Quaestio 12

Demum quero utrum haditus theologicus sit practicus: an speculatiuus. Ui letur quod sit speculatiuus. quia secundum philosophum. vi. ethicorum pers anime scientificacper quam intelligit speculatiuam est circa neccessara. Rocinatiua autem e per quam intelligit practicam) est circa contingentia: sed theologia est circa neccessara. ergo theologia est speculatiua. Preterea omnis notitia speculatiua est nobilior omni practica. sed nulla speculatiua est nobilior theologia. ergo theologia non est practica. maior patet quia quando aliquod commune diuiditur per aliqua inferiora omne contetum subiec nobiliori est nobilius omni conteto subiec igbiliori. sed scientia diuiditur in speculatiuam et practicam. et speculatiua est nobili or secundumphilosophumi net meta. ergo quaelibet speculatiua est nobilior omni practica. Preterea multe veritates theologice sunt etiam meta. sed veritas meta. est speculatiua ergo etc.

⁋ Ad oppositum illa notitia quae est directiua operationis voluntarie est practica: theologia est huiusmodi qui viator indiget aliquo directiuo in diuinis man datis implendis. sed tamle directiuum non est nisi theo. igitur etc.

⁋ Circa istam quaestionem sunt diuerse opiniones. Una est quae ponit quod est simpliciter speculatiua qui sicut moralis licet speculetur verum: quia tamen non nisi ad operandum bonum. et ideo non dicitur speculatiua sed practi ca: sic ista. quia non est in ea labor operis nisi propter spe culationem: sicut omnes practice ordinantur ad specula tiuam. et vita activa ad contemplatiuam. ideo debet dici pu re speculatiua. non practica. licet vt in pluribus possit dici practica propter consideratione operabilium. tamen simpliciter debet dici scientia speculativa.

⁋ hec coclusio probatur ab aliis. primo sic. Dilectio vel actus amoris quo voluntas se vnit deo non est praxis. ergo propter extensionem ad illum actum amoris non dicetur aliqua notitia practica. sed ad illum actum solum extendi tur theolo. igitur etc.

⁋ Quo ant ille actus non sit praxis probatur primo auctoritate philosophi. xii. metha. vbi dicit quod primum mouens mouet sicut amatum et desideratum. ergo celum mouetur: sicut amans et desiderans: vt sic assimiletur primo mouenti. et accipit celum prout sibi coniumgitur intelligentia mouens ipsum: sed assimulatio maxime sit per actum beatificum quae est diligere. sed secundum ipsum beatitudo consistit in speculatione. ergo actus amoris erit spe culatio: et non praxis. sicut actus beatificus est specula tio et non praxis.

⁋ Item secundum commen. x. ethi. felix per intellectum est cognatus deo per extensionem ad eius dile ctionem. sed felicitas consistit in speculatione. ergo etc.

⁋ Item felicitas vltia est speculativa et non practica. et tamen comprehendit tam actu voluntatis quam intellectus. Iste Aug. xii. de tri. c. iii. et iiii. distinguit inter diuersas portiones anime. quarum vna dicitur portio superior. in qua ponitur sapientia et ymago trinitatis secundum ipsum. et tamen est pars conteplativa secundum eum. Ex quo arguitur sic. portio superior secundum Augustinum. est pars conteplativa sed in ipsa portione est menoria et intellectus et voluntas quae sunt partes ymagis. igitur fruitio et dilectio parti nent ad partem contemplatiuam.

⁋ Preterea si dilectio dei esset praxis. ergo metha. esset practica. quia ratio terminandi dilectionem in deo: est ratio essentialis: et non personalis sed metha. magis considerat essentialia quam theologia. nostra notionalia. ergo si theologia nostra sit practica. multo ma gis metha.

⁋ Ite metha. considerat de deo rationem bonitatis et per consequens rationem diligibilitatis. ergo si extensio ne ad dilectionem sit scientia practica. metha erit: practica.

⁋ Item deus inuenitur in triplici genere causa scilicet formalis. efficientur. et finalis. ergo mouet sicut amatum. ergo fi nis metha. non sic mouet. ergo metha. est practica

⁋ Item sicut theologia nostra est directiva circa dilectionem dei per aliquod supernaturale. ita possibile est hominem acquirere scientiam circa dilectionem dei namliter: qualem ha bucrunt philosophi. illa non potest esse practica. quia tunc aliquo scientia practica naturaliter acquisita esset nobilior omni speculatia scientia acquisita naturaliter. quod est contra philosophum i. et. x. ethi. et id est meta. consequentia patet. quia sicut dilectio dei supernaturalis est nobilior quam cognitio dei super naturalis: sicut caritas est noblior fide. ita et dilecto naturalis est nobilior quam cognitio naturalis. et per consequens habitus quie dirigit circa dilectionem dei erit no bilior speculatiuo habitu

⁋ Ite theologia non est de obiecto agibili nec factibili. ergo etc

⁋ Ite omnis habitus practicus perficit intellectum practicum. sed intel lectus practicus est tantum contigentium aliter se habere. theo. autem non est huiusmodi. ergo etc.

⁋ Contra istam opinionem. De veritate simpliciter practica potest esse notitia simpliciter practica. sed multe veritates mere theologice sunt simpliciter practice. ergo de eis potest esse notitia simpliciter practica sed non nisi theologia ergo theologia est simpliciter practica. Maior patet quia sicut se habet notitia speculativa ad veritatem speculatiuam. ita notitia practica ad veri tatem practicam. sed respectu cuiuslibet veritatis specula tiue potest esse notitia speculativa. ergo respectu cuiuslibet veritatis practice potest esse notitia practica. Similiter secundum istos notitia dicitur practica vel ab obiecto vel a fine. sed siue sic siue sic. sequitur quod respectu veritatis practice potest esse notitia practica. quia si dicitur practica ab obiecto. sequitur quod respectu veritatis practice potest esse notitia practica. ex quo ob iectum est practicum. si a fine sequitur idem. quia respectu veritatis practice potest esse aliqua notitia directiva praxis ergo etc. Minor patet quia ista est veritas practi ca. deus est tali modo colendus vel subueniendum est proximo propter deum. et sic de multis aliis quae sunt pure theologice. ergo de istis potest esse notitia practica. et non ni si theologica. quia nulla scientia naturaliterinuenta po test esse de ill. ergo etc.

⁋ Si dicatur quod ista consideratio de talibus operibus non est nisi propter contemplationem eter norum ad quam ista ordinatur. et ita cum illa sit speculatiua. ista erit speculatiua maxime cum theologia sit vna scientia.

⁋ Contra. probo quod non est vna scientia. quia (sicut arguntatum est pus) respectu distinctarum veritatum quarum vna potest sciri alia igrata sunt distincte scientie. sed possibile est cet ita est frequenter quod aliqui sciat aliquam veritatem theologicam. et tamen numquam cogitauerit de alia. ergo sunt distincte notitie. Si dicatur quod talis habitus theologicus est vnus numero. non tamen est vna qualitas numero omogenia. sed eutherogenia et de tali non est inconuenies quod vna acquiratur ante alia vel quod aliquid stet cum vna parte et repugnet alteri. haec non valet. quia numquam est aliquid eutherogenium nisi vbi est distinctio specifica. vel saltem sunt aliqua alterius et alterius rationis. De primo patet exemplum in homine et aliis animalibus: quod non dicuntur eutherogenia: nisi propter distinctionem accidentium specificam in diuersis partibus et hoc si organa non distinguantur per diuersas formas substantiales alterius et alterius rationis. Exemplum secundi patet. accipiendo compositum ex materia et forma substantiali non vltia. illud non proprie dicitur eutherogenium. sicut ignis: quia continet partes alterius rationis. quamuis illa materia et illa forma non distinguantur prie. quia non sunt proprie et per se nec in genere nec in specie. tale vere est omogenium secundum philosophum Aliud exeplum verum esset de homine si organa distinguerentur per for mas substectales alterius rationis.

⁋ Si ergo illa scientia sit quali tas vna numero eutherogenia. aut ergo primo mo aut secundo. Non primo modo. quia tunc informaretur aliquili accidentibus distincti specie: sicut animal informatur accidentibus distinctum specie in distinctum organis. sed lo est impossibile. quia illa accidentia non possunt esse respe ctiua. quia non essent nisi quadam respectus ad distinctas conclusiones. sed hoc non est possibile. tum quia ad conclusionem: cum non sit nisi ens rationis secundum eos: quia verum et falsum sunt in anima. vi. metha. ad ipsas non potest esse respectus realis. Tum quia respectus realis non potest acquiri alicui de nouo. nisi per acquisitionem alicuius absoluti. vel per motum localem. sed nullum tale potest dici in proposito patet discurrendo. Tum quia error respectu alicuius com clusionis est aliquid absolutum. ergo illud quod sibi proprie contrariatur est absolutum. quia contraria sunt in eodem genere. ergo illa distincta specie non sunt praecise quadam respectus. ergo sunt aliqua absoluta. Aut ergo habitus. aut actus. Non actus. quia manent destructum actibus. ergo sunt habitus. et per consequens habetur propositum: quod respectu distinctarum veri tatum sunt distincti habitus specie. Si sit eutheroge nium secundo modo. sequeretur quod quaelitas vere componeretur ex materia et forma. Quia quando sunt aliqua facientia per si vnum alterius et alterius rationis. vere vnum est actus: et aliud potentia. sed hoc est inconueniens. quia accidentia non habent materiam ex qua: sed tantum in qua. secundum philosophum viii. me tha. Si dicitur: quod ille partes distinguntur specie. et tamen faciunt vnam scientiam numero. Contra. illud quod est per se indiuiduum alicuius speciei non potest esse pars essentialis alterius speciei. Patet inductiue. Similiter si esset pars. esset potentia vel actus respectu alterius partis alterius rati nis. et per consequens non esset indiuiduum per se in genere. ergo talia distincta specie non faciunt vnum numero. nisi sicut mul ti homines faciut vnum regnum vel vnum exercitum nunc ro. Et si haoc habetur propositum.

⁋ Preterea eadem ratione posset dici. quod omnes rationes scientie essent vna qualitas numero eutherogenia. Preterea nunquam est aliquod eutherogenium: nisi quando sunt alterius et alte rius rationis. loco et situ distincta. et hoc secundum communem cui sum nature. et in partibus determinatur in numero determina to secundum communem cursum. Exemplum de animalibus et plant Et ideo ignis quamuis componatur ex materia et forma. non est eutherogenium. Similiter quando aliquis lapis ha beret distincta accideni in distinctum partibus. non esset eu therogenium. sed iste partes illius qualitatis non possunt distinguiloco etsitu. ergo non faciunt vnum eutherogenium. similiter tamle totum non potetst de parte. et per consequens posito habitum vnius conclusio nis non haber vna scientia nisi forte monstruosa. sicut si nasceretur homo cum vna manum tantum. Secundo ex hoc arguodicausam responsionem. quia ordo talis ad contemplationem non facut in lam scientiam esse speculatiuam. quia cum sed eum. omnis notitia respecum veritatis practice primo respiciat opus. quantumcum que opus possit ordinari ad aliud non minus dicetur practica. ergo illa notitia vere dicetur practica. non obstante tuli ordinatione ad contemplatiom. Confirmatur. quia secundum eum scientie practice ordinantur ad scientias speculatiuas. et tamen ille scientie vere sunt practice. ergo eodem modo ista scientia erit practica. quamuis ordinaretur ad contemplationem eternorum. Secundo probo quod theologia non sit simpliciter speculativa. quia omnis notitia quae est de operibus nostris. vel de iml quae signficat opera nostra est practica. sed in theologi. considerantur opera nostra quae sunt in ptante nostra. ergo etc. Item prius est probatum quod dilectio finis est praexisergo noti tia quae exteditur ad dilectionem dei est practica talis est theologia sed eos. ergo etc. Preterea de illo obiecto circa quod potest voluntas rece et male agere potest esse notitia practica. sed circa deum potest voluntas se habere bene et mule. ergo de deo potest esse notitia practica. sed non ni si theologi. quantum ad actus meritorios et demeritorios ergo etc Ideo est alia opinio quae ponit quod est simpliciter practica. hoc declaratur primo a priori ex obiecto in ordine ad so entem. Ille namque habitus est pure practicus quae est de obiecto attigibili a sciente excellentioribus operationibus et nobiliores actus quam sint actus illius habitus. hoc patet. tum quia tale obiectum compatur ad scientem non vt spaculabile tantum sed vt operabile. hoc est operationibus attigibile. Tum quia medicia et omnes practice ex hoc practice sunt. quia obie ctum earum est ab homine operabile et nobiliori modo atti gibile quam per solum scire. Melius est esi igrare sanitatem et esse sanum. quod scire sanitatem et esse egnatum. Et melius est habere virtutes quam scire quid est virtus. secundum philosophum ii ethi. sed habitus theologia. habet deum pro obiecto. quod est a nob attingi bile excellentioribus operationibus et per nobiliores actus quam sit intelligere credita. si illi adhereatur per fidenet in eum assurgatur per speciem. et diligatur per charitatem. et si eius obediatur consiliis et praeceptis nobilioribus operatio nibus attigitur. ergo iste habitus vere erit practicus. Confirmatur. quia quando obiectum est operabile habitus transiens siter ipsum quae maxime negociatur circa opera et docet operibus ipsum attingere est practicus theologia. est huiusmodi. Secundo declaratis haoc a posteriori ex fine. quia ille habitus qui non solum habet pro fine actum quem elicit. immo est actum quem dirigit est pure practicus. theologia. est huiusmodi. quia habet actum quem dirigit quae est credere secundum aug. ix. de trini. Per istum nam quod habitum fides defenditur. ergo etc. Alia est opinio concordant in conclusione quod est pure practica. hoc declaratur. quia exrensio practice cognitioniscosistit in conformitate ad praeti et prioritate naturali. sed theologia. est conformis aptitudinaliter praexi. quia dilectioni dei et est prior ea naturaliter ero etc. minor patet. quia primum obiectum theologia est conforme vo litioni recem. quia a ratione eius sumuntur principia rectitudinis in volitione. ipsum ant determinat intellectum creatum ad no titiam rectitudinis determinate ipsius praexis quo ad omnia theologia neccessaria praeusnaturaliter quam voluntas creata ve lit. alias non esset neccessari. ergo ex primo obiecto sequitur tam conformitas quam praoritas theologia. ad volitionem. et ita extensio ad praexi. a qua extensione cognitio dicenda sit practica. Confirmatur ista ratio quia cum primum obiectum the. sit finisvltimus et principia sumpta a fine vltio sint practica. ergo principia theologia. sunt principia practica ergo conclusiones sunt pactiee. Contra istam opinio quae poit the esse praecise practicam arguo. quia omnis notitia practica est de aliquo opere nostro quod est in ptante nostra. quia secundum philosophum vimeth. et auicitem id est meth. per hoc distinguitur scientia practica a speculativa scientia. sed notitie respectum talium propositionum deus est trinus et vnus. deus est omnipotens. deus generat non sunt de operibus nostris nec de aliqui quod est in pertante nostra. ergo non sunt practice. et tamen sunt theologia ergo theologia non est praecise practi ca. Ad istud dicitur quod iste veritates sunt practice. quia ista deus est trinus includit virtualiter notitiam recitudinis dile ctionis tendentur in tres personas. ita quod si actus eliceretur circa vnam solam excludendo aliam. sicut infidel elicerm esset actus non rectus. similiter ista. pater generat. includit notitiam recitudinis actus quae est circa duas personas quarum vna est sicut ab alia. Contra. si talis virutalis continentia sufficit ad hoc quod notitia de aliqui sit practica cum de eodem subiect iecto secundum istum doctorem non possit esse scientia speculativa et practica. sequitur quod quaelibet notitia erit practica. quia quodli bet obiectum sic includit notitiam recitudinis volito nis. patet inductiue. quia homo ex hoc quod est ad imaginem dei est magis diligendus quam asinus. ergo ista veritas homo est ad imaginem dei. erit pctica. Et eadem ratione ista. angelus est ad imaginem dei est practica. Similiter. ista. aurum est quid inanimatum erit practica. quia ex hoc ipso est minus diligendu. et sic de omnibus aliis. et per consequens quaelibet veritas erit pra ctica. Confirmatur. quia si ista sit practica. homo est ad imaginem dei. per dcam. ergo de homine potest esse notitia practica. ergo de eo non potest esse notitial spe culatiua secundum istum doctorem. et eadem ratione de anima intel lectiva et de subis separatis non potest esse notitia specula tiua. et ita scientia de anima erit pctica. et similiter metha. saltem quantum ad aliquam partem scilicet illam quae est de subiis separatur erit practica. et per consequens tota erit practica. Preterea qua ratione ista est practica. deus est trinus. et pater generat. eadem ratione ista erit practica. deus est vnus. quia includit notitiam recti tudinis dilectionis tendenter in vnum deum et non in plures. sicut ista deus es trinus includit notitiam recitudinis dilectio nis tendenter in tres personas secundum istum. ergo simpliciter erit pra ctica. Et eadem ratione ista. deus est ens infinitum. summum bonum. primum mouens erit practica. sed iste sunt conclusi nes meth. ergo conclusiones meth. sunt practice. ergo principia sunt practica. quia secundum istum conclusiones practice non resoluuntur in principia speculatiua. sed tantum practica. ergo meth. et quantum ad principia et quantum ad conclusiones erit: practica. Si dicitur aliter quod deus est aliquid operabile. quia attigibile per operationes nostras. sicut dicit prius opinans Contra. isto modo angelus est operabilis a nob. et similiter au rum et omnia intelligibilia. ergo de istis erit notitia praicise practica. vniversaliter omnis notitia erit practica. quia omne obiectum est atingibile a nob per actum amoris. Ideo aliter dico ad quaonem quam theologia non est vna notitia vel scientia. sed habet vel continet plures notitias realiter distinctas quarum aliquae sunt practice simpliciter et aliqua speculatiue. haoc declaratur. quia omnis notitia quae non habet pro obiecto ip sam praxit. nec aliquid operatum per praxim est speculativa. et omnis notitia quae habet pro obiecto totali vel partiali ipsam praxim vel operatum per praxim. hoc est terminum importantem praxim vel operatum per praxim. quod de nouo habet esse per ipsam praxim quae est magis directiua operis siue dictatiue siue onsiue solum quam sit notitia inconplexa praxis est practica. quia per hoc distinguitur notitia speculativa a prictica. sic declaratum est. sed aliqua notitie theo. sunt tales sicut iste sunt speculative. deus creat mundum. deus est trinus et vnus. pater generat et huiusmodi. de quibus non potest esse nisi notitia speculatiua. et aliquae veritates sunt practice. sicut deus est diligendus ex toto corde etc. sabbatum est scinficandum. orandum est pro loco et tempore et huiusmodi. Dico ergo quod aliqua pars theologia est practica. quia et de operibus nostris. ac cipiendo opera nostra pro omnibus quae sunt in ptate nostra. siue sint operationes siue operata. et aliqua speculatiua: quia non est de talibus. hoc confirmatur: quia omnis notitia quae est con fesse se habens appetitui ratio est practica. et illa sola est practica. sed notitia huius. deus est summe diligendus a nob est huiusmodi. et ista deus est trinus non est huiusmodi ergo etc. sed sunt haec aliqua dubia. Primum. quia non videtur quod theolo. contieat distinctos habitus. quia habitus non habens euidentiam ex ob iecto non distinguitur secundum distinctionem obiectorum. tunc n. oporterm poere duas fides infusas. sed iste habitus non habet euidentiam ex obiecto. ergo non distinguitur secundum distinctionem obiectorum. ergo non est duo habitus propter distinctionem speculabilium et operabilium.

⁋ Preterea licet hoc probabiliter posset dici de the. vt trad ta est in scriptura. tamen de theologia in se cuius obiectum est divina essen tia vt est haec essentia. non videtur probabile. nam de illo subiecto cum verissime sit vnum cognoscibile nata est haberi primo aliqua notitia vere vna. sed si illa determinat de illis quae non sint de ipso sed de alio primo. illa alia non erit theologia. in se. Theologia ergo est vnus habitus simpliciter. licet fo te cum ipsa in scriptura possit esse alia notitia quae sit de alio subiecto. Item ordo scientiarum secundum euidentiam stat ad vnum tantum. quia non possunt esse due eque prime simpliciter. Illam vnam euidentiam et solam dico theologia quae sola primo est de primo subiecto theo.

⁋ secundum dubium est quando probatur aliqua conclusio practica per principia speculatiua. ibi respectum totius demonstrationis potest esse vnus habitus sicut et vnus actus. tunc dubium est. ant ille habitus sit speculati uus an practicus. Tertium dubium est de isto habitum practico. an pertieat ad aliquod genus habituum intellectua lium. de quibus loquitur philosophus. vi. ethi

⁋ Quartum dubium est an debeat poni iste habitus practicus in intellectu speculatiuo an practico.

⁋ Quintum est. quis istorum habi tuum quorum vnus est impeculatiuus et alius practicus sit no bilior.

⁋ Ad primum istorum dico quod sunt distincti habitus qui sicut patet per experientiam vnus acquiritur an alium. similiter tanta est distinctio habituum theologia. nunc de facto in viatore. quanta esset. si sine omni fide infusa acquireretur habitus in theogi. quia illo posito essent distincti habitus respecutm distinctorum scibilium et respecum distinctorum creditor rum. sicut sunt distincti actus respecum distinctarum conclusio num sed illum doctorem quae facut praedicta arguinta. ergo modo de facto sunt distincti habitus acquisiti de quibus dictum est Preterea habitus fidei et habitus scientie distinguuntur. sed theo. sic declaratum est prius respectum vnius habet habitum scientialem. et respecum alterius tantum habitum fidei. ergo etc. Ad primum in contr rium dico quod ita distinguitur habitus non habens euiden tiam ex obiecto secundum distinctionem obiectorum sicut habitus habens euidentiam ex obiecto. Unde habere euidentiam ex obiecto vel non habere euidentiam ex obiecto nihil facit ad distinctionem habitus vel non distinctionem. hoc patet. quia hereticus primo credens fide acquisita vni articulo et postea alteri. postea tertio habet distinctos habitus respecum illorum distinctorumarticulorum. Quod patet qui error respecutum vnius articuli non stat cum fide circa illum articulum et tamen stat cum fide respectum alterius ar ticuli. Aliter non posset habere hereticus fidem acquisitam respecum vnius articuli nisi haberet fidem respectu alte rius. cuius oppositum per experientiam est manifestum. ergo he reticus respectu distinctorum articulorum habet distin ctos habitus. et tamen ille habitus quae est fides acquisita non plus habet euidentiam ex obiecto quam fides acquisita in fideli. Similiter si illa propositio esset vera. sequeretur quod idem esset habitus fidei omnium articulorum et omnium historiarum. et omnium gestorum quae aliquis credit de quibuscumque. quia iste habitus non habet euidentiam ex obiecto. ergo non distinguitur secundum distinctionem obiectorum. sed hoc est manifeste falsum. ergo habere euidentiam ex obiecto nihil facit ad distinctionem habitus vel non distinctionem Ad probationem quando dicitur quod tunc oporteret esse duas fides intusas. Dico quod non sequitur sed bene sequitur quod oporium pionere duas fides acquisitas. et causa istius dicetur in tertio. Ad secundum dico quod nulla estthe. in se ita quod non sit in aliqui intellectu. si tamen loquitur vocam do theologiam in se illam quae habet euidentiam ex obiecto. sicut est in beato. Dico quod ibi sunt habitus distincti. vel saltem possunt esse. et hoc sufficit mihi. vnde non est contradictio. quod aliquis beatus videns essentiam divinam non cognoscat istam deus est incarnatus. deus est in sacmmento altaris colendus Et ita si postea sciat vel credat istam. poterit: habere aliquem habitum quem prius non habuit. sicut poterit habere aliquem actum quem prius non habuit. et ita concedo quod possunt ibi esse distincti habitus. Et quando dicitur quod theologia i se subiectum est essentia divina ve hoc essentia) concedo. Sed dico quod de eodem subiecto possunt nem distincte notitie propter distinctionem praedicatorum. sicut declaratum est in praecedeti quaone. quia de terra considerat namlis passio nes nales. et de eadem terra considerat agricola pas siones quae important aliqua quae sunt imptante nostra. ita de deo possunt sciri diuerse passiones. et per consequens poterunt haberi diuersi habitus. Et quando dicitur quod de essentia divina nata est haberi primo aliqua notitia vere vna. ista potest concedi si sit aliqua passio quae primo competit essentie divine. sed hoc concesso. nihil ad propositum. quia post illam primam notitiam si sit aliqua prima. poterit haberi vna alia quae erit theologia. quia est de deo sicut de subiecto. Uerbi gratia. De terra habentur primo ista notitia scilicet quod terra est dura: vel aliqua consimilis Ista posita potest adhuc haberi vna alia scilicet quod terra potest arari ferro duro. et vtraque pertinet ad notitiam de terra. et tamen vna prior alia. et vna est practica: et alia speculativa. ita poterit esse in proposito.

⁋ Si dicatur contra istam responsionem. quod tunc sequeretur quod fides respectu arti culorum aliquorum vere posset manere in patria. et quantum ad habitum: et quantum ad actum. Quia cum quaecunque notitia stat ignorantia respectu alterius. cum eadem stat fides respectu eiusdem. ergo si aliquis posset videre di uinam essentiam: et ignorare deum esse incarnatum posset videre diuinam esentiam et habere actum fidei respectu istius articuli. deus est incarnatus

⁋ Preterea hoc posito theologia non erit scientia practica. quia beatus cognoscens quod deus est summe diligendus a viatore non habet scientiam pra cticam. quia tunc eadem ratione. ego cognoscens quod celum est mouendum ab angelo haberem scientiam practicam.

⁋ Pre terea. illa notitia non est theologica quae non est de deo: sicut de subiecto. sed ista notitia. deus est summe diligendus deus es colendos. deo est obediendum. non est de deo sicut de subiecto. Quia illud dicitur subiectum alicuius passionis. cuius significatum vere recipit illud quod importatur per passionem. Sed homo vere et subiective recipit dilectionem: quae importatur per istam passionem. deus est summe diligendus. et sic de aliis ergo ipse homo vere erit subiectum talium veritatum. et per consequens per tinent ad scientiam de homine: et non ad scientiam de deo.

⁋ Ad primum istorum cocedo. quod non est contradictio. quod videns diuinam essentiam habeat fidem respectu istius articuli deus est incarnatus. sine omni notitia euidenti respectu eius dem. et non plus sciat euidenter: quod deus est incarnatus: quam nos modo scimus. Cuius ratio est. quia videns essentiam diuinam potest carere notitia intuitiva nature assumpte. et per consequens non poterit scire euidentur an sit vel non sit. et per consequens an sit vnita vel non: et per consequens simplicitur poterit credere quod est vnita. Sed an fides ma neat in patria de facto respectu aliquorum articulorum. et an cum notitia euidenti possit stare fides. siue quan tum ad habitum: siue quantum ad actum. de hoc dicetur in tertio

⁋ Ad secundum supposito quod beatus cognoscens quod deus est summe diligendus a viatore non haberet scientiam practi cam. tamen dico quod beatus cognoscens quod deus est summe dili gendus ab ipso beato habet notitiam practicam. et illa erit: theologica. et hoc sufficit in proposito

⁋ Ad tertium dico quod posito quod talium veritatum. deus est summe diligendus deus est colendus. deo est obediendum. et sic de huiusmodi. deus non esset subiectum strictissime sumpto subiecto. quia scilicet non haberent subiectum: quia scilicet non essent proprie. quia non subiiceretur quod natum esset subiici. nec praedicaretur quod natum esset praedicari. Sed deberent accipi tales. homo debet diligere deum ex toto corde suo etc. homo debet obedire deo. et sic de aliis. tamen adhuc omnes iste erunt theologice. Quia sic declaratum est prius. scientia non tantum requirit subiectum: sed etiam praedicatum. Et ideo siue deus ponatur a par te subiecti: siue a parte praedicati: talis veritas erit theo logica. maxime cum non possit haberi naturaliter.

⁋ Et quando dicitur quod pertinebunt ad scientiam de homine ex quo homo est sub iectum in eis. Dico quod poterunt pertinere et ad scientiam de homnie et ad scientiam de deo. ex quo vnum ponitur a parte subiecti et aliud a parte praedicati. sicut ista. omnis homo est risibilis pertinet et ad scientiam de homine et ad scientiam de risibili. non tamen quod risibile sit subiectum in ista sed praedicatum. ita est in proposito. et ita erit veritas theo. Ad tertium argumentum doctoris dico quod posito quod sit status ad vnam scientiam simpliciter scilicet ad notitiam pri me conclusionis. adhuc erunt alii habitus theo. quia non sola illa est the. sicut nec sola pria conclusio geometrie est geometrica. Ad secundum dubium dico quod quando est vnus habitus respectu principii speculatiui et conclusionis pra ctice. ille formaliter non erit speclatiuus nec practi cus secundum quod iste sunt dicere opposite. sed erit equiualentur et speculatius et practicus. Sicut dictum est supra quod habitus existens vnus respectu principiorum et conclusionis nec est intellectus nec scientia nisi equiualenter. sed est pro prie sapientia. ita iste habitus vnus formaliter nec est spculatiuus nec practicus nisi equiualenter. sed non habemus vocabulum impositum proprium tali habitui. Sidicatur secundum praedicta. omnis notitia quae est de opere nostro tamque de obiecto totali vel partiali est practica. sed talis notitia est de opere nostro saltem tanquam de obiecto partiali. ergo simpliciter erit practicatspretrea omnis notitia quae perfecte et immediate est directiua operis est practica. se hoc est huiusmodi. ergo etc. Preterea. ista est immediata diuisio scientie ita quod nihil sit medium quin omnis scientia sit speculatiua vel practica

⁋ Ad primum istorum dico quod omnis notitia habens tantum vnum complexum pro obiecto. cuius aliqua pars est opus et est directiua operis est notitia practica formaliter. Si autem hebeat plura complexa pro obiecto totali tunc proprie non est practica. sed tantum equiualenter. quia. scilicet tantum valet ad opus exequendum. et ita perfecte cognoscitur illa notitia. sic notitia proprie pra ctica. si tamen accipiatur notitia practica pro omni notitia quae est de opere nostro et est directiua operis sic est practi ca. sei tunc speclatiuum et practicum non sunt dicere opposite sed possunt eidem simpliciter competere nec aliter tunc opponuntur quam productiuum herbe et productiuum vermis. et ideo sicut idem sol per eandem virtute est productivus vermis et productius plante. ita eadem scientia totaliter erit speculativa. quia est no titia qua cognoscitur principium speculabile vel etiam conclusio speculabilis. Et erit practica. quia est notitia qua cognoscitur conclusio simpliciter practica. Et isto modo non loquitur philosophus de scientia speculatiua et practica. sed tantum primo modo

⁋ Per hoc patet ad secundum quod omnis notitia quae perfecte et immediate est directiva operis est practica equiualenter isto secundo modo: et non primo modo.

⁋ Per idem ad tertium quod est aliquod medium inter scientiam speculatiuam et practi causa. quia non sunt dicere opposite. quod est equiualentur vtrumque Sicut est aliquod medium inter intellectum quae est habitus prin cipiorum. et scientiam quae est habitus conclusionum: quod est equiualem ter vtrumquia. scilicet sapientia

⁋ Ad tertium dubium dico distinguendo de habitum theologia. practico: sicut et de theologia spe culatio. Quod sic dictum est in vna quaestione. quadam habitus theologia est notitia euidens. et quadam non est euidens. Ita est in proposito. quod habitus practicus. quaidam est euidens. sicut ille quo euidentur cognoscitur quod vnicuique reddendum est quod suum est. nulli est pro bono malum reddendum. Alius est non euidens. sicut ille quo cognoscitur quod corpus christi in sacramento altaris est adorandu. et sic de aliis. Secundus non pertinet ad aliquem habituum. de quibus loquitur philosophus. vi. ethi. quia tantum loquitur de habitibus inclinanti bus ad actus euidentes. Sed primus habitus pertinet ad aliquem illorum habituum scilicet vel ad scientiam: si sub scientia ibi comprehendatur ta speculativa quam practica. vel ad prudentiam si sub scientia non comprehendatur nisi scientia speculatiua. Sed hoc magis declarabitur in tertio.

⁋ Ad quartum dubium dicitur. quod habitus theogi. practicus debet poni in intellectu speculativo: non in intellectu practico. hoc probatur. quia nullus habitus procedens ex vniversalibus et acquisitus per rationem vltimam est subiective in intellectu practico. cuius obiectum sunt singularia et modus experimentalis. Illi namque habitus. qui in intellectu practico subiective acquiruntur sunt experimentales et circa particularia. vt mechanici exparti absque arte. de quibus loquitur philosophus id est metha. habent habitum per experientiam absque ratione. sed iste habitus non est experimentatiuus. nec circa singularia. sed est cum ratione et ex vniversalibus. ergo non est in intellectu practico subiective

⁋ Ad cuius intellectum dicitur esse sciendum. quod intellectus practicus et ratio particularis sunt idem. intellectus autem spe culatiuus et ratio vniversalium sunt idem. Est autem sciendum. quod re spectu cuiuscumque obiecti oper abilis negociatur particularis ratio et ratio vniversalis. et secundum hoc habitus sunt acquisibiles circa quodcumque operabile. Unus quidem per experientiam et assuefactionem actuum in ratione pticulari. Alius vero per de monstrationem vniversalium in ratione vniversali. siue in intellectu contenplatio. Smne namque operabile hiis duobus modis est at ingibile per intellectu. Et hic est. quod omnis scientia quaest de operabili diuiditur in practicam et speculativam. Si cut in medicia. Appellatur autem practica illa quae est experimentalis. et in intellectu practico subiectiue Theorica vero est illa quae est rtiocinatiua ex vniversalibus. et est in intellectu contemplatiuo. Et quia operationes sunt circa singularia. ideo exparti absque ratione. qui habent primum habitum melius operantur scientibus: et habitum secundum habentibus. vt patet i. metha. Unde medici habentes secundum habitum non bene operatur. doec per experientiam acquisiert sibi primum. Sed stam opinione quantum ad conclusionem principalem plus est in verbis quae in re: quia voces sunt adiplacitum: et ideo vocando intellectum practicum praecise intellectum respicientem singularia posset dici quod habitus aliquis practicus est subiectiue in inter lectu speculatiuo. et eodem modo posset concedi quod in in lectu pctico est aliquas habitus speculatiuus. et hoc habet ista opinion concedere. Probo. quia secundum eum intellectus speculati uus et ratio vniversalis sunt simpliciter idem. sicut intellectus practicus et ratio particularis sunt simpliciter idem. sed intellectus potest habere habi tum aliquem respectum alicuius singularis pure speculabilis sict quod ista luma tali tempore eclipsabitur. ergo iste habitus acd situs est in intellectu practico. Preterea. per te. habitus acquisitus per experientiam est in intellectu practico. sed aliquas habitus vniversalium tam speclatius quam practicus acquiritur per experientiam ergo aliquis habitus vniversalium ta speculatius quam practicus erit in i tellectu practico. Assumptum patet. quia per philosohum id est meth. et ii. poste. per experientiam acquiritur vniversale. quod est principium art et scientie. hoc estit patet per experientiam. quia sic declara tum est prius in aliis quaeoibus multa sit vniversalia quae nullo modo posuni sciri nisi per experientiam sensuum et intellectus. per hoc patet quod dicere quod ratio particularis et intellectus practicus sunt idem. et quod n tellectus speculatiuus et ratio vniversalium sunt idem. non est nisi in stituere vocabula ad placitum. Preterea ratio sua per quam probat nihil valet. quia quando dicitur nullus habitus procedens ex vniversalibus et acquisitus per rationem est subiectiue in intellectu practico. ista est simpliciter falsa. sed habitus procedens ex vniversali bus vel singularibus qui non est directiuus operis est in in tellectu speculativo. si autem sit directiuus operis erit in intellectu practico. Si dicatur quod philosophus dicit quod obie ctum intellectus practici est singulare et aliquid contigens aliter se habere. hoc non valet. quia ibi philosophus accipit particulare et contigens aliter se habere non in sua gnralitate. quia tamlia sunt multa naturalia quae non respicit intellectus practicus. sed accipit ibi contigens aliter se habere pro aliqua quod est in ptante nostra. et dicit quod intellectus consiliatiuus est respecum talium. Unde. vi. ethi. c. ii non loquitur de intellectu practico in communi. sed de intellectu consiliatimo quem vocat ratiocina tiuum. vnde dicit consiliari et ratiociari idem. ideo dico aliter. quod cum intellectus nullo modo distinguatur sed sit simpliciter idem respecum omnium habituum et omnium actuum intellectus speculati uus et intellectus practicus nullam ponunt distinctionem a par te intellectus. sed sunt diuerse denominationes accepte a diuersis habitibus qui adduntur ipsi intellectui. et ideo quia intellectus practicus non est nisi intellectus habens habitum practi cum vel actum practicum vel saltem natus habere. et intellectus speculatius est quae habet habitum speclatiuum vel actum specula tiuum vel saltem natus est habere. de vi secumonis potest concedi quod habitus practicus est in intellectu speculatiuo. et habitus specula tiuus est in intellcum practico. quia sipliciter idem est quae est intellctus speculatius et practicus et ita ex hoc ipso quod aliquis habitus est in intellectu speculatiuo est in practico intelle ctu. et econuerso. tamen accipiendo intellectum specula tiuum et practicum sed quod dicunt habitum vel actum et non po tentiam tantum. si sicut dicerem. lac album et lac dulce. et non lac dealbabere et lac dulcorabersae. sic loquendo. po sito habitu practico sequitur quod ille habitus est in intellectu practico. et non sequitur necessario quod sit in intellectu speculatiuo. Et eodem modo posito habitu speculatiuo ortet quod hec sit vera. iste habitus est in intellectu speculatiuo. et non oportet quod hoc sit vera iste habitus est in intellectu practico. Uerbi gratia Ponatur quod aliquis habens habitum speculatiuum non habeat aliquem habitum practicum. hoc posito. hoc est vera. iste habitusest in intellectu speculatiuo. quia valet istam. iste habitus est in intellectu habente habitum speculatiuum. et tamen haec est falsa illo posito. iste habitus est in intellectu practico propter falsam implicationem. quia valet istam. iste habitus est in intellectu habente habitum practicum. et eodem modo si tantum haberet habitum practicum quemcumque: et non habitum specula tiuum. hoc esset vera iste habitus est in intellectu practico et hoc falsa. iste habitus est in intellectu speculatimo propter falsam implicationem. sed quando intellectus habet et habitum speculatiuum et habitum practicum. tunc quicumque habitus est in intellectu speculatiuo est in intellectu practico et econuerso. sicut quando idem lac est album et dulce. tunc quae cumque albedo est in lacte albo. est in lacte dulci: et quaecumque dulcedo est in lacte dulci. est in lacte albo. et niversaiterquicumque qualitas est in lacte albo etiat est in dulci et econ uerso. Si tamen lac esset album et non dulce. tunc albe do esset in lacte albo et non in lacte dulci. et si esset dulce et non album. dulcedo esset in lacte dulci et non in lacte albo. vnde dico quod intellectus speculatiuus et practicus se habent respectu habitus vel actus practici et speculatiui. sicut lac album et lac dulce respectu albedinis et dulcedinis. vel saltem se habent sicut lac dealbabile et lac dulcorabile. et accipio hoc dealba bile et dulcorabile pro illo quod est idem quod aliquid cui non repugnat habere albedinem et dulcedinem. Et tunc sicut quicquid est in lacte dealbabili est in lacte dulcorabili. et econuerso. ita quicquid est in intellectu speculatiuo est in intellectu practico et econuerso. tamen haec tunc erit vera per se. habitus speculatius est in intellectu speculatiuo. non per se primo mnodo nec secundo de quibus loquitur philosophus primo posteriorum. quia non est neccesar Sed dicitur per se. quia nihil hoc importatur per praedicatum quod nec est subiectum nec accidens receptum in subiecto illo. sed ista est per accidens. habitus practicus est in intellectu speculatiuo. quia hoc importatur aliquid per praedicatum. quod nec est subiectum notitie practice nec ipsa notitia pra ctica. sed est aliquid sine quo ita potest esse notitia practica in intellectu sicut cum illo. quia praedicatum importat notitiam speculatiuam quae in nullo requiritur ad notitiam practicam. saltem sicut subiectum. quameuis aliquando st causa effectiua ipsius. et ita sicut haec est per se illo modo quo philosophus loquitur de praedicatione per se primo poste. in prin. c. de statu praedicatorum per se. lignum album est album. quia illi quod importatur per subiectum inest immediate albedo. et hoc per accidens. lignum durum vel lignum siccum est album. qui siccitas vel durities importata per partem subiecti non est subiectum albedinis. et tamen haec est vera. lignum durum el lignum siccum est albam. Ita hoec est per se. in intellectu practico est habitus practicus. et hoc similiter. in intellectu spe culatiuo est habitus speculatiuus. sicut hoc est per se illo modo. in ligno albo est albedo. illo modo loquendo de per se. et hoc est per accidens. lignum siccum est album et tamen vera. Ad ratione alterius quando accipitur. nullus habitus procedens ex vniversali bus et acquisitus per rationem est subiectiue in intellectu pra ctico. Dico quod hoc est simpliciter falsa. quia omnis habitus pra cticus est in intellectu practico. Et quando dicitur quod obiectum intellectus practici est singulare. Dico quod obiectum intellectus practici aliquod est singulare et aliquod vniversale. Et si dicatur. hoc dicit philosophus quod intellectus practicus est co tingentium aliter se habere. Dico quod de virtute serumonis debet concedi quod intellectus practicus est neccessariorum et pure spe culabilium et intellectus speclatius operabilium. quia idem est intellectus et pro eodem supponunt illa subiecta. Tame intentio philosophi est quod quando est intellectus practicus. ita quod imme diate dirigat aliquod operabile tunc est singularis et alicuius contingentur aliter se habere. Et ratio est. quia tunc illud operabile debet cognosci si debet dirigi per intellectum. et per enons tunc intellectus practicus est respectu alicuius ingularis: sed non praecise respectu singularis. sed frequenter et vt in pluribus est tunc et respectu vniversalis. Sic autem non est de intellectu speculatiuo. quia potest esse simpliciter in actu suo vltio sine intellectione alicuius singularis sed proprie et per se intellectus practicus est respectu operabilis a nob: siue in vniversali siue in particulari. Non sic autem intellectus speclatiuus mediante illo habitu ratione cuius denominatur intellectus speculatius. Ultra: quando dicitur quod omnis habitus existens in intellectu practico est experi mentalis. hoc potest intelligi dupliciter. vel quod sit habitus alicuius complexi immediate accepti a notitia intuitia et sic est fusa. Ul quod sit habitus alicus complexi. siue me diate siue immediate accepti a notitia intuitiua. Et certe tales habitus multi sunt vniversales. quia multi vniversales mediate accipiuntur a notitia intuitiua secundum quod docet philosophus id est meta. et ii. posteriorum. et isto modo aliqui experi mentales sunt vniversales. sed sic non loquitur ibidem. quia ibidem non vocat talem habitum experimentalem. quameuis dicat eum nari ex notitia intuiua mediante experimnto. Aliter cipitur habitus experimentalis pro habitum quae immediate acci pitur a notitia intuitiua. et ille est respectu singularis contingentur. Ueruntamen sine accipiatur habitus experimentalis vno modo siue alio. hoc est falsa. omnis habitus existens in intellectu practico est experimtalis. quia praeter illos possunt esse aliqua habitus deducti ex principiis per se notis quae erunt in intellectu practico ex hoc ipso quod sunt practici. Si dicatur quod habitus practicus immediate dirigit circa opus. ergo si habitus vniversalis non immediate est directiuus non erit sim plicitur practicus. Dico quod habitus vniversalis immediate dirigit. non tamen totaliter sed partialiter tantum. quia praeter habitus vniversales requiriturnotitia rei singularis quae debet dirigi vel circa quam debet aliqua potentia operari. Et ideo eque immediate dirigit habitus vniversalis sicut habitus experimentalis quae est respectu singularis. patet in arte quod aliquis frequenter faciens domum. ibi derelinquuntur quidam habitus gnati ex actibus singularium. Ille habitus non esticam efficiens ad dirigendum circa domum faciendam quia nisi habeat notitiam lignorum et lapidum et huiusmodi ex quibus debet fieri domus. iste non posset artificialiter fa cere. sed habita notitia illorum statim virtute habitus pri cedentis potest artifici aliter operari. Ita habito habitu vniversali. et habita cognitione rei singularis circa quam debet esse praxis. potest exire in actum operandi. Ex istis patet quod tota illa deductio de identitate intellectus speculatiui et rationis vniversalis. et de identitate intellectus practici et rationis particularis est simpliciter falsa. Sed de hoc quod dicitur quod exparti certius operantur quam artificiantes patet quo debet intelligi in praecedenti quaone. Unde breuitur dico quod si artifex nihil igret quod sit expartus: sed scit siue quia. siue propter quid omne illud quod scit expartus. et ad opus non requiritur habitus aliquis existens in organis corporalibus. quod ita perfecte et ita certitudi naliter operabitur artifex sicut expertus. Quod innuitur de medicina quod est speculatiua et practica. et quod primo haber speculatiua et postea practica. Dico quod medicina continet aliquam partem quae est pure speculatiua. et illa speculabilia pro magna parte sunt principia conclusionum practicarum. Si aut medicina aliquorum vniversalum practicorum vocetur speculatiua. quia illa non est sufficiens ad operandum sine aliis. concedatur. quia voces sunt ad placitum. Ad quantum dubium dico quod cum vnus habitus non sit nobilior alio. nisi vel propter nobilitatem subiecti vel propter certitudinem vel euidentiam secundum philosophum et Commen id est de anima. habitus speculatiuus theologicus si sit eque euidens erit nobilior habitum practico. sicut scire euidenter quod deus est infinitus. summum bonum. et huiusmodi est perfectius quam scire quod deus est diligendus a nob Et ita potest concedi quod aliquis habitus theologicus spe culatiuus est nobilior aliquo habitum theologico pra ctico. Et si dicatur quod habitus practicus est nobilior. quia quanto plura intelliguntur aliqua actu creato. tamto ille actus est perfectior sed quando primo intelligitur. deus est trinus et vnus. et pus intelligitur ista propositio. deus est sum me diligendus a creatura rationali. ita quod deus in se in telligatur et non tantum in alio conceptu sicut modo intelli gimus deum. quicquid intelligitur in primo actu intelli gitur in secundo actu. quia essentia divina non potest intelligi sine tribus personis. et in secundo actu intelligitur ali quid plus scilicet creatura. ergo secundus actus erit simpliciter nobilior quam primus. et per consequens eadem ratione habitus est nobilior primo habitu quo scitur quod deus est trinus et vnus. Sed secundus habitus est practicus secundum praedicta. et primus est spelatiuus. ergo practicus est nobilior. Ad illud potest dici per ex nobilitate obiecti maxime incomplexi non potest concludi maior nobilitas in habitum speculatiuo re pectu alicuius complexi. in quo aliquid non operabile a nob de deo praedicatur quam in habitum practico respectu alicuius complexi in quo aliquid operabile a nobis praedicatur de deo. Sed forte maior nobilitas est pro ter maiorem certitudinem propositionis. hoc est propter maiorem neccesitatem propositionis. Unde cum in propositionibus neccessaris sunt gradus. ista est magis neccessaria deus est trinus et vnus. quia hic non praedicatur aliquid importans aliud a deo de deo. quam sit ista. deus est summe diligendus a creatura rationali i propter istam maiorem neccesitatem dici potest notitia no bilior. Ad primum argumentum prime opinionis dico quod scientia moralis dupliciter accipitur Uno modo pro scientia quae est pacise de moribus quae sunt in ptante nostra. ita quod in omni sci to ponatur aliquid importans aliquid quod est in ptante nostra Aliter accipitur pro illa scientia secundum quod est tradita ab Ari sto. et a philosophis et a scientis. Primo modo scientia moralis est simliciter practica et nullam partem habet speculatiuam. quia sicu nullum complexum habet nisi quod includit aliquid importans aliquid operabile a nob cuius notitia est directiua magis quam notitia inconplexa illius operabilis. et sic scientia moralis non speculatur aliquod verum nisi simpliciter practicum. vnde isto modo accipiendo scientiam moralem. iste veritates. omne quod est in anima vel est passio vel potentia etc. et anima diuiditur in intellectu practicu etc. et huiusmodi quae ponuntur in libris ethi. non pertinent ad scientiam moralem. Secundo modo tales veritates pertinent ad scientiam moralem. et sic vna pars scientie moralis est simpliciter speculati ua et alia simpliciter practica. Et ratio est. quia sic dictum est prius. multe conclusiones practice dependent ex princi piis speculabilibus et sciuntur per ea. et ideo volens tra dere notitiam talium conclusionum practicarum. portet quod vtatis principiis speculabilibus ex quibus conclusiones ille sequuntur. et propter hoc in scientia morali tradita a philosopho et a scientis inueniuntur multe veritates simpliciter speculatiue sed vocant eam scientiam moralem. quia conclusiones practice morales sunt vltia acquisita in illa scientia. Si dicitur scientia quae est vt boni fiamus est simpliciter practica. sed notitia talium veritatum ex quibus sequuntur conclusiones practi ce est vt boni fiamus. Similiter illa notitia quae ordinatur ad opus est practica: sed omnia quae ponuntur in scientia illa ordinantur ad opus. Ad primum istorum dico quod illa no titia quae est vt boi fiamus ita quod respiciat pro obiecto aliquid quo formaliter sumus boni moraliter est practica. Si autem sit causa alicuius notitie immediate dirigenter nos circa aliquid quo sumus moraliter boni non oret. quia isto modo quaelibet notitia potest se habere ad boni nitatem moralem. vel saltem ad aliquod opus. sict dictum est in alia quaone de ista. omnis triangulus habet tres etc. Primo modo talis notitia non est vt boni fiamus. sed tantum secundo modo. et ideo est simplicitur speculatiua¬. Ad secundum. ordinari ad opus est duplicitur vel sicut t mediate directiuum. vel sicut aliquod ex quo sequitur tale immediate directiuum vel quod est causa finalis. Primum est practicum. secundum non oportet quod sit practicum. quia isto modo geometria ordinatur ad opus. Unde geometria illo modo multum dirigit latomos in operibus suis. et causa est. qui sict dictum est et alias forte potit declarari aliqua scientia practica est substantalitinam alicui speculatiue. veruntamen quantum ad propositum: non eodem modo ordinantur talia vera speculabilia ad operationes. quo actiones exterio res ordinantur ad contemplationem. Quia illa ordinantur sicut principia: ex quibus dependent conclusiones practice Qoperationes autem exteriores ordinantur ad contempla tionem. Uel per modum meriti: vt scilicet quans mereatur sibi infundi talem contemplationem. et tunc est respectu co templationis future. vel per modum remouentis prohibes. Unde multa vicia impediunt conteplationem sicut gula. luxuria. iracundia. et ideo opposite virtutes aliquomodo ordinantur ad speculationem. Tame hoc non obstante notitia de talibus erit pure practica aliter scientia quaecumque moralis esset pure speculatiua. quod est absurdum. Et ista responsio confirmatur. quia habi tus principiorum ordinatur aliquo modo ad notitiam conclusionum. et tamen propter talem ordinem non dicitur scientia. erg quantumcumque aliqua practica ordinentur ad speculato nem. non propter hoc dicentur speculatiua: nec econuerso

⁋ Ideo dico quod ordinari ad aliam notitiam: vel no ordinari nihil facit. sed considerandum est obiectum et totale et partiale. et secundum hoc dicenda est notitia spe culatiua vel practica.

⁋ Ad aliud dico quod actus amoris quo voluntas vnit se deo. si sit in ptante voluntatis est praxis. Si autem non sit in ptante voluntatis. sicut est de intelligentia mouente celum secundu philosophum et sicut est de actu beatifico. sicut alias patebit: non est praxis. Et ideo notitia respiciens illum actum: non est practica. quia non est directiua illius. cum totaliter sit ab extrinseco. Si tamen teneretur: quod actus ille amoris beatificus: quem nos ponimus esset in ptante voluntatis et per consequens praxis

⁋ Adhuc argumentum non valet. quia diceretur quod beatitudo consistit in speculatione: et etiam in praxi. quia consisteret in actu intellectus: qui est speculatio: et actu voluntatis: quae est praxis. si esset in ptante voluntatis. et ille actus amoris non esset speculatio. Sicut actus volendi non est actus intelligendi. Si dicitur. quod si ille actus amoris esset praxis. tunc notitia. praecedens esset practica. quia esset notitia cui conformi eliceretur praxis. Respondeo. quod ille actus est praxis. non tamen notitia praecedens est practica. Cuius ratio est. quia ad habendu actum voluntatis: quae est in ptante sua. et per consequens quae est praxis sufficit notitia inconplexa illius obiecti: quod debet amari. et per consequens non requiritur notitia complexa. nec per consequens notitia practica. cum omnis notitia practica sit complexa. Et ita est ibi praxis sine omni notitia practica. Et quando dicitur quod illi notitie elicitur conformiter praxis. Respondeo. quod non elicitur con formiter illi notitie: quia tunc aliquis actus elicitur conformitur notitie. quando elicitur sicut dictatur eliciendus. vel sicut onditur posse elici. Sed hoc non potest esse nisi ipse actus terminet illum actum: saltem partiacitur. Sed in proposito illa incomplexa notitia alicuius obiecti diligibilis: praecedit actum amo

⁋ Et ideo ipse actus amonino terminat illum actum intelligendi: nec totaliter: nec partialiter. et ideo non elicitur sibi conformiter. et tamen est praxis. quia est in ptante voluntatis. Per hoc ad aliud quod felicitas consistit in speculatione quantum ad actu intellectus. et in vno actu qui nec est speculatio nec praxis si act fruitionis sit a solo deo. quia ille actus nec est actus voluntatis nec est actus intellectus. et ideo non est specula tio nec est in ptante voluntatis. et ideo non est praxis. Si tamen ille actus esset in ptante voluntatis: consisterm felicitas in speculatione et in praxi⁋ Ad aliud dico quod felicitas vltima quae est actus intelligendi est spe culatiua. sed illa non reprehendit actum voluntatis non plus quam actus voluntatis comprehendit actum intellectus Tame sciendum quod notitia speculatiua dupliciter accipitur Uno modo pro omni notitia quae non est practica siue sit complexa siue incomplexa. et sic felicitas est notitia speculatiua. quia notitia inconplexa intuitiua deitatis. Aliter accipitur notitia speculatiua pro scientia qua scitur aliquod verum pure specul abile. et sic felicitas non est notitia speculatiua. Ad aliud quod beatus augus non accipit parten contemplatiuam nisi pro actu inten ligendi eterna ad quam tamen pertinet voluntas. non sicut essentialiter inclusa. sed sicut vna pars pertinet ad alia cum quae facit vnum. sed quo hoc sit intelligendum alias pate bit.

⁋ Ad aliud respondeo quod metaphisica non est pra tica. quia quamuis de deo sint aliqua vitates practice est naturaliter inuente. illas tamen non considerat metaphisica. quia metaphisica non considerat aliquid de deo quod sit in ptante nostra. sed tantum illa quae non sunt in ptante nostra sicut quod deus est incoruptibilis. simplex. perpetuus causa omnium et sic de aliis. et ideo metaphisica est simpliciter speculatiua. Illa tamen quae considerantur a metaphisica possunt esse principia ad probandum conclusiones practicas de deo. sicut ex hoc quod deus est causa omnium est summe diligibilis vel honorandus vel aliquid huiusmodi. sed ille conclusiones practice no pertinent ad metaphisicam. sed ad aliquam aliam scientiam moralem quae erit practica. Si dicitur qua ratione veritas speculatiua de deo supernaturalis et veritas practica de deo supernaturalis pertinent ad theologiam supernaturalem. eadem ratione veritas speculatiua de deo naturalis et veritas practica de deo naturalis pertinebunt ad theoligiam naturalem id est ad metaphisicam. et ita me taphisica saltem secundum aliquam sui parten erit practica Respondeo quod extendedo nomen theologie naturali et nomen metaphisice. potest concedi quod metaphisica secundum aliquam sui parten est pracrica. quia sic vocando metaphisicam. metaphisica secundum aliquam sui partem est moralis. sicut theologia nostra secundum aliquam sui parten est mo ralis. tamen proprie accipitur metaphisica secundum quod distinguitur. contra totam philosophiam moralem. et sic ille veritates non pertinent ad theologiam naturalem nec ad metaphisicam. et sic loquuntur philosophi et scienti de metaphisica

⁋ Ad aliud quod accipiendo rationem bonitatis pro aliquo conceptu ab soluto communi deo eat creatur scilicet bonitati creature quo distinguitur a creatura sic consideratur a metaphisica. Sed secundum quod conuertitur cum esnte. sic non consideratur a metaphisica. nisi quando concludit conclusionem practicam ex principiis speculatiuis. sed alias declarabitur ista distinctio

⁋ Ad aliud quod siue deus sit sinis siue non hoc habet metaphisica considerare sed non habet considerare quod mouet causam rationalem habentem actum in sua ptante. quia non habet considerare an aliqua creatura habeat actum in sua ptante vel non. sed hoc pertinet ad scientiam de anima: vel ad scientiam moralem

⁋ Ad aliud concedo. quod scientia naturaliter acquisita cir ca dilectionem dei est practica. sed ex hoc non sequitur quod sit nobilior habitum speculatio. Tum quia poterit esse ignobilior propter minorem necessitatem sciti: quia scilicet notum notitia practica est conclusio: et notum notitia speculativa est principium: et ita se habent sicut habi tus principit: et habitus conclusionis. sed habitus principii est notior: ergo etc. Tum quia aliquando in noto notitia speculatiua est aliquis terminus nobilior praeter terminum communem: quam sit terminus per quem distinguitur ab illo quod scitur notitia practica. Sicut patet de istis dua bus. deus est causa efficiens subiectarum separatarum. deus est ab homine adorandus.

⁋ Ad aliud patet per praedicta. quod aliqua pars theologie non est de obiecto agibili nec factibili. et ideo illa pars non est practica sed specu latiua. Aliqua autem pars est de obiecto agibili partia li. sicut illa quae est respectu veritatum in quibus attribuumtur deo aliqua praedicata quae important aliqua opera nostra. et ideo illa est practica.

⁋ Ad aliud dico quod theologia quantum ad aliquam sui partem est de illis quae important contingentia aliter se habere. hoc est illa quae sunt in ptance nostra. et ideo illa pars est practica.

⁋ Ad primum prosecunda opinione respondeo. quod habitus quie est de obiecto a sciente attigibili per operationem existentem in ptante sua. siue nobiliorem: siue ignobiliorem nihil refert. et habet illam operationem pro obiecto: saltem partiali. est vere practicus. Si aut aliquos habitus sit de obiecto sic attigibili. et non habet aliquam talem operationem pro ob iecto non est practicus. et quia aliqua pars theologie est de deo sic attigibili: non tamen habet illam operationem pro obiecto. ideo illa erit speculatiua et non practica. Et ideo notitia quae scitur vel cognoscitur quod deus generat. vel quod deus creat mundum: non est practica sed speculativa. Sed illa quae habet deum pro obiecto. et etiam talem operationem existentem in ptante operantis seu scientis. siue sit nobilior quam actus sciendi: siue non. est simpl citur practica notitia. Et ideo notitia qua cognoscitur quod deo est obediendum. deus est diligendus. est practica. Et qua cognoscitur quod non est mechandum quod parentes sunt honorandi propter deum. et sic de aliis

⁋ Ad primam probationem concedo. quod tale obiectum con paratur ad scientem: non tantum vt speculabile: sed etiam vt attigibile. sed non vt operabile. Et ideo sciens potest habere de illo obiecto: non tantum notitiam speculatiuam. sed etiam practicam. Sicut de auro potest haberi notitia speculatiua. quia est res naturalis non operabilis a nobis. et de auto habet aurifaber notitiam practicam. quia aurum est attingibile mediantibus operationibus ninis. Ad secundam probationem dico quod non ex hoc solum medicina et omnes practice dicuntur practice. quia obiectum est attigibile mediantibus operationibus excellemtioribus: sed ex hoc quod non tamen considerant talia attingibilia. sed quia etiam considerant ipsas operationes quibus atti guntur. Sed quod operationes sint nobiliores quam actus sciendi vel ignobiliores nihil refert. quia artifice mechanici habent notitias practicas de rebu naturalibus. quameuis ille operationes sunt igibiliores quom actus illorum sciendi. Ad confirmationem concedo quod ha bitus transiens super obiectum. et quai negotiatur circa opera etc. quod ille est practicus. Et ideo concedo quod illa pars theologie quae docet deum attingi operationibus et negociatur circa opera nostra est practica. sed aliqua pars theologie non est talis. et ideo illa pars non est practica. Tum quod accipitur quod deus est operabilis. non est verum qui deus non est opus. sed attingitur a nob mediante opere nostro.

⁋ Ad secundum quod ille habitus qui habet actum quem elicit et quem dirigit tanquam obiectum saltem partiale est practicus. ideo aliqua pars theologie est practica. quod aliqua habet talem actu pro obiecto. aliqua non.

⁋ Ad argi mentum subtils doctoris pro eadem conclusione dico quod non quaelibet pars theologie est conformis dilectionidei. quia sicut dictum est prius. tunc dicitur notitia conformis praxi. quando ipsa praxis elicitur vel potest elici. sicu dictatur esse elicieda si illa notitia sit dictatiua Si autem sit ostensiua tantum. oportet quod saltem praxis vel termi nus praxis sit obiectum illius notitie. Sed aliqua est pars theologie quae nihil operabile habet pro obiecto. Si enim omnis notitia quae aliquo modo potest valere ad praxim esset practica. quaelibet veritas esset practica. Unde ista ignis est calidus esset practica. quia enim ignisest calidus. ideo valet ad multas operationes humanas exercendas. nec homo multas operationes sciret facere nisi prius sciret quod ignisem calidus. Eodem momdo haec esset practica. sol est calefactiuus. quia enim sol est calefa ctiuus. ideo homo se volens calefacere vadit ad solem. quod non faceret nisi sciret solem esse calefactiuum. et ita a sole. auro. igne. terra. et ab aliis rebus natura libus sumuntur multa principia ad recte operandum et ad praxes recte eligendas. et tamen de istis non est tantum notitia practica: sed et speculatiua. ita de deo no obstante quod sit licet improprie conformis volitioni recto de eo poterit esse non tantum notitia practica: sed etiam spe culatiua.

⁋ Per hoc patet ad confirmationem. quia ab illo quod est finis sumuntur non tantum principia practica: sed etiam speculatiua. et frequenter principia speculatiua sunt prio ra principiis practio. et principia prima inter practica sunt conclusiones deducre ex speculativis. Ad primum principale concedo quod theologia quantum ad aliquam sui parten est speculatiua.

⁋ Ad secundum dico quod aliqua spe culatiua est nobilior aliqua practica et aliqua practica est nobilior aliqua speculatiua. et ideo si vnum commune sit no bilius alio. illo modo quo vnum commune potest esse nobilius non or quod omne contentum subiec nobiliori sit nobilius omni cotento subie igbiliori. sed sufficit quod nobilissimum contentum subiec vno sit nobilius nobilissimo subiec alio. et sicut est in proposito. Ad argumntum in oppositum concedo quod illa pars theo logie quae est directiua operatois voluntarie est practica. sfinis questionum Prologi.