Quaestio 132

MEMBRI PRIMI ARTICULUS I.

Utrum ista divisio generalis sit qua dicitur, quod omne peccatum oritur vel ex timore, vel ex amore?

Ad primum sic proceditur: Supra illud Psalmi uxxix, 17: Incensa igni et suffossa, dicit Glossa Augustini:

"Incensa igni et suffossa peccata dicit. Sed incensa sunt peccata illa que facit ardens cupiditas. Suffossa vero que facit timor male jacens. Et haec sunt omnia peccata fiunt vel propter cupiditatem, vel propler timorem. Quem non capit cupiditas, vincit timor. Perscrutamini conscientias vestras: interrogate corda vestra, utrum possint esse peccata nisi aut timendo, aut cupiendo. Omnia ergo peccata due res faciunt in homine, scilicet timor, et cupiditas: sicut e converso amor Dei et timor ejus ducunt ad omne bonum, Amas enim ut bene tibi sit, times ne male tibi sit, hoc age in Deo, non in seculo. Uterque amor incendit, uterque timor humiliat, sed aliter et aliter." Ex his accipitur, quod omne peccatum criminale oritur vel ex timore male humiliante, vel ex amore male inflammante.

Contra: 1. Glossa Bede super illud epist. I Joannis, u, 15: Nolite diligere mundum, etc. "Sicut dilectio Dei fons est omnium virtutum et bonorum: ita dileetio mundi omnium vitiorum." Ergo videtur, quod omne peccatum sit ex amore, non ex timore: et sic non sunt duz radices peccatorum, scilicet timor, et amor, sed una.

2. Adhuc, Augustinus in libro II de Libero arbitrio: "Clarum est in toto malefaciendi genere nihil aliud quam libidinem dominari." Libido autem potius timor est, quam amor. Ergo videtur, quod omne peccatum oritur ex amore, non ex timore: et sic iterum divisio nulla est.

3. Adhuc, Bernardus in sermone 15 super Cantica: "Omne malum oritur ex amore mundi superftuo," Et sic iterum concluditur quod prius.

4. Adhuc, Augustinus in libro II de Libero arbitrio: "Convenit inter nos omnia mala facta non alia mala esse, nisi quod ex libidine et improbanda cupiditate fiunt." Et ex hoc sequitur idem quod prius.

5. Adhuc, Timor videtur oriri ex amore, Unde super illud Matthei, xiv, 5: Herodes timuit populum, Glossa: "Timor hominum differt, sed voluntatem peccandi non aufert. Unde avidiores reddit ad crimen, quos aliquando suspendit a crimine." Videtur ergo idem quod prius.

Sorurio. Dicendum, quod hoc solvere non est difficile. Timor cnim et amor dua radices peccatorum sunt, sicut dicit Glossa inducta. Sed distinguit ipse Augustinus, quod aliquando sunt respectu ejusdem rei, et aliquando respectu diversarum. Quando sunt respectu ejusdem, timor oritur ex amore: quia tune ex nimio amore boni commutabilis oritur limor perdendi, et fit causa peccali: et, sicut dicit Glossa inducta, avidiores facit ad peccatum, quia differt et non aufert. Et in tali casu idem actus potest esse timoris et amoris secundum diversa: amoris sicut primo moventis, sed timoris malum quod ex hoc sequitur fugientis. Augustinus in libro ll de Libero arbitrio: "Quanto quis rem plus amat, tanto plus perdere timet, et proclivior fit ad vitia ne perdat."° Quando autem sunt respectu diversarum secundum materiam, ita quod unum amatur, et alterum timetur: tunc neutrum oritur ex altero: et sic dicit Glossa, quod sunt diverse radices peccatorum.

Unde quinque inducta que videntur probare, quod una sit radix, scilicet amor, procedunt secundum quod timor et amor sunt respectu ejusdem: quia timor oritur ex amore, ut dictum est.

Si queritur, Secundum quam causam detur ista divisio, et in quo differt ab illa, I Joan. u, 16: Omne quod est im mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, et superbia vite.

Leve est respondere. Ista enim datur secundum causam motivam conlra malum, vel ad bonum: quia timor nihil aliud est, nisi fuga mali pene, el amor libido boni commutabilis. Ila vero que est inJoanne, datur per materiam: quia omne circa quod peccat homo, vel pertinet ad concupiscentiam carnis, sicut gula et luxuria: vel ad concupiscentiam oculorum, sicut avaritia: vel ad superbiam vite, sicut inanis gloria, et hujusmodi.

MEMBRI PRIMI ARTICULUS II. Quid sit timor?

Secundo queritur de timore, Quid sit ?

Ad hoc proceditur sic: Dicit Augustinus in libro de Civitate Dei: "Timor est perturbatio animi in exspectatione mali."

Et Joannes Damascenus: "Timor est preter naturam irrationalis systole, id est, contractio."

1. Contra primam sic objicitur: quia perturbatio animi pcena est; timor au tem secundum quod hic agitur de eo, culpa est: ergo per peenam male definitur timor.

2. Contra secundam objicitur; Systole enim et diastole sunt motus cordis causati ex passionibus naturalibus, que sunt quatuor, ut dicit Boetius,-spes, timer, tristitia, et gaudium. Ergo systole non est aliquid timoris, sed de effectu ejus: et sic male definitur per systolem.

3. Adhuc, Joan. x, 12, super illud: Mercenarius autem, et gui non est pastor, Glossa: "Timor est fuga mali ne perdat quod amat." Et si haec est definitio: tune definitur oppositum per oppositum: quod esse non potest, quia oppositum essentialiter non potest esse opposito.

4, Ulterius queritur, Penes quid accipiuniur tot definiliones, cum unius rei unica sit definitio ?

Solutio. Dicendum, quod inducte assignationes queedam sunt, non vere definitiones. Et prima, Augustini scilicet, describit timorem prout est quedam passio et per proprium ejus effectum qui est perturbatio, et causam perturbationis, que est malum pcene. Secunda autem datur secundum proprium ejus effectum. Objectum enim timoris malum est: quod dum cor fugit, in seipsum trahitur secundum systolem. Tertia vero datur per proprium motivum timoris. Sicut enim in prehabitis dictum est, amor est motivum timoris: nisi enim amaret quod habet, non timeret perdere. Et sic patet, quod sit timor secundum dicta Sanctorum.

Ad id ergo quod primo objicitur, dicendum quod timor secundum quod est actus voluntatis et rationalis anime, peccatum est: in se vero passio est, et sic ibi definitur.

Ad aliud dicendum, quod verum est, quod timor ibi definitur per proprium ejus effectum, cujus ipse est causa per se. Causa enim innotescit per effectum sepe.

Av veativm dicendum, quod ibi non definitur per oppositum motivum quod est amor, sicut habitum‘est.

Quop avrem queritur, Penes quid accipiantur tot definitiones ? jam patet supra.

MEMBRI PRIMI ARTICULUS III. Utrum timor sit peccatum ex quo oritur peccatum ?

Tertio queritur de timore, Utrum sit peccatum ex quo oritur peccatum ? Et queruntur tria. Primum, Si est peccatum, utrum semper sit mortale, vel aliquando veniale, et aliquando mortale ? Secundum, De differentiis timoris. Tertium, Quando timor excuset vel non excuset peccatum ?

ARTICULI TERTII PARTICULA I. An timor sit peccatum ? et, Utrum semper sit mortale, vel aliquando veniale, et aliguando mortale ?

Ad primum proceditur sic: Videtur enim, quod non sit peccatum. Pena enim et culpa malum dividunt ex opposito: quod ergo est in genere pene, non est in genere culpex: timor est hujusmodi; ergo nullum peccatum est.

Ulterius queritur, Si semper sit mortale, vel aliquando veniale ?

Videtur, quod semper sit mortale. Sapient. xvu, 10: Cum sid enim timida nequitia, dat testimonium condemnationis: semper enim presumit sxeva, perturbata conscientia, Sed quod datur in omnium condemnationem, mortale peccatum est. Ergo videtur, quod talis timor sit mortale peccatum semper.

Contra hoc videtur esse, 4. Quod dicitur, Deuter. xx,8: Quis est homo formidolosus, et corde pavido ? vadat, et revertatur in domum suam. Ibi Glossa: "Docet non posse quemquam professionem contemplationis vel malitie spiritualis arripere, qui adhuc nudari pertimescit terrenis opibus." Sed talis timor non revocat a precepto Domini, sed a perfectione. Quidquid autem revocat a perfectione, veniale peccatum est.

2. Adhuc, Judicum, vu, 3 super illud: Qui formidolosus et timidus est, revertatur. Glossa: "Pavidus est, qui primo adspectu ad congressum trepidat: non tamen toto corde terretur, sed animari et reparari potest." Sed peccatum mortale totum cor occupat. Ergo hujusmodi timor non est mortale peccatum.

Sotvtio. Dicendum, quod solvendum est per distinclionem. Timor enim potest accipi ut in genere passionis tantum, vel prout est actus voluntatis ordinate vel inordinate. Si primo modo: tune nullum peccatum est, sed peena tantum. Et sic procedit prima objectio. Si secundo modo: sic est timor aliquando meritum, aliquando peccatum. Timor enim Dei meritum et initium sapientie. Timor autem naturalis passio est et nullum peccatum. Sed timor humanus, quando aliquis timet pelli sue: et timor mundanus, quando aliquis timet bonis suis temporalibus: uterque peccatum est, aliquando veniale, aliquando mortale. Si enim ita timeat, quod Dei preceptum propter timorem contemnat, et temporale bonum quod amittere timet, eterno preponat, procul dubio timor peccatum mortale est. Et talis timor contrariatur fortitudini, que est donum Spiritus sancli. Talis etiam timor in civilibus contrariatur fortitudini virtuli, que est virtus cardinalis. Et de tali dicitur in I £thicorum, quod taliter timens, turpiter projicit arma, et fugit ut salvet vitam cum ignominia: cum mors forti tali salute sit eligentior. Et talis timor in theologicis et civilibus quando est contra preceptum Dei, mortale peccatum est, Et hoc est quod dicitur, Apocal. xxi, 8: Timidis autem, et incredulis, et exsecratis, et homicidis, et fornicatoribus, et veneficis, et idololatris, et omnibus mendacibus, pars illorum erit in stagno ardenti igne et sulphure: quod est mors secunda. Glossa super illud: Zimidis, etc. "Timidi sunt illi, qui timore peenarum fidem accipere fugiunt, vel acceptam relinquunt: et hoc est mortale peccatum." Quando autem ita timef, quod Dei preceptum non contemnit, nec Deum a mente abjicit, nec fortitudini que virtus est, contrariatur: tune peccatum veniale est: quia talis potest reparari et animari ad bellum, ut paulo ante in Glossa dictum est.

Et sic patet quando sit peccatum simpliciter, et quando non sit mortale, et quando veniale.

Et secundum hoc procedunt objectiones omnes inducte,

ARTICULI TERTI PARTICULA II. De differentia timoris? Deinde, Queritur de differentiis mali timoris.

Dicitur autem timor respectu mali, et respectu magni. Et sic due divisiones inveniuntur de timore.

Una est Bede, que est respectu mali. Est enim malum corporis, et malum rerum, quod damnum dicitur. Respectu mali corporis dicitur ftimor humanus, qui timet pelli sue. Respectu rerum dicitur timor mundamus, qui timet damnum rerum: et propter hoc perpetrat illicitum ne damnum subeat.

Respectu magni, Damascenus timorem sic dividit in secundo libro de Fide orthodoxa, dicens: "Dividitur autem timor in sex, in segnitiem, in erubescentiam, in verecundiam, in admirationem, in stuporem, in agoniam." Et definit singula istorum, sic dicens: "Segnities igitur est timor future operationis, Erubescentia est timor in exspectatione convilli, et est optima passio. Verecundia vero est timor in turpi actu, nec est passio desperabilis ad salutem. Iste enim duz passiones signa sunt emendationis vite. Et ideo dicit Philosophus in HI Ethicorum, quod due passiones medietatem habent virtutis, quamvis non accidant nisi malis et de malo. Fuga enim convilli bona est: quia facit recedere a malo ne convilium sustineat. Similiter fuga a turpi actu bona est: quia facit recedere a turpi, et inclinat ad honestum. Admiratio est imor ex magna phantasia sive imaginatione. Stupor vero est timor ex inassueta imaginatione. Quando enim aliquid inassuetum apparet et insolitum, tunc stupemus nosipsos, sicut in miracu lis. Unde, Act. i, 10, dicitur quod impleti sunt stupore et exstast, ex eo quod Petrus miraculose sanavit claudum ad portam templi, que dicitur Speciosa. Agonia vero est timor per casum et infortunium. Timentes enim infortunari actione, agoniamur."

Causa divisionis secundum Damascenum est hec: quia definit timorem secundum quod est fuga cordis secundum systolem. Unde omne illud quod facit cor resilire in suam propriam parvitatem, vocat fimorem. Et si hec est magna operatio et difficilis, vocatur segnities. Si autem est in turpiillato ab alio, sicut est convitium, vocatur erubescentia: quia tune demonstrat verecundiam signo exteriori per ruborem. Si vero est de turpi perpetrato a seipso, vocatur verecundia. Et iste duz quia faciunt fugere turpe, disponunt ad bonum, et faciunt medietatem virtutis. Sed si est ex magnitudine, ita quod cor quasi stet et in seipso insensibile fiat, tunc vocatur sfupor. Si vero est ex suspensione ad causam que nimis elevata est super nos, vocatur admiratio. Si autem fit, quod 4maginamur maximum infortunium vel vite vel rerum, in quo necesse est nos quasi in agone constitui et luctari utrum vincere possumus vel non, vocatur agonia.:

Et per hoc patet, penes quid accipiuntur species timoris, et secundum divisionem Bede, et secundum divisionem Damasceni.

QUAISTIO INCIDENS. Quid oporteat timere in periculis et arduis, et quid non ?

Juxta hoc queritur, Quid oporteat timere et quid non in periculis et arduis ?

Videtur enim, quod mors non sit timenda.

4. Matth. x, 28: Nolile timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt oceidere: sed potius timete eum gui potest et animam et corpus perdere in gehennam '.

2, Adhuc, Seneca: "Mors, exsilium, luctus non sunt supplicia, sed tributa viventium." Que tributa sunt, non sunt timenda. Ergo mors et hujusmodi alia supplicia non sunt timenda.

Contra: 1. I Petr. n,18: Servi,subditi estote im omni timore dominis, non tantum bonis et modestis, sed etiam dyscolis. Videtur ergo, quod etiam in malis et dyscolis regia potestas timenda est.

2. Adhuc, Ad Roman. xur, 1 et 2: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit: non est enim potestas nisi a Deo... Itaque qui resistit potestati, Det ordinationi resistit.

Sorvtio. Hoc solvendum est per distinctionem. Est enim timor naturalis qui nullum peccatum est, quo omnis homo timet in periculis naturaliter. Et est timor malus, scilicet humanus, et mundanus. Et is duplex est, aliquando venialis, aliquando mortalis, sicut in prehabitis determinatum est. Si autem ita timet, quod in se tremit, nihil tamen horum que Dei sunt propter timorem dimittit, veniale peccatum est. Sed si timor avertat eum a Deo ut a mente timorem Dei abjiciat,et non timeat transgredi, certe mortale peccatum est. Timore Dei et timore humano omnis anima subjecta debet esse potestatibus sublimioribus: quia sine tali ordinatione non potest agi vita humana, sicut supra dicitur in epistola ad Romanos in Glossa et in textu.

Ad pPRiMuM ergo dicendum de Mattheo, quod hoc intelligitur de timore humano et mundano: in quibus timor Dei abjicitur et illicitum perpetratur.

Ad aliud dicendum, quod Seneca loquitur de his que naturalia sunt, scilicet de naturalibus condemnatis per peccatum, propter que nihil preceptorum divinorum omittendum est. Et hoc est quod dicitur, ad Roman. vii, 35 et seq.: Quis ergo nos separabit a charitate Christi ? tribulatio ? an angustia ? an fames ? an nuditas ? an periculum ? an persecutio ? an gladius ?.... Certus sum enim quia neque mors, neque vila, neque Angeli, neque principatus, neque virtutes, neque instantia, neque futura, neque fortitudo, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a charitate Dei, que est in Christo Jesu Domino nostro. Augustinus ibidem in Glossa: "Charitas haec dicta est rectissima animi affectio, que nos conjungit Deo."

ARTICULL TERTH PARTICULA II. Quando timor excuset, et quando N07 excuset ?

Tertio queritur, Quando timor excuset peccatum, et quando non excuset ?

Videtur autem, quod semper excuset timor qui potest cadere in constantem virum, ita quod si aliquid facit ratione illius timoris, non imputatur ei in peccatum a Deo.

1. Quia haec est lex humane justitie, que exemplata est ad legem divinam, sicut dicit legislator in Digesto veteri, libro quarto, sic: "Quod vi metusve causa fit, ratum non habeo, ait Praetor." Unde videtur, quod si aliquis vi metusve causa cogitur negare fidem, Deus non debet habere pro negato, nec debet ei imputari pro peccato: et sie videtur, quod excuset.

2. Adhuc, Augustinus in libro I de Civitate Dei: "Pudicitia est virtus animi, que non amittilur per corporis oppressionem ." Et cum vita corporis melior sit quam quodlibet temporale, yidetur, quod virgo aliqua cui tyrannus minatur, quod opprimat eam et defloret vel interdcial, polius debet sustinere deflorationem quam interfectionem: el sic videtur, quod timor aliquando excuset virginem a peccato deflorationis.

3. Adhuc, In Decreto, causa 1, questione prima, cap. Conséat, dicitur, quod vim passus et invilus, attractus et repugnans, ab hareticis ordinatus, colorem habet excusationis. Alibi dicitur, quod vim passus et invitus attractus comedens de idolothyto, colorem habet excusationis.

ConTRA: 1. Hac de causa multi martyres passi sunt, qui celebrantur ab Ecclesia. Legitur enim, quod quedam mater cum tribus filiabus que capte ducebaniur ad corruptores, cum audirent se esse corrumpendas, submerserunt se in aqua, et celebrantur ab Ecclesia.

2, Similiter, II Machab. vi, 18 et seq., de Eleazaro qui fuit unus de primoribus scribarum, et compellebatur carnem suilam centra preceptum Dei manducare. Et subditur ibi, ¥. 19: Ad ille gloriosam mortem magis guam odibilem vitam complectens, voluntarie preibat ad supplicium. Et infra, ¥. 23: Respondit cito, dicens, premitti se velle in infernum. Et pulchram adjunxit rationem, y. 26: Nam, etsi in presenti tempore, scilicet comedens carnem contra legem, supplietis hominum eripiar, sed manus Omnipotentis nee vivus, nec defunctus effugiam.

3. Idem potest objici de Susanna, Daniel. xi, 23, quia antequam defloratur a senibus, dixit: Afelius est mihi absgue opere incidere in manus vestras, quam peccare in conspectu Domini.

Soxcurio. Dicendum est, quod communis opinio est, quod quodlibet bonum corporale, sicut est integrilas corporis in virgine, damno sit supponendum pro vita retinenda. Sed quodlibet spirituale bonum, cum melius sit quam quodlibet corporale bonum, preponendum est bono corporali, quod est vita corporis, sicut marlyres leguntur fecisse, Et ita dictum Augustini intelligunt. Dicunt enim, quod virgo non consentiens mente oppressori, si patiatur se opprimi metu mortis, nihil peccat.

Ad id autem quod dicitur de tribus puellis dicunt, quod ille inconsiderate defecerunt sibiipsis mortem inferentes,

Et quod dicitur, quod celebrantur ab Ecclesia, dicunt quod non est propter hoc quod sibi mortem intulerunt, sed quia tantum fuit dilectio castitatis in eis, quod plus elegerunt mori quam turpiter incestari. Et ita etiam intelligunt dictum Hieronymi qui dicit, quod "nemo debet sibi mortem inferre, nisi in castitatis periculo."

Av w quod de Eleazaro objicitur, dicunt quod secus est: quia ibi fuit spirituale bonum, obedientia scilicet legis divine, quam preposuit vite humane.

Similiter dicunt de Susanna, quod ibi etiam fuit spirituale bonum, scilicet fides thori quam debuit in marito: et hanc preposuit humane vite.

Et sic patet quando timor excuset, vel non excuset.