Quod sic probatur per commentatorem secundo de anima commento. lc vii. vbi dicit quod visibile scilicet color est mouens dyaphanum in actu. hoc autem non est nisi imprimendo speciem suam. ergo etc.

Ad oppositum. ista species si esset: esset in aliquo predicamento: et non nisi in predicamento qualitatis: sed hoc est falsum: quia non est in prima specie: quia nec habitus: nec dispositio nec in secunda: quia nec est potentia nec impotentia nec in tertia: quia tunc esset passio vel passibilis qualitas: quod est manifeste falsum. ergo etc.

⁋ hic dicitur communiter quod species sunt ponende in medio. et hoc probatur per rationem per experientiam et per auctoritatem.

⁋ Per rationem primo sic. Ni hil agit in distans nisi prius agat in medium: sed sensibile distans a sensu agit in sensum. ergo prius agit in medium: illud autem quod causat in medio est species. ergo etc. Minor patet per Aristotelem et Augustinum quae dicunt quod sensibile agit in sensum: et hoc concedo: quia agit in sensum sicut in intellectum. maior patet per commentatorem septimo phisicorum commeto nono. vbi dicit illud: quod mouens et motum sunt simul et idem intendit commentator declarare in tertio libro quod medium est inter motorem propinquum et illud quod mouetur ab eo: neque plenum neque vacuum. illud probat inductiue in commentis multis. Idem dicit commentator secundo de anima conmento. lxxiiii. quod visio nullo modo potest fieri per vacuum: sed hoc non est nisi quia medium pati. tur ab obiecto. ergo etc.

⁋ Ite color existit in obecto visibili pure materialiter. in oculo autem exim stit immaterialiter et spiritualiter: tunc sic natura procedit per media determinata. Et purum materiale non agit in immateriale. ergo obiectum sensibile¬ al sin in es lla si materiale non immediate agit in sensum: sed species in me dio: et potentia visiua cognoscit immaterialiter. et per consequens nihil materiale potest eam immediate immutare

⁋ Item commentator secundo de anima commento. ex. dicit quod sicut color habet duplex esse scilicet esse in corpore colorato. et hoc est esse corporale et esse in dyapha non. et hoc est esse spirituale. ita et odor etc.

⁋ Secundo probatur ista conclusio per tres experientias

⁋ Prima est. si radius solaris transeat per vitrum rubeum tunc in pariete opposito illi vitro apparet species coloris ru bei et non vera rubedo. quia illa rubedo non esset in medio: eo quod medium non est susceptiuum eius: nec in pariete. quia color parietis non semper variatur ad variationem radii solaris

⁋ Et similiter si vitrum sit album et paries sit niger: tunc non potest ille color apparere esse in pariete. quia tunc in eadem parte essent simul forme contrarie.

⁋ Secunda experientia est spe culum representans aliquod visibile sibi oppositum aliquid recipit ab opposito. sed non recipit ipsum obiectum. patet. ergo eius speciem.

⁋ Tertia experien tia est quod mulier menstruosa inficit speculum. ergo aliquid causat in speculo: nihil autem nisi speciem ergo etc. Per auctoritates arguitur. per commetato rem secundo de anima commento. xxii. Ubi dicit aliquid pa titur a colore sono et odore: quod non est natum senti re ea. sed nihil est huiusmodi nisi medium. ergo etc.

⁋ Ite tertio de anima commento. lxv. dicit quod sensibile est mo uens non motum. medium est moues motum. et sensus est motum non mouens. ergo medium aliquid recipit aliud a sensibili ratione cuius est motum.

⁋ Item de som non et vigilia dicitur. quod medium aliquando inficitur per insen sibilia. puta per odores. ergo recipit aliquid.

⁋ Item in de sensu et sensato dicitur. incogruum est praeterire quin faciamus obiectionem quare solus oculus videt. nullum autem aliorum in quibus apparent ydola.

⁋ Proprter ista et alia ponitur quod sensibile imprimit speciem in me dio. aliqua tamen dicunt quod est eiusdem rationis cum obiecto a quo causatur. aliquai dicunt quod alterius rationis.

⁋ Con tra istam opinionem. et primo contra conclusionem. secundo contra rationem. quia non concludit. Quero enim an illa spe cies est eiusdem rationis cum obiecto a quo causatur: an alterius. Si eiusdem rationis sit: tunc nulla indiuidua formaliter contraria et repugnantia possunt se compati in eodem subiecto. sed respectu eiusdem partis medii potest albedo a nigredo equaliter approximari. et per consequens in nulla parte recipitur equaliter species vnius et alterius ergo ille species si sint eiusdem speciei cum albedine et nigredine: ille due species formaliter repugnabunt. sicut albedo et nigredo. et per consequens si essent in eadem parte medii sequeretur quod forme contrarie et sibi repugnantes essent in eodem subiecto.

⁋ Item si sic. tunc species coloris non esset plus ratio videndi quancolor cum sint eiusdem rationis et eiusdem speciei per te. er go non est ponenda species secundum istam viam propter ra tionem videndi.

⁋ Istem quando sunt aliqua eiusdem rationis illud quod immediatius causat visionem: immediatius videtur. ergo si species albedinis sit eiusdem rationis cum albedine: et immediatius causat actum videndi per te: ergo species immediatius videtur quod est manifeste falsum. Si sit alterius rationis: tunc esset in genere qualitatis: et patet inductiue quod in nul la eius specie sicut prius dictum est.

⁋ Contra primam rationem probo quod non semper mouens immediatum est simul cum moto: sed quod potest distare probo: quia sol causat lumen hic inferius iuxta terram: et non medium illuminatum quod est. inter solem et lunam causantem lumen hoc inferius propre terram: ergo sol potest agem per medium distans immediate ex parte solis. et per consequens eodem modo potest agere in diuersis mediis immediate. Assumptum patet: quia omne actiuum naturale equaliter appro ximatum multis passiuis et dispositis equalem effe ctum causat in illis passiuis: sed illud lumen in me dio illuminato quod magis appropinquat soli est agens naturale et equaliter approximatur vni me dio magis remoto et alteri. et vnum medium equaliter est receptiuum luminis: sicut aliud: et non est obstaculum. ergo illud lumen equaliter causabit aliud in vno medio et aliud in alio. hoc falsum est et contra experientiam. nam si sit obstaculum inter solemet vnam partem medii: et non inter solem et aliam partem medii. et loquor de medio remoto a sole quod est propie terram: quia ibi magis apparet licet verum sit: ita de medio propinquo sicut de remoto: et hoc siue illud obstaculum sit properie solem siue multum distans. Exemplum primi si vna pars solis operia tur nube et alia non. Exemplum secundi quando radius solis vel aliud lumen transit per fenestram aper tam: tunc paries fenestre est obstaculum inter solem et etiam inter vnam partem: et medii in domo et non inter aliam. Istis positis patet assumptum: quia vnum medium intense illuminatur et aliud non: sicut apparet in motibus: quando vna pars solis te gitur nube alia non quod in vna parte montis siue medii iuxta vnam partem montis causatur lumenintensum: quia ibi reflectuntur radii solares et in alia parte est ymbra: et eodem modo est de radio transeunte per fenestram quia in vna parte medii iuxta pariete oppositum causatur lumen intensum in alia parte non: ergo istud lumen inten sum non immediate causatur ab alio medio illu minato. ergo immediate causatur a sole: et per consequens potest sol immediate agere in distans Si dicas quod medium illuminatum potest causare lumen in alio medio quod distat secundum lineam rectam et non si distet secundum lineam lateralem. Contra. si lumen in medio causet secundum lineam rectam: tunc ab illo medio ad omnem partem potest trahi linea recta. ergo equaliter causabit in omni par te medii ab ea distante: quod est contra sensum. Si autem dicas quod lumen in medio causat aliud lumen in virtute solis: et ideo non potest causare lumen in aliquo: nisi in illo quod distat a sole secundum lineam rectam: hoc modo accidens agit in vir tute substantie: quia est causa partialis concurrens cum natura ad agendum. Contra. quaero quid est causare i virtute solis: aut quia sol concurrit cum eo ad causam dum effectum immediate puta lumen: aut quia sol immediate causat lumen in illo medio et conseruat illud si primo modo habetur propositu: quia sol immediate agit in distans licet partialiter. i secundo modo tunc sol tantum est causa medii luminis: quia est causa alterius luminis. et consequens sequitur sicut prius quod omnis pars me dii distans a primo medio secundum lineam rectam et equaliter equale lumen recipiet quod est contra sensum ergo oportet necessario quod lumen intensum causatum in vna parte medii inter aquam et solem vbi non est ob staculum causetur immediate a sole. Secunda experientia. si due candele distincte secundum situm ponantur re spectu eiusdem foraminis causabunt distinctos radios secundum situm in pariete opposito: sicut ad sensum patet. sed isti radii non causantur a lumine in fora mine: quia illud lumen equaliter respicit omnem par tem parietis etiam secundum lineam rectam: et quaelibet pars me dii iuxta parietem est equaliter receptiua luminis. ergo vel equaliter causabit in qualibet parte vel in nul la. ergo isti radii distincti causantur immediate ab istis. Et si quaeras ex quo non tantum causatur lumen in vna parte medii inter quam et corpus luminosum non est obstaculum: sed etiam in illa parte inter quam et corpus luminosum est obstaculum sicut ad sensum apparet: licet non ita intensum lumen causetur in vna parte sicut in alia: quia illud non potest causari a sole immediate propter obstaculum. Respondeo. lumen causatum sic lateraliter secundum casum positum causa tur ab alio medio illuminato quod equaliter distat a parte medii recipiente lumen intensum et remis sum. Et si dicas quare ergo non potest illud lumen intensum causare aliud lumen iuxta parietem. Respon deo quod illud lumen non potest causare ita perfectum effectu: sed imperfectiorem potest etiam si suspenderet deus actum simul respectu medii distantis nihilominus posset lumen in medio iuxta parietem causare: et per consequens ista duo lumina sunt effectus subordinati respectu eiusdem cause quorum neutrum est causa alterius. Et si dicas quod subordinatio effectuum improbatur in primo libro. Quia quando aliquis effectus praesupponit aliquid necessario illud pre suppositum habet causalitatem respectu illius effectus

⁋ Respondeo quod quando necessario presupponit sic quod et fectus non poest aliquo modo causari nraturaliter ni si illo praesupposito: tunc verum est quod sic improbatur subordinatio effectuum: sed in proposito posito quod sol vel candela non causet lume in medio propinquo per quancunque potentiam hoc ponatur nihilominus causa bit lumen in medio remoto. Tertia experientia est de magnete quae secundum commentatorem. vii. phi. trahit ferrum distans ab eo localiter trahit dico immedia te et non virtute aliqua existente in medio vel ferro ergo lapis ille immediate agit in distans non agen do in medium. consequentia partet ad sensum: quia si virtus aliqua causata in ferro a magnente moueret ferrum effe ctiue: tunc sic vbi agens est vnum et idem est passum semper sequitur idem effectus ceteris paribus. si ergo virtus in ferro moueat ferrum et non magnes: ergo destructo magnente per potentiam diuinam adhuc ferrum ibi moueretur per potentiam sibi impressam. et tunc quaero ad quam parte mundi aut superius aut secundum lineam rectam etc. nec sic nec sic. probatur: quia illa virtus non mo uet sursum nisi lapis sit versus sursum. et sic de aliis differentiis loci: sed annihilato lapide per potentiam dei et conseruata virtute in ferro: tunc la pis non est sursum etc. ergo virtus existens in ferro non est principium mouens ferrum: sed ipse lapis et eodem modo probatur quod nulla virtus lapidis moueret ferrum: quia si deus destrueret lapide et conseruaret virtute in medio non moueret ad aliquam differentiam loci: quia non potest moueri ad alique locum ni si ibi sit lapis. Si dicas quod ista ratio concludit quod nec virtus in medio nec in ferro mouet ferrum vt causa totalis: sed quin moueat vt causa partialis non probat. Respondeo quod potest mouere vt causa partialis si po natur et lapis similiter vt causa partialis principalis im mediate mouet: et hoc est propositum quod lapis potest imme diate in distans: et eodem modo potest concedi quod lum in vno medio potest esse causa partialis concurrens cum corpore lu minoso puta sole vel causadela ad causandum lumen intensum in alio medio iuxta parietem: sed non potest esse causa totalis. et tunc esset dicendum consequenter quod si deus sul penderet actionem solis respectu illius medii quod est causa partialis illius lunis intensi: tunc sol non causa ret lumen ita intensum sicut prius: licet posset causa re lumen multum intensum. Si dicas quod virtus in fer ro est causa totalis moues ferrum: sed non agit illa vir tus: nisi virtute lapidis illius. tunc queritur sicut prius quid est agere virtute respectu alterius. Item agens potest agere in distans non agendo in medium quando est medium susceptiuum effectuum eiusdem rationis. igitur eodem modo quando medium non est susceptiuum effe ctuum eiusdem rationis. assumptum patet quia sol causat calorem in terra et prope terram immediate: et tamen non causat calorem in media regione aeris: quia ibi est maximum frigus: et tamen aer est susceptiuus caloris cum sit naturaliter calidus. Si dicas quod medium illuminatum appropinquans soli causat immediate lumen et calorem im aere prope ter ram: et non sol. Contra. si deus suspenderet actionem suam respectu illius luminis medii: adhuc causaret lumen: et calorem in medio iuxta et non in medio sibi propinquiori: er go calor non causatur ab illo medio illuminato Si dicas quod si deus causaret lumen in medio iuxta terram: et non in medio sibi propinquiori deus dico coagens cum sole: adhuc sol non causaret calorem immediate: sed causatur ab illo lumine existente in aere iuxta terram immediate. et si deus suspenderet actionem solis respectu luminis: tunc non posset sol causare calorem: quia non potest illum causare nisi medi ante lumine. Item lapis mouet ferrum et non mouet seipsum. nec medium: quia licet ponatur virtus in medio: tamen illa virtus non mouet medium: ergo non causat effectum eiusdem rationis in medio et in distans. Item vnus angelus causat aliquid in alio distante mul tum nihil causando in medio etiam secundum Ioh. Item obiectum distans ab angelo et a me potest intuitiue videri ab angelo et a me etiam si per potentiam diui nam obiectum nihil causet in me: nec speciem: nec co gnitionem. Ite conclusi hoc quod ponitur quod nihil materia le potest agere in immateriale: patet falsum de obiecto materiali sicut probatum est. Item agens non potest agere in distans non agendo in medium. probatur. si medium sit in summo gradu. Item conclusio primam experi entiam probatur quod non causatur ibi species coloris quando ra dius transit per vitrum rubeum: sed causatur verus color qui omne quod videtur ab oculo corporali per se est lux vel verus color: secundum philosophum. sed illud sic causatum in pariete opposito vero videtur: et vere teriat actu videndi. ergo cum non sit lux necessario erit verus color. Si dicas quod omne quod videtur per se habet esse reale est lux vel color: sed si habeat esse intetionale non oportet: sic est in proposito: ergo etc. Contra. hoc species est in genere qualitatis. aut ergo per se: aut per reductio nem. non per reductionem: quia non est pars essentialis alicuius quod sit per se in genere: ergo est per se in genere et in ter tia specie. et per consequens est passio vel passibilis qualitas. ergo habet verum esse reale: mirum est quo illud quod est vera qualitas materialis et corporalis: et ve re extensum in materia habet esse spirituale siue inten tionale. Item sensus bene dispositus et debito modo approximatus si medium disponatur non de cipitur circa proprium obiectum secundo de anima sed sensus bene dispositus iudicat causatum habere verum co lorem. ergo etc. Item aliquis lapis generat colores pridis: sed illud generatum non est species coloris: sed verus color. Item insensu tactus non videtur aliquid necessario ponendum nisi verus calor vel alia qualitas: ergo nec in sensu visus nisi verus co lor. Item lux causata a luce est eiusdem speciei cum ea: ergo non est intentio lucis. Assumptum patet quia aliter non posset probari quod lux esset forma accidentalis.

⁋ Item contra secundam experientiam de speculo non est ibi species aliqua: sed totum obiectum videtur ibi per lineam reflexam quod autem ibi non sit species. probatur: quia quando idem est obiectum vel speculum inuariatum omnino: et idem inspiciens inuariatum quanino tunc omnia imprimuntur huic specu¬ lo subiectiue sunt inuariata: sed oppositum videmus si speculum quiescat omnino: et ego etiam qui escam omnino: et illa res visa in speculo moueatur: tunc videtur nunc in vna parte nunc in alia quod non esset verum si ymago rei imprimeretur in specu lo sicut accidens in subiecto: quia cum accidens non possit transire de subiecto in subiectum: illa ymago impressa et extensa in speculo non transiret de vna parte speculi ad aliam.

⁋ S dicans quod sicut res visa in speculo mouetur: ita generatur noua ymago in speculo: et corrumpitur precedens: et non est est aliqua vna quae sic transeat de vna parte ad aliam. Contra. quando aliquod accidens extensum informat aliquod subiectum si sub iectum diuidatur potest vna pars accidentis con seruari in vna parte subiecti: et alia pars in alia parte. patet de albedine et aliis formis extensis: sed in speculo quando est integrum non apparet nisi vna ymago vnius rei. si autem frangatur non apparet vna pars istius ymaginis in vna parte fracta: et alia pars in alia parte sed apparent distincte ymagines et tot ymagines quot sunt partes speculi fracte. ergo non est aliqua ymago talis in speculo.

⁋ Ite illud de muliere menstruosa non est ad propositum. quia in illo speculo causatur vera qualitas et vera res manens in absentia mulieris. Ideo potest dici ad quaestio nem quod maior difficultas videtur de visibili quam in aliis obiectis sensuum: quia ab obiecto visibili non causatur aliquid in medio alterius rationis ab ipso. Secundo quod frequenter causatur in medio aliquid eiusdem rationis cum visibili. Tertio quando et vbi. Quarto mouebuntur dubia et soluetur.

⁋ Primum probatur: scilicet quod a visibili puta corpore non cau satur aliquid alterius rationis: sed eiusdem puta color causatur in medio a colore in obiecto licet imperfectior: quia pluralitas non est ponenda sine necessitate: sed non apparet necessitas ponendi tales species productas in medio alterius rationis ab obiectis a quibus causantur: quia omns iste species non possunt sentiri ab aliquo sensu: sed cum iste species non possint sentiri ab aliquo semsu non pdount poni nisi propter rationem deductam ex principiis per se notis vel experimento: sed si esset aliqua ratio ad hoc videretur esse hec quod mo uens et motum sunt simul secundum contactum: quia hoc est ratio vbique commentatoris ad probandum speciem esse: sed probatum est supra quod aliquid potest agere in extremum distans nihil agendo in medio. Item illa species non habet esse intentionale et spirituale: quia hoc dicere includit contradictio nem: quia omne ens extra animam est vera res et verum reale habet esse: et vere producitur de potentia medii: licet non ita perfectum sit sicut vnum castrum vel domus et per consequens est vere substantia vel accidens. et si sit accidens vere informat subiectum. ergo dicere quod est res extra animam. et cum hoc quod tantum habet esse spirituale et intentionale est dicere opposita: nisi per esse spiritua le intelligatur esseimperfectum respectu alterius perfe ctioris. sed hoc est metaphorice loqui. si ergo est vera res est in aliquo praedicamento: et non potest poni in ali quo nisi in qualitate et in nulla specie qualitatis potest poni nisi in tertia. patet discurrendo per singulas species: sed in illa non ponuntur nisi passibiles qualita tes et passiones. si autem sint passibiles qualitates et sensibiles qualitates: tunc non sunt alterius rationis ab obiectis a quaibus causantur. necessario enim omnis qualitas visibilis corporaliter est color vel lux: erge tales vel sunt color vel lux. Nec sunt passiones qui iste vere sunt qualitates sensibiles. patet de rubore et calore quae causantur ex passione: et ita vere sunt colores: licet non ita diu permanentes. Item respectu sensus tactus quando obiectum distat non poni tur aliqua talis species in medio distincta ab obie cto secundum speciem: ergo nec in aliis sensibus

⁋ Secundo dico quod aliquid eiusdem rationis cum obiecto causatur in medio. quod probatur per experimenta de radio transeunte per vitrum rubeum vel viride: etc. sicut prius pa tuit: quia radius transiens per vitrum causat verum co lorem in pariete opposito mediante colore in vitro tanquam mediante causa partiali. et ille color est eiusdem speciei cum colore rubeo in vitro. quod probatur: tum quia ali ter inter illum colorem et colorem in vtro non esset tam ta conuenientia sicut est. tum quia sensus magis discer nit indiuidua alterius speciei abinuicem quod indiu dua eiusdem speciei propter conuenientiam maiorem inter hec quam inter illa: sed inter duo indiuidua eiusdem: speciei potest discernere puta inter album magis in tensum et minus intensum. ergo multomagis ibi: sed consequens est falsum: quia deus potest destruere illum colo rem causatum per radium transeuntem per vitrum et cau sare alium colorem in pariete consimilem sibi per omnia. et hisubito: et tunc sensus non discerneret inter colorem destructum et creatum a deo de nouo. et per consequens illi colores sunt eiusdem speciei: quia si essent alterius speciei posset tunc sensus discernere inter illos quod est manifeste falsum: cum ergo color causatus a deo in pariete vel im aere codensato sit eiusdem speciei cum rubeo in vitro: quia vterque color est rubeus: licet forte non est eque intensus. ergo eodem modo alius co lor causatus in pariete per transitum radii per vitrum rubeum esset eiusdem speciei cum rubeo in vitro. Eodem modo modo potest argui ponendo quod deus conseruet illam speciem causatam in pariete per transitum radii destruendo radium vel non destruendo: et causaret in alia parte parietis aliam rubedinem per omnia similem illi speciei: et tunc sensus non iudicaret aliquam dissimilitudinem inter illos. et tamen si essent alterius speciei cito iudicaret. ergo sunt eiusdem spe ciei et non alterius. Si dicas quod aer non potest recipere verum colorem. Contra quandocumque aliquid est receptiuum qualitatis augmentabilis in gradu intenso quando est condensatum illud idem rarefactum potest recipere illam qualitatem secundum gradum remissum: sed aer sic potest condensari: quia potest verum colorem recipere et intensum ergo rarus saltem potest recipere remissum propter hoc dicit philosophus quod parietes et terra colorantur colore herbarum et plantarum pertransitum nubium: et eodem modo dicit de aere quod est coloratus. et si aer non colo ratur per colorem illarum plantarum non colorantur paris tes et terra. hoc etiam patet per commentatorem secundo de anima commento. lcviii. vbi sic dicit. dyaphanum est illud quod non est visibile per se et per colore naturalem existentem in eo: sed illud quod est visibile per accidens id est per colorem extraneum. et post. et ideo natum est recipere colores cum nullum proprium habeat in se. Item commento. lxxi. omne quod videtur in luce est color Item commento. lxx vi. receptiuum colorum non est aer secundum quod aer: nec aqua secundum quod aqua: sed secundum natuturam communem eis: et illa natura nata est recipere colores extraneos et hoc est: quia non habet colorem in se omnino: quemadmodum dyaphanum est natura quae reci pit colores extraneos secundum quod habet colorem proprium

⁋ Ex istis patet quod aer potest recipere verum colorem eiusdem rationis cum colore a quo causatur. Qutum ad tertium scilicet quando causatur color in medio: et quando non dico quod forme contrarie secundum quemlibet gradum sunt incompossibiles: et ideo quando vna forma habens contrarium cau satur in medio alia forma sibi contraria in eadem parte medii non potest causari propter formalem repugnam tiam inter illa: puta si albedo causetur in medio in tense vel remisse non potest nigredo in eadem parte causari nisi causans nigredinem in medio posset vincere et repellere albedinem iam causatam: et ideo generaliter medio iam illuminato causantur colores in medio quando non praexistunt colores contrai: sed quan do praexistunt: tunc non causantur propter repugnantiam: sed huiusmodi color causatus in medio aliquando causatur in gradu intenso: et tunc potest videri: et ideo dicit commentator secundo de anima. quod sunt aliqua sensibilia quae propter sui debilitatem a sensu non possunt com prehendi

⁋ Ad motiua alterius opinionis. Ad primum dico quod non est vniuersalitur verum quod mouens et motum sint simul secundum contactum mathematicum: quia obiectum sensibile extra mouet immediate sensim et intellectum ad actum intuitiuum: ita quod primum causatum in intellectu ab obiecto est actus intuitiuus ita quod iste est ordo naturaliter procedendo quod pri mo sensibile quamuis aliter posset fieri per potentiam diuinam causat actum sentiendi intuitiuum. Secundo illud idem obiectum causat et terminat actum intui tiuum intellectus: et post intellectus sine causatione immediata rei potest habere cognitionem abstractiuam eiusdem rei stante cognitione intuitiua respectu sui. et tandem potest abstrahere intellectiones vniversales et componere eas ita quod respectu complexi est prino actus apphensiuus et post sequitur actus iudicatius et in isto processu non est mouens et motum simul contactu aliquo: quia potest dici quod non est verum nisi quando medium est receptiuum effectus eiusdem rationis ab eodem agente: vel requiritur simltas virtualis: ita quod mouens sit in debita approximatione ad hoc quod moueat pas sum et quod non sit aliquod medium impediens actionem mouentis quin illud possit agere et illud pati. vnde de motu proiectionis videtur dubium quo mouens et motum sunt simul et proiiciens non est semper simul cum proie cto: quia proiiciens potest annihilari quando motus est nec potest dici quod aer mouet sagittam. primo vna pars et post alia pars: quia aliquis potest econuerso sagitta re: ita quod ista corpora proiecta possunt sibi mutuo obuiare: et tunc si aer motus moueret sagittam idem aer simul et semel moueretur motibus contraris: quod est falsum non videtur quod mouens potest distare a moto loco et situ. Et tunc ad philosophum et commentatorem. dico quod intelligunt quod sint simul simultate virtuali vel naturali modo prius exposito.

⁋ Ad aliud dico quod color non existit in potentia immaterialiter: quia si ibi reciperetur ita reciperetur in materia et extederetur sicut in obiecto. et eodem modo est de colore in me dio: quia ibi existit pure materialiter sicut in obiecto et non intentionaliter nec spiritualiter. Unde potest dici quod in potentia existit immaterialiter: vel quia forma re cepta in potentia est alterius rationis a forma existen te in obiecto: puta si albedo videatur: tunc in visu recipitur forma alterius rationis: quia visio ab albedi ne vel etiam aliqua alia forma alterius rationis imprimitur in organo simul cum actu videndi: sicut post dicetur. vel quia subiecta immediate recipientia tales formas sunt alterius rationis: puta potentia visiua a subiecto albedinis: vel etiam quia illud quod causa tur a corpore in medio: vel potentia non habet ita perfe ctum esse: sed debilius quam forma in obiecto. Et propter istam rationem potest dici quod color vt recipitur in potentia habet esse materiale: et similiter in medio propter secundam et tertiam rationem: licet non propter primam. quia semper illud quod recipitur in medio est eiusdem rationis cum obiecto: et aliter non potest dici vere quod est in potentia immaterialiter: quia ita vere extenditur illa forma recepta in organo potentie et in medio ad extensione materie et quantitatis: et vere informat. sub stantiam materialem sicut in obiecto.

⁋ Ad aliud dico quod materiale potest immediate agere in immateriale: sicut patet in angelo: sic est in proposito. Nec valet: quia forma tam in medio quam in potentia habet esse materiale et extensum sicut in obiecto: ideo non valet⁋ Ad aliud dicitur quod ex hoc non habetur quod color in dyaphano habeat esse spirituale vt pa tebit infra.

⁋ Ad aliud dico quod radius transiens per vitrum mediante colore in vitro causat verum colorem rubeum in pariete opposito: licet forte non ita intensum sicut in vitro: sicut prius dictum est

⁋ Ad aliud dico quod in speculo vel aqua: et gene raliter in quocumque tali corpore perspicuo non apparet nec est species aliqua: sed ipsamet res videtur per lineam reflexam.

⁋ Ad aliud dico quod mulier inficit speculum causando qualitatem in eo manentem in eius absentia

⁋ Contra ista sunt aliqua dubia

⁋ Primo videtur quod aliquid recipitur generaliter in me dio a colore. Quia commentator secundo de anima commen to. lxx. dicit quod lux est necessaria in videndo secundum quod colores existunt in obscuro in potentia: et secundum quod dyaphanum indiget in recipiendo colorem vt dyaphanum sit in actu. Item post. Et cum fuerit possibile quod dyaphanum in actu moueatur a colore. necesse est vt hoc sit essentialiter vel accidentali ter: scilicet aut secundum quod est dyaphanum actu: aut secundum quod est dyaphanum in potentia: sed sibi contingit quod non mouetur a coloribus nisi essendo dyaphanum in actu. Item post. Necesse est vt lux non sic intra colores mouentes dyaphanum: nisi secundum quod dyapha non formam quae recipit motum a colore: scilicet illuminationem. Item post. Tux non est necessaria in causando colorem mouendo actu nisi secundum quod dat subiecto sibi proprio receptionem motus a se. Item post. Conlor secundum quod est visibilis mouet dyaphanum in actu et ista est natura eius propter hoc quod est visibilis per se. Item commento. lxxi. Color est mouens dyaphanum: quia recipiens colorem debet carere colore. et quod caret colore est dyaphanum. Item commento. lxxii. Tux intrat visionem secundum quod largitur dyaphano preparationem vt moueatur a coloribus: non quia lar gitur coloribus habitum. Item post. Necesse est vt visio coloris non compleatur nisi color moueat dya phanum secundum quod est medium inter ipsmmet videns et medium moueat per suam continuationem cum visibili tate. vt aer quando compulatur cum visibilitate mouetur a colore quando illuminatur. deinde ipse mouet visum. Iutem commeto. lxxiiii. Ignis videtur in obscuro et luce: quia aggregatum est in eo vtrumque: scilicet quia facit medium dyaphanum in actu secundum quod est lucidum: et mouet ipsum secundum quod est color in corpore. Item commento. lxx vii. Sis percussio habet spheram determinatam. sic est de odore et colore secundum quod mouent aerem ex omnibus partibus secundum istam formam sphericam.

⁋ Ex omnibus istis apparet quod postquam est medium illumina tum in actu mouetur a colore: et prius non mouebatur. Et ita aliquid recipit a colore praeter lucem. Unde quando dicit quod lux est necessaria in medio etc. aut intelligit quod lux aliquid confert colori vt moueat visum in actu: aut quod lux informans medium disponit ad recipiendum illud quod causatur a colore. Non primo modo quia philosophus et commentator expresse dicunt oppositum: quia color est per se secundo modo dicendi per se visibilis et mo tiuus lucidi. ergo intelligit secundo modo: scilicet quod lux disponit medium ad recipiendum naturalit effectum co¬ loris.

⁋ Secundum dubium est: quia videtur quod causatum asensibili in medio non sit eiusdem rationis cum sensibili: nam per commentatorem secundo de anima commento xxvi. sicut color habet duplex esse quorum vnum est in corpore terminato: et illud est naturale et aliud in dyapbono non terminato: et est illud in quo est extraneo modo. sic similiter sapor habet duo esse: scilicet esse in humido saporali: et est esse naturale et esse in humido non saporali: et est esse extraneum. Item con mento. exvi. sicut color habet duplex esse scilicet in corpore colorato: et hac est esse corporale et esse in dyaphano et hoc esse est spirituale. ita odor habet duplex esse in corpore odorabili: et esse in medio. illud autem corporale: istud autem spirituale. illud naturale et hoc extraneum. Item ibidem. impossibile est quod odor sit im aere sicut in corpore composito: simplicia enim non recipiunt odores remanent ergo vt sit in ipso sicut color in dyaphano. Ex istis arguitur corpo rale et incorporale differunt specie: sed color in corpo re terminato habet esse corporale: in medio esse spirituale. ergo etc

⁋ Item si essent eiusdem speciei: tunc non diceretur quod color habet duplex esse in corpore et medio: sicut nec dicitur quod albedo habeat duplex est se: quia habet esse in ligno et lapide

⁋ Ite commen to. c. gustus non indiget medio extraneo: ideo cum fuerimus in aqua in quam mittitur aliquod dulce nobis admiscendo cum aqua ad hoc: quia aqua non recibit saporem abstractum a materia: et reddit eum isti sensui sicut est de mediis extraneis quae reddunt sensibilia sensibus: illa enim non recipiunt sensibilia cum corporibus in quibus existunt: sed abstractum a materia. Item post. color non videtur ita quod aliquid ex eo admisceatur cum aqua aut aere: nec quod aliquid ab eo currat in aquam aut aerem: sed tantum recipiunt ab eo intentionem coloris abstractam a materia. Ex istis arguitur. abstractum a materia et non abstractum a materia differunt specie: sed color in obiecto non est abstractus a materia: in medio vero est ab stractus a materia. ergo etc.

⁋ Item probatur ratione primo sic. quaecunque sunt eiusdem rationis habent effectus eiusdem rationis: sed color in obiecto et in medio non sunt huiusmodi. ergo etc. maior patet: minor probatur. tum quia color in corpore et lux in corpore luminoso superpositi visui impediunt visionem: sed color in medio et lumen. similiter quando superponuntur visui vt quando tangunt pupillam oculi impediunt visum: quia color in medio causat visionem et non in corpore colorato. Et similiter est de luce et lumine quod tamen non oportet esse ve rum si essent eiusdem rationis: et quando aliqua sunt eiusdem rationis et differunt solum secundum magis perfectum et mi nus perfectum. si imperfectum approximatum passo po test causare aliquem effectum: multomagis perfe ctius si approximetur passo potest causare illum effe ctum. si ergo color in corpore et in medio essent eiusdem rationis et color in medio siue species colo ris in medio tangens passum causat visionem: multomagis color in corpore superpositus visui causaret visionem: quod est contra sensum

⁋ Item quando aliqua forma augmentabilis causatur ab aliqua causa eiusdem rationis per eandem rationem causa potest augeri si ap proximetur patet de colore quae potest augeri per alium colore siue generari. si ergo albedo in medio sit eiusdem rationis cum albedine in corpore albo: ergo albedo in medio causata ab albedine in corpore albo potest augeri per eandem vel per similem. et per consequens posset tantum augeri quod esset tam albus aer sicut nix.

⁋ Item quae sunt eiusdem rationis causantur et corrumpuntur saltem possunt a causis eiusdem rationis: sed illud quod causatur in medio corrumpitur per absenti am lucis: nec manet in eius absentia color non corrumpitur in absentia lucis sed in absentia manet sicut in presentia.

⁋ Item si sic: tunc albedo esset causa efficiens vniuoca: quia quandocunque est aliqua res absoluta necessario requisita ad existentiam alterius rei naturaliter. dico sine qua res non potest esse: et ipsa posita potest alia res esse: illa res vel est causa illius effectus vel causa cause vel disponsitio necessario requisita: sed albedo in medio non potest naturaliter causari nisi existente et pre sente albedine in corpore quantumcunque lux sit pre sens in medio: et ipsa posita cum luce potest causari albedo in medio per te: et non est causa cause: quia nec lucis nec alterius nec dispositio cause: quia non approximatio alicuius cause etc. ergo est vere cau sa efficiens respectu illius causati in medio et causa dico vniuocat⁋s Item si duo alba videantur per idem medium sicut est possibile: tunc in eadem parte medii vel essent due albedines causate a duabus albedinibus in obiectis visis: vel si faciani albedinem vnam faciunt albedinem intentiorem. quam prius: quod videtur falsum et contra sensum.

⁋ Tertium dubium est de hoc quod videtur quod eadem pars non potest simul a diuersis coloribus contrariis informari siue illi effectus causati in medio sint eius dem rationis cum coloribus a quibus causantur siue non

⁋ Contra aliquid est natum agere in distans et in medium: et omne medium quod non est receptiuum actionis agentis impedit ipsum agens agere in distans. Istud patet: quia si vnus angelus agat in alium distantem et non in medium: tunc medium quodcunque fue rit siue corpus rarum siue corpus densum: siue sit proportio inter vnum agentem et alium non impedit actionem vnius angeli in alium: licet non agat in me dium: quia medium non est natum recipere effectus illi us agentis: ergo ex opposito si agens sit natum agere in terminum distantem et in medium. si medium non recipiat effectum agentis impedit: sed si album et ni grum equaliter approximentur visui per idem medium si in eodem medio non potest esse effectus albedinis et nigredinis propter repugnantiam. ergo si in eodem medio recipitur effectus albedinis impediret visionem nigredinis: quod est falsum et cotra sensum ergo videtur quod medium impedit visionem tam corpo ralem quam intellectualem pro statu isto: licet non sit natum pati ab agente tali. Exemplum. si lapis vel mu rus ponatur inter me et corpus coloratum simpliciter impedit visionem mediam: et tamen non est na tum pati a tali corpore colorato.

⁋ Quartum dubi um. quia videtur quod medium agat in visum non in obiectum. commentator secundo de anima. commento. cxiiii. opinandum est quod actio medii in hoc sensu scilicet in sensu tactus non sit sicut actio medii in aliis: sed tangibilia differunt a coloribus et sonis in hoc quod indigent medio: sed sensibilia in illis tribus pri mo agunt in medium quam in nos. tangibilia autem insimul agunt in nos et in medium: et sic debet intelligere hoc pro simul non quia in eodem tempore patiuntur medium et sensus a tangibilibus et in illis duobus temporibus. estimatur enim quod visus et aer alte rantur a corpore in eodem instanti: sed intelligit hoc per prioritatem et posterioritatem in illis propter prioritatem secundum causam: scilicet quod sensibile est causa remota in motione sensus et medium est causa propinqua. Ex istis patet quod prius natura patitur medium ab obiecto quam sensus: licet non prius tem pore et quod medium in sensum agat.

⁋ Quintum dubium est. quia videtur quod in medio non possit causari verus color: quia quero in quo est subiectiue non in pariete: quia ille aliunde est coloratus: scilicet colore contrario colori apparenti iuxta parietem: sed contraria non possunt simul esse. nec im aere: qui aer non est receptiuus coloris. ergo etc. Sextum dubium est: quia videtur quod speculum recipiat speciem et nihil videtur nisi per lineam rectam et breuissimam: nunc autem aliqua res videtur per breuiorem line am. quia eadem res visa in speculo puta si res ponatur iuxta speculum et citra: ita quod posset videri in se et in speculo: tunc res visa in se videtur per lineam breuiorem quam in speculo. ergo res non vi detur iu speculo: sed species rei. Item si denarius vel lapis ponatur in disco vacuo si post repleatur aqua post repletionem aque videtur et ante non sed hoc non esset nisi species denarii videretur Item si res in speculo videtur aut intuitine aut abstractiue non primo. quia per cognitionem intuiti uam potest intellectus iudicare de situ et distantia rei: sed per visionem in speculo non: quia illud quod est multum citra speculum apparet multum vltra speculum. ergo etc. Nec secundo modo: quia per cognitionem abstractiuam non potest intellectus iudi care rem esse vel non esse: sed per speciem cogno scere potest. ergo etc. Item idem visus respectueiusdem obiecti non potest simul habere duas vi siones: quia duo accidentia eiusdem speciei non pos sunt esse imul in eodem subiecto. si res superponatur speculo potest res simul videri in se et in specul ergo etc.

⁋ Ad primum istorum dico quod non est vniversaliter veo rum quod medium recipiat aliquid a sensibili. nam secundum con mentatorem ii de anima commento. lxx viii. medium nihil recipit a colore nisi quando est actu illuminatum. Unde sic dicit. conuenit ei vt non moueatur a coloribus nisi esset dyaphanum actu. et post necesse est vt lux non sit necessaria: nisi in essendo colores mouentes dyaphanum. nisi secundum quod in dyaphano est forma quam recipit medium a corpore: scilicet illuminatio nem.

⁋ Ex istis patet quod medium nihil recipit a corpore. nisi sit actu lucidum sed quandoque medium propinquum visui non est actu lucidum. et tamen sensibile est existens in luce videtur ab illo visu. patet istud: quia aliquis existens in loco obscuro: potest distincte videre colorem existentem in lumine. et similiter animalia vident sensibilia clare de nocte. et tunc in neutro casu sunt omnes partes medii illuminate inter videntem et rem visam.

⁋ Si dicas quod omnes partes medii sunt illuminate sed debiliter. quia recipiunt tantum lumen debile: quod est imperceptibile. illud tamen sufficit ad re cipiendum speciem a sensibili.

⁋ Contra. responsio ista non consonat opinioni. quia opinio ponit quod sensibi le primo agit in medium: et post medium agit in visum. tunc sic. quandocunque sunt due cause alicuius effectus augmentabilis eque approximate passiuo disposito. quarum vna est imperfectior alia: causa perfectior effectum perfectiorem causabit in passiuo po tente recipere effectum potentiorem.

⁋ Istud patet de duobus caloribus. quorum vnus est perfectior alio eque approximatis duobus calefactibilibus. Calidu perfectius perfectiorem calorem causabit in calefa ctibili. sed medium totaliter illuminatum causabit in perfectiorem visionem quam medium debiliter illumina tum. quod est seclium et contra experientiam. quia aliquis existens in loco obscuro et non illuminato in parte iuxta oculum ita clare et distincte videt rem sicut existens in medio totaliter illuminato.

⁋ Istem quando sunt cause ordinate ad causandum aliquem effectum il lud quod magis appropinquant passo disposito ma gis causat effectum. sed species in medio iuxta organum visus siue sit totaliter illuminatum siue debiliter et proprium obiectum sunt cause ordinate respectu visionis causande. sed medium plus appropinquat visui quam obiectum. ergo causat actum videndi species in medio non illuminato siue debili ter illuminato secundum te in oculo existente in tenebris quam ipsa res visa: quod apparet esse absurdum. Similiter aliqua animalia melius vident de nocte quam de die.

⁋ Si dicas quod illa animalia habent lumen conaturale in oculo vel si non. sed sit circa obiectum tunc minus lumen sufficit talibus animalibus ad videndum magis quam aliis.

⁋ Contra primum. quia ad hoc quod aliquid videatur requiritur necessario quod ob iectum illuminetur et non organum visus. sicut patex per experientiam: ergo lumen connaturale in oculo non sufficit.

⁋ Contra secundum: quia non videtur quod visus hominis sit imperfectior visu aliorum animalium. ergo homo videbit de nocte sicut aliud quodcumque animal. Item aliquod aliud videt per medium opracum sicut pater de lince que videt per murum: et illud medium non recipit speciem a materia. ergo etc. Item secundum con mentatorem secundo de anima commento. lcvii. illud quod mouetur a colore de necessitate debet esse non con loratum: sed visio potest esse per media colorata sicut est aqua cornum: vitrum rubeum: et stella: sicut patet in speculis quae omnia sunt colorata. Et talia secundum commentatorem nihil recipiunt a corpore: ergo non est vniuersaliter verum quod medium per quod fit visio aliquid recipit a corpore: sed tamen aliquando aliquid recipitur a corpore in medio sicut prius dictum est. Sed quando est et quando non est difficile est dare experientiam ad hoc in visu: sicut potest dari in aliis sensibus: puta olfactus et gustus: quia obiecta illorum sic se habent quod amoto obie cto principali remanet sensatio consimilis sicut praesente et existente obiecto principali. Patet enim qui si aliquis calefaciat aerem vel aquam: et post de struatur potest calor sentiri sicut prius. similiter si aliquod odorabile causet fetorem im aere et pos annihiletur: nihilominus potest odor sentiri sicut prius: et ideo in talibus docet experientia quod talia causant effectum realem in medio: et quando et quando non: sed non est sic in visu: quia amoto obiecto prin cipali visus non remanet aliquid in medio quod possit sensum mouere licet in oculo clausis pal pebris post visionem excellenter luminosi appa reat aliquid quod videtur quantumcunque obiectum prien cipale destruatur

⁋ Dico ergo ad primam aucto ritatem et aliam quod color vniuersaliter mouet dyaphanum non quod color aliquid realiter imprimat sibi vniuersaliter. sed quia color sine medio illuminato non potest agere: et mediante medio illuminato potest agere in visum. probatur per commentatore secundo de anima commento. lxxiiii. Cum declaratum est quod visus necessario indiget medio declarata est per hoc causa propter quam color non videtur nisi in luce: et est quia non videtur nisiper medium. Unde dico quod lux et color sunt dui cause partiales ad causandum visionem termina tam et vna sine altera non sufficit ad causandum est fectum illum. Et medium illuminatum nihil recipit a corpore nec color a luce: sed sunt due cause partiales ad causandum vnum effectum et color forte est principalis. Eodem modo respondeo ad illud dictum commune quod color in medio non habet esse reale sed spirituale et intentionale. Dico quod omne positiuum receptiuum in medio tanquam in subiecto habet esse materiale et reale et est existens in re de ab solutis loquor ita vere sicut albedo in superficie corporis colorati. licet non habeat esse intensum et perfectum sicut in corpore colorato: et non plus habet vnum esse spirituale quam aliud sed pro tante dicitur: sic quia luce existente in medio potest co lor concurrere cum luce ad causandum actum videndi que prius non potuit causare.

⁋ Si dicas quod pe eandem rationem videtur quod color mouetur a medio si cut econuerso. quia medium cum colore potest causa re visionem et non sine etc

⁋ Respondeo quod non. Tum quia color est causa prima respectu actus videndi: sed medium illuminatum causa secunda. Tum quia color videtur aliquando sine luce. quia actor perspen ctiue dicit quod virtus visiua est in paruo forami ne: et quod nihil potest videri ab illa virtute nisi sit in luce sibi adequatum. licet si aliquod corpus magnum esset super visum non posset totum corpus videri. tamen non negat quin aliquid illius corporis posset videri. et si hoc sit verum tunc color potest videri. sine medio illuminato. et tamen illud medium non est visibile sine corpore extraneo communiter. licet aliquam do quando est radius solaris in medio illud lumen potest videri sine corpore extraneo. Uel potest dici quod quando medium est perfecte illuminatum et color est presens: tunc mouet medium cau sando ibi verum colorem. Quando autem preexistit in medio color oppositus: ille color est aliquando ita debilis in esse et in gradu ita remisso: quod non potest percipi a visu sicut ipsi dicunt. aliquando vero est multum intensus: et tunc potest percipi a visu. Et sic patet quod medium mouetur aliter a colore quam econ uerso. et quandoque causatur color in medio secundum actum re missum: ita quod non percipitur sed color in obiecto et lux in medio. quando autem est in medio secundum gradum intensum tunc color est causa partialis actus vi dendi et lux in medio.

⁋ Quod autem medium potest videri per extraneum colore. probatur: quia quandocumque aliqua potentia potest iudicare maiorem distantiam vel minorem inter aliqua obiecta colorata distincta iudicat de longitudine et breuitate illius me dii: sicut partbet ad sensum. ergo illud medium videtur per extraneum colorem: cui autem attribuendum sit istud videre sensui vel intellectui difficile est videre. credo enim quod omnia iudicia que attribuuntur sensui respectu aliquorum obiectorum sunt actus intellectus quia statim quando sensus habet operationem circa sensibile habet intellectus cognitionem intuiti uam respectu eiusdem qua habita potest intellectus complexa formare et de eis iudicare per actum assen tiendi vel dissentiendi. et quia iste operationes sunt ita connexe. ideo non percipitur vtrum iudicium tale sit actus sensus vel intellectus. mirabile enim est quomodo sensus potest iudicare: cum iudicare sit actus complexus terminatiue et presupponat apprehensionem sicut formationem complexi: quod non potest fieri per potentiam sensitiuam. Unde ponendo iudicium in sensu oportet ponere quod sensus habeat cognitionem complexam formali ter vel equiualenter: puta quod habeat multas con gnitiones incomplexas per illas potest tantum face re quantum intellectus per cognitionem complexam for maliter: sed difficile est videre hoc. et sic potest responderi ad omns auctoritates pro prima dubitatione.

⁋ Ad secundum dubium dico quod illud quod causatur in medio a colore est eiusdem rationis cum eo a quo causatur: et quando probatur quod non: quia in medio habet esse spirituale etc. Dico quod ideo dicitur color habere esse spirituale: quia medium il luminatum concurrit cum colore partialiter ad cau sandum actum videndi: ita quod virtute coloris pos set medium agere in visum: et aliter non posset agere: non quia color habeat esse aliquod spirituale in medio: quia quodcunque esse haberet in medio esset materiale et extensum ita vere sicut in obiecto licet non habeat esse ita perfectum. hoc modo dicimus quod effectus vnum esse habet in effectu extra causam suam: et illud est esse corporale et aliud esse in causa in qua virtualiter continetur: et illud dicitur esse spiritumale. et non quod sint tria esse vnum cau se actiue continentis aliud ipsius effectus extra causam et tertium ipsius effectus in causa: ita quod esse effectus in causa et extra sint duo esse: et vnum sit corporale et aliud spirituale. quia illa ymaginatio est falsissima: quia illud idem esse in numero quod nunc est in effectu prius fuit in causa continente: sed dicitur habere esse virtuale et spirituale in causam qui causa potest producere effectum partialiter saltem et hoc est habere esse virtuale in causa actiua posse produci a causa actiua et nihil aliud est ha bere esse virtuale. ita dico in proposito de esse spirituali.

⁋ Aliter potest dici quod aliquis color habet esse in medio corporale et aliquis spiritualeprimus est ille quae potest videri scilicet color causatus in medio a radio transeunte per vitrum qui potest clare videri. Secundus est qui consequenter causatur in medio illuminato a corpore cui non est aliquod contrarium: et ille non videtur nec videri potest: et ideo dicitur habere esse spirituale: et alius qui potest videri habere esse corporale unec est incoueniens quod in medio sint duo colo res eiusdem rationis: quorum vnus potest videri et alius non: sicut non est inconueniens secundum ad uersarios quod in medio sint alique species quae pos sunt videri: et alique que non possunt videri. pa tet per eos. Aliter potest dici quod habet in medio esse spirituale: quia illud esse quod color habet in medio non remanet in absentia coloris: sed solum in presentia: sed opposito modo de obiecto tactus gustus et olfractus: qui causant aliquid in medio quod manet ipsis obiectis destructis for maliter. Ad aliud dico quod color non dicitur ha bere duplex esse in ligno et lapide sicut in obie cto et in medio. quia in illis habet esse stabilit et permanenter sed in medio non: nisi solum ad prasentiam cause secunde. puta coloris in obiecto. sed in la pide potest color habere esse omni causa secunda circum: scripta existente solo deo. et ideo in illis dicitur ha bere duplex esse et ibi non

⁋ Ad aliud dico quod ab stractum ab omni materia: et non abstractum differunt specie. sed illa que sunt in diuersis materiis non oportet differre specie. licet ipsa subiecta differant specie. Exemplum. albedo in boue et in asino non differunt specie. licet subiecta eorum differani specie.

⁋ Sed ad commentatorem de dulci respondeo quod aliter dulce est in medio aliquo eat aliter co lor. Dulce eim sic est in medio. puta in aqua quod est aliquod corpus dulce mixtum cum aqua. Sed non est sic color in medio. quia corpus coloratum non est sic admixtum medio sicut est dulce et nihil aliud intelligit commentator. nisi quod medium in visu non re cipit colorem cum corporibus coloratis: sicut est in aliis sensibus. sed tantum recipit colorem causatum a colore in corpore. hoc patet per litteram sequentem. quia dicit quod non admiscetur corpus colora ¬ tum cum medio: nec est aliquid absolutum: sicut est in le color in medio abstractus a materia reali qua est prius color.

⁋ Ad aliud dico quod variati ones effectuum aliquando sunt propter variationem ef fectibilium. aliquando sunt propter variationem agentium. aliquando propter variam approximationem.

⁋ Ido dico quod sunt aliqua agentia quae necesse distingumtur a passiuis. puta agens equiuocum: sicut celum causando caliditatem necessario distinguitur ab eo in quo causat caliditatem.

⁋ Aliud est agene quod non necessario distinguit a passiuo: sed est idem omnino cum passiuo: sicut est voluntas volens se. ita est aliquod agens quod ad hoc quod agat oportet quod tangat passum. puta obiectum gustus aliud quod non potest agere nisi distet a passo a causa istius diuersitatis non potest aliundem demonstrari. nisiquia talis est natura actiui et passiui. et tales pro positiones sciuntur euidenter per experientiam. Eodem modo est in visu. quia ad hoc quod videat verum colorem necessario requiritur distantia inter visum et illum colorem. sed non necessario requirit distantia inter colorem imperfectum qui est eiusdem rationis cum colore perfecto ad hoc quod videatur: sed huius non est alia causa: nisi quia ta lis est natura illius coloris et istius. et similiter ille color perfectus in obiecto: si poneretur super visum impediret visionem: saltem suiipsius. sed non semper impediret visionem alterius. sicut pannus albus tenuis. per cuius medium potest aliquid videri: si poneretur super visum impediret visionem suuipsius sed non alterius. sed color imper fectus in medio non impedit visionem suupius nec alterius.

⁋ Ad aliud dico quod potest concedi quod albedo in medio intantum potest extendi quod potest videri et quod aer potest fieri albus sicut nix. hoc ponendo quod color in obiecto et in medio sunt eiusdem rationis. Uel aliter potest dici quod quodlibet passiuum naturale determinat sibi certum gradum forme vltra quem non potest recipere naturaliter formam in gradu intensiori: et ideo aer determinat sibi certum gradum albedinis vltra quem per causam naturalem non potest recipere: sed tantum vsque ad illum gradum.

⁋ Ad aliud dico quod illa que sunt eiusdem rationis corrumpuntur quando recipiuntur in subiectis eiusdem rationis: sed subiectum perfecti coloris et imperfecti non sunt eiusdem rationis: puta lignum et aer: ideo color in medio potest cor rumpi per absentiam lucis. Sed non sic corrumpitur verus color et perfectus.

⁋ Unde aliqua eiusdemrationis possunt esse subiectiue in aliquibus subiectis alterius rationis sicut aliqua eiusdem speciei possunt esse in anima et in angelo qui non sunt eiusdem rationis siue speciei etc.

⁋ Ad aliud di co quod albedo est causa vniuoca salte partialis: nec alia ratio plus probat quod caliditas sit causa efficiens quam albedo vel nigredo: quia sicut ad presentiam caliditatis cum aliis dispositionibus requisitis: sequitur caliditas in aliquo passuo: ita ad presentiam albedinis vel rubedinis cum aliis causis et dispositionibus requisitis: sequi tur albedo vel nigredo vel rubedo: et similiter ad istud habent de opposita opinione respon dere quod ipsi ponunt speciem causari in medium a co lore. ergo si ponant quod illa species sit eiusdem rationis siue alterius semper habent ponere quod co lor est causa vniuoca vel equiuoca.

⁋ Ad aliud potest dici quod ille due albedines faciunt vnam albedinem intensiorem.

⁋ Uel aliter. quod sicut passum determinat sibi certum gradum vltra quem non potest aliquid recipere: sic etiam respectu agentis eiusdem rationis determinat sibi certum gradum. Etiam albedo causata in medio non potest intendi ab aliquo agente eiusdem rationis: et ita per secundam albedinem nihil causatur in medio vel eadem albedo causatur ab vtraque ymagine simul. Si dicas quod ex quo secunda albedo nihil causat in medio: ergo non potest videri. Respondeo quod consequentia non valet: quia illud causatum quod ponitur a colore in medio non ponitur propter visionem: puta quod color primo immutet medium et medi um post immutet visum sicut dicunt illi de opini one opposita: sed pono illud causatum a colore in medio propter experientiam. quoniam aliquando video quod color causat aliquem effectum sed gradum intensum qui potest clare et distincte videri: et ideo vbicunque medium est perfecte illuminatum et color est presens medio causat aliquem effectum in medio nisi prius vel simul causetur per agens fortius in eadem parte medii alius effe ctus contrarius. licet illud causatum non percipia tur a visu. quia hoc est propter debilitatem sue natu re. quia causatum causatur in gradu remisso. et ideo non obstante quod illa albedo nihil causet in me dio. vel quia in medio preexistit effectus contra rius vel effectus eiusdem rationis ita perfectus: sicut potest illud patiens recipere ab agente eiusdem rationis licet forte a deo posset recipere perfectiorem eiusdem rationis. nihilominus potest albedo secunda videri. sine prima. quia ipsa distans multum potest esse causa partialis immediata: concurrens cum potentia visiua ad causandum actum videndi: sicut etiam prima al bedo concurrit immediate: vt causa partialis non ob stante quod aliquid esset in medio.

⁋ Ad aliud pro ter tio dubio dico quod sicut distantia maxima impedit actionem aliquorum non obstante quod medium nihil recipiat ita vnum medium impedit et aliud non. Et quod vnum medium interpositum impedit et aliud non non est alia causa: nisi quia talis est natura illius medii et istius. quia receptio nihil facit.

⁋ Ad quartum dubium dico quod medium informatum luce et colore est prior causa sine qua non. quia illud cau satum in medio et actus sunt effectus subordina ti respectu coloris in obiecto. ita quod illud in medio est prius quam actus videndi. et ideo ille color causatus in medio est causa sine qua non causatur actus videndi: non vera causa. quia si per casum possibilem poneretur illud non causari in medio nihilominus color causaret actum videndi partialiter: sicut predictum est.

⁋ Ad quintum dubium dico. quod quando radius transit per vitrum rubeum cau satur im aere propinquo parieti opposito vera rubedo a verus color et non in pariete sicut alii dicunt. quod species que apparet in speculo non est subiectiue in speculo: secundum aere propinquo et non in speculo propter suam densitatem. Et quando dicis non est receptiuus veri coloris sicut aliud corpus. dico quod est receptiuus coloris veri sicut aliud corpus. licet non sit forte receptiuus na turaliter. ita perfecti coloris.

⁋ Ad sextum dubium dico quod quando aliquid videtur directe secundum vnum medium videtur secundum lineam breuissimam. non autem quando videtur secundum lineam reflexam. Unde ala cem libro. iii. in prohemio et littera dicit. quod visus tribus modis apprehendit visibilia secundum rectitudinem secundum conuersionem et secundum reflexionem. puta quando aliquid videtur per corpora dyaphana quae diffe runt a dyaphaneitate aeris. et ne solum primo modo videtur res secundum lineam breuissimam. ideo dico quod denarius proiectus in aquam propter diuersam dyaphaneitatem aque et aeris potest videri per lineam reflexam. Eodem modo dico quod corpus visibile positum citra speculum et iuxta proprie videtur et in se et in speculo. in se videtur secundum lineam rectam et breuissimam. et in speculo secundum li neam couersam et reflexam: et non videtur aliqua species in speculo. nam mediante vitro vel lapi de videtur littera minuta et non species littere qui species littere est minus visibilis quam ipsa littera. sed ipsa littera videtur per diuersa media et di uersas dyaphaneitates et alterius rationis: et ideo videtur secundum diuersas reflexiones. et eodem modo in speculo videtur ipsa res et non forma aliqua ibi impressa. hoc probat alacem libro. iii. perspectiue. caplo. iii. primo sic. Si quis se viderit in aliqua parte speculi motum in partem aliam non videbit se in prima parte: sed in secunda quod non accideret si in parte prima esset infixa tius forma. Pari modo si ad tertiam mutetur partem mutabitur locus apparentie forme: nec apparebit in prima vel in secunda parte. secunda ratio est. Amplius viso corpore aliquo: et vidente ab eo secundum situm remoto poterit accidere quod non videat corpus illud in speculo illo: licet videat speculi superficiem quod non esset si imprimere. tur forma in speculo cum videatur speculum et non mutet locum et corpus. similiter sit ibi motum et forma eius perficiat speculum sicut prius. Unde post concludit. palam ergo quod non accipitur apprehensio ex materia fixa in speculo cum non apprehenditur res visa in speculo nisi fuerit visus in situ reflexionis. palam ergo quod distortio fa ciei apparentis non est ex forma rei: sed ex dispositione speculi. Et post adducit aliam rationem dicens. Amplius viso corpore in speculo et post elongato apprehenditur minus corpus inter speculum quam prius quod non esset si forma corporis: sit vel esset in superficie: et ita comprehen ditur. Comprehensionem enim forme in speculo efficit reflexio. et per ista argumenta potest probari quod forma in speculo non efficit visione: quia tunc efficeret secundum lineam rectam et secundum lineam sphen ricam: sed ipsamet res cum speculo: sicut cum causa partiali efficit visionem secundum lineam rectam.

⁋ Ad aliud dico quod res videtur in speculo secundum lineam reflexam: quia mediante illa visione potest in tellectus noster cognoscere certitudinaliter aliquas propositiones contingentes de tempore presenti: puta quod talis res est et quod distat etquod ha bet talem colorem: sed virtute istius non potest cognoscere omns propositiones contingentes possibiles cognosci de tali re: quia aliquam do ad cognoscendum multas propositiones con tingentes requiruntur plures sensus: aliquando potest intellectus per vnum solum certificari. Ad aliud dicitur quod respectu eiusdem obiecti possunt esse due cognitiones intuitiue secundum lineas diuersas: quarum vna est secundum lineam rectam: alia secundum reflexam. et sic est in proposito.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 2