Quaestio 3

⁋ Questio tertia. Item quero utru fruitio sit qualitas realiter distincta a delectatione.

⁋ Quod non. quia voluntas per fruitionem vltimate quaetatur: sed voluntas non potest vltimate quaetari nisi per delectationem. ergo delectatio est fruitio. Maior patet. quia fruitio est vlti mum. ergo vltiate quaetat. minor patet. quia quaetatio voluntatis dicit quandam delectatonem. igitur illud quod vltia te quetat est delectatio. similiter quicquid habeat voluntas adhuc quaerit delectationem si careat ea. igitur numquam vltiate quaetatur nisi per delectationem.

⁋ Secundo sici ied distinguuntur realiter. ant dlectatio est perfectior fruitione auat econuerso. si primo modo igitur felicitas principaliter poneretur in delectatione. consequens est falsum. igitur antecedens. consequentia patet. quia felicitas est perfectissimum accidens quod potest con petere creature rationali. falsitas consequentis patet. quia secundum philosophum et secundu omnes felicitas consistit in operatione. delecta tio autem non est operatio sed superueniens operationi. xt ethi. Si dicitur quod fruitio est perfectio: contrio. pit metha. esg sunt priora generatione: sunt posteriora perfectione. igitur fruitio si distinguitur realiter a delectatione erit prior ea generatione. igitur erit posterior perfectione.

⁋ Ter tio sic. si fruitio esset aliqua res prior delectatione. et omne prius potest fieri sine posteriori. igitur posset esse fruitio sine delectatione. consequens est falsum. quia omne quod est compossibile vni contrariorum est compossibile alteri contrario. ergo si fruitio est compossibilis delectatioi. et potest esse sine ea ergo est compossibilis tristitie. et per consequens aliquis posset frui deo et esse mis. et ita beatus et misen simul.

⁋ Ad oppositum fruitio est actus elicitus. sed delectatio non est actus elicitus. sed superueniens operationi. x. ethi. ergo fruitio non est vlectatio. Ad istam quonem dicunt aliqui. quod omnis actus oluntatis affirmatiuus est desiderium vel dele ctat. sic omnis aor est aor desiderii vel delectationis et per oppositum omne odium diditur per sugam et tristitiam. sic quod omne odire vel est abominari vel sugere vniversali trista re et displicem. et secundum hoc omnis actus voluntatis prout est concum piscibils qui quidem actus sunt nolle et velle st. iiii. vide licet velle desiderii et velle delectationis. nolle fuge et nolle displicentie. hoc probatur primo sic. sicut se habet al petitus namlis in entibus sensu carentibus. sic se habet animalis er sensibilibus et voluntas in intellectualibus. sed appetitus nalis non habet nisi duos actus positios et duos priuatiuos. Positiuos quod moueri in finem et quiescere in ipso. priuatiuos autem fugere ab opposito et inquie tari dum est subiec ipso. ergo similiter appetitus sensitiuus et voluntas habent duos actus positiuos. scilicet desiderium et pro secutionem et quaetem in obiecto scilicet delectari. et duos negatiuos. quorum primus correspondem fuge et resilitio videlicet abominatio seu detestatio et fuga a malo.

⁋ Secundus vero inquientationi scilicet displicentia et contristatio. Secundo sic si aliquis amor esset alius a desiderio et delectatione esset vtique ille amor quae incitat desiderium et fact de lectari. sed ille non estaliud quam delectari et complacere in obiecto et conditionibus eius. vt ex terminis patet. idem enim est dictum: tale quid amo. et tale quid est complaces mihi et delectabile. ergo est delectatio praeueniens desi derium. et delectatio obiecti praesentis subsequens de siderium.

⁋ Tertio. quia omnis amor est amor concupiscen tie vel amicitie. sed omnis amor concupiscentie est desi derium. et omnis amor amicitie. vel est delectatio ab sentum vel praesentis.

⁋ Quarto. omnis amor est desiderium vel complacentia. sed omnis complacentia est delectatio. pater ex terminis. complaces mihi est delectabilis es mil

⁋ Quinto si sic. hoc esset vt vniretur obiecto. et trans formaretur in ipsum. et quiesceret in amato. et amato se condonaret. sed hoc omnia competunt delectationi.

⁋ Preter ea. Augus. xiiii. de ciui. dei. c. vii. Amor inhians. i desiderans habere quod desideraturcupiditas est. Amor autem habens illud quod amatur: eoque fruens. letitia est seu dlectatio. Amor vero fugiens quod ei aduersatur timor est. Et sequitur. illud quod si acciderit sentiens tristitia est. Cum ergo ipse diuidat hoc amorem in amorinhyantem quae est desiderium. et amorem fruentem eo quod amatur quae est delectatio. odium autem in fugam eius quod aduersatur. quae est timor. et in abominationem mali quod praesens est: quae est tristitia. manifeste apparet quod fuit eius intentio omne odium diuidi in fugam et tristitiam. Amo rem vero in delectationem et desiderium. Sicut ergo ponit opinio ista. quod aliquis amor est realiter delectatio. et aliquas non. Et ideo argumenta aliquorum probantium quod delectatio et dilecto distinguntur realiter. non concludunt conclusio istam opinionem: nec est conrs illam conclusio quam arguunt sicut patebit.

⁋ Ideo arguo contrsi istam opinionem sic. quando aliqua sic se habent quod vnum manet alio non manente illa distinguntur realiter. sed potest manere dilectio de structo desiderio. et est destructa delectatione. erg distinguitur realiter ab vtroque. Sciendum est quod ista forma arguendi non valet sicut sonat. quando aliqua sic se habent quod vnum manet alio non manente. illa distinguntur realiter. sed possibile est quod maneat dilectio et non maneat delectatio nec tristitia. ergo dilectio distinguitur realiter a delectatione et tristitia. sed est falla cia accidentis. sicut alibi est declaratum. sed sequitur ista conclusio. ergo haec est possibilis. dilectio distinguitur realiter a tristitia et delectatione. et hoc suffici contra praedictam opinionem. Maior est manifesta. minor patet. Nam dyabo lus temptans aliquem hominem et perducens eum ad peccatum vult eum esse in illo peccato: et tunc habet aliquem actum voluntatis respectu illius peccati. quia detinet eum in illo pcto quantum potest. quod non faceret sine omni actu voluntatis respectu illius peccati. et tamen non habet desiderium. quia desiderium secundum istum est respectu non habiti. Nec habet delecta tionem. quia damnatus nullam delectationem habet. Et hoc potes probari. quia sicut beatus se habet ad tristitiam. ita damnat ad delecrationem. sed beatus nullam penitus habet tristitia ergo nec damnatus habet aliquam delectationem.

⁋ hoc con firmatur. quia secundum omns damnatus pus iudicium nullam habe bit delectationem. sed pus iudicium habebunt damnati mul tos actus voluntatis respecum praesentium. sicut diabolus volealios secum puniri. igitur praeter desiderium et delecti tionem habebunt aliquem actum voluntatis.

⁋ Preterea non omne odium est fuga vel tristitia. ergo eadem ratione non omnis aor est desiderium vel delectatio. consequentia patet. quia omni odio opponitur aliquis amor. ergo distincto odio distinctus amor. et ita illi odio quod nec est fuga nec tri stitia opponitur vnus amor. quae nec est desiderium quod opponitur fuge. nec delectatio quae opponitur tristi tie. antecedens probo. Nam sicut omne desiderium secundum istum praesupponit amorem ex quo causatur: ita omnis fuga praesuppoi odium a quo causatur. sed fuga non neccessario praesuppoit tri stitiam. ergo illud odium praesuppositum nec est fuga nec tristitia. Assumptum quod fuga non neccessario praesupponit tristitiam patet. quia beatus fugit aliquid. quia vult aliquid non esse quod adhuc est. sicut desiderat aliquid esse quod nondum est. ergo tunc habet vnum actum oppositum desiderio. et per consequens fugam et per consequens vnum odium a quo causatur fugased nullam habet tristitiam secundum omnes. ergo illud odium praesuppo situm nec est fuga nec tristitia.

⁋ Preterea secundum philosoph x. ethi. summa tristitia excludit delectatione non solum non oppositam sed et oppositam sibi. sicut qui summe tristatur de amissione rei tpalis. non delectatur de consideratione alicuius rei temporalis. sed illa tristitia non excludit omnem amorem illius considerationis. patet quia hoc po sito adhuc poterit laborare ad acquirendum illam considerationem. Preterea rationes sue non concludunt. sed magis ad oppositum. Prima non concludit. quia non sic se habet appetitus namlis in sensu caretibus sic animalis in sensibilibus. et voluntas in intellectualibus. quia appetitus namlis in actualiter appetendo nullum absolutum siue formaliter inherens acquirit. Appetitus animalis et etiam intellectualis acquiturt in appetendo aliquod absolutum si bi formaliter inherens quia actum appetendi quae est vna qua litas absoluta sicut actus cognoscendi est vna qua litas absoluta. et ita si esset boa similitudo. sequeretur quod sicut appetitus namlis non habet duos actus absolutos sibi formaliter iherentes. ita nec appetitus animalis nec rationalis quod est manifeste falsum. Et similiter quando accipitur quod appetitus namlis non habet nisi duos actus positiuos est duos priuatiuos. illud est manifeste falsum. quia non habe duos actus positiuos. quia quando graue est in cetro nul lum actum positiuum habet. quia si sic. quaero de illo actu. aut est realiter ipsa grauitas. aut distiguitur realiter. non primo modo. quia tunc illum actum haberet quando esset extra centrum. sic habet grauitatem extra centrum. Nec distinguitur realiter. quia nec est absolutum manifestum est. nec respecrius. quia ibi non est re spectus nisi de genere vbi. sed ille non est actus appetitus namlis. Eodem mdomodo patet quod non habet tales duos actus priua tiuos. nam quando graue est extra cetrum nullum actum habet nisin prohibens. quia frangit trabem si potest. et ita agit in terben vnsi prohibes non esset passibile. graue nullum actum haberet.

⁋ Dico ergo ad rationem quod non est simile. quia appetitus namlis non habet tales actus elicitos sicut habet appetitus ratio nalis et appetitus animalis. Similiter appetitus nalis semper est acti uus respectu actus quem elicit. Unde graue numquam ap petit nisi active agat. vel mouendo localiter: vel destruendo aliquid repugnans. Appetitus autem animalis: et similiter rationalis potest habere actum quantumcumque pure passiue se habeat. et ideo non est simile.

⁋ Secunda ratio non concludit. qua deberet probare quod idem est dicere. amo aliquid: et illud dlectat me. et ita narrat semisltum quod non probat. Quod enim sit sficultum probatum est: et patet. quia dyabolus et quaelibet damnatus intense diligit se. et tamen nllam delectationem habet respe ctu suipius. Similiter desiderat beatitudine. et multa et tamen in ill non dlectatur. Tunc ei cum intense desideraret aliqua. intense delectaretur in illis. quod est manifeste fiultum Similiter iracundus non delectatur in vidcam quam intense desiderat. quamuis delectaretur si poneretur in esse. ergo non omne desiderium causatur ex delectatione.

⁋ Confirmatur. quia ali quis iracundus credens se non posse vindicare tristatur et non delectatur. ergo illud desiderium non causatur ex delecta tione et tamen causatur ex amore suiipius. vel ex amore amici quem desiderat vidicare. ergo non omnis anor est desiderium vel delectatio. Et ita argumentum est ad oppositum sit arguendo. omne desideriu causatur ab aliquo anore quae non est desiderium. sed non omne desiderium causatur ex delectatione ergo est aliquas anor: qui nec est desiderium nec delectatio. Maior habentur ab eo. Minor probata est de deside rio iracundi et desiderio dyaboli respectu beatitu dinis et multorum aliorum. Ideo dico ad argumentum: quod non omnis anor incitans desiderium est delectatio. Tame complacere potest accipi dupliciter: vel pro omni velle re spectu alicuius habiti. et sic non omne complacens dlectat. Aliter idem est quod delectari. et sic non omne amatum compla cet. patet de dyabolo quai vult istum peccare quae peccat et tamen non delectatur in patcoto ipsius.

⁋ Tertia et ratio non concludit. deberet eim probare: quod omnis anor amicitie est delectatio. quia oppositum probatum est: quod aliquis dili git se anore amicitie: et tamen non delectatur:

⁋ Ad quartam patet prius quae complacentia est dlectato: et quae non.

⁋ Ad quin tam patet. per idem. quia stricte loquendo aliqui illorum quattuor nominatorum sunt magis effectus anori: quam ipse anor. et aliqui sunt effectus separabiles. sic declaratum est prius.

⁋ Ad augustinum leuitur dicitur quod est ibi praedicatio causal. quia anor frequens est causa delectationis et leticie. nisi impediatur Et qualiter poterit impediri. declarabitur in secundo.

⁋ Alia est opinio scoti. qui ponit quod vel omnis anor realiter distinguitur. a delectatione. hec conclusio probatur multipliciter. Primo sic. actus voluntatis est in ptante nostra. sed delectatio non es in ptante voluntatis. quia tunc tristicia esset in voluntatis ptante. consequens est seilitet. quia v. metha. omne triste est inuolunta rium. ergo tristitia non est voluntaria. ergo nec est in ptante vo luntatis.

⁋ Preterea. quia odium et tristitia differunt realiter. ergo anor et delectatio. antecedens patet. quia odium non requirit obie ctum apprehensum subiec ratione exntur. sed tristitia requirit obiectum apprehensum subiec ratione existentis: quia numquam cotristor nisi cum nolitum euenit vel timetur euenire. Alias rati nes. quarum aliquai concludunt alique non. require in Ioh. Rropor. parisien. di¬. e q i⁋ Ideo aliter dicen dum ad quaonem circa quam sic est procedendu. Primo videndum est quo se habent inter se dilectio et delcantio secundum idem titatem et diuersitatem. Secundo quo se habent secundum efficietiam et effectitatem. Tertio quo se habent quantum ad subtea iectum recipiens ea. Quarto quo secundum nobilitatem quod illorum est nobilius.

⁋ Quantum ad primum dico quod amor et delectatio distinguuntur realiter. quia si aliquis amor esset realiter delectatio. maxime esset ille quae est in consecutione prius desiderati. sed ille non est realiter delectatio ergo nullus est realiter delectatio. Assumptum probatum est arguendo contrusi praecedentem opni

⁋ Circa secundum dicitur quod dilectio et delectat o sunt a diuersis causais efficientibus. quia dilectio est effectiue a voluntate. sed delectatio est effective ab obiecto: quia sicut obiectum sensibile est causa delectationis in appetitum sesitiuo. ita obiectum intellectuale est causa delectationis in appeti tu intellectio. hoc etiam probatur. quia quod actus diligendi sit ef fectiue a voluntate patet. quia actus odiendi est effectiue a voluntate. ergo et actus volendi vel diligendi. consequentia patet. qui sunt actus oppositi. ergo sunt eiusdem potentie. similiter viquod actus est eque liber. Atecedens patet. quia sicut actus diligendi est respecum boni inquantum bonum. ita actus odiendi est respectu mali inquantum malum. quaero ergo. an actus volendi est a voluntate an ab obiecto. si a voluntate haber e positum. non ab obiecto. quia priuatiuum inquantum tale non est causa positiui. malum autem inquantum tale est puatiuum. et actus est aliquid positiuum. ergo non causatur ab obiecto. ergo a voluntate sed actus delectationis non causatur a voluntate: sed ab obiecto.

⁋ Dicut non. pr. x.ethi. c. iiii. quod obiecto sensibili sensato semper est delectationis actus. et primo retho. dicit quod delectabile est causa delectationis. similiter tristitia quae opponitur delectationi est ab obiecto et non a voluntate. quia nihil tristat seipsum ergo nec delectatio est a voluntate.

⁋ Sed hoc opinio non est vera. quia quando aliquid equaliter potest esse sine alio sicut cum alio et illo posi to non potest esse nisi aliud ponatur. non est causa effectiua ipsius. sed posito actu voluntatis equaliter potest esse delectio sine obiecto sicut cum obiecto. et ipso obiecto posito destruendo actum voluntatis nullo modo potest esse delectatio ergo obiectum non est causa delectationis saltem mmediam. Preterea pluralitas non est ponenda snmen necces tate vel certa experientia. sed posito actu voluntatis solo videtur haberi causa sufficiens dlectationis. ergo videtur obiectum superfluem. Preterea illud quod non est non est causa positiva alicuius. sed obiectum potest esse nonens. vnde respectum multorum quae non sunt est delectatio. Si dicitur quod sunt in cognitione intellectus. et hoc sufficit ad hoc quod sint causa delectationis. Contra si haec. ergo ipsa cognitio erit causa delectationis. quia hoc non est aliquid existens realiter nisi ipsa cognitio vel volitio. ergo alterum istorum est causa. sed neutrum istorum est ob iectum. ergo obiectum non est causa. Ideo dico quantum ad istum articulum quod obiectum non est ca immediata delectationis: sed causa immediata delectationis est ipse actus voluntatis. Et ratio est quia posito actu voluntatis equali. siue obiectum sit siue non sit. sequitur equals delectatio. et sine actu voluntatis nullo modo potest seque delectatio. ergo so us actus voluntatis erit causa immediata.

⁋ Si dicatur quod illa ratio non sufficit. quia respecum eiusdem effectus possunt esse plres causae quarum quaelibet sit sufficiens. ergo quantumcumque volitio sit causa sufficiens delectationis. ex hoc non sequitur quod obiectum non sit causa

⁋ Similiter ex hoc quod sine volitione no otest esse delectatio non sequitur quod volito sit causa. quia aliqua aliquando ordinantur quorum neutrum est causa alterius. ita quod est ordo effectuum respecum eiusde causae: quae tamen non ordinamtur inter se secundum ordinem causalitatis. exemplum si sol illui naret aliquam partem sibi propinquam et pars sibi reotior non esset illuinabilis nisi a sole propter eius opracitatem. sol illuminaret illam parten renotam. non autem persprima illu minata esset tunc ordo inter parte propinquam et reotam. sicut ordo effectuum eiusdem causae. non tamen ordo causae ad effectum. ergo similiter in proposito poterit volitio neccssara pre supponi delectationi et non esse causa illius. Preterea peper eandem rationem sequeretur quod non esset effectiue a voluntate Ad primum istorum respondeo quod quamuis respecum eiusde effe ctus possint esse pleres causae. hoc tamen non est ponendum sine ne cessitate. puta nisi per experientiam posset conuinci. ita scilice quod ipsoposito alio dstructo sequitur effectus. vel quod ip so non posito quocumque alio posito non sequitur effectus Exemplum primi probatur quod ignis est causa caloris. quia igne ipso posito omnibus aliis amotis. sequitur calor in calefa ctibili approximato. eodem modo probatur de sole quod est causa calor. quia igne amoto et sole approximato sequitur calefactio. Exemplum secundi probatur quod obiectum est causa intellectionis intuitive. quia omnibus aliis positum ipso solo amoto non sequitur notitia intuitiva. ergo obiectum est causa notitie intuitive. et tamet tamle argumntum per talem propositionem. quod quaecumque res absoluta requiritur in esse reali ad esse alicu ius: est causa illius in aliqui genere causae. Primum argumntum tamen per istam propositionem. Se illud quo posito sequitur aliud est causm illius. Aliter. aliquid esse causam alterius potest probari sin talti experientia per rationem. et isto modo probatur quod voluntas est causa effectiva actus sui. quia omnis potentia libera quae non potest nontari est causa effectiva sui actus et forte ista ratio sola est conuincens voluntatem esse causam effectiuam alicus actus sui. Alie autem rationes. puta fundate super tmlia media. quod opetit nem inferiori: non debet sine neccesstate negari a superiori. caus vniversalis secunda concurrit partialiter immediate ad prducendum effen causae particulari. ergo causa prima simpliciter. Similiter corpus non est causa omioit alicus spalis. et huiusmodi magis sunt persuasiones quam rationes demonstratiue vel neccesoconuince tes. Cum ergo nlla talis via patet ad probandum delcantionem causari ab obiecto. non debet poesi quod causaetur ab eo. Quod eit posset probari per experientiam patet non ei primo modo. quia ipsum obiectum quocumque modo poatur non sequitur delcantio amota cognitione ipsius vel aota est volitione. nec secundo modo patet. quia obiecto destructo potest esse delectatio. Et si posset probari quod posito aliqui actu vo luntatis et destructo obiecto non sequeretur delcantio: tent posset probari quod obiectum est causa illius delcantionis. et iosi posset probari quod posita notitia intuitiua per di nam potentiam sane obiecto non sequeretur tanta delcantio quanta obiecto realiter existente. tunct posset probari quod obie ctum esset causa illius delcantionis vel saltem volitionis prece denter dicantionem

⁋ Similiter non potest probari per rationem patet. quod non per primam. quia obiectum nel facit ad liberam productionem alicuius. ergo per libertatem non potest probari esse causa cuiuscumque Similiter per alias rationes non potest probari. maxime. quia obiectum potest non existere posita delicantione. Ex isto sequitur quod non potest sufficientur probari quod intellectus est causa effectiva con gnitionis sed sufficit ad saluandum omnia quod sit subiectum com gnitionis. de hoc alias

⁋ Ad secundum dico quod ex tamli ordine semper conuenit inferre causalitarem in priori respecum posterioris. maxime si prius potest esse snmn posteriori. et non econuerso nimiliter. et hoc per illam propositionem quam iste doctor concedit quod nmul absolutum neccsario exigitur ad esse alicuius. ni si quod est causa illius in aliquia genere causae. ergo si prius exigitur ad esse secundi. quia secundum non potest esse sanmen priori: prius erit causa illius in aliqui genere causae. Si dicitur quod quamuis sit prius non tamen neccesso exigitur ad esse secundi. Contra: quia si sit prius quero qua prioritate aut prioritate perfectionis et hoc nihil est ad propositum. quia posterius potest simpliciter esse sine tali priori. aut prioritate temporis aut nature. aut casalitatis. et quodcumque istorum detur si sit prius essentialiter et non accidentaliter. prius erit causa posterioris. De pria prioritate patet. quia si sit prius tempore: et non per accidens tantum sed pro se. ergo posterius non potest esse sine priore. ergo causatur ab eo per praedca. et principia istius doctoris de quibus modo dictum est. et est in ptrima. q. prologi. si sit prioritas nature. habentur propositum. per eadem principia. Si sit prioritas esse habentur propositum. Nec videtur quod aliqua alia prioritas sit ad propositum. patet inductive. Et quando dicitur quod est ordo effe ctuum respectu eiusdem causae. quia tamen non ordinantur inter se secundum ordinem causalitatis. Dico quod hoc non est possibile nisi forte ordine perfectionis. et cum tamei ordine stat non solum quod prius non sit causa posterioris. sed equaliter quod posterius sit causa realis effectiva prioris. et vniversaliter nullus potest esse ordo effectuum respectu eiusdem causae sine ordine causalitatis prioris ad posterius. nisi quae quantum est ex natura sua com patitur secum quod posterius in tamli ordine sit simpliciter causa realis prioris in tameli ordine. et ita si volitio sit prior natura vel tempore vel aliquo tmusli ordine. et hoc per se: et non tantum per accidens. contigit inferre quod volitio est causa delectationis.

⁋ Si instetur adhuc: quod non est probatum sufficienter: quod volitio sit causa delectationis. quia quando aliqua sunt inseparabilia ad inuicem. de neutro illorum potest probari quod vnum est causa al terius. sed actus volendi et delectato sunt inseparabiles al inuicem naturaliter. ergo non plus potest probari quod actus volendi est causa delectationis quam econuerso. sed sufficit quod causenter ab vna et eadem causa. quia non est inconueniens eandem causam habere distinctos effectus specie simul. sine tali ordiue. nisi forte cum ordine perfectio nis

⁋ Ad istud respondeo. quod si sit possibile probari quod per potentiam divinam vnum esset separabile ab alio: et non econuerso posset forte probari causalitas in vno respectu alterius et non econuerso. et ita si non posset esse delectatio sine actu volendi. cum sit probatum prius quod potest esse actus volendi sine delectatione. sequitur quod actus nolendi sit causa delectationis. Tame dico quod naturaliter sunt separabiles. ita quod actus volendi potest esse sine de lectatione: et non econuerso. patet quia aliquis habens summam tristitiam potest aliquid velle et illud consequi. et tamen non dele ctabitur in illo. ergo naturaliter potest esse actus volendi sine de lectatione. et non econuerso. ergo est causa illius.

⁋ Ad tertium concedo: quod non potest sufficientur probari quod delectatio est ef fective a voluntate.

⁋ Ad primum argumentum alterius opinionis dico quod obiectum semsibile non est causa immedia ta dlectationis in appetitum sensitiuo. sed ipsa cognitio magis est causa immediata: secundum philosophum x. ethi. vbi videtur attribuere ipsi operationi causalitatem respectu de lectationis. Si dicitur quod quae ratione cognito sensitiua est causa in mediata delectatonis in appetitum sensitio. eadem ratione cognito intellectiva erit causa immediata delectationis in appetitum intellectio

⁋ Respondeo negando consequentiam. et causa est. quia potest notitiam intellectivam et delectationem est vnus actus voluntatis medius. et ideo erit ille causa: sed potetst cognitionem sesitiuam et delctantionem in appetitum sensitio non est talis actus medius. et ideo cognito sensitiva erit causa immediam. de hoc forte alias.

⁋ Ad secundum arguintum concedo quod delectatio et dilectio stur a diuersis agentibus sed illa diuersa agentia non sunt voluntas et obiectum. sed sunt voluntas et actus voluntatis. Ad proba. contedo quod actus volendi est a voluntate quamuis ratio non valeat. quia et dilectio non est a voluntate sicut a causa toli cum sit et ab ipsa cognitione effectiue sicut alias declambitur. Sed dico quod delcantio non est ab obiecto quia ideo est ob iectum actus et delcantionis consequentis. ergo a quocumque obie cto non potest esse actus voluntatis. quia ipsum obiectum non est ess positiuum ab eodem perper eandem rationem non erit delcam tio. cum delcantio sit es positiuum. et ita si malum inquantum malum sit pure praiuatiuum. non plus poterit esse delcantio effective a malo inquantum malum. quam actus. Et ita vna pars illius rationis manifeste destruit aliam. et quando probatur per. p. quod obiecto sensato sequitur delcantio concedo. et ita ipsa sensatio est causa illius delctantionis et eodem modo quia obiecto volito sequitur delcantio. ideo ipsa volitio erit causa. Ad aliam auctoritate dico quod delcam biese est causa delcantionis mediam. et hoc quando delcambile neccesro est prius namliter loquendo sicut est de delcambilibus sensuum particulari um. numquam tamen est causa immediam.

⁋ Ad tertiam proba. dico quod tristitia non est ab obiecto nisi forte aliquando media te: sed immediate est ab ipso actu voluntatis.

⁋ Si dicitur cotr omnia ista. quod tunc semper posito actu voluntatis sequeretur delectatio vel tristitia. quia actus voluntatis non est causa libe ra sed namlis. Respondeo quod semper sequitur delcantio vel tristitia nisi sit impedimentum. sed aliquando est impedimentum. sicut quando est summa tristitia impeditur actus voluntatis a dlcantioe quae deberm seque perper ipsam tristitiam. Circa tertium est difficultas. an delcanto sit subiective in ipsa voluntate vniversali ipso actu voluntatis. dico quod non est subiective in actu voluntatis sed in ipsa voluntate. Cuius ratio est. quia omne subiectum receptiuum alicus contrarii est receptiuum alterius contraii. ergo si actus voluntatis esset receptiuus delectatonis idem actus eset receptiuus tristitie sibi contrarie sed hoc est inconueniens. et forte impossibile quod aliquis summe diligat aliquid et tamen tristetur de illo nisi forte propter aliquem alium actum. Si dicatur quod ista ratio non valet. quia ignis est receptiuus caloris. non tamen fri giditatis. Ad istud potest dici quod ignis de potentia. dei absoluta potest recipere frigiditatem. Si dicatur quod eodem modo videtur quod de potentia dei obsoluta potest stare actus amori cum tristitia. quia sicut omne subiectum receptiuum vnius contrari est receptiuum alterius. ita quaes quid absolutum est compossibile vni contraiorum est compossibile reliquo de potentia dei absoluta. patet indu ctiue. quia quicquid stat cum albedine: stare potest cum nigredine.

⁋ Confirmatur. quia actus aoris intesus stat cum tristitia de obiecto eodem scilicet cum aliquis timet per dere illud quod diligit. Ad istud potest dici quod tali acrus amoris non stat cum tristitia opposita conrie illi delectationi cuius natus est esse causa. Si dicatur vnum vni est contrarium. ergo si delectatio illa contrariaretur illi tristitie. ille actus voluntatis noncontrariabitur. ergo poterit sta re cum ea. Potest dici quod quamuis actus ille voluntatis non contraietur proprie illi tristitie tamen sibi repugnatt. Unde sicut in formis substantialibus est incompossibilitas aliquarum for marum. quamuis non proprie contrarientur. ita poterit dici quod in formis accidentalibus est aliqua incompossibilitas. quam uis non proprie contrarientur. et ita oportet negare illam propositionem quod cuicumque conriorum esset aliquid absolutum compossibile quod est compossibile alteri conriorum. Et ideo quamuis act voluntatis qui est amor sit compossibilis delectationi. non tamen oportet quod sit compossibilis tristitie sibi opposite.

⁋ Si dicatur quod in formis substantialibus. quandocumque aliquid est conossibile vni illarum formarum repugnantium. et reliqua. ergo et in formis accidentalibus repugnantibus quicquid absolutum est compossibile vni et reliqua. Potest dici quod forma substantialis est compossibilis vni forme specifice et non reliqua: sicut forma sensitiua in homine quae distinguitur realiter ab intellectiua est compossibilis forme intelle ctiue et non forme asini. Similiter in accidentalibus. albedo et intellectio sunt forme repugnantes. quia in possibile est quod sint in eodem subiecto primo. et tamen ali quid est compossibile albedini et non intellectioi. ita poterit dici in proposito.

⁋ Ad confirmationem respondeo quod illa tristitia quae est de timore amissionis boni amati. et quaecumque alia non opponitur delectationi qui est in illo obiecto. Et ideo poterit actus amoris stare cum tali tristitia. Qui autem vult concedere illam propositionem quod quicquid absolutum stat cum vno contriorum stat cum reliquo. saltem de potentia dei absoluta. et concedit cum hoc quam vnum est vni contrarium habet dicere consequent quod de potentia dei absoluta actus amores potest stare cum tristitia. Dico ergo quantum ad istum articulit. quod probabilius est dicere quod delectatio sit subiectiue in vo luntate et non in actu voluntatis. quamuis forte hoc sufficienter probari non possit. quin rationes possent euadiDico tamen quod per principia Ari. potest hoc probari sufficientur Nam sicut patet in lipraedica. subseantia maxime proprium est. quod est su sceptiua contrariorum. ita quod nulli alii potest hoc competere. ergo cum delectatio et tristitia sint conraria. erunt imme diate in aliqua substantia et per consequens neutrum immediate erit: in aliquo accidente. et ita neutrum erit subiectiue in actu voluntatis. sed in ipsa voluntate quae est ipsa anima rationalies Si dicatur quod quantitas est receptiua contrariorum. Dico quod intentio aristotel fuit quod quantitas non est alia res a substantia. et ita stat simul secundum ari. quod sola substantia suscipit con trria. et quod quantitas suscipit contraria.

⁋ Circa quartum articulum dico ad praesens. quod actus amories est simpliciter nobilior ipsa delectatione. hoc potest persuaderi primo sic cuius contrarium est peius et imperfectius illud est nobilius. sed odium dei est peius tristitia. ergo dilectio est nobilior delectatione. maior videtur manifesta. minor patet quia ex quae vtrum quod est accidens. illud quod est magis fugiendum est peius: sed odium dei est magis fugiendum quam tristitia. Secundo sic creatura rationalis est perfectior omni creatura irrationali ergo illud accidens per quod distinguitur maxime a creatura irrationali erit perfectius. sed videtur quod creatura rationalis magis distinguitur per volitione quam per quancumque dele ctationem. Assumptum patet. quia maxime distiguitur per libertatem quae est principium volitionis.

⁋ Preterea videtur quod nor amicitie est perfctissimum accidens quod potest alicui competere. ergo est persectior delectatione. Antecedens patet. quia ille maxime acceptatur a deo

⁋ Preterea aor vie est perfectior delectatione vie. ergo amor patrie est perfectior delectatione patrie. et per consequens tmioliter aor est perfectior delectatione

⁋ Preterea sicut se habet operatio sensitiua ad delectationem sensitiuam consequentem. sic se habet operatio intellectiua ad delectationem consequentem. sed operatio sensitiua est perfectior delectatione. ergo etc. Assumptum patet et omnem. x. ethi. Commento. xii. dicentem. quantum autem mags delectationem propter operationes et propter viuere prosequi mur. ex his magis vtique aliquis credet et primum ex his. quia secundum virtutes operatonibus. si enim inquantum maxime delectabiles sunt ipse sed non delectationis gratia studiose aguntur. multas enim earum quae secundum virtutes operationes eligimus. quamuis tristitie et laborum seu dolorum causas existentes vt in his quae secundum fortitudinem operationibus Ex ista auctoritate patet quod operationes non sunt eligibiles propter delectationem. sed econuerso vt declarat ibi

⁋ Commen. ergo delectatio non est perfectior operatione. sed dicitur quod ista auctoritatas non est ad propositum. quia non habet nisi quod aliquae operationes non sunt eligibiles propter delectationem sed econuerso. sicut patet in operationibus virtutum quae non sunt per fectiores propter ipsas operationes sesitiuas. quia ille non sunt proprie operationes virtutum elicitiue. sed propter opera tiones voluntatis imprantis illas operationes quae proprie et primo sunt virtuose. Uerum est quod ille sunt perfectiores delectatione sensitiua. quamuis operationes sensitiue essent imperfectiores delectatione. hoc non valet. quia secundum commen. ibid. non tantum in hominibus sed etiam in brutis delectatio est propi operationem et non operatio propter delectationem. vnde dicit sic dicamus itaque notum esse delectationem animalibus propter operationem a natura datam esse. sed in bruris animalibus non est nisi operatio sensitiua. ergo delectatio est propter operationem sensitiuam et non econuerso. igitur est imperfecti or. Circa praedicta sunt multa dubia de quibus modo per transeo. quia in. iiii li. et iii dissoluentur.

⁋ Ad primum principale dico quod aliquid quaetare voluntate vltiate potest intelligi dupliciter. vel quia est vltimum eligibeulse propter se et non propter aliud. vel quia est aliquid pus quod non est aliud quaetatiuum. primo dico quod fruitio quaetat vo luntatem. quia ipsa propter se est eligibilis non propter aliud acquirendu. secundo modo delectatio vltimo quaetat. quia post delectationem nihil aduenit voluntati quaetans ipsam. Et ita patet quod in argumnto est fallacia equo catonis

⁋ Ad secundum dico quod fruitio est perfectior de lectatione. sic declaratum est. Et quando dicitur quod quae sunt po steriora generatione sunt priora perfectione. dico quod hoc est verum quando illa sunt eiusdem generis et vnum essentialiter or dinatur ad aliud et est propter aliud sicut sperma est propter hominem. de quo ponit philosophus exemplum. et puer ordi natur ex intentione nature vt fiat vir. non sic autem fruitio est propter delectationem. ergo etc.

⁋ Ad tertium concedunt aliqui quod deus de potentia absoluta potest facere fruitionem sine delectatione consequente. et quando vlterius infertur. ergo potest esse cum tristitia patet superius quid potest dici ad hoc.