generibus quorum quodlibet praedicatur per se et in quid de aliqua vna re. quod non est verum de. vii. generib in abstracto acceptis.

⁋ Et si dicatur: quod quaelibet species habet aliquod indiuiduum quod est vnum numero.

⁋ Dico quod secundum intentionem philosophi hoc non est verum. quamuis hoc sit verum de omni specie praedicabili de re vna. sed de relatiuis siue connotatiuis non est vniversaliter verum.

⁋ Ad aliud dico quod modus significandi illorum similitum do et equalitas magis conuenit quam modus significandi similitudinis et relationis. modo potentie non tamen res importate plus conueniunt semper. Et ideo propter hoc ponit philosophus illas relationes alterius modi.

⁋ Ad vltimum dico quod per se contenta sub di uisione prima quando sunt res plus distinguuntur. et etiam si non sunt res sufficit quod ita vere negetur vnum extremum ab alio sicut in vera diuisione. vel magis. et ita est in proposito concedendum.

⁋ Ad argumentum principale dico sicut patet per comme. v. metha. ari. non tantum tractat de rebus. sed etiam tractat de distinctione nominum et ideo potest bene tractrare de relatione ponendo diuersos modos ipsius relatio. nis.