Quaestio 30

MEMBRI PRIMI ARTICULUS I. De mirabilibus magorum factis coram Pharaone, an fuerint miracula?

Ad primum sic proceditur: 1. Exod. vn, 10 et 44, super illud: Tulitque Aaron virgam coram Pharaone et servis ejus, que versa est in colubrum. Vocavit autem Pharao sapientes et maleficos, et fecerunt eliam ipsi per incantationes egyptiacas et arcana quedam (Interlinearis, demonum), similiter. Si ergo Aaron et Moyses verum signum fecerunt sive miraculum: et malefici per meantat:ones et arcana demonum fecerunt similiter: tunc etiam malefici fecerunt verum signum et verum miraculum.

2. Adhuc, Ibidem subditur, y. 12: Projeceruntque singuli virgas suas, que verse sunt in dracones: sed devoravit virga Aaron virgas eorum. Super illud dicit Augustinus in magna Glossa marginali que incipit, "Et devoravit virgas Aaron:" et dicit sic: "Si dictum esset, Absorbuit draco Aaron virgas eorum, intelligeretur verus draco Aaron phantastica illa figmenta non absorbuisse, sed virgas. Hoc enim potuit absorbere quod erant, et non quod esse videbantur et non erant. Sed quia dixit, Absorbuit virga Aaron virgas eorum: draco potuit virgas absorbere, non virzga. Sed eo nomine appellata est res unde versa est, non in quam versa est, quia in id etiam reversa est, ideo hoc vocari debebat quod principaliter erat." Ex his accipitur, quod virgee maleficorum vere verse sunt in dracones: devorari enim non potuit nisi quod vere erat: ergo virge incantatorum in veros dracones verse sunt: et sic non erant secundum phantasiam tantum, sed secundum veritalem opera magorum.

3. Adhuc, Strabus in Glossa ibidem: "Demones quamvis mali, naturam suam non amiserunt. Jdeo dum per incantationem eorum malefici aliquid efficere conantur, discurrunt per mundum, et subito semina eorum de quibus hic agitur, afferunt, sicque ex illis, scilicet seminibus, permittente Deo, novas rerum species producunt." Ergo ex virgis magi novas species produxerunt, hoc est, dracones: novas autem species producere verum opus est, et non phanta sticum: ergo vera opera fuerunt opera magorum, et non phantastica tantum.

4, Adhuc, Augustinus in Glossa magna: "Insunt rebus corporeis per omnia elementa mundi quedam occultae seminariae rationes, quibus cum data fuerit oportunitas temporalis atque causalis, prorumpunt in species modis suis et finibus debitas". Si ergo per incantationes magorum, per semina indita virgis, virge proruperunt in serpentes modis et finibus illorum debitis, et tale opus verum opus est et naturale, etiam vera et naturalia fuerunt opera magorum; et propter modum, quia subito fecerunt, vera miracula sunt dicenda.

5. Adhuc, Magister in preinducto libro IL Sententiarum, distinct. VII, eodem cap. inducit Augustinum in libro Ill de Trinitate sic dicentem: "Video, inquit, infirme cogitationi quid possit occurrere: cur scilicet ista miracula etiam magicis arlibus fiant. Nam et magi Pharaonis serpentes fecerunt, et alia ‘'." Ex hoc accipitur, quod magi Pharaonis vera miracula fecerunt.

ConTRA: 1. Strabus in Glossa ibidem: "Sciendum quod diabolicis tigmentis oculos spectantium deludebant, ut resin sua natura manentes aliud viderentur." Ergo videtur, quod figmenta fuerunt opera eorum, et nun vera opera.

2. Adhuc, Augustinus in Glossa magna: "Quid ergo dicendum est de virgis magorum, an veri dracones facte fuerant, sed ea ratione virge appellate sunt, qua et virga Aaron: an potius videbantur esse quod non erant ludificatione venefica?" Ex hoc accipitur, quod ad minus dubium est, utrum fuerunt opera magorum, vel phantastica.

3. Adhuc, Tempore Antichristi major erit potestas demonum quam nunc, sicut in premissis determinatum est: sed sicut dicitur, II ad Thessal. 1,9,adventus Antichristi erit secundum operationem Satanae, in omni virtute, et prodigiis, et signis mendacibus. Et illud tractans in libro XX de Civitate Dei dicit Augustinus: "Tunc solvetur ille Satanas, et per Antichristum in omni sua virtute mirabiliter quidem, sed mendaciter operabitur: mortales sensus per phantasmata decepturus 4." Gum ergo tune minoris potestatis fuermt tempore Moysi, etiam tempore Moysi vera signa facere non potuerunt, sed fallacia.

4, Adhuc, Augustinus in libro III de Trinitate: "Per demones magice artes possunt quidquid possunt: nec possunt valere aliquid nisi data desuper potestate. Datur autem vel ad fallendum fallaces, sicut in /Zgyptios, et in ipsos etiam magos data est, ut in eorum spi rituum seductione viderentur admirandi, a quibus fiebant a Dei veritate damnandi®." Sed in veris operibus transmutationum de specie in speciem nullus fallitur. Ergo transmutationes virgarum per magos facta, non fuerunt vere, sed phantastice et deceptoriz: aliter enim non fuissent ad fallendum fallaces.

Uterius queritur, Cum magi ministerio demonum fecerunt serpentes ex virgis, ita quod demones collegerunt semina vertentia virgas in serpentes, ufrum hoc miraculum esse dicendum est ?

Et videtur, quod non. Dicit enim Augustinns in libro de Mirabilibus sacre Scripture: "Omnium eorum que fecit Deus per Moysen et Aaron, nihil contra naturam factum est. Rane enim de aquis et sciniphes de pulvere naturaliter oriuntur: aqua in sanguinem non contra naturam versa est: sed quod in aliis rebus per temporis successionem naturaliter fieret, hoc jubente Deo protinus efficitur."

Contra: Licet vinum (ut dicit Empedocles) fiat ex aqua putrefacta in vite naturaliter: tamen cum vinum subito fit ex aqua, miraculum est. Joan. n, 41: Hoc fecit initium signorum Jesus in Cana Galilee... et ecrediderunt in eum discipult ejus. Ergo a simili, cum transmutatio virgarum in serpentes subilo facta sit et protinus, miraculum dicenda est.

Sontvurio. Dicendum ad primo quasitum, quod mutatio virge Aaron in draconem, et mutatio virgarum magorum in serpentes vere fuerunt. Dicuntur tamen mutationes virgarum magorum mendacia ad fallendum fallaces permissa, non quod falsa sint in re, sed quia semper habent intentionem fallendi in illis operibus demones, que sic facere permittuntur. Et hoc modo, II ad Thessal. u, 9, omnia que fiunt a demonibus temporibus Antichristi, dicuntur signa et prodigia mendacia: quia fiunt ad fallendum fallaces, in quibus tamen exercerentur et probarentur Sancti qui tunc temporis erunt. Et hoc est quod dicit Augustinus in libro III de Trinitate, quod fiunt ad monendum fideles, ne tale quid facere pro magno desiderent, quod etiam facere malis coneeditur sive permittitur. Propter quod etiam nobis in Scriptura sunt prodita, vel ad exercendam, probandam, manifestandamque justorum patientiam. Et hoc inducitur a Magistro in libro Il Sententiarum, distinctione VII, cap. ultimo. Unde Augustinus in hbro XX de Civitate De? dicit: "Sicut mali homines in terra, sic dxmones non omnia que volunt facere possunt: nisi quantum illius ordinatione sinuntur, cujus judicia sicut nemo plene comprehendit, ita nemo juste reprehendit. Unde dicimus, quod vere et secundum rem facte fuerunt mutationes Moysi et Aaron virgarum in dracones, et etiam magorum in dracones. Cujus indicium est, quod textus Exodi dicit: Fecerunt et malefici similiter: et,Exod. vut, 19, ubi sciniphes malefici producere non poterant, quas produxit Moyses, statim impotentiam suam confessi dixerunt: Digitus Dei est hic, hoc est, expresse indicium indicans virtutem divinam, quam nos non habemus: nec operatur ad maleficorum invocationem."

Ad primum ergo dicendum, quod quinque prima concedenda sunt: quia concludunt hoc quod dictum est ex dictis Sanctorum et textu.

Ab primum quod contra objicitur ex dicto Strabi, dicendum quod Strabus dubitando hoc dicit, et non asserendo, sicut in ipsa Glossa patet: "Aliqui enim minus intelligentes litteram sic possent dicere, quamvis non verum est."

Ad aliud dicendum, quod Augustinus dicit esse dubium, non propter rem dubiam quam expresse determinat textus Exodi: sed propter diversorum diversas opiniones dubitantium, utrumne illud factum sit illusione, sicut sepe demones ludificant oculos intuentium phantasticis et non veris prestigiis,

Ad aliud jam patet solutio per antedicta: signa enim dicuntur fallacia ab intentione fallendi, non a falsitate rei: et sic etiam tempore Moysi fallacia et mendacia fuerunt signa magorum.

Ad aliud patet solutio per idem: fuerunt enim ad fallendum fallaces ab intentione fallendi, non a falsitate rei.

Ad id quod ulterius queritur, dicendum, quod verum miraculum quatuor in se habet.

Unum quod dicunt Dionysius in Eeeclestastica hierarchia,et Chrysostomus super Joannem, quod scilicet sit opus solius voluntatis divine, et non nature.

Secundum quod etiam ponit Dionysius in Ecclesiastica hierarchia, de resurrectione mortuoram,quod ita sit elevatum super naturam, quod natura secundum ordinem potentiarum nature nullo modo possit in illud,nec ordinem habeat ad illud.

Tertium, quod ipsa productio non sit morosa, sicut productio nature, sed subita et in momento facta. Et hoc ponit Augustinus in homilia VI super Joannem, ubi dicitur, quod de quinque panibus et duobus piscibus pavit Dominus quinque millia hominum '. Dicit enim ibi, quod "majus miraculum est, quod de paucis granis per segetes miultiplicatis pascit Dominus universum mundum, quam quod ex quinque panibus pavit quinque milia hominum. Sed illud nemo miratur: istud omnes mirantur, non quia majus est, sed quia rarius est."

Quartum etiam ponit Augustinus in libro LXXXIII Questionum, scilicet quod miraculum fit per publicam justitiam, sive per signa publica justitia ad eruditionem credentium. Et hoc est quod dicit Glossa Marci, xvi, 17, super illud: Signa eos qui erediderint, Dicit enim: "Signa in exordio Ecclesie fuerunt, ut fides credentium miraculis nutriretur: propter quod fide jam confirmata, cessaverunt."

Unde si omnia hec quatuor simul fiunt in ratione miraculi: tune miraculum strictissime accipitur, et non dicitur miraculum opus magorum. Ordine enim nature seminibus sparsis in elementis natura ligni in virgis mutata est et in dracones conversa, Cujus signum est, quod spe in arboribus putrefactis loco medulle generate serpentes inveniuntur et dracones, et maxime in arbore que dicitur ¢idia. Unde cum demones pro subtilitate nature et agilitate subito valeant illa congregare, et per ea virgas in dracones producere, nihil faciunt super ordinem natura existens: sed hoc quod secundum ordinem nature paulatim operantis produceretur, velocius et repente producunt quam natura possit: et ideo tale opus proprie mirabile dicitur, et non miraculum.

Av w quod contra objicitur, dicendum quod vinum secundum naturam fit ex aqua digesta per vitis virtutem, impuro putrefacto ejecto per depurationem que fit in vite: sicut dicit Aristoteles in IV AMeteororum,quod omnis digeslio, et maxime ea que prepausis dicitur, que est in fructiferis lignorum et herbarum, est completio a naturali et proprio calore ex contrajacentibus passionibus perfecta. Sed hoc modo Christus non fecit vinum ex aqua, sed solo imperio sue voluntatis, cui omnis creatura obedit. Unde illa objectio supponit falsum, que dicit, quod solum sit miraculum propter hoc quod factum sit subito: sed miraculum est, quia super ordinem natura fuit elevatum, et secundum solam obedientiam creature ad voluntatem Dei perfectam. Nec opera magorum vel demonum facta sunt subito, hoc est, in nunc: sed facta sunt velocius quam natura ex talibus seminibus possit ea producere. Et ideo dicunt quidam, quod facta sunt repente, hoc est, in non perceptibili tempore: propter quod mirabilia, et non miracula sunt.

MEMBRI PRIMI ARTICULUS II. Quid daemones operentur in talibus mirabilibus ?

Secundo queritur, Quid deemones operentur in talibus mirabilibus ?

Videtur enim, quod non nisi prepa rent materiam. 1. Si enim secundum predicta, non nisi colligunt semina putrefacientia et transmutantia virgas a ligni natura, et per hoc disponentia eas ad formam serpentis et naturam: tunc non nisi disponunot materiam: et ita videtur, quod operatio eorum non sit, quod dent formas, sed quod disponant materiam tantum.

2. Adhuc, Idem videtur ex verbis Augustini in libro IIT de Trinitate sic dicentis: "Sicut nec parentes dicimus creatores hominum, nec agricolas creatores frugum, quamvis eorum extrinsecus adhibitis motibus ista creanda Dei virtus operetur interius: ita non solum malos, sed nec bonos fas est putare creatores, si pro subtilitate sui sensus et corporis, semina istarum rerum nobis occultiora noverunt, et ca per congruas temperationes elementorum latentes spargunt, atque ita gignendarum rerum et accelerandorum incrementorum prebent occasiones?." Ex hoc videtur, quod non disponunt nisi materiam, et non dant formam.

Contra: 1. Natura corporalis in rebus impotentior est, quam natura spiritualis; sed natura corporalis in generatione naturali et disponit materiam ut transmutetur, et inducit formam qua res in propria specie generetur: ergo videtur, quod multo magis Angelus, qui natura spiritualis est, potest et disponere materiam et inducere formam.

2. Adhuc, In generatis ex putrefactione secundum naturam, ut dicit Philosophus, inferior natura disponit putrefaciendo, et superior natura, ceelestes virtutes stellarum, et figurarum que sunt in stellis per reffexiones radiorum, dant speciem: videtur ergo, quod similiter sit in operibus Angelorum, guod natura inferior per semina collecta putrefaciat, sed natura superior que est Angelus, det speciem.

3. Adhuc, Semen (ut dicit Aristoteles in II Physicorum) non dat tantum causam materialem, sed etiam efficientem: semina ergo collecta ab Angelis, non sunt tantum materialiter disponentia, sed etiam virtutem effectivam speciei habentia: hance autem virtutem effectivam non possunt habere ab elementis in quibus sparsa sunt: videtur ergo, quod hance virtutem accipiant ab Angelis colligentibus: et sic videtur, quod Angeli colligentes dent eis virtutem qua inducunt speciem.

4. Adhuc, Quare dicitur, quod Angeli non possunt inducere formas ? Si enim hoc dicitur, quod creatura non potest creare, et ita Angeli boni nec mali possunt dici creatores: hoc sine causa est, quia quod ex talibus seminibus educitur ad actum, de potentia materiali et de potentia formali, in qua confuse inchoatum est, ut dicit Avicenna, educitur ad actum: et hoc non est creare, quia creare ést ex nihilo aliquid facere, non ex potentia.

3. Adhuc, Ut dicit Plato in Timezo, Deus deorum opifex et pater planetarum, planetis dedit semina generandorum,et polestatem exsequendi sive deducendi ea ad par, hoc est, speciem tali generationi congruam. Dicit enim sic: "Horum sementem ego faciam, vobisque tradam: vestrum erit par exsequi, ut scilicet quodlibet seminum par sue generationi faciatis." Gum ergo Angeli nobilioris nature sint quam planeta, videtur quod non solum committitur eis colligere semina,sed etiam exsequi ea ad speciem, et transmutare.

Gratia hujus queritur ulterius, Utrum aliqua differentia est in colligendis seminibus bonorum ac malorum Angelorum ?

Videtur, quod sic: Glossa super illud Psalmi LXXVII, 49: Immissiones per Angelos malos, dicit sic: "Ea quae mirabiliter facta sunt malis Angelis tribuere non audemus." Ergo videtur, quod nulla mirabilia fiunt per Angelos malos: et sic in vanum est quod dicit Augustinus, quod virgee magorum per malos Angelos in dracones converse sunt.

Soxurto. Sine prejudicio melioris sententie ad ista dicendum videtur, quod Angeli mali et etiam boni in talibus mirabilibus non inducunt formas, sed disponunt materiam tantum. Et hoc expresse ex verbis Augustini accipitur in libro IIT de Zrinitate, ubi dicit, quod extrinsecus adhibitis motibus Angelorum ad ista creanda, Dei virtus operatur interius. Et ideo formam istam (quam Deus facit) ex nihilo non inducit nisi Dei virtus operans interius. Quamvis enim multa sint naturaliter et instrumentaliter operantia ad generationem, Dei tamen virtus est primum et universaliter operans in omnibus illis. Et hoc jam in principio istius secunde partis Summe theologie, questione de generatione forme, determinatum est’.

Unde prima duo concedenda sunt, quia recte istud idem concludunt.

Ad primum quod in contrarium objicitur, dicendum quod non est simile de natura corporali, et de Angelo qui est natura spiritualis. Corporalis enim natura, aut est generans univoce, aut equivoce. Si generat univoce: tunc ex simili producit sibi simile in specie, ut hominem ex homine, fabam ex faba: et habet in se simile, cujus virtute simile producatur: habet etiam in se materiam, ex qua producatur. Si autem generat equivoce: tunc, sicut dicit Aristoteles, productio forme fit ex convenienti: tunc enim nihil in potentia est in altero, nisi quod uno motore educitur de illo, sicut dicit Commentator super VU prime philosophie. Unde sic idolum non est in potentia in terra, sed in cupro: quia uno motore artifice educitur de cupro. Cuprum autem in potentia est in terra: quia uno motore, scilicet calore solis educitur de illa. Et ideo non valet argumentatio, si sic arguatur: spiritualis natura simpliciter plus potest, quam ‘corporalis: ergo plus potest in productione forme: est enim ibi processus ab eo quod est simpliciter, ad id quod est secundum quid.

Ad aliud dicendum, quod nihil est simile quod inductum est pro simili: quia in generatis ex putrefactione haberet in se conveniens ad formam producti: et illud virtute producentis commiscibile est materia putrefactorum. Unde in talibus simile producitur ex simili, hoc est conveniens ex convenienti: sicut etiam Commentator dicit super VII! primez philosophie, quod sit in generatione monstrorum, sicut quando porca parit porcellum in figura capitis hamani. Angelus autem sive bonus sive malus nihil in se habet commiscibile materia, unde conveniens ex convenienti generetur: et ideo si fieret, oporteret quod ex imperio Angeli, et subito fieret ex nihilo: et sic Angeli essent creatores: quod esse non potest, ut dicit Augustinus: quia creare non est actus communicabilis alicui creature.

Ad aliud dicendum, quod sicut dicit Augustinus, semina virtutem effectivam habent a virtute divina interius operante, et non ab elementis in quibus sparsa sunt, nec ab Angelis. Et hoc est quod in textu ct in Glossa dicitur, I ad Corinth. ut, 7: Negue gui plantat, est aliquid, neque qui rigat: sed gut incrementum dai, Deus, hoc est, virtutem incrementi.

Ad aliud dicendum, quod causa jam patet quare Angelis non potest attribui, quod inducant formam: quia forma talis producta non est in seminibus ut in causa materiali vel causa formali confusa, sed est in virtute Dei sola, que in talibus seminibus operatur occulte.

Ad aliud dicendum, quod nihil est simile quod dicitur de planetis: quia sicut jam dictum est, planete ex scintillatione radiorum et figuris reflexionis radiorum habent virtutes commiscibiles materie, per quas conveniens ex conyenienti producitur: et horum nihil habent vel habere possunt Angeli, cum simplices sint substantia spirituales.

Api quod ulterius queritur, dicendum quod in fine operis bonorum et malorum Angelorum magna differentia est: quia facta a bonis Angelis semper sunt ad eruditionem et fidei confortationem: ea autem que fiunt per malos, semper fiunt ad fallendum fallaces. Unde etiam que per bonos Angelos in Veteri Testamento facta sunt, semper fuerunt signa alicujus miraculi faciendi per Christum, et veritatis future tempore gratia: facta vero per malos, nullius boni signa sunt. Et hoc expresse dicit Glossa super illud Psalmi exvint, 130: Declaratio sermonum tuorum illuminat, et intellectum dat parvulis. Hoc etiam notatur in textu Exodi, vn, 12, ubi dicitur, quod devoravit virga Aaron virgas magorum. Ubi dicit Augustinus, quod virga que os non habuit, devorare non potuit: sed draco ex virga factus, qui virga dicitur, eo quod ex virga factus est, devoravit dracones magorum: quia virga sapientie spiritualis que rectitudine regit, consumpsit in draconibus magorum potentiam redeundi ad virgas: quia potentia seculi (que per dracones magorum significatur) in se tortuosa et reflexuosa, ad rectitudinem regiminis referri non potest.

Ad Glossam que inducta est super illud Psalmi txxvn, 49: Immissiones per Angelos malos: dicendum, quod Glossa ibi intendit, quod illa que facta sunt per Angelos malos, non possunt referri ad bonos et sanctos, nisi quafenus in corpore aliquando pcenaliter exercitantur, sicut beatus Job a Satana passus est: quibus tamen nullam potestatem habent nocendi secundum animam: in malos autem possunt et spiritualiter et, corporaliter vexando. Et non intendit, quod nulla mirabilia fiant per Angelos malos.