Quaestio 61

MEMBRUM I. Utrum prescientia sit temporalis vel eterna?

Primo ergo queritur, Si prescientia sit in Deo nullis existentibus futuris? Et hoc est querere, Utrum prescientia sit temporalis, vel eterna?

Ad hoc quod non sit eterna, Magister in Sententiis objicit sic:

1. Si prescicntia est de futuris, si nulla essent futura, in Deo nulla esset prescientia: sed poterant nulla esse futura: ergo potuit in Deo non esse prescientia. Et propar mediam sic, quod poterant nulla esse futura: quia potuit Deus nulla facere: libertatem enim habuit ad faciendum, vel non faciendum: ergo videtur in Deo potuisse non esse prescientia.

2. Adhuc, In illo capite, Ad hoc jurta modulum, ex verbis Augustini dicit Magister: "Sicut creator ad creaturam relative dicitur, ita prascientia et prescius ad futura referri videntur." [x hoc arguitur sic: Creator ex tempore dicitur de Deo, et non ab eterno: ergo prescientia et prescius de Deo dicuntur ex tempore, et non ab eterno.

3. Adhuc, In eodem capite dicit Magister, quod cum res desinit esse fatura, desinit esse prascientia: cum incipit esse fulura, incipit esse prescientia ergo prescientia est que incipit et desinit. Nihil quod incipit et desinit, est eternum. Ergo prescientia eterna esse non potest.

4. Adhuc, Quidam objiciunt sic: Praescientia est respectu futuri: in Dei scientia nihil est futurum, sed omnia presentia: ergo in Dei scientia nulla est prescientia.

5. Adhuc, Qmnis scientia Dei immutabilis est, ut in prahabitis determinatum est: prescientia mutabilis est ergo prescientia in Dei scientia non est.

In contrarium hujus est, 1. Quod dicit Magister in I Sententiarum, distinct. XXXV, cap. Scientia vero, ex verbis Ambrosii in libro V de Fide, quod scivit Deus ab eterno eternum, et omne quod futurum erat, et scivit immutabiliter. Scit quoque non minus preterita vel futura quam presentia, et sua e#terna sapientia et immutabili scit ipse omnia que sciuntur. Omnis enim ratio superne et terrene sapientia, ut ait Ambrosius, in eo est: quia omnem sapientiam et omnem scientiam capit sua immensa scientia. Sic quod ab eterno Deo conveniat.

2. Adhuc, Non videtur valere quod dicit Magister, si dicit respectum ad futurum, quod propter hoc ex tempore Deo conveniat, sicut creator: quia hoc dictum, mundum fore ab eterno, ve: rum est: et tamen dicitur respectu futuri.

3. Adhuc, Cum dicitur prescientia, duo dicuntur, scilicet scientia, et antecessio ad rem scitam. Constat, quod seientia eterna est. Queratur ergo, Si antecessio sit eterna? Et videtur, quod sic. Antecessio enim ante omnem crea turam est: et quidquid est ante omnem creaturam, wternum est: ergo antecessio wterna est: quidquid ergo dicitur in hoc verbo, prescientia, eternum est: ergo preesciontia eterna osl,

SoLorio. Dicendum, quod preescientia Dei wterna est, et ab eterno Deo convenit. Sed de wterno duplex est consideratio: considcratur enim simpliciter in quantum alernum est, ef non In respectu ad aliquid extra se, sicut dicitur Deus substantia, essentia, bonitas: hive enim non respiciunt im ipso nisi wternum, quod sine principio est et sine fine. Consideratur etiam wternum ut est principium temporalis ut factivum per artem, et sciens et disponens creata tam in ficri quain in esse et conservalione: et sic quia temporale dependet ad aternum, et respectum dependentiv habet ad ipsum, necesse est cointelligi oppositum respectum in aterno, in quantum est principium temporalis: correlativa enim oppositorum respectuum sunt, et sine illis relativa esse non possunt. Et sic de zterno multa dicuntur temporalia, sicut quod causa est, quod principium est creaturaruin, quod prascius est. Sed quedain de illis dicuntur ex tempore: quedam autem ab eterno: et quedam dicuntur, quorum dependentia que est in creatura, eX tempore incepit, ul creator et dominus: exitus enim de nihilo ad esse, et famulatus subjects creatura in ipsa creatura inceperunt ex tempore. Et cum relaliva posita se ponunt, ut dicit Aristoleles in’ Predicamentis, in respeclu dependentie creatura ad creatorem necessario ponitur oppositus respectus, qui cliain ex tempore Deo convenit, ut creator et dominus: et talia secundum dict in Deo incipiunt, sed nunquam desinunt. Ex quo enim creator esse incipit, semper crit creator + et ex quo creatura famiulata est, of semper erit dominus, et semper erit creatura ab ipso ex nihilo ad esse deducta, et semper erit subjecla ad famulatum, Quivdam etiam dicuntur sic de eterno secundum ordinem ejus ad temporale set cam ordo ipsius sit antecessio wternitatis ad tempus, illa ab awterno Deo conveniunt, sed non semper in wtlernum, Et hujus causa est, quod ordo posterioris ad prius variabilis est et cum mutatur posterius, multatur respectus dependentiic ipsius ad prius: et illo mutato necesse est mutari oppositum corum respectum in priori, qui tamen inco non est nisi secundum dici. Et tale est presets et prescientia,

Et ideo dicit Magister in libro I Sendistinct. XXXV, quod si nulla sint futura, non erit futurorum prescientia: et tamen erit prascientia Dei qua ipse scit et prascil universa: sicut si nulla sint iluminabilia, non erit lumen illuminans illuminatione passiva, licet sit semper illuminans illuminatione acliva. Et talis mutatio creature est secundum esse et secundum dici, Dei autem non nisi secundum dici, et non secundum esse.

Ad primum ergo dicendum, quod hoc procedil, secundum quod priescientia dicit respectum ordinis ad posterius: quia sic mutato posteriori, necessario significatur non esse prioris respectus ad posterius. Unde licet id quod est prascientia, maneat, tamen sub ratione ordinis ad prescitum non manct: et hoc nullam inducil mulationem, ut dicit Augustinus in bro V de Zriniéale 4, sieut nihil mutalur in numino, quando de non pretio preliuin efficitur.

Ad aliud dicendum est, quod non est usquequaque simile, sed in venere tantum simile est, quod utrumaque scilicet ponit respectum ad temporale, Sed in modo respectus dissimile est: quia respeclus im crealore et domino causatur secundum modum dicendi sb eo quod est ex tempore: respectus autem qui est in prescientia, causatur ab ordine eter- ni ad temporale: et ideo non procedit argumentum hoc: et quia ab insufficienti est, peccat secundum fallaciam consequentis.

Ad aliud dicendum, quod preescientia incipit et desinit non secundum id quod est, sed mutatione respectus ordinis prioris ad posterius, que mutatio in futuro est secundum esse et causam, in prescientia autem secundum dici tantum: et ideo non sequitur, quod prescientia secundum esse incipiat et desinat,

Ad aliud dicendum, quod in Dei scientia quantum ad id quod est et quo est et specie ideali, nihil est futurum, sed omnia presentia: sed quantum ad id cujus est, sive de quo est, respectum ad futugum habet.

Ad aliud dicendum, quod scientia Dei secundum id quod est et quo est, immutabilis est: sed quantum ad id cujus est, mutaltione ilius mutatur secundum respectum ad ipsum secundum dici et non secundum esse. Et est exemplum Boctii in columna que modo est a dextris, transitu. meo ad oppositum situm efficitur mihta sinistris sine sui mutatione, sed per meam mutationem.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod scientia non mutatur, sicul dicit Ambrosius, sed respectus an- (ecessionis secundum dici mutalur, proter causam que dicta est.

Ad aliud dicendum, quod ab rierno convenit: quia antecessio wlerni ad temporale est wterna: sed non oportet, quod in zlernum conveniat, propter rationem que dicta est: sicut et hoc dieclum, mundum fore ab eterno verum esl, tamen cum factus est mundus, non est verum mundum fore, sed ‘esse vel fuisse.

Ad utrimem dicendum, quod prescientia hoc modo eterna est: quia ab eter no Deo convenit: sed quia ad futurum dicitur, propter hoc sublato futuro desinit esse respectus prioris ad posterius; et hoc non est desinere simpliciter, sed secundum quid.

MEMBRUM II. Utrum prescientia sit causa rerum?

Secundo queritur, Utrum prescientia sit causa rerum? quod querit Magister in libro I Sententiarum, distinct. XXXVIIE, cap. Videtur enim prescientia Dei causa eorum esse que ei subsunt,

Et objicit sic: 1. Si impossibile est non evenire que prescila sunt, videlur ipsa prescientia qua preescita sunt, eis esse causa cveniendi. Et fundatur ratio Magistri super hoc quod dicit Boetius, quod causa est cujus esse sequilur aliud. Sed sequitur, si prescit hoc Deus, quod de necessitate evenict. Ergo prascientia est ei causa eveniendi.

2. Adhuc, Magister inducit Augustinum in libro XV de Trinitate sic dicentem: "Universas creaturas et spirituales et corporales, non quia sunt ideo novit, sed ideo sunt quia novit: non enim nescivit que fucrat creaturus: quia ergo scivit, creavit: non quia creavit, scivit." Et paulo post concludit ex verbis Augustini sic: "Eece his verbis aperte videtur Augustinus innuere scientiam vel prescientiam Dei causam esse eorum que fiunt: cum dicit ideo ea esse, quia Deus novit."

3. Adhuc, Ibidem inducit Augustinum in libro VI de Trintate sic dicentem: "Cum decedant et succedant tempora, non decedit aliquid vel succedit scientize Dei, in qua novit omnia que fecit per ipsam. Non enim haec que creata sunt, ideo sciuntur a Deo, quia facta sunt sed potius ideo facta sunt, quia immutabiliter ab eo sciuntur. Et si ideo facta sunt, quia sciuntur ab ipso, prescientia Dei causa est, per quam facta sunt'." Ergo prascientia causa est fulurorum.

4. Adhuc, Scientia et prescientia Dei ars sunt ad ea qua fiunt. Ars autem ad id quod fit, causa est et effectiva et formnalis. Ergo scientia et prescientia Det sunt causa rerum factarum. 5. Adhuc, Commentator super XI prime philosophiae, ubi loquitur Arisloteles de intellectu divino, expresse dicit, quod scientia intellectus divini est causa rerum, et quod causala sunt in inlellectu divino sicut artificiata in intellectu et scientia artificis.

In contrarium hujus est quod objicit Magister ibidem sic:

1. Cum omnia mala sciantur a Deo, si prescientia est eorum que ei subsunt, erit Deus malorum causa, et per consequens auctor malorum, quod penitus falsum esl.

2. Adhuc, Ansclmus in libro de Concordia prescientie eb liberi arbitrit in Deo : "Cum dico, si Deus praescit aliquid, de necessitate evenict, idem est ac si dicam, si erit aliquid, de necessitate erit. Conditionalis cnim vera est necessaria, et Salsa est inpossibilis. Hac autem est vera, si erit aliquid, illud erit, Lirgo necessaria. In tali autem consequentia non ponitur necessitas cause, sed necessitas ordinis sive positionis sive consequentiae, quodidem est." Per tale enim argumenlum, si Deus prascit, de necessitate eyeniet, non probatur, quod prescientia sit causa eorum que fiunt, sed quod habeat ordinem antecessionis ad illa.

Solutio. Sicut Magister dicit in libro 1] Sententiarum, distinct, XXXVIII, solvens istam questionem, prescientia dupliciter dicitur, sicut et scientia, scilicet prescientia simplicis intelligentia, et prescientia approbationis sive beneplacill. Praescientia primo modo dicta, generaliter est bonorum et malorum: et ideo causalitatem ad ea que sibi subsunt, dicere non potest. Sed prascientia beneplacili sive approbationis, non est nisi respectu bonorum tantum: illa enim est cum dispositione ad opus, et illa dicit causalitatem ad ea que subsunt.

Ad primum ergo dicendum, quod Magister temperat quando dicit, videtur: quia licet ex similitudine consccutionis videatur sequi priescitum ad prescientiam, sicut causatum ad causam, tamen in veritate non est causa: est enim in consequentia ordinis, et non cause. Conscquentia enim ordinis est, quando posito uno sequitur aliud de necessitate positionis. Sicut si video te ambulare, de necessitate tu ambulas, de necessitate consequenti#, non rei. Si enim ad rem respiciatur, antecedens nec est necessarium, nec consequens: quia non est necessarium me te videre ambulare, nec necessarium est le ambulare: tamen quia ista duo incompossibilia sunt, — scilicet quod ergo video te ambulare, et quod tu non ambules, propter hoc opposilum consequentis de necessitate sequitur ad antecedens, sciliect quod si ego video te ambulare, necesse est quod tu ambules. Multa enim sunt possibilia, que tamen simul juncta impossibilia sunt. Sicut me sedere possibile est, et me stare possibile est; tamen simul juncta impossibilia sunt: et ideo impossibile est me stare dum sedco. Et talis necessitas consequentie est in argumento quod facit Magister, si prescitum est, de necessitate evenict. Et ideo prescientia non pro batur ex hoc esse causa preseiti, sed antecedens in ordine.

Ad dictum Boetii dicendum, quod causa est cujus esse sequitur aliud. [Et ita non est hic: quia hic ex positione sequitur aliud, et non ex esse posit.

Ad aliud dicendum, quod Augustinus notitiam vocat notitiam approbationis, que cum dispositione est: quia illa est causa eorum qu subsunt sibi: ‘et non vocat notitiam simplicis intelligentize vel visionis: quia illa nullam ponit causalitatem ad subjecta.

Ad aliud patet solutio per idem. Loquitur enim Augustinus ibi de scientia approbationis, qua cum dispositione est ad opus et causalitatem.

Ad aliud dicendum, quod scientia et prescientia non sunt ars factiva simpliciter et universaliter, sed quedam scientia et prescientia, scilicet que est cum approbatione et dispositione sciti vel preescili.

Ad aliud dicendum, quod dictum Commentatoris intelligitur de scientia practica, eLnon de scientia simplicis intelligentia. Practica autem scientia cum approbatione est et dispositione ad opus.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod procedit deducendo ad inconveniens, si prascientia simplicis intelligentia causa prascitorum esse dicatur.

Ad pictum Anselmi dicendum, quod verum est, et dicit rationem solulionis.

MEMBRUM III. Utrum praescientia Dei sit causata a rebus ?

Tertio queritur, Utrum prescientia Dei sit causata a rebus ? quod Magister querit in illo capite, Negue etiam res future causa sunt, etc.

1. Et objicit sic ad hoc, quod sit causalaa rebus, inducens Origenem super epistolam ad Romanos sic dicentem: "Non propterea aliquid erit, quia id scit Deus futurum: sed quia futurum est, ideo scitur a Deo antequam fiat ." Ergo videtur, quod Deus scit ideo quia futurum est: et sic fulurum causa est prescientia Dei.

2. Adhuc, Dicit Aristoteles quod quo posito ponitur aliud, et quo remoto removetur aliud, est causa. Posita re futura ponitur prescientia, et remota re futura removetur prescientia. Ergo res futura est causa prescientia.

3. Ad hoc respondet Magister in Sententiis quod res futura non est causa prescienlia, nisi sine quanon. Sep conTRA hoc videtur esse, quod causa sine qua non, et causam dicit, et concomitantiam: et sicut dicit causam, aliquo modo res futura est causa prescicntie.

In contrarium hujus 1. Objicit Magister in illo eodem capite: Neqgue etiam res future, sic dicens: "Si hoc esset, scilicet res future essent causa prescientie, tunc ejus quod est eternum, aliquid existeret causa, ab eo alienum, et ab co diversum: et ex creaturis dependeret scientia creatoris, et crealum esset causa increati:" quod valde esset inconveniens.

2. Adhuc, Si futurum causa prescientia est, oportet quod scientia Dei et prescientia dependeat a scibili, quod valde est inconveniens: quia sic Deus scientiam acciperet a rebus, quod valde inconvenicas est, et in antehabilis improbatum.

Solutio. Nullo modo dicendum est, quod res future sint causa prascicntia Dei secundum esse: sunt tamen causa sine qua non, ut dicit Magister, secundum dici per nomen prescientia. Res enim future dependentiam habent ad scientiam Dei, ex qua dependentia causatur respectus futurorum ad prescientiam, que est respectus posterioris ad antecedens in ordine, sine quo respectu non esset respectus prioris ad consequens: qui si non esset, scientia Dei non posset nominart prascientia Dei: et sic respeclus rei futuree ad scientiam Dei est in causa sine qua prascientia Dei non diceretur scientia a nobis: quia tolleretur antecessio ordinis: esset amen scientia qua Deus scit et prascit universa. Et iste est intellectus Magistri in Sententiis, ubi solvit istam eamdem quastionem.

Ab vrinem ergo dicendum, quod Origenes non intendit, quod futurum sit causa scientia vel prascienti Dei secundum id quod est, sed quod sit causa sine qua non nominis istius quod presctentia vocatur. It si quis proprie vellet loqui: tunc non est causa, sed ratio ex respectu sumpla quare scientia dicatur prescientia, Kita est ratio ejus quod est pre, enon ratio scientiz. Prepositio cnim scientie adveniens per composilionem, non dicit rel respectum antecedentis in ordine ad consequens. Unde cliam Origenes non ponit activam, sed passivamn: dicit enim sic: "Quia futurum est, ideo scitur a Deo antequam lial:" mtendens, quod futurum quia fulurum est, scibile sit a Deo, hoc est, habeat aptitudinem ad sciendum: et sic futuram nullam dicit causam scientie in sciente, sed dicit rationem aptitudinis ad seiendum in setbili.

Ad aliud dicendum, quod dictum Arislotelis intelligitur, quod posito uno secundum esse, ponitur aliud secundum esse, ul posito sole, vel corpore lumino so secundum esse, ponitur illuminatio secundum esse. Sed in pradicta consequentia, posito futuro secundum ordihem consequentie, non ponitur prascientia secundum esse, sed secundum ordinem antecessionis tantum: et ideo non est causa.

Ad aliud dicendum, quod intellectus Magistri expositus est: et ideo non procedit quod inducitur contra eum.

Axia objecta in contrarium que sequuntur, procedunt.

MEMBRUM IV. Utrum praescientia Dei falli possit?

Quarto queritur, Utrum praescientia Dei falli possit ? quod in eodem capite dicit Magister et disputat in sequenti.

1. Et ad hoc objicit in illo capite: "Ad hoc quod supra dictum est, scilicet prescientiam Dei falli non posse, solet a quibusdam sic opponi: Deus prescivit hune lecturum vel aliquid hujusmodi, hoc est, quodcunque contingens: sed potest esse ut iste non legat: quia contingens est. Ergo potest aliter esse quam Deus prescivit: et quando aliter est quam prescivit, fallitur prescientia: ergo potest falli praescientia Det."

2. Adhuc, Prascitum potest esse non prescitum. Pronatio. Preescitum est futurum contingens: conlingens potest non evenire: quia dicit Aristoteles in Prioribus, "Quod contingit esse, contingit non esse." Ponamus ergo, quod contingat non esse. Cum ergo fucrit prescitum, aliter eveniet quam prescitum: et quoties evenict aliter quam prescitum est, fallitur preescientia: ergo prescientia Dei falli potest.

3. Adhuc, Deus scit et prascit per modum suum: et hoc est, quia omnia vera scit ut presentia, sive sint prasentia, sive preeterita, sive futura. Sed qui scit preterita et futura ut preesentia, scit preterita et futura aliter quam sint: et qui scit rem aliter quam sit, fallitur in scientia sua et prascientia: ergo videtur, quod Dei scientia et preescientia falli possit.

Sontutio. Ad omnia hujusmodi sophismata respondet Magister in Sententiis dicens, quod possunt haec conjunctim intelligi, vel disjunctim. Si enim ita intelligas: non potest aliter fieri quam Deus prescivit, id est, non potest utrumque simul esse verum, quod Deus prescivit ita fieri et aliter fiat, verus est intellectus. Si autem disjunctim sive divisim intelligas propositionem, ut dicas hoc aliter evenire non posse quam evenit, quoniam illud futurum Deus prescivit, falsum est. Et hec solutio bona est, si per artem et rationes artis bene esset exposita.

Et ad hoc notandum, quod licet aliquid prescitum esse, et ita esse futurum ut prescitum est, non sint relativa, tamen ponunt respectus ad invicem ut relativa: et ideo posita se ponunt, et perempta se perimunt. Unde quando ponitur aliquid prescitum esse, ex respectu et necessitate ordinis ponitur futurum esse: et si perimitur futurum esse, eo ipso perimitur prescitum esse.

Unpr in primo quando dicitur, quod Deus prescit aliquid contingens, ut me esse lecturum, de necessitate ordinis ponitur illud esse futurum. Et si ponis, quod non eveniat, eo quod contingens potest non evenire, statim sequitur illud numquam fuisse prescitum: et hoc est idem ei quod consuevit dici in sophisticis, quod hzec locutio, prescitum potest non evenire, vel prescituin possibile est non evenire, potest esse de re, vel de dicto. Si est de re, notatur concomitantia pofentie ad actuin, et est vera et divisa: et est sensus, hoc quod est praescitum, non in quantum prescitum, possibile est aliter evenire: eo quod contingens est: hac enim duo compossibilia sunt, scilicet contingens esse prescitum, et contingens posse aliter evenire. Si autem sit de dicto, tunc est composita et falsa: tunc enim notatur concomitantia duoram actuum incompossibilium secundum aliquid prescitum esse, et aliter evenire quam prescitum est. Similiter ista est duplex, prescitum impossibile est non evenire, vel necesse est evenire: sed in oppositis sensibus vera et falsa. Sicnim isle sunt de dicto, vere sunt: sisunt de re, false. Et iste est intellectus Magistri in Sententiis, quamvis non ita expressit.

Ad aliud dicendum, quod haec est duplex, prascitum potest non esse prescitum, sicut hec, album potest esse nigrum. Potest enim predicatum subjecto reddi in quantum stat sub forma prescientie: et sic illa propositio falsa est. Potest etiam reddi subjecto secundum quod est, et non secundum quod stat sub forma prescientie: et sic quia contingens est, et quia potest aliter evenire quam prescitum est, si aliter eveniat, non fuit prescitum: et sic est vera propositio, prescitum potest non esse prescitum: sed sic non sequitur ex ea, quod fallatur praescientia.

Ad aliud dicendum, quod Deus seit omnia ut sunt et presentia et preterita et futura: sed cum dicitur, Deus scit preterita et futura ut presentia, omnes hujusmodi locutiones duplices sunt, ex hoc quod haec determinatio, wt presenfia, potest referri ad verbum, seié, in comparatione ad suppositum sive nominativum, sive ad scientem, quod idem est: et sic omnes ille Jlocutiones sunt vere. Scit enim Deus modo suo res, hoc est, ineo quod sibi est prasens, hoc est, in presenti eternitatis, quod claudit omne tempus et omnes differentias tem poris. Potest etiam referri eadem determinatio ad idem verbum, sedf, in comparatione ad appositum sive accusativuin, sive ad rem scilam: ect sic omnes tlle locutiones sunt false sub hoc sensu, Deus scit praterita ul prasentia, hoc est, pretlerita sub presentialitate scit Deus, quod falsum est. In primo sensu non sequilur, quod fallatur Dei prwscientia, sed in secundo: nec est inconveniens, quod falsum sequatur ex falso.

Dicendum ergo, quod scientia Dei et praescientia numquam fallitur nee falli potest: tamen id quod subjacet pri scientiey quando contingens est de se, aliter se potest habere quam priesci tum est.

MEMBRUM V. Utrum praescientia divina inferat necessitatem?

Quinto queritur, Utrum divina prascientia inferal necessitatem ? quod in illo cap. Mane igitur que videtur, innuere videtur Magister.

1. Dicit enim, quod falli non potest: et quod falli non potest, oportet, quod necessarium sit: et sic praescientia necessitatem infert rebus quie sibi subsunt.

2. Adhuc, In primo libro Sententiarum, distinclione XXNAVIIL, cap. Vedefur enim prescientia Dei, ex verbis Augustini dicit Magister: "Non possunt non evenire cum Neus ea praesciverit." Secundum consequentiam autem quam. docet Aristoteles in libro Perihermenias, qu non possunl non esse, necesse est esse. Ergo que non possunt non eyenire, necesse est evenire. Prescita non pos sunt non evenire. Ergo necesse est prescita evenire. Et hujus necessitatis non potest esse causa nist preescientia: ergo priescientia necessitatem rebus imponit.

3. Adhuc, Magister, rbidem, "Impossibile est prascila non evenire, cum priescita sint: quia si Bon evenirent cum prescita sint, falleretur Dei prascientia." At Dei prascientia falli non potest. Impossibile est ergo ea non evenire, cum prescita sint. Ex hoc sequitur idem quod prius: quia quee impossibile est non evenire, necesse est evenire, secundum regulam consequentiarum.

4. Adhuc, Anselmus in libro de Concordia prescientie et libert arbitrii: "Qua prescil Deus, necesse est esse futura ®." Que neecesse est esse futura, de necessitate erunt. Ergo a primo que prescita sunt, de necessitate erunt.

5. Adhuc, Ponamus quod Deus preseit aliquid, vel praescivit: tunc hiee proposilio, Deus praeseivil hoc, demonstrato illo, est de prieterito et vera: ergo necessaria: ergo necessarium est hoc esse prescitum. x hoc infero sic: Necessarium est hoc esse prescilum: ergo impossibile est non cvenire, aul sequitur, aul non sequitur, habeo propositum: quia ad esse impossibile non sequitur necesse esse. Si non sequilur, detur oppositum: hoc enim stabil cum praemissa, secundum doctrinam Aristloltelis in Prioribus. Oppositum esl, possibile est hoe non evenire. Sed quod possibile est non eyenire, possibile est non esse prescilum, ul patet ex antehabilis: probatum enim est, quod praescilum esse et esse futurum, habentse ut relativa, que posita se ponunt, et perempla se perimunt unde si pevimitar esse futurum, perimitur esse prescilum: et sic sequitur, quod possibile est non evenire, possibile est non esse prascitum. Sed iste due non possunt simul stare, necesse est esse prescitum, possibile est non evenire: quia ad illam, necesse est esse praescitum, sequitur ista, impossibile est non esse prescitum: et hac contradictoria est ad illam, possibile est non esse praescitum: et illa dus non possunt stare simul, possibile est non esse prescitum, et impossibile est non esse prescitum: equipollent enim ad has, possibile est non esse prescitum, et non possibile est non esse prescitum. Ergo etiam iste due non possunt simul stare, impossibile est non esse prescitum, et possibile est aliter evenire: quia ista, possibile est non osse prescitum, sequitur ex isla, possibile est aliter evenire. Ergo secundum doctrinam Aristotelis argumentatio prima procedit.

6. Adhuc, Regula est Aristotelis: Si aliquid sequitur ad aliud, si accidens est necessarium, consequens est necessarium. Sed ista duo consequuntur, Deus prescivit hoc, hoc erit. Ergo si necesse est Deum prescivisse hoe, hoc de necessitate crit. Sed de necessitate est Deum prascivisse hoc: quia est verum de preterito: ergo et verum de futuro est necessarium: sequitur ergo, hoc de necessitate erit.

In contrarium hujus est, quod secundum hec omnia contingentia de futuro et voluntaria de necessitate erunt: quia omnia hec prescivit Deus ab eterno: et sic omnia de necessitate evenient. Quod si concedatur, sequuntur inconvenicntia que dicit Aristoteles, scilicet quod perit casus, perit consilium, perit liberum arbitrium. Sequitur ex hoc quod singularia et contingentia de futuro sint determinate veritatis et etiam necessitatis: que omnia sunt contra doctrinam Aristoteles in I] Perithermenias.

Solutio. Firmiter tenendum est secundum Augustinum et fidem Catholicam, quod prescientia nullam rebus imponit necessitatem. Tamen propter istas raliones Tullius negavit praescientiam. Quod quia hereticum est, eo quod omnia facit Deus quecumque sunt et fiunt: et quecumque facit non ad alium respiciens, sed ad seipsum, scit et prascit et prascivit ab eterno: et ideo hereticum est dicere, quod aliqua futura sint que non prescivil. Et hujus causa est, quod prascientia Dei ita est super res futuras, quod non est causa earum, nec tollit a causis secundis propriam rationem causalitatis earum, ut dicit Anselmus in libro de Concordia prescientie et liberi arbitrii. Unde que futura sunt a voluntate, manent contingenter futura. Lumen autem intelligentia divine, quod infinite virtutis est, et penetrat, ut dicitur, Eccli. xxl, 28, ir absconditas partes, absconditas dico et in se et in causa, sicut contingentia singularia de futuro, que nec in se nobis cognita sunt, nec in causa proxima: penetrat per omnia necessaria, et per contingentia nata, et per contingentia ad utrumlibet. Ita quod, sicut dicit Boctius in libro de Consolatione philosophie, prescit et scit quo te per volunlatem vertere debeas, tam in bono, quam in malo. Unde, ad Hebr. iv, 13, dicitur, quod non est ulla creatura invisibilis in conspectu eyus. Unde cum contingentia creature sint, necesse est sibi esse visibilia et certa.

Unde ad questionem dicendum, sicut prehabitum est, quod duplex est necessitas, ul docet Aristoteles, scilicet consequentis, et consequentie. Consequentis, sicut quando consequens secundum esse et causam sequitur ad antecedens. Secundum esse, sicut si ommne animal rationale mortale est homo, et hic est animal rationale mortale, sequitur de necessitate absoluta, quod hic esthomo. Vel secundum causam, si sol movetur in circulo, de necessitate ad Orientem veniente eras circulo, necesse est solem oriri cras. Necessitas consequentia, quando posito aliquo non necessario secundum se, ad positionem illius sequitur aliud, non per necessilatem antecedentis, sed quia oppositum consequentis non potest stare cum antecedente. Et est exemplum Boetii, sicut si ego video te ambulare, tu de necessitate ambulas: quia si detur, quod tu non ambulas, sequitur quod evo video te non ambulare: et hoc interimit posttionem antecedentis: positum enim fuit, quod ego video te ambulare. Ilane necessitalem quam Arisloteles vocal necessilaltem consequentie, propter jam dictam causam Boetius vocat mecessttatem positionis, et Anselmus necessitatem ordinis, quando scilicet antecedens non ex se, sed ex ratione ordinis vel positionis infert consequens: et de tali necessitate intelliguntur verba Magistri in Senéentiis. Talis autem necessitas necessitatem absolutam non facit in consequente: ino consequens relinquitur contingens absolute: sed facit necessitatem in consequentia tantum, et hanc non facitex habitudine rei antecedentis ad rem consequentis, sed facit eam ex positione, sive ex ordine tantum.

Per noc patet solutio ad quatuor prima, qua non probant, quod prascilam necesse sit evenire, nisi de necessitate consequentiae: et hoc verum est.

Ad aliud dicendum, quod hoc argumentum, impossibile est non esse prascitum, ergo necesse est evenire, non sequitur nisi de necessilale consequentia: quia hoc antecedens, impossibile est non esse prascitum, non est verum de absoluta impossibilitate, sed de impossibilitale positionis, scilicet si pouatur esse futurum: et ideo non sequitur absolute, si hoc impossibile est non esse preescitum, quod impossibile sit non evenire, vel quod necesse non sit evenire: hoc enim, possibile est hoc non evenire, verum est de absoluta possibilitate, et stat cui prima, scilicet impossibile est hoc non esse prescitum, et hoc de se possibile est aliter evenire: unde arguendo non procedit. Tamen in prehabitis dictum est, quod hec est duplex, possibile est prescitum non convenire: eo quod predicatum potest reddi subjecto cum forma, vel secundum se sine forma. Primo modo falsum est: quia sensus est, praescitum secundum quod prescitum et manens preescitum, possibile est aliter evenire: et in hoc sensu opposita ejus est vera, hac scilicet, prescitum impossibile est non evenire, Si autem praedicatum reddatur subjecto secundum se: tunc vera est haec, prescitum possibile est non evenire sub hoc sensu, id quod est prescilum cum sit contingens, possibile est non evenire: et in hoc sensu haec est falsa, prascitum impossibile est non evenire, sicul hae distinguitur in sophisticis, album possibile est esse nivrum. Si enim predicatum reddatur subjeclo cum forma, falsa est: sensus enim est, albens manens album possibile est esse nigrum. Si autem reddatur subjecto secundum id quod est, vera est: quia tunc sensus est, id quod est album, possibilitatem habet ad hoc quod sit nierum.

Av ativp dicendum, quod Deum hoc prescivisse, non est antecedens ad hoc quod hoc de necessitate erit, nisi de necessilate consequentiae, et non consequentis: et ideo non sequilur, quod simpliciter hoc de necessitate absoluta erit: imo contingenter erit si contingens est. Sed sequitur, quod haec conseguentia est necessaria: Deus preescivit hoc: ergo hoc erit.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod illa inconvenientia non sequuntur, nisi si diceremus omnia de necessitate absoluta evenire. Ex quo enim per necessitatem consequentie non tollitur a consequente contingentia et possibilitas sie vel aliter eveniendi, nec perit liberum arbitrium, nee consilium, quod (ut dicit Aristoteles in IT J¢ hicorum) est de operabilibus per nos possibiibus sic vel aliter fieri. Nec perit casus in contingentibus secundum naturam, nec peril fortuna, que (ut dicit Aristoteles in libro de Forfuna) est natura preter rationem impetum faciens in his que operantur a proposito. Nec sequitur, quod in singularibus et contingentibus de futuro sit veritas absolute determinata.

MEMBRUM VI. Utrum praescientia Dei sit incommutabilis?

Sexto queritur, Utrum praescientia Dei sit incommutabilis ? quod in I Sententiarum, distinctione XXXYV, in illo cap. Scientia vero et sapientia, expresse dicit Magister: et similiter, distinctione XXXIX, cap. Preterea queri solet.

Quod autem incommutabilis sit scientia Dei et prescientia, probat Magister ex verbis Augustini in libro XV de Trinitate, sic dicentis: "Scientia Dei est ipsa sapientia, et sapientia est ipsa essentia sive substantia Dei: quia in illius natura simplicitate mirabili non est aliud sapere, etaliud esse ?." Et infra, "Ejus itaque scientia inamissibilis et invariabilis est: nostra vero scientia amissibilis et variabilis et receptibilis est." Et in eodem capite, infra, "Sicut ergo non potest augeri vel minui vel variari divina essentia, ita nec divina scientia."

In sequenti capite statim objicit Magister in contrarium sic:

1. Potest Deus scire quod numquam scivit vel prescivit. Ponamus enim, quod aliquis non sit lecturus cras, illum scil et prescit Deus non esse lecturum. Et quia eum non esse lecturum contingens est, et quod contingit non esse, contingit esse, et e converso, potest esse, quod iste legat cras: et cum nihil possit fieri quod Deus nesciat, eo quod ipse facit esse in omnibus, si iste est lecturus cras, Deut scit et preescit eum esse lecturum: sed cum fuit non lecturus, non potuit eum Deus scire vel prescire esse lecturum: ergo mutatione rerum que subjecte sunt divine scientia, aliud scit vel prescit Deus, quod nec ante scivit vel prascivit: ergo mutabilis est ejus scientia.

2. Idem objicit ibidem sic: Sit quod aliquis sit lecturus cras, hoc scit et prescit Deus: cum autem sit contingens, ponamus quod non legat: cum ergo scientia Dei et preescientia sit visio, que non transit super res existentes, vel in presentialitate, vel in preteritione, vel futuritione, id quod nullo modo est sub aliqua differentia temporis, nullo modo scit vel prescit Deus: ergo quem piascivit lecturum esse Deus, modo scit non esse lecturum; et sic aliquid quod scivit, non seit: ergo minuilur et variatur ejus prascientia et scientia.

3. Adhuc, Deus scit omnia que potest facere et prascit, et scit et prescit omnia qu fiunt et que facit. Loquamur ergo de praescientia que est visio: hac enim est existentium, ut dicit Magister Hugo de sancto Victore, et intelligitur existentium in aliqua differentia temporis. Sed Deus potest facere quod numquam fecit, nec facit, faciet. Hlius ergo non fuit prescientia. Ponamus ergo, quod faciat: et cum, sicut dicit Augustinus, sciat et presciat omnia que facit et facere potest: ergo sciet et prasciet: et ante nec scivit nec prescivit: ergo seit et prascit, quod ante nec scivit nec prescivit: ergo variabilis est ejus scicntia.

4. Ad hoc videtur Magister respondere, quod conceditur posse scire quod non scit, et posse non scire quod scit: quia posset esse aliquod subjectum ejus scientie quod non est: et similiter posset bon esse subjectum aliquod quod est, sine permutatione ipsius. scientie vel preescientiae, sicut superius diximus, quod sol se habet ad illuminata. Sed hoc videtur non posse stare: quia scientia di citur ad seibile: et ideo mutatio mm scibilibus, de necessilate causal mutalionem in selentia.

5. Ad hoc solvit Magister in libro primo Sententiarum, distinclione XN AVI, cap. Hic opponitur a quibusdam, quod omnes hujusmodi loculiones, Deus potest seire quod non setvit, Deus potesh prescue quod non preescieul, composite sunt false, et divise vere. Si enim composite sunt, notatur compossibilitas duorum secundum actum) que imecompossibilia sunt, scilicel Deum scive aliquid vel posse scire, ef illud non scivisse vel prescivisse ab wlerno 2 que duo incompossibilia sunt. Si autem divisae sind, non nolatur nist possibilitas concomitans actum. Possibtlitas, dico, ad oppositum, Et haec duo compossibilia sunt. Sicut haec distinguitur, album potest esse nigrum. Tt divisam, Deus potest scire quod non preseivil, sub hoc sensu, Deus potest facere aliquid quod non pravscivit se esse facturam: cl si potest facere, scil: et sic potest scire quod non praeseivil, sine sui mulabilitate, Concomitantia enim potentie ad opposttum bene salvatur cum aetu, licet actus sie coneedit. hanc oppositi pon salventur, EE ste distinguitur haec, Deus imniulabiliter seit et privseit quidquid sit, ex eo quod hae determinatio, dameredabiliter, potest delerminare verbum, scét, in comparatione ad nominativum sive suppostum, ef ste est vera :vel in comparatione ad accusati vum, gridguid, et sie est falsa quia scitum mutabile est, ef maxime quando est contingens.

Sunt tamen quidam qui contra hoe objiciunt dicentes, quod dictum de praterito verum, est necessarium: sed sicut hoc dictum est de preterito, Deum preselvisse hoc, et ideo necessarium et lun mutabile, ita hoc prascitum esse, dictuin est de preterito ef necessarium, et per consequens immutabite: et sie istud immutabiliter prascitum esse, secundum utrumque modum determinationis est verum, et ex parte scientis, et ex parte sciti: et sic de necessitate sequitur, Deus preseivil hove, ergo de necessitate eveniet. Et priedicta distinctio nulla est, quia in ulroque sensu vera est locutio. Sed dicunt, quod non sequitur, Deus immulabuliter prascit hoc, et immutabile prasscilur > ergo necessario eveniet: dicentles, quod est fallacia consequentis valeL enim e converso, neeessario eveniet, creo immutabiliter Deus priescit et preseitur, Dicunt ennn, quod omme necessarium cst immutabile, sed non omne miuiutabile necessarium. Et dant instantiany: Antichristum cnim fore naseciturum veruin est immutabile, non tamen necessarium. Et sie concedunt, quod prima in utroque sensu vera est: dicentes quod Deus previdit res snb conditione veritatis qua futuras sunt: si creo future sunt in necessitate, previdel eas sub necessitale: et si fulura sunt contingenter, previdel cas contingenter. Lit dicunt, quod Deum prievidere vel previdisse hoc, contingens est: quia potest praevidisse hoc et non praevidisse: et hoc vocant confiigens in seientia Det.

Si autem objicitur eis, quod sctentia Det certior est quan scientia hominis de scientia autem dominis sequitur, si homo prascivit aliquid, necesse est homiinem prieseivisse illud + mullo magis sequilur im selena Dei, Deus praevidit hoe, ergo necesse est cum pravidisse. Dicunt, quod setentia Dei certior est scienlia hominis quantunr ad infallibilitatem, sed non quantuu ad sciti inmobilitaleme + prescientia enin Dei nee mobilitatem, nec tmmeobilitatem confert scito sed mobilitas prasciti: propler relationem qua est inter prascientens et preseitum, mobilitatem confert praescientia. Si cnim aliquid est fulurum, est prescitum: et si non est futurum, nou est preescituin scignlia visionis: et sic prescientia ad duo opposita se habet in contingentibus, scilicet ad esse preescitum et posse non csse priescitam, et ad non esse prascitum, et posse esse prasitu. EL hae solutio wagnorum et an tiquorum est. Dicunt enim, quod si subjecta prescientie variantur secundum esse futurum et non esse futurum, necesse est prascientiam variari secundum esse ef non esse.

Sed horum dictum directe est contra Dionysium in libro de Divinis nominibus, qui dicit, quod Deus scit et prascil, et prehabet scientiam et eminenter habet mutabilium immutabiliter .

6. Adhuc, Objectio eorum non videtur ad propositum esse. Qui enim distinguit hance, Deus prascit mutabilia immutabiliter, vel Deus scit mutabilia mutabiliter: ex hoc quod haec determinatio, wnmutabiliter, vel mutabiliter, potest referri ad verbum in comparatione ad nominatiyum vel ad accusalivum. Si ad nominativum, vera est prima, et falsa est secunda. Si ad aceusativum, vera est secunda, et falsa est prima. Sic distinguentes non referunt intentionem ad hoc quod determinatio referatur ad verbum in quantum transit super actum in quantum stat sub forma prascientie, sed quantum ad futurum esse quod supponitur in nominativo. Prescitum enim et esse futurum concomitantur se: et si resolvatur hac, Deus prescit hoc, in totum quod clauditur in intellectu ejus, tunc sic resolvetur, Deus priescit hoc, hoc est, ante scit hoc esse futurum. Unde si sic proponatur, Deus sit hoc esse fulurum immutabiltter, absque dubio distinguenda est, eo quod determinatio potest referri ad verbum in comparatione ad nominalivum vel accusativum. Et primo modo vera est, et secundo iodo falsa est. Ergo et hie distinguenda erit, qua implicite continet istam, hoc est, Deus prescit hoc immutabiliter: et sic nihil est ad propositum quod dicunt, quod immutabilis sit prescientia ex parte praesciti, sicut ex parte prescientis: eo quod prescitum nen potest non esse prescitum.

Solutio. Dicendum, quod prima solutio vera est.

Et quod objicitur contra eam, non valet: eo quod in veritate cum dicitur, Deus prescit hoc, ratione prepositionis qua venit per compositionem ad verbum, scire, scire Dei refertur ad futurum, el est sensus, Deus scit hoc ante esse futurum immutabiliter, et non refertur intentio immutabilitatis ad esse prescitum: eo quod hoc satis intelligitur ex transitu verbi in accusativum, et ex resolutione active in passivam. Si enim Deus prescit hoc, sequitur quod hoc praescitum est a Deo: et si immutabiliter Deus prascit hoc, sequitur quod hoc immutabiliter prescilum est a Deo. Sed in intellectu ejus quod est praescire, virlute respectus ordinis non importatur nisi quod hoc sit futurum: et ideo determinatio cum dicitur, Deus immutabiliter prescit hoc, non determinat verbum in comparatione ad accusalivum, nisi in quantum intelligilur res accusativi esse futura, et non in quantum intelligitur esse prescita: et ideo falsa est locutio in illo sensu: quod enim Deus prescit immutabiliter quantum ad se, hoc mutabiliter est futurum, el voluntarie est futurum et contingenter est futurum: nec prescientia Dei aliquam dat ei necessitatem absolutam, nee aufert ab eo contingentiam, licet necessitate ordinis ponat illud esse futurum: et cuin illa prepositio pre notet antecessionem,et Deus presciens sive Dei prescientia ad temporale non habeat antecessioncm, nisi #ternitatis que est antecessio inlinita, sequitur de necessitate, Deus scit vel prascit hoc, ergo scivit et prascivit illud ab eterno. Et ideo concedendum est, quod immutabilis est Dei scientia et prescientia, sicut probat Magister ex verbis Augustini, et quod nullam scientiam de novo accipit, et nullam ex tempore acquirit: quia licet ex tempore creet et de novo creet, et quod hoc verbum, creat, per respectum quem ponit ad creaturam, creaturam ponit in actu vel fieri vel esse, cui accidit de novo fieri vel esse, vel ex tempore fieri vel esse: tamen non est ita in hoc verbo, scit vel prescit: hoc enim verbum, seut vel prescit, per respectum quem ponit ad creaturas, non ponit creaturam fiert vel esse secundum actum, sed esse in potestate cause tantum: in causa autem est immutabiliter et ab aterno: et idco nihil de novo vel ex tempore scict, quamvis variatio fiat in scitis et praescitis, sicut in antehabito dictum est de illuminatione solis et illuminatis.

Et per hoc solvitur quod Magister querit in illo capite: Mie opponitur a quibusdam, scilicet utrum possil Deus noviter scire, vel ex tempore aliquid scire?

Dicendum enim quod non, propler rationem inductam. Et hoc est quod dicit Magister sic: "Potest utique scire vel prescire quod numquam est nec erit, nec illud scitum vel priescitum est ab eterno." Et solvit, ut dictum est, quod composita est falsa, et divisa vera. Et concludit sic: "Non potest ergo noviter vel ex tempore scire vel preescire aliquid: sicut non potest noviter vel ex tempore velle aliquid, et tamen potest velle quod numquam voluit. Et hujus vera causa est, quia ab aeterno voluntale immobili vult et voluit ut hoc nunc fierct, quod ante nec fuit nec fulurum erat: et similiter est de scientia et prascientia, scilicet quod sua immobili scientia scit, et scivit et praescil et prascivit ut hoc nunc fierct, quod ante nee fuit nec futurum erat: et idco prescitum priescicntia vel scientia visionis esse non potuit"

Per Hoc patet solutio ad sequens quod de sequenti capite adducitur ad objectionem Magistri.

Ad aliud dicendum, quod sicut in prehabitis dictum est, ex hoc non sequitur, quod aliud de novo presciat Deus, vel sciat quod nescivit: sed variatio est in scitis et prascilis, et quod variationem illam omnem scivit et prascivit Deus ab eterno.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod scientia dependet ad scibile in his in quibus scientia accipitur a scibili: sed in scientia Dei scientia est causa scibilis, et scibile dependet a scientia cliam secundum esse: et ideo mutatio scibilis non mutat scientiam, nisi forte per accidens, scilicet quod est alicujus, vel erit, cujus non fuit nee ante fuit ab zeterno.

Ad aliud dicendum, quod solutio Ma- gistri bona est, et patet ex antedictis.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod non valet, nec ad propositum est. Et quod dicunt, quod Deus previdet fulura in conditione veritatis in qua sunt, hoc est, necessaria necessario, et contingentia contingenter esse futura, verum dicunt. Et quod addunt, quod hoc confert contingentiam scientia divine, falsum est et hereticum, si contingentia scientia ad scientem referatur: sed si referatur ad scita, vel quod expressius est, ad futura esse scita: tunc non variat scientiam, nisi per accidens, sicut illuminata per accidens variant illuminationem.

Ad aliud dicendum, quod bene concedimus, quod haec solutio non est ad proposilum, et non valet, nee concordat diclis Sanctorum, scilicet Dionysii, Augustini, et Anselmi.

Et ad hoc quod dicunt, quod non sequitur, si immutabiliter sive immutabile est, ergo est necessarium, Dicendum, quod si loquuntur communiter de necessitate consequentia et conscquentis, falsum dicunt: bene enim sequitur, hoc est immutabile, ergo est necessarium necessilate consequentia, vel consequentis, vel utroque modo. Si autem loquuntur de necessitate consequentis tantum, tunc verum dicunt. Non enim sequitur, hoc est immutabile, ergo est immutabile necessitate consequentis. Et quod ulerius dicunt, quod centingentia sciti contingentiam ponit in scientia Dei, nee verum est, nec sanz fidei congruum: non enim ponit contingentiam in scientia Dei in quantum Dei est, sed ponit contingentiam in ea in quantum est super scita: et hoc est per accidens, sicut jam dictum est. Nec est bene cautum dicere, quod scientia Dei in aliquo sit comparabilis scientie hominis, sive quantum ad infallibilitatem, sive quantum ad sciti immutabilitatem: scientia enim Dei intima est omni rei, eo quod Deus in omnibus est principaliter causans in eis esse et conservationem et mutabilitatem et omnia. Et ideo solutio inducta tenenda est, et non est de objectis in contrarium.

MEMBRUM VII. Utrum praescientia Det possit augeri vel minui ? SEPTIMO queritur, Utrum praescientia Dei sive scientia possit augeri vel minui ?

1. Ad hoc Magister in I Sententiarum, distinctione XXXIX, cap. Preterea queri solet, sic disputat: Potest Deus scire quod numquam scit vel praescit. Est enim aliquis qui non est lecturus hodie, et tamen potest esse ut legat hodie: potest enim hodie legere. Nihil autem potest fieri quod non possit a Deo sciri et presciri. Potest ergo Deus scire et prascire hunc lecturuin hodie: potest igitur aliquid scire quod non scit nec prescit: ergo potest ejus scientia augeri.

2, Adbuc in illo capite, Item a quibusdam sic objicit Magister, probans quod plura possit scire quam scit et prescit: quia potest scire omnia que scit et prescire omnia que prescit, et potest aliqua facere que numquam erunt, et si potest ca facere, potest scire et prescire: non enim aliqua incognita facere potest. Si vero omnia essent que modo sunt, et preterita et futura sunt, et omnia illa sciret et prasciret Deus, et insuper alia faceret que non sunt nec fuerunt nec erunt, et omnia sciret, profecto plura sciret et presciret quam modo sciat et prasciat: ergo plura potest scire quam sciat vel presciat.

Solutio Ad hoc solvit Magister sic dicens, quod scientia Dei nec augeri potest, nec minut, nec mutari: sed ei subjecta possunt augeri, minui, et mutari. Ratio solutionis est, quod Deus omne quod scit et prascit, uno quod ipse est et cujus ipse est ratio idealis, scit et prascit. Ratio autem idealis ex scitis et prascitis sive subjectis scientia vel prascientiae non multiplicatur ex parte scientis, sed ex parte scitorum tantum. Unde talis mutatio diminutionis et augmenti, et pluralitas et paucitas in scitis est, et non in sciente. Et hujus ratio patet satis ex preinductis.

MEMBRUM VIII. Quomodo praescientia Dei concordet cum libero arbitrio, utrum scilicet ea quae sunt subjecta praescientiae, sint sub libero arbitrio?

Octavo queritur, Quomodo scientia Dei concordat cum libero arbitrio ?

Et videtur, quod non concordat quando sunt respectu. ejusdem. 1. Quecumque enim sunt a libero ar- bitrio, contingenter eveniunt. Subjecta autem prascientia, ut dicit Anselmus, de necessitate eveniunt: et impossibile est, quod idem contingenter eveniat et de necessitate eveniat: ergo impossibile est, quod prescientia et liberum arbitrium concorditer sint cirea idem, sed unum excludit alterum.

2. Adhuc, Prascientia scientia est scientia aulem comprehensio: quidquid autem est in comprehendente aliquo, est in eo per modum comprchendcntis et non per modum comprehensi: sed in Deo comprehendente futura nihil est per modum contingentis, sed per modum zterni et immutabilis: quidquid autem est in libero arbitrio ut in causa, est in eo contingenter et mutabilitaler: ergo quecumque sunt subjecta prescientia, impossibile est quod sint sub libero arbitrio.

3. Adhuc, Hae propositio, Prasciltum de necessitate eveniet, distinguitur, sicut hac, album possibile est esse nigrum: ex eo quod potest esse de re, vel de dicto, ut in antchabitis dictum est. Sed si ista esset, quod album non haberet potentiam ad esse nigrum, non distingueretur, sed in utroque sensu csset falsa: sicut hwe non distinguitur, hominem possibile est esse asinum. A simili ergo cum prescitum non possit non esse pra= scitum, non debet distingui hac, prascitum necesse est evenire, sed simpliciter dici necessaria, elf haec falsa, prescitum potest non evenire.

4. Adhuc, Arguitur per regulam Aristotelis, quod ex majori de necesse et minori de inesse sequitur conclusio de necesse, et arguitur sic: Omne prescitum necesse est evenire: hoc est prescitum, demonstrato aliquo quod est sub libero arbitrio: ergo hoc necesse est evenire.

Sotvurio istorum patet ex antedictis. Duplex enim est necessitas, ut dicit Anselmus, absoluta scilicet, quam vocat Anselmus antecedentem, que est ex cau sis proximis ad effectum ordinatis, sicut solem oriri cras, et decollatum interire. Et est necessitas conseguens rei posilionem, sicut sedentem sedere dum sedet, el te ambulare si video te ambulare. Et quod subjacet necessitati prime, nullo modo concordat cum libero arbilrio. Consilium enim, ut dicit Aristoleles, quod proprius actus arbitrii est, non est nisi de operibus per nos possibilibus aliter fier1. Sed ea que subjacent secunde necessitati, nihil prohibet concordare cum libero arbitrio, non secundum quod subjacent necessitati, sed secundum quod habent polentiam ut aliter et aliter fiant, sicut seepius dictum est.

Ad primum ergo dicendum, quod non est inconveniens, quod idem non secundum idem subjaceat necessitati positionis, et contingentia liberi arbitrii: necessitali positionis, in quantum est prescitum; conlingenti#, secundum quod absolute et secundum se acceptum est.

Ad aliud dicendum, quod hoc argumentum non valet: quidquid est in Deo, immutabiliter est in ipso: hoc scitum est in Deo: ergo est immutabile: sed deberet inferri, ergo hoc Deus scit immutabiliter: quia (sicut dicit Dionysius) mutabilia Deus scit immutabiliter.

Ab ALiup patet solutio per antedicta. Non enim distinguitur ex hoc, quod habeat potentiam ad non esse prescitum, hance enim non habet: sed quod potentiam habeal ad non esse futurum, hanc enim habet in quantum futurum subjacet libero arbitrio.

Ad uLtimum dicendum, quod quando dat regulam Aristotcles, quod ex majori de necessario et minori de inesse scquitur conclusio de necesse, intelligitur sic, quod minor sit de inesse simpliciter, et non de inesse ut nunc, sicut sic arguendo: Omne animal de necessitate est substantia: homo est animal: ergo homo de necessitate est substantia. Et si minor sit de inesse ut nunc, non valebit argumentum, ut patct si sic arguatur: omne ambulans, de necessitate movetur: So crates est ambulans: ergo Socrates de necessitate movetur: quod falsum est: quia contingenter et voluntarie movetur.Nec est ibi necessitas absoluta quemadmodum in majori propositione: sed si est ibi necessilas, est necessitas positionis vel consequentiae, ut sicinferatur: ergo si Socrates ambulat, de necessitate movetur. Et similiter est in inducto ar gumento minor de necessitate inesse ut nunc, cum assumit, hoc est prescitum. Si enim hoc non eveniet, numquam fuit prescitum. Et ideo dicit Magister in libro I Sententiarum, distinctione XXXVII, quod hoc quod prescit Deus, potest non precivisse: potest enim non evenire: et sic potest illud Deus non prescivisse futurum.